Trends & Ontwikkelingen

Op 28 september is het Werelddovendag – een dag om stil te staan bij de kracht, verhalen en uitdagingen van de dovengemeenschap. Het is een moment om elkaar beter te begrijpen en te zien hoe kunst en technologie deuren kunnen openen. Juist in de culturele sector ligt hier een prachtige kans: met digitale middelen kun je werelden laten ervaren die normaal gesloten blijven. Een bijzonder voorbeeld daarvan is Dovenland, een VR-voorstelling van theatermaker Chantalla Pleiter, die bezoekers letterlijk laat voelen en ervaren hoe het is om de wereld te beleven vanuit het perspectief van doven en slechthorenden.

Oud-directeur Cas Smithuijsen van de Boekmanstichting is op 24 september 2025 overleden. Maar liefst 28 jaar lang (1986-2014) was Cas het gezicht van de Boekmanstichting. Van een organisatie die zich dicht tegen de wetenschap bewoog, ontwikkelde de Boekmanstichting zich onder de regie van Cas tot een breed toegankelijk kenniscentrum dat actuele thema’s in de culturele praktijk van duiding voorzag. Met de Cultuurindex onderkende Cas op het juiste moment het toenemende belang van data voor de onderbouwing van het cultuurbeleid. Na zijn directeurschap bij de Boekmanstichting werd Cas in 2015 benoemd tot bijzonder hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit. 

Sinds januari 2025 loopt in Utrecht een pilot rond prijssegmentatie bij concerten, een initiatief van poppodium EKKO en concertorganisator Friendly Fire. Doel is om de betaalbaarheid voor bezoekers met een kleiner budget te vergroten en tegelijk de financiële haalbaarheid voor artiesten en podia te waarborgen. De organisaties hebben nu de eerste resultaten gedeeld van de pilot: 

Uit de evaluaties blijkt dat 73% van de kopers van een goedkoper ticket dit deed omdat zij het reguliere tarief te hoog vonden, niet omdat zij de prijs onredelijk achten. Tegelijkertijd gaf 91% van deze groep aan dat zij vaker concerten zouden bezoeken wanneer de tickets goedkoper waren. Aan de bovenkant koos 74% van de bezoekers die een “meer te besteden”-ticket kochten bewust voor deze optie, vaak met als reden ondersteuning van EKKO of een specifieke artiest. De stap van €5 extra werd door een groot deel echter als relatief groot ervaren. Gemiddeld waren kopers van een goedkoper ticket jonger (23,9 jaar) dan reguliere bezoekers (34,8 jaar). Kopers van een duurder ticket lagen daar met 43,8 jaar ruim boven.

Het Tijdschrift Sociologie heeft de inaugurele rede van Pauwke Berkers gepubliceerd die hij bij zijn oratie uitsprak. Zijn rede gaat over de betekenis van muziek voor industrie, samenleving en sociologie. De complexe relatie tussen popmuziek en samenleving wordt vanuit een sociologisch perspectief belicht. Muziek blijkt een krachtige kracht voor sociale samenhang: het verbindt mensen via rituelen en gedeelde ervaringen, maar markeert ook grenzen tussen groepen. Tegelijkertijd biedt muziek tegenwicht aan de ‘onttovering’ van de moderne samenleving door ruimte te maken voor authenticiteit, zelfexpressie en verbeelding.

Kunstloc Brabant start een reeks waarin een kijkje wordt gegeven in de financiële keuken van makers. Want stress of je wel rondkomt elke maand, het is iets waar veel makers mee te maken hebben. Zeker als je net begint, kan het heel onzeker zijn om echt voor het kunstenaarschap te gaan. De reeks wordt afgetrapt met illustrator Tosca van der Weerden. 

Dit onderzoek bekijkt hoe ondernemersoriëntatie (EO) – gekenmerkt door innovativiteit, proactiviteit en risico nemen – samenhangt met het succes van popmuzikanten. In de creatieve sector, en zeker in de muziekindustrie, wordt succes vaak niet alleen financieel gemeten, maar ook in termen van erkenning (zoals prijzen, recensies, fanbase) en symbiose (de samenwerking en wederzijdse voordelen binnen een band). De onderzoekers hebben een enquête uitgevoerd onder 157 populaire muziekartiesten en gebruikten de Subjective Entrepreneurial Success (SES)-schaal.

De resultaten laten zien dat: - Ondernemersoriëntatie hangt positief samen met erkenning en symbiose, maar niet met financieel succes. Met andere woorden: een ondernemende houding helpt artiesten vooral aan status en samenwerking, maar levert niet per se meer geld op. - Competitieve agressiviteit laat een positief verband zien met algemene SES en in het bijzonder met erkenning. Ook hier is geen relatie gevonden met financieel succes of symbiose.

De Filter Vertaalprijzen 2025 gaan naar Annelies de hertogh & Els de Roon Hertoge voor Stalingrad van Vasili Grossman (Balans) en naar Henrieke Herber voor De woordredders van Enrico Galiano (Luitingh-Sijthoff). De prijzen, een voor volwassen literatuur en één voor jeugdliteratuur, allebei ter waarde van 10.000 euro, zijn vanavond uitgereikt op International Translation Day in de Theaterzaal van de Bibliotheek op de Neude in Utrecht, tijdens het ILFU Internationaal Literatuurfestival Utrecht.

Werken aan ondernemerschap in de kunsten gedijt niet met een simpele sales aanpak, maar is actief zoeken naar een manier hoe dit bij iedere individuele maker past. Uitgangspunt is altijd het artistieke talent en werk. In het zeer gewaardeerde leerprogramma Route Ondernemerschap worden makers geholpen hun kunstenaarschap verder te professionaliseren. Voor het eerst wordt het programma nu in Brabant uitgezet. Route Ondernemerschap helpt jou als professioneel werkende kunstenaar je positie te versterken, je bereik te vergroten en financiële kansen te zien.

Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) sprak op vrijdag 26 september 2025 in Naturalis Biodiversity Center in Leiden. Hij overhandigde een Letter of Intent aan minister Fadli Zon, minister van Cultuur van Indonesië. Met deze brief kondigt de minister de teruggave aan van de collectie die Eugène Dubois verzamelde op Java. Het gaat om vele tienduizenden fossielen, waaronder een schedelkapje van een soort die toen het gevonden werd nog niemand kende: de homo erectus. In de toespraak geeft Moes aan dat de terugkeer erkenning symboliseert van het koloniale verleden. Het markeert ook een nieuwe fase van samenwerking tussen Indonesië en Nederland op het gebied van wetenschap en onderwijs.

Liedjes die op sociale media een enorme hit zijn, leveren de artiest in kwestie niet altijd extra fans of succes op. Uit onderzoek van het Britse onderzoeksbureau Midia Research blijkt dat nummers die viraal gaan niet vaak leiden tot meer trouwe luisteraars of structureel hogere luistercijfers. Het bureau voerde het onderzoek uit met tienduizend respondenten van over de hele wereld, en vroeg hun naar hun socialemediagebruik en luistergewoonten. Uit de data komt een generatieverschil naar boven. 

Jongeren van 16 tot 24 jaar die op sociale media muziek horen die ze leuk vinden, weten minder snel hun weg te vinden naar muziekstreamingdiensten en naar meer muziek van diezelfde artiest dan oudere luisteraars. Deze jonge groep is wel erg actief op sociale media, en blijft dus meer binnen de vertrouwde omgeving van de sociale media-app. Dit effect is het sterkst op TikTok. Gebruikers die daar muziek ontdekken, volgen de artiest liever op TikTok dan dat ze elders meer muziek van die artiest opzoeken.

Op 18 maart 2026 is het zover: de gemeenteraadsverkiezingen. Lokale partijen hebben hun verkiezingsprogramma’s in concept af, en zijn bezig met de kandidatenlijst. Dit is ook het moment om invloed uit te oefenen op het lokale bestuur: wat wil je onder de aandacht brengen? Het verloop van het proces naar de verkiezingen heeft Cultuurconnectie in een tijdlijn gezet. Deze is opgedeeld in vier fases. Momenteel zitten we in fase 2: voorbereiden op de campagne. In deze fase bepalen we welke activiteiten we ondernemen en hoe we onze boodschap op het juiste moment bij de juiste personen onder de aandacht brengen. 

Hij had een stuwende rol bij de aankoop van Rembrandts Marten en Oopjen, een samenwerking van het Rijksmuseum en het Louvre. Frankrijk heeft museumdirecteur Taco Dibbits daar nu voor geëerd. Voor zijn rol bij de verwerving van de huwelijksportretten heeft Taco Dibbits nu ‘La Légion d’honneur’ gekregen, oftewel het Legioen van Eer, de meest prestigieuze en gewaardeerde onderscheiding van Frankrijk. 

Het Nederlandse bedrijf AkzoNobel is vooral bekend van zijn verfproductie. Toch houdt de firma zich niet enkel bezig met dit halffabricaat, maar heeft het ook oog voor enkele van de eindproducten die met dit goedje worden gemaakt. Akzo heeft namelijk een heuse kunststichting, verantwoordelijk voor de aankoop en het beheer van honderden kunstwerken. Op NPO radio 1 een gesprek met Hester Alberdingk Thijm, directeur van de AkzoNobel Art Foundation.

Het Jeugdfonds Sport & Cultuur heeft de afgelopen maanden een succesvolle scholencampagne afgerond. Met de opvallende Jeugdfonds-bus reisde het team langs 36 basisscholen in 12 Zeeuwse gemeenten. Het doel: zoveel mogelijk kinderen op een laagdrempelige manier laten kennismaken met sport en cultuur. Op de scholen werden uiteenlopende workshops georganiseerd. Zo konden de leerlingen hun energie kwijt bij sporten als boksen, voetbal en handbal, maar ook hun creativiteit ontdekken via muziek, theater en dans.

Het ontwerp van het Huis van Cultuur en Bestuur voor Eemsdelta gaat een nieuwe fase in. De verbeelding van hoe het nieuwe gebouw aan het Molenbergplein in Delfzijl eruit kan komen te zien, werd in juli aan de gemeenteraad en de buitenwereld gepresenteerd. In de zomermaanden is dit verder uitgewerkt tot een structuurontwerp. 

Het Huis van Cultuur en Bestuur wordt een plek die samenbrengt. “Waar we werken voor onze inwoners en waar cultuur inwoners en bezoekers verbindt. Een gebouw met karakter en uitstraling, waar iedereen zich thuis voelt en waar we allemaal trots op zijn.” Het nieuwe gebouw wordt hét ontmoetingspunt en versterkt zo de verbinding tussen verschillende functies zoals theater, bibliotheek en gemeentehuis. De ontwikkeling van het nieuwe gebouw, het opwaarderen van de omgeving en het aanpakken van de Damsterkade dragen bij aan de verbetering van dit deel van het centrum van Delfzijl.

Tijdens de NFF Talent Award Ceremonie zijn de Filmfonds Wildcards 2025 uitgereikt. De Filmfonds Wildcards worden elk jaar uitgereikt aan jonge, talentvolle filmmakers die net afgestudeerd zijn aan een film- of kunstacademie en hun eindexamenfilm naar het Fonds insturen. De winnaars van de Wildcard ontvangen €53.000 om zonder restricties een nieuwe documentaire, fictie- of animatiefilm en immersief/experimenteel project te maken onder begeleiding van een producent en een coach. Hiermee wil het Fonds de ontwikkeling van nieuw talent stimuleren om hun eerste stappen te zetten in het professionele werkveld.

Het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds lanceren met trots het programma Studio Heuvelland. Studio Heuvelland, gericht op zowel non-fictie (2025) als fictie (2026), biedt Limburgse producenten en makers de kans om kwalitatief hoogstaande korte en midlength producties te realiseren en hun beroepspraktijk verder te professionaliseren.

Met Studio Heuvelland willen het Limburg Film Office en het Nederlands Filmfonds niet alleen de productie van sterke regionale verhalen ondersteunen, maar ook de infrastructuur en continuïteit van de Limburgse filmsector versterken en daarmee die van Nederland als geheel. 

De Zilveren Krulstaarten zijn zaterdagmiddag 27 september tijdens de Dag van het Scenario op het Nederlands Film Festival uitgereikt aan de schrijvers van de beste film- en televisiescenario’s van 2024. Ooit begonnen als geuzenprijs vanwege het ontbreken van een Gouden Kalf voor scenario, zijn de Zilveren Krulstaarten inmiddels uitgegroeid tot dé Nederlandse vakprijzen voor scenaristen. De prijzen dit jaar zijn voor: De terugreis, Bodem en Wander to wonder. 

Zorg voor eerlijke contracten, betere honoraria en bescherm vertalers tegen de gevolgen van AI. Alleen zo blijft het vertaalvak aantrekkelijk voor nieuwe generaties en kan worden voorkomen dat ervaren vertalers afhaken, zegt de Auteursbond, de belangenvereniging voor schrijvers en vertalers met 2000 leden.

De Auteursbond reageert op nieuw onderzoek van KVB Boekwerk waaruit blijkt dat 80 procent van de boekvertalers in Nederland het minimumloon of minder verdient bij een volledige werkweek. Een aanzienlijk deel zit zelfs onder het bestaansminimum. Slechts een kleine minderheid haalt een modaal inkomen, en dat aantal neemt af.

Tijdens de Talent Awards Ceremonie in de Stadsschouwburg Utrecht op maandag 29 september, onderdeel van het Nederlands Film Festival (NFF), maakte de jury bekend dat Naomi Wills de NAPA Award 2025 heeft gewonnen. Naomi ontvangt een beurs van € 5.000, die zij kan inzetten voor haar professionele ontwikkeling en/of de realisatie van een nieuw project.

Sinds 2009 wordt de NAPA Award (voorheen FPN Award) uitgereikt. Het doel van de prijs is jong producententalent stimuleren en de rol van de producent als creatief ondernemer versterken. De jury kijkt niet alleen naar zakelijk inzicht, maar vooral ook naar visie, leiderschap en de manier waarop jonge producenten zich verder willen ontwikkelen.

Kleine en middelgrote culturele instellingen in Schiedam maken zich ernstig zorgen over de toekomst. Terwijl ‘de grote drie’ meer subsidie ontvangen, moeten de kleinere instellingen het met minder doen. Bij het Jenevermuseum hangt inmiddels een grote protestvlag tegen de bezuinigingen met de tekst: ‘Jenever terug in het basispakket’. Het Jenevermuseum vreest sluiting van het museum of Museummolen De Walvisch.

De Radboud Universiteit en de gemeente Nijmegen bundelen hun krachten voor de oprichting van het Kenniscentrum Romeins Nederland. Dit nieuwe centrum brengt expertise samen, stimuleert interdisciplinair onderzoek en maakt kennis over de Romeinse tijd toegankelijk voor een breed publiek.

De Romeinen beheersten eeuwenlang een groot deel van Nederland. In 2021 erkende UNESCO dit verleden door de Neder-Germaanse Limes op de Werelderfgoedlijst te plaatsen. Archeologisch onderzoek heeft sindsdien veel nieuwe inzichten opgeleverd over hoe de Romeinse cultuur onze geschiedenis en samenleving heeft gevormd – en dat nog steeds doet. Om die kennis duurzaam te borgen en verder uit te bouwen, is een centraal instituut nodig. Het Kenniscentrum wil structurele samenwerking bevorderen tussen overheden, kennisinstellingen en archeologische organisaties. Denk aan gezamenlijke onderzoeksprojecten, gedeelde databanken en publieksgerichte activiteiten. 

Een lezersbrief in de Volkskrant besteed aandacht aan veranderingen rond kunst in de openbare ruimte. 'In september 2018 liep ik door Shoreditch in Londen en stuitte op iets onverwachts: Banksy’s Snorting Copper. Niet alleen het kunstwerk zelf was bijzonder, maar ook het feit dat het er kon zijn. Een kunstwerk dat gezag belachelijk maakte, mocht gewoon deel uitmaken van het straatbeeld.

Hoe anders is dat nu. Banksy’s recente schildering op een muur van de Royal Courts of Justice – een rechter die een demonstrant neerslaat – werd binnen enkele uren afgedekt en bestempeld als ‘schade aan een monument’. Wat ooit een vrije kreet in de openbare ruimte kon zijn, wordt tegenwoordig direct gecensureerd.'

Mondiacult is 's werelds grootste conferentie over cultuurbeleid. Van 28 september tot en met 1 oktober zijn cultuurministers, NGO’s, leden van UNESCO commissies, kunstenaars, diplomaten en jongeren, uit alle delen van de wereld, bijeen in Barcelona om, onder de vlag van UNESCO, de wereldwijde agenda voor cultuur voor de komende jaren te bepalen. 

Op de agenda veel discussies over het belang van cultuur in de ontwikkeling van mensen. Het is UNESCO’s overtuiging dat cultuur grote intrinsieke waarde heeft, en dat cultuur de kracht heeft om veranderingen in gang te zetten, de kracht heeft om de uitdagingen van vandaag aan te pakken en bij te dragen aan een meer rechtvaardigere, vreedzamere, interculturele, inclusieve en duurzame samenleving. 

Op 25 september hebben 22 Brabantse cultuurinstellingen te horen gekregen wat de provincie van hun bezwaren vindt over de uitslag van de subsidieronde professionele kunsten 2025-2028. De Kunst van Brabant is blij dat er alsnog een aantal organisaties door kunnen met hun werk, maar ook teleurgesteld dat de provincie het advies van de Hoor-en Adviescommissie om een totale herbeoordeling te laten plaatsvinden naast zich neer heeft gelegd.

De Kunst van Brabant neemt het de provincie Noord-Brabant zeer kwalijk hoe er met het culturele veld is omgegaan en roept de provincie op om in samenspraak een betere regeling te ontwerpen voor de volgende beleidsperiode. Met de honorering van de zes bezwaarmakers trekt de provincie € 2,6 miljoen extra uit voor de meerjarige regeling professionele kunsten dan oorspronkelijk begroot. De Kunst van Brabant roept de provincie op om dit ten laste te laten komen van de algemene middelen en niet te laten drukken op het resterende cultuurbudget.

MaMA (Media and Moving Art) is een platform voor visuele cultuur in Rotterdam. Jong talent ontwikkelt zich bij ons door middel van producties en presentaties op het grensvlak van beeldende kunst en populaire cultuur. MaMa realiseert presentaties, tentoonstellingen, boeken en tijdschriften, performances, masterclasses en events, in de eigen showroom, online en op locatie, lokaal en internationaal. MaMA meldt nu de aanstelling van een nieuwe directeur: Samira Ben Messaoud. Ben Messaoud is tot oktober zakelijk directeur van de Haagse kunstruimte Nest en was eerder zakelijk leider van het Amsterdamse Sexyland World.

De Leiderdorpse Volksuniversiteit, het Leiderdorps Museum en Theater Toverlei krijgen geen subsidie meer van de gemeente. Althans, niet meer voor het betalen van hun huur. De drie organisaties kunnen nog wel op een financiële Leiderdorpse bijdrage rekenen, maar dan alleen voor hun culturele aanbod. Dat is de uitkomst van een nieuwe regeling die volgend jaar ingaat, zo maakte cultuurwethouder Herman Romeijn bekend. 

De gemeente geeft geen geld meer uit dat louter is bedoeld voor het bekostigen van de huisvesting van gezelschappen, musea, verenigingen en stichtingen. Subsidies zijn alleen nog verkrijgbaar om ’culturele activiteiten en ontwikkeling in Leiderdorp te versterken’.

Met de regeling Samenwerking & Schaalvoordelen gaf ons programma Oog voor Impuls een flinke boost aan samenwerkingen in de culturele en creatieve sector. Het idee: samen sta je sterker en kun je efficiënter werken. Bijvoorbeeld door kosten te delen. In totaal kregen 149 mooie plannen een vliegende start. 

Een goed voorbeeld is een nieuwe workshopformule die koorleiders Marjolein Marzacu en Christoph Mac-Carty samen ontwikkelden voor Nederlandse en internationale koren. Als alternatief voor maatwerk voor elk koor bedachten ze bouwstenen waaruit een workshop kan worden samengesteld die aansluit op een specifieke vraag. Dit scheelt voorbereidingstijd en dus ook kosten. 

De opening van de Week tegen Eenzaamheid was dit jaar extra bijzonder voor Jan van den Velden. De Rijenaar stond bij de opening van de Week in Den Bosch op het podium naast koning Willem-Alexander. 

Deze week zijn er vanuit VIP Voor Elkaar allerlei activiteiten, gericht op ontmoeting en verbinding. Van een lunch tot een film kijken en activiteiten voor jongeren. ,,Als je ziet wat we allemaal organiseren, dat is nogal wat. Dat kunnen we organiseren omdat er echt een leuke groep vrijwilligers staat.” Van den Velden benadrukt die vrijwilligers, want alleen zou hij niets kunnen doen. „Iemand moet de kar trekken. Maar het gaat niet om mij, het gaat om de mensen”, geeft hij aan in cultureel centrum De Boodschap, waar veel activiteiten worden georganiseerd.

Dit najaar gaat Platform ACCT vanuit werktuigPPO nieuwe samenwerkingen aan om de professionele ontwikkeling van creatieve zelfstandigen (extra) te ondersteunen in twee regio's. Via Qredits Bonaire worden professionals uit de culturele en artistieke sector in dit deel van Caribisch Nederland ondersteund bij scholing door 50% co-financiering van de opleidingskosten aan de Qreative Business Academy (QBA). De provincie Overijssel maakt de komende 4 jaar budget vrij om zzp’ers woonachtig in de provincie een extra bijdrage te geven in hun professionele ontwikkeling.

Birgit Donker is onterecht ontslagen, zo stelt een deel van het personeel in een reconstructie van het ontslag in de NRC. Na gesprekken met meerdere personeelsleden en andere betrokkenen schrijft de krant dat veel van hen vinden dat er helemaal geen onveilig werkklimaat was. Het summiere onderzoek van de rvt is onzorgvuldig geweest, zo wordt beweerd. Bovendien zijn de verdiensten van Donker voor het museum onvoldoende meegewogen in het besluit om haar te ontslaan.

Een dag voor de eerste Dag van Roosendaal trapte EQUINOX op zaterdagavond de verjaardag van de stad af. EQUINOX moest een avond worden waarop jonge Roosendaalse cultuurmakers op een voetstuk werden gezet. „Het is de underground die vanavond te zien is”, vertelt Tessa van der Heijden van Cultuur Verbindt Roosendaal (CVR).

Op de Dag van Roosendaal wordt ook de culturele manifestatie georganiseerd, toch wilde Lieke van Pruijssen (CVR) ook iets voor jonge makers. „We werkten al samen met de gemeente en Roosendaals Treffen voor de Dag, waarom dan niet ook een nacht voor jonge makers?” Op drie verschillende locaties in het Roosendaalse centrum vindt het evenement plaats: op het Tongerloplein, in Anno 1810 en in het fractiehuis. Elk biedt een eigen stukje Roosendaalse (underground)cultuur.

Waarom tikken we mee met muziek of krijgen we kippenvel van een akkoord? Volgens de Neural Resonance Theory, gepresenteerd in Nature Reviews Neuroscience (2025), komt dat doordat onze hersenen letterlijk meetrillen met muziek. Hersengolven synchroniseren met ritme, melodie en harmonie, waardoor we muziek niet alleen horen, maar ook voelen. Dit verklaart waarom we spontaan meebewegen en hoe muziek wereldwijd emoties oproept. De theorie biedt ook kansen voor muziektherapie bij aandoeningen als Parkinson, beroertes en depressie, en kan inzichten geven in leren, concentratie en samenwerking.