Trends & Ontwikkelingen

Het ontwerp van het Huis van Cultuur en Bestuur voor Eemsdelta gaat een nieuwe fase in. De verbeelding van hoe het nieuwe gebouw aan het Molenbergplein in Delfzijl eruit kan komen te zien, werd in juli aan de gemeenteraad en de buitenwereld gepresenteerd. In de zomermaanden is dit verder uitgewerkt tot een structuurontwerp. 

Het Huis van Cultuur en Bestuur wordt een plek die samenbrengt. “Waar we werken voor onze inwoners en waar cultuur inwoners en bezoekers verbindt. Een gebouw met karakter en uitstraling, waar iedereen zich thuis voelt en waar we allemaal trots op zijn.” Het nieuwe gebouw wordt hét ontmoetingspunt en versterkt zo de verbinding tussen verschillende functies zoals theater, bibliotheek en gemeentehuis. De ontwikkeling van het nieuwe gebouw, het opwaarderen van de omgeving en het aanpakken van de Damsterkade dragen bij aan de verbetering van dit deel van het centrum van Delfzijl.

Tijdens de NFF Talent Award Ceremonie zijn de Filmfonds Wildcards 2025 uitgereikt. De Filmfonds Wildcards worden elk jaar uitgereikt aan jonge, talentvolle filmmakers die net afgestudeerd zijn aan een film- of kunstacademie en hun eindexamenfilm naar het Fonds insturen. De winnaars van de Wildcard ontvangen €53.000 om zonder restricties een nieuwe documentaire, fictie- of animatiefilm en immersief/experimenteel project te maken onder begeleiding van een producent en een coach. Hiermee wil het Fonds de ontwikkeling van nieuw talent stimuleren om hun eerste stappen te zetten in het professionele werkveld.

Het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds lanceren met trots het programma Studio Heuvelland. Studio Heuvelland, gericht op zowel non-fictie (2025) als fictie (2026), biedt Limburgse producenten en makers de kans om kwalitatief hoogstaande korte en midlength producties te realiseren en hun beroepspraktijk verder te professionaliseren.

Met Studio Heuvelland willen het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds niet alleen de productie van sterke regionale verhalen ondersteunen, maar ook de infrastructuur en continuïteit van de Limburgse filmsector versterken en daarmee die van Nederland als geheel. 

De Zilveren Krulstaarten zijn zaterdagmiddag 27 september tijdens de Dag van het Scenario op het Nederlands Film Festival uitgereikt aan de schrijvers van de beste film- en televisiescenario’s van 2024. Ooit begonnen als geuzenprijs vanwege het ontbreken van een Gouden Kalf voor scenario, zijn de Zilveren Krulstaarten inmiddels uitgegroeid tot dé Nederlandse vakprijzen voor scenaristen. De prijzen dit jaar zijn voor: De terugreis, Bodem en Wander to wonder. 

Zorg voor eerlijke contracten, betere honoraria en bescherm vertalers tegen de gevolgen van AI. Alleen zo blijft het vertaalvak aantrekkelijk voor nieuwe generaties en kan worden voorkomen dat ervaren vertalers afhaken, zegt de Auteursbond, de belangenvereniging voor schrijvers en vertalers met 2000 leden.

De Auteursbond reageert op nieuw onderzoek van KVB Boekwerk waaruit blijkt dat 80 procent van de boekvertalers in Nederland het minimumloon of minder verdient bij een volledige werkweek. Een aanzienlijk deel zit zelfs onder het bestaansminimum. Slechts een kleine minderheid haalt een modaal inkomen, en dat aantal neemt af.

Tijdens de Talent Awards Ceremonie in de Stadsschouwburg Utrecht op maandag 29 september, onderdeel van het Nederlands Film Festival (NFF), maakte de jury bekend dat Naomi Wills de NAPA Award 2025 heeft gewonnen. Naomi ontvangt een beurs van € 5.000, die zij kan inzetten voor haar professionele ontwikkeling en/of de realisatie van een nieuw project.

Sinds 2009 wordt de NAPA Award (voorheen FPN Award) uitgereikt. Het doel van de prijs is jong producententalent stimuleren en de rol van de producent als creatief ondernemer versterken. De jury kijkt niet alleen naar zakelijk inzicht, maar vooral ook naar visie, leiderschap en de manier waarop jonge producenten zich verder willen ontwikkelen.

Kleine en middelgrote culturele instellingen in Schiedam maken zich ernstig zorgen over de toekomst. Terwijl ‘de grote drie’ meer subsidie ontvangen, moeten de kleinere instellingen het met minder doen. Bij het Jenevermuseum hangt inmiddels een grote protestvlag tegen de bezuinigingen met de tekst: ‘Jenever terug in het basispakket’. Het Jenevermuseum vreest sluiting van het museum of Museummolen De Walvisch.

De Radboud Universiteit en de gemeente Nijmegen bundelen hun krachten voor de oprichting van het Kenniscentrum Romeins Nederland. Dit nieuwe centrum brengt expertise samen, stimuleert interdisciplinair onderzoek en maakt kennis over de Romeinse tijd toegankelijk voor een breed publiek.

De Romeinen beheersten eeuwenlang een groot deel van Nederland. In 2021 erkende UNESCO dit verleden door de Neder-Germaanse Limes op de Werelderfgoedlijst te plaatsen. Archeologisch onderzoek heeft sindsdien veel nieuwe inzichten opgeleverd over hoe de Romeinse cultuur onze geschiedenis en samenleving heeft gevormd – en dat nog steeds doet. Om die kennis duurzaam te borgen en verder uit te bouwen, is een centraal instituut nodig. Het Kenniscentrum wil structurele samenwerking bevorderen tussen overheden, kennisinstellingen en archeologische organisaties. Denk aan gezamenlijke onderzoeksprojecten, gedeelde databanken en publieksgerichte activiteiten. 

Een lezersbrief in de Volkskrant besteed aandacht aan veranderingen rond kunst in de openbare ruimte. 'In september 2018 liep ik door Shoreditch in Londen en stuitte op iets onverwachts: Banksy’s Snorting Copper. Niet alleen het kunstwerk zelf was bijzonder, maar ook het feit dat het er kon zijn. Een kunstwerk dat gezag belachelijk maakte, mocht gewoon deel uitmaken van het straatbeeld.

Hoe anders is dat nu. Banksy’s recente schildering op een muur van de Royal Courts of Justice – een rechter die een demonstrant neerslaat – werd binnen enkele uren afgedekt en bestempeld als ‘schade aan een monument’. Wat ooit een vrije kreet in de openbare ruimte kon zijn, wordt tegenwoordig direct gecensureerd.'

Mondiacult is 's werelds grootste conferentie over cultuurbeleid. Van 28 september tot en met 1 oktober zijn cultuurministers, NGO’s, leden van UNESCO commissies, kunstenaars, diplomaten en jongeren, uit alle delen van de wereld, bijeen in Barcelona om, onder de vlag van UNESCO, de wereldwijde agenda voor cultuur voor de komende jaren te bepalen. 

Op de agenda veel discussies over het belang van cultuur in de ontwikkeling van mensen. Het is UNESCO’s overtuiging dat cultuur grote intrinsieke waarde heeft, en dat cultuur de kracht heeft om veranderingen in gang te zetten, de kracht heeft om de uitdagingen van vandaag aan te pakken en bij te dragen aan een meer rechtvaardigere, vreedzamere, interculturele, inclusieve en duurzame samenleving. 

Op 25 september hebben 22 Brabantse cultuurinstellingen te horen gekregen wat de provincie van hun bezwaren vindt over de uitslag van de subsidieronde professionele kunsten 2025-2028. De Kunst van Brabant is blij dat er alsnog een aantal organisaties door kunnen met hun werk, maar ook teleurgesteld dat de provincie het advies van de Hoor-en Adviescommissie om een totale herbeoordeling te laten plaatsvinden naast zich neer heeft gelegd.

De Kunst van Brabant neemt het de provincie Noord-Brabant zeer kwalijk hoe er met het culturele veld is omgegaan en roept de provincie op om in samenspraak een betere regeling te ontwerpen voor de volgende beleidsperiode. Met de honorering van de zes bezwaarmakers trekt de provincie € 2,6 miljoen extra uit voor de meerjarige regeling professionele kunsten dan oorspronkelijk begroot. De Kunst van Brabant roept de provincie op om dit ten laste te laten komen van de algemene middelen en niet te laten drukken op het resterende cultuurbudget.

MaMA (Media and Moving Art) is een platform voor visuele cultuur in Rotterdam. Jong talent ontwikkelt zich bij ons door middel van producties en presentaties op het grensvlak van beeldende kunst en populaire cultuur. MaMa realiseert presentaties, tentoonstellingen, boeken en tijdschriften, performances, masterclasses en events, in de eigen showroom, online en op locatie, lokaal en internationaal. MaMA meldt nu de aanstelling van een nieuwe directeur: Samira Ben Messaoud. Ben Messaoud is tot oktober zakelijk directeur van de Haagse kunstruimte Nest en was eerder zakelijk leider van het Amsterdamse Sexyland World.

De Leiderdorpse Volksuniversiteit, het Leiderdorps Museum en Theater Toverlei krijgen geen subsidie meer van de gemeente. Althans, niet meer voor het betalen van hun huur. De drie organisaties kunnen nog wel op een financiële Leiderdorpse bijdrage rekenen, maar dan alleen voor hun culturele aanbod. Dat is de uitkomst van een nieuwe regeling die volgend jaar ingaat, zo maakte cultuurwethouder Herman Romeijn bekend. 

De gemeente geeft geen geld meer uit dat louter is bedoeld voor het bekostigen van de huisvesting van gezelschappen, musea, verenigingen en stichtingen. Subsidies zijn alleen nog verkrijgbaar om ’culturele activiteiten en ontwikkeling in Leiderdorp te versterken’.

Met de regeling Samenwerking & Schaalvoordelen gaf ons programma Oog voor Impuls een flinke boost aan samenwerkingen in de culturele en creatieve sector. Het idee: samen sta je sterker en kun je efficiënter werken. Bijvoorbeeld door kosten te delen. In totaal kregen 149 mooie plannen een vliegende start. 

Een goed voorbeeld is een nieuwe workshopformule die koorleiders Marjolein Marzacu en Christoph Mac-Carty samen ontwikkelden voor Nederlandse en internationale koren. Als alternatief voor maatwerk voor elk koor bedachten ze bouwstenen waaruit een workshop kan worden samengesteld die aansluit op een specifieke vraag. Dit scheelt voorbereidingstijd en dus ook kosten. 

De opening van de Week tegen Eenzaamheid was dit jaar extra bijzonder voor Jan van den Velden. De Rijenaar stond bij de opening van de Week in Den Bosch op het podium naast koning Willem-Alexander. 

Deze week zijn er vanuit VIP Voor Elkaar allerlei activiteiten, gericht op ontmoeting en verbinding. Van een lunch tot een film kijken en activiteiten voor jongeren. ,,Als je ziet wat we allemaal organiseren, dat is nogal wat. Dat kunnen we organiseren omdat er echt een leuke groep vrijwilligers staat.” Van den Velden benadrukt die vrijwilligers, want alleen zou hij niets kunnen doen. „Iemand moet de kar trekken. Maar het gaat niet om mij, het gaat om de mensen”, geeft hij aan in cultureel centrum De Boodschap, waar veel activiteiten worden georganiseerd.

Dit najaar gaat Platform ACCT vanuit werktuigPPO nieuwe samenwerkingen aan om de professionele ontwikkeling van creatieve zelfstandigen (extra) te ondersteunen in twee regio's. Via Qredits Bonaire worden professionals uit de culturele en artistieke sector in dit deel van Caribisch Nederland ondersteund bij scholing door 50% co-financiering van de opleidingskosten aan de Qreative Business Academy (QBA). De provincie Overijssel maakt de komende 4 jaar budget vrij om zzp’ers woonachtig in de provincie een extra bijdrage te geven in hun professionele ontwikkeling.

Birgit Donker is onterecht ontslagen, zo stelt een deel van het personeel in een reconstructie van het ontslag in de NRC. Na gesprekken met meerdere personeelsleden en andere betrokkenen schrijft de krant dat veel van hen vinden dat er helemaal geen onveilig werkklimaat was. Het summiere onderzoek van de rvt is onzorgvuldig geweest, zo wordt beweerd. Bovendien zijn de verdiensten van Donker voor het museum onvoldoende meegewogen in het besluit om haar te ontslaan.

Een dag voor de eerste Dag van Roosendaal trapte EQUINOX op zaterdagavond de verjaardag van de stad af. EQUINOX moest een avond worden waarop jonge Roosendaalse cultuurmakers op een voetstuk werden gezet. „Het is de underground die vanavond te zien is”, vertelt Tessa van der Heijden van Cultuur Verbindt Roosendaal (CVR).

Op de Dag van Roosendaal wordt ook de culturele manifestatie georganiseerd, toch wilde Lieke van Pruijssen (CVR) ook iets voor jonge makers. „We werkten al samen met de gemeente en Roosendaals Treffen voor de Dag, waarom dan niet ook een nacht voor jonge makers?” Op drie verschillende locaties in het Roosendaalse centrum vindt het evenement plaats: op het Tongerloplein, in Anno 1810 en in het fractiehuis. Elk biedt een eigen stukje Roosendaalse (underground)cultuur.

Waarom tikken we mee met muziek of krijgen we kippenvel van een akkoord? Volgens de Neural Resonance Theory, gepresenteerd in Nature Reviews Neuroscience (2025), komt dat doordat onze hersenen letterlijk meetrillen met muziek. Hersengolven synchroniseren met ritme, melodie en harmonie, waardoor we muziek niet alleen horen, maar ook voelen. Dit verklaart waarom we spontaan meebewegen en hoe muziek wereldwijd emoties oproept. De theorie biedt ook kansen voor muziektherapie bij aandoeningen als Parkinson, beroertes en depressie, en kan inzichten geven in leren, concentratie en samenwerking.

Op 16 oktober bespreekt de gemeenteraad van Oude IJsselstreek opnieuw de toekomst van het DRU Industriepark. Na de aangenomen motie DRU Vooruit! presenteerde het college een nieuw voorstel. Hoewel de blik op de toekomst is gericht, is dit ook hét moment om terug te kijken: hoe zijn we hier gekomen, en is de oorspronkelijke ambitie nog haalbaar? Is de DRU een culturele motor of te groot voor een gemeente van 40.000 inwoners? Wethouder Janine Kock benadrukt dat de activiteiten voor inwoners moeten doorgaan. Het college stelt daarom maatregelen voor om de acute financiële problemen van de stichting op te lossen.

Een existentiële bedreiging voor acteurs van vlees en bloed of een bevrijding voor low budget filmmakers? De meningen over de inzet van AI-acteurs zijn verdeeld en laaien hevig op na de presentatie afgelopen weekend van Tilly Norwood op het Zurich Film Festival. Volgens Elive van der Velden is het een kwestie van maanden totdat Norwood getekend wordt door een agentschap en mee kan doen met audities. Een eerste rol heeft de AI-actrice al op haar CV staan. Volgens haar geestelijke moeder heeft Norwood de potentie om de volgende Scarlett Johansson of Natalie Portman te worden.

In een LinkedIn-post van een maand geleden vertelt Van der Velden dat Norwood is gecreëerd met behulp van tien verschillende tools, waaronder ChatGTP en Runway. Zij ziet AI-acteurs als een gamechanger in de film- en tv-industrie door te zorgen voor drastische kostenbesparingen. Volgens haar is het publiek vooral geïnteresseerd in het verhaal en niet in de vraag of de hoofdrolspeler een echte hartslag heeft. Ze ziet AI niet als bedreiging voor vlees-en-bloed acteurs.

De gemeente Tilburg organiseert een informatiemarkt over het Museumkwartier. Bewoners en bezoekers kunnen daar meer leren over de projecten in het gebied. Het Museumkwartier is een gebied in Tilburg waar kunst en cultuur centraal staan. De gemeente werkt aan verschillende projecten om de openbare ruimte te verbeteren en om kunst en cultuur te stimuleren.

Op vrijdag 26 september is Sociaal Cultureel Centrum Den Bolder in Waspik feestelijk heropend. Na een jaar verbouwen stroomden inwoners in groten getale toe om de opening bij te wonen. Fotograaf Sam Bakx legde het moment vast in een uitgebreide sfeerimpressie, onder dit artikel te bekijken. De heropening viel samen met het gouden jubileum: Den Bolder bestaat 50 jaar.

Sinds de opening in 1975 groeide Den Bolder uit tot dé plek voor toneel, cabaret, muziek en talloze verenigingen. Het centrum biedt daarnaast ruimte aan activiteiten, feesten en het eigen theaterprogramma. Met meer dan duizend vrijwilligers die in de afgelopen decennia hebben bijgedragen, is Den Bolder een huis vol verhalen geworden.

De mentale volksgezondheid van Nederland staat onder druk. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) slaat alarm: we leven in een ‘hypernerveuze samenleving’ waarin prestatiedruk, versnelling en individualisme zijn doorgeschoten en het welzijn van jong en oud bedreigen. 

Ondanks dat het bekend is dat de mentale gezondheid onder druk staat, ontbreekt het nog altijd aan een strategie om de dieperliggende oorzaken van mentale problemen aan te pakken. In plaats van mensen beter om te leren gaan met de druk die de huidige samenleving legt op de mentale gezondheid, stelt de RVS voor om meer oog te hebben voor de oorzaken van deze druk. In het advies ‘Op de rem’ gebruikt de RVS concrete voorbeelden uit de praktijk. 

Bibliotheek Utrecht start een initiatief waarbij de organisatie op zoek gaat naar onuitgegeven boeken, verhalen of manuscripten. Volwassenen en kinderen, uit heel Nederland kunnen hun zelfgeschreven werk inleveren; van thriller, tot biografie, tot gedichtenbundel, elke creatie is welkom. Op 23 januari openen de deuren van deze nieuwe bijzondere bibliotheek. De bibliotheek wil met dit initiatief haar collectie meer divers maken. “Wij vinden dat iedere schrijver een lezer verdient” zegt Deirdre Carasso hierover, directeur van de bibliotheek. 

André van Duin heeft maandagavond tijdens de Buma NL Awards een oeuvreprijs in ontvangst genomen. De organisatie laat weten met de prijs een eerbetoon te brengen ‘aan iemand die ons decennialang heeft laten lachen, ontroeren en samenbrengen’. Directeur Frank Helmink van Buma Cultuur zegt het ‘niet meer dan terecht’ te vinden dat Van Duin werd uitgeroepen tot Hollandse Meester.  

Yves Berendse was de grote winnaar bij de Buma NL Awards. De zanger ontving voor zijn duet met Emma Heesters, Alleen met jou, een prijs voor de meest succesvolle single van 2025. Daarnaast kreeg Berendse met het nummer Terug in de tijd in samenwerking met Xenox de award voor de succesvolste kroeghit. Voor het nummer nam hij ook een nieuwe prijs, De Gouden Parel, in ontvangst.

Op 28 september werd tijdens de uitzending van Vroege Vogels bekendgemaakt dat Eva Meijer de Natuurboekenprijs 2025 heeft gewonnen. De jury verkoos Meijers boek Muizenleven tot het beste boek van het jaar waaruit een liefde voor de natuur spreekt. Juryvoorzitter Geelen noemt Muizenleven een ‘even meeslepend als ontroerend boek, waarin alles samenkomt’. Meijer ontvangt 5000 euro en een tekening door Raoul Deleo. Er was dit jaar ook een publieksprijs. Die ging met een overweldigend aantal van ruim 40 procent van de stemmen naar Wildernis in eigen land van Jeroen Helmer.

Spotify wil artiesten beter beschermen tegen misbruik van AI (kunstmatige intelligentie). Daarom neemt de muziekstreamingdienst maatregelen. Het afgelopen jaar zijn er al 75 miljoen 'spamnummers' verwijderd. De afgelopen twaalf maanden was er sprake van "een explosie van AI-tools", staat in een verklaring. De streamingdienst stelt dat AI-technologie zich snel ontwikkelt. Daarom zal Spotify regelmatig met nieuw beleid komen. Zo moet voorkomen worden dat mensen AI gebruiken om luisteraars te misleiden, schrijft de muziekapp, of om authentieke artiesten te dwarsbomen.

In De Nieuwe Kerk in Amsterdam is de schrijverssteen ter ere van Annie M.G. Schmidt onthuld. De "koningin van de jeugdliteratuur" sluit aan bij een rij grote namen uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis voor wie in de kerk ook een gedenksteen ligt, zoals Vondel, Bredero en Hooft.

Zes culturele instellingen krijgen na ruim een jaar van onzekerheid alsnog geld van de provincie Noord-Brabant. Zestien andere organisaties vangen definitief bot. De manier waarop dat allemaal is gegaan, verdient volgens gedeputeerde Bas Maes geen schoonheidsprijs. Hij kondigt onafhankelijk onderzoek aan om te voorkomen dat het nóg eens zo misgaat. 

Maes ging donderdag door het stof, toen hij bekendmaakte welke instellingen na hun protest alsnog subsidie krijgen van de provincie. Het gaat om kamerorkest Kamerata Zuid, concertorganisatie De Link en dansgezelschap WArd/waRD in Tilburg, culturele ontmoetingsplek de Verkadefabriek in Den Bosch, galerie Onomatopee in Eindhoven en de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk in Breda. Zij krijgen opgeteld 2,6 miljoen euro voor vier jaar. Voor de zestien instellingen die na protest met lege handen achterblijven, is het een bittere pil om te slikken, zegt cultuurgedeputeerde Bas Maes (SP).

Na 130 jaar gaat het beroemde schedelkapje van de Homo erectus terug naar Indonesië – samen met het dijbeen, de kies en de pakweg 28.000 andere objecten uit de collectie-Dubois. Dat heeft minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, BBB) vrijdagochtend in Leiden bekendgemaakt tijdens een besloten bijeenkomst in Naturalis Biodiversity Center, dat de collectie nu nog in beheer heeft. Marcel Beukeboom, de nieuwe directeur van Naturalis, noemt het besluit „de juiste keuze”.  

Marco Gerris, oprichter van het dansgezelschap ISH Dance Collective, ontvangt de prijs voor zijn indrukwekkende dansproducties ‘met een maatschappelijk effect dat de conventionele bewegingskunsten overstijgt’. De Johannes Vermeerprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan iemand die een bijzondere bijdrage levert aan de kunstwereld, vanuit eender welke kunstdiscipline.

Koninklijke Harmonie Asterius heeft vrijdagavond de Cultuurprijs ontvangen in cultureel centrum Tiliander in Oisterwijk. En toneelgroep De Ghesellen van den Spele kregen de Karel Groenlandprijs uitgereikt. Wethouder Anne Cristien Spekle reikte de prijs Cultuurprijs uit en de Karel Groenlandprijs werd uitgereikt door Mies Groenland, weduwe van de naamgever van de prijs.

De Cultuurprijs en de Karel Groenlandprijs zijn een initiatief van Stichting Oisterwijk Schrijft Cultuur in samenwerking met Gemeente Oisterwijk. De Cultuurprijs bestaat uit een geldbedrag, een wisseltrofee en het aanbod om eenmalig gratis gebruik te maken van één van de gemeentelijke culturele centra. De Karel Groenlandprijs bestaat uit een speldje met de afbeelding van Karel Groenland. De prijzen worden uitgereikt aan een persoon of instantie die zich heeft ingezet voor de culturele sector.