Trends & Ontwikkelingen

Cultuurbeleving levert een belangrijke bijdrage aan de brede welvaart in onze samenleving. Niet alleen bevordert deelname aan kunst en cultuur de mentale en fysieke gezondheid van individuen, ook draagt het bij aan zingeving, persoonlijke ontwikkeling en een gevoel van verbondenheid. Hoe tevreden zijn Groningers en Drenten met het culturele aanbod en sportmogelijkheden in hun omgeving? En wat missen ze wat ze missen binnen het culturele aanbod?

Bijna de helft van de Groningers en Drenten is tevreden over het culturele aanbod in hun omgeving. Meer informatie over de cultuurbeleving in beide provincies staat in twee feitenbladen Cultuurbeleving, met cijfers van het Groninger Panel en het Drents Panel.

De Zweedse danseres en choreograaf Charlotta Öfverholm heeft een krachtig antwoord gevonden op de ogenschijnlijk onneembare horde van het ouder worden met alle gevolgen vandien, zowel maatschappelijk als in de danswereld. „Leeftijdsdiscriminatie”, noemt ze dat. Daarom begon ze tien jaar geleden met Age on Stage voor dansers boven de veertig. Zij is nu gastchoreograaf bij de Reisopera in Enschede.

De respons op Age on Stage is groot, in tal van Europese landen maakt het onderdeel uit van het project dat Dance on Pass on Dream on heet. Het is Öfverholms overtuiging dat alle soorten lichamen op het toneel een plaats verdienen. In haar eigen woorden: „Ik vecht ervoor dansers op rijpere leeftijd een podium te bieden. Zij beschikken over een rijkdom aan ervaring die je moet koesteren.” Bij de producties van Age on Stage is iedereen welkom, ook als je geen professionele danser bent of weinig of geen theaterervaring hebt. Öfverholm ontwikkelde een methode waarin levensverhalen van de deelnemers het uitgangspunt vormen.

De Muziekkapel Koningin Elisabeth in België gaat uitbreiden. Het naastgelegen Domein d’Argenteuil wordt aan de kapel ter beschikking gesteld. De Muziekkapel krijgt daarmee de mogelijkheid twee keer zoveel studenten onder te brengen. Er kunnen ook meer masterclasses en cursussen worden gegeven. En er komt ruimte om componisten en kunstenaars uit andere disciplines uit te nodigen. Ook de deuren naar wetenschappelijk onderzoek kunnen worden geopend.

De Muziekkapel Koningin Elisabeth is een internationaal centrum waar de nieuwe generatie getalenteerde musici één van de beste muziekopleidingen ter wereld kunnen volgen. Het doel is de studenten ver weg van de drukte van de stad te laten studeren. Een combinatie van intensieve studie en innerlijke rust. 

De viering van de Surinaamse onafhankelijkheid op 25 november levert dit jaar meerdere exposities van Surinaamse kunstenaars op. Museum Beelden aan Zee heeft een solotentoonstelling van kunstenaar Erwin de Vries, bekend van het Nationaal Slavernijmonument in het Amsterdamse Oosterpark. In Museum Cobra tonen 25 Surinaamse kunstenaars recent werk, en in slot Zeist is een selectie te zien uit de verzameling Surinaamse en Caraïbische kunst van Michiel van Kempen, emeritus hoogleraar Caraïbische taal en letterkunde. Het werk, waarin velen reflecteren op de eigen herkomst, is in opkomst.

De Nieuwe Veste in Breda heeft de afgelopen jaren een sterke groei doorgemaakt: gemiddeld 2000 bezoekers per dag maken gebruik van de bibliotheken, activiteiten, lessen en cursussen. Nu moet de organisatie maatregelen nemen om niet kopje onder te gaan. „Ons succes levert extra kosten op”, stelt directeur Hilda Vliegenthart van de cultuurtempel van Breda. Om Nieuwe Veste ‘toekomstbestendig’ te maken zijn maatregelen nodig. Dat is ‘nooit fijn’, weet directeur Hilda Vliegenthart. 

Tijdens een speciale bijeenkomst heeft ze haar medewerkers op de hoogte gebracht van wat hen, maar ook de gebruikers van het cultureel centrum boven het hoofd hangt. Om het hoofd boven water te houden wordt nagedacht over het ‘aanpassen’ van lestarieven en de abonnementen voor de bibliotheek. Verder wordt het cursusaanbod ‘onder de loep genomen’ en krimpt het personeelsbestand.

Producers en dj’s gaven aan dat ze behoefte hadden aan extra handvatten om als muzikant succesvol te zijn. Popei zette daarom, samen met vier Eindhovense muziekscholen (Spin-it DJ Academy, DJ Lab, Eindhoven DJ University en Music Production Lab), een avond op waarop muzikanten in contact kunnen komen met andere muzikale visies en ideeën. 

Out of the Attic wil een plek zijn voor dj’s en producers waar zij aan het grotere publiek kunnen laten horen waartoe ze in staat zijn. En ook aan de organisatoren die in de zaal zitten, aldus Bart van Oeffelen van Popei. 

Aan de noordoever van de Maas in Rotterdam, waar ooit de arbeiders de veerboot namen richting het terrein van de Rotterdamse Droogdok Maatschappij, staat een historisch huisje, uit 1917: Het Veerhuis. Het pandje, net buiten het centrum van Rotterdam, leek lang rijp te zijn voor de sloop, maar heeft sinds kort een nieuw leven gekregen als ‘schrijvershuis’.

Het huis, ondersteund door Stichting Droom en Daad, biedt Rotterdamse schrijvers een plek om te werken, elkaar te ontmoeten en inspiratie op te doen. Als gevolg van digitalisering dreigt de ruimte daarvoor te verdwijnen, vreest directeur Carlijn Sonneveldt. Plekken zoals het Veerhuis kunnen daarop een antwoord zijn, denkt zij. ‘In de huidige digitale tijd is de creativiteit die schrijven vergt van groot belang voor ons brein,’ vindt ze.

Voor zijn boek De 82 componisten die je moet kennen dook recensent klassieke muziek Merlijn Kerkhof in de oeuvres van de bekende en minder bekende componisten. Veel geëngageerde musici en activisten vinden dat de canon diverser en vrouwelijker moet. Merlijn Kerkhof concludeert anders: die canon is eigenlijk best oké.

Er mag volgens hem wel iets veranderen aan die canon. Wat Kerkhof betreft mag de poort open voor die zeer goede componisten die niet in de traditie werkten van nootjes schrijven op papier. Dit voorstel tot uitbreiding van de klassieke canon heeft nog een vrolijk stemmend effect. Het gros van de belangrijkste genres van de westerse muziek uit de 20ste eeuw komt uit zwarte gemeenschappen. De klassieke canon nieuwe stijl zal er een stuk inclusiever van worden.

Een bende van 35 Bulgaarse kunstdieven is donderdag gearresteerd bij een gezamenlijke politieactie van zeven Europese landen. De groep wordt verdacht van het stelen en vervoeren van duizenden kunstwerken door heel Europa. De aangetroffen goederen zijn ongeveer 100 miljoen euro waard.

De eerder in juni 2025 aangekondigde aanpassingen aan de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) worden in 2026 daadwerkelijk doorgevoerd. Dat meldt demissionair minister Gouke Moes (OCW). Met de wijzigingen komt er vanaf volgend jaar structureel €103 miljoen beschikbaar voor de instandhouding van rijksmonumenten

Met Erfgoedonderzoek in stroomversnelling. Nationale Onderzoeksagenda 2026–2030 wordt voor het eerst een landelijke onderzoeksagenda voor erfgoed gepresenteerd. De agenda geeft richting aan de belangrijkste en meest urgente thema’s waarop erfgoedonderzoek in de komende jaren, zowel in Europees Nederland als in Caribisch Nederland – zou moeten worden ingezet. 

De agenda wil richting geven aan wetenschappelijk en maatschappelijk relevant erfgoedonderzoek. Ze biedt inzicht in de uitdagingen binnen het veld en formuleert onderzoeksvragen die aansluiten op actuele maatschappelijke transities.

De zwarte komedie 'Voor de meisjes' is dé Nederlandse bioscoophit van het jaar. Maar de film krijgt ook kritiek van verschillende gezondheidsorganisaties. De hoofdpersoon steekt namelijk de ene na de andere sigaret op. “Niet meer van deze tijd.”

Bij Keplerfilm, de producent van 'Voor de meisjes', zijn ze bekend met de campagne van 'Rookvrije Generatie', zegt directeur-producent Koji Nelissen. Hij zegt zich bewust te zijn van de impact die het tonen van een rokende acteur op het (jongere) publiek kan hebben. Maar tegelijkertijd hecht Nelissen grote waarde aan de artistieke vrijheid die volgens hem essentieel is voor het vertellen van gelaagde verhalen. 

De Schiedamse culturele instellingen die subsidie hebben aangevraagd bij de gemeente horen deze week of ze het geld wel, niet, of in mindere mate toegezegd krijgen, dat meldt de gemeente Schiedam. Hoe noodlijdende culturele instellingen geholpen gaan worden blijft nog steeds onduidelijk. De info hierover volgt pas in december. 

Aan de Van Schaeck Mathonsingel in Nijmegen begint Valkhof Museum met een nieuw initiatief: Het Appartement. In deze woonruimte, die tijdelijk is omgebouwd tot atelier, krijgen startende kunstenaars de komende twee jaar de kans om hun werk verder te ontwikkelen. Hun creaties zijn bedoeld voor het vernieuwde museum dat in de zomer van 2026 de deuren opent. 

Op geselecteerde momenten kan het publiek een kijkje komen nemen. Het museum biedt de kunstenaars niet alleen een werkplek, maar helpt hen ook om zichtbaarder te worden binnen het professionele kunstveld. De komende jaren moet De Plint uitgroeien tot een inspirerende plek waar ruimte is voor nieuwe ideeën, tentoonstellingen en ontmoetingen.

In TivoliVredenburg te Utrecht is De Grote Vriendelijke 100 van 2025 bekendgemaakt. Dat is de verkiezing voor het favoriete kinderboek aller tijden volgens volwassenen. Een recordaantal van 5500 stemmers zette wederom Films die nergens draaien van Yorick Goldewijk op plek 1. Een bijzondere eer is het voor Annet Schaap dat ze zowel op plek 2 als op plek 3 staat. Lampje, dat de eerste drie edities bovenaan stond, bevindt zich dit jaar op plek 3 en de opvolger, Krekel, komt binnen op plaats 2.

Illustrator Annemarie van Haeringen heeft de Max Velthuijs-prijs gewonnen. De oeuvreprijs voor illustratoren van Nederlandse kinderboeken wordt elke drie jaar uitgereikt. Aan de prijs is een bedrag van 60.000 euro verbonden en een beeldje van Kikker, het bekendste personage van naamgever van de prijs Max Velthuijs. 

Deze oeuvreprijs betekent veel voor Van Haeringen, maar ze is zeker niet van plan het hierbij te laten. "Ik hoop mezelf in de toekomst nog steeds te kunnen verrassen. En ik hoop bovenal dat kinderen zich in mijn boeken kunnen verliezen, even weg van deze wereld. Opgaan in een wereld die je nog niet kende en waar je hopelijk verrast wordt", zei ze bij de prijsuitreiking.

Theater De Nieuwe Vorst aan de Willem II-straat, hartje Tilburg, is druk bezig met verbouwen. Het blijft volgens directeur Bart van de Laak een plek waar de grenzen worden opgezocht tussen theatraal, performance en muziek. De Nieuwe Vorst wil meer impact hebben op Tilburg. Van de Laak wil meer ruimte beschikbaar te stellen aan maatschappelijke initiatieven. „Er komt een publieksruimte waar mensen samen komen.” Van de Laak wil dat De Nieuwe Vorst toegankelijker wordt voor mensen met een fysieke beperking. „Hoewel we in ons programma inclusiviteit ontzettend belangrijk vinden, merkten we dat het pand slecht begaanbaar is.”

Gasten zullen voortaan niet meer via de oude ingang aan de Willem II-straat het pand betreden, maar via de nieuwe ingang aan de Girostraat. De huidige ingang heeft volgens hem een klassieke uitstraling, maar laat van buiten niet zien dat er een levendig theater in is gevestigd. De verwachting is dat de verbouwing rond mei af is.

Na lang zoeken heeft de gemeente Tilburg een nieuwe plek op het oog voor de stichting Werkplaats Amateurkunst Tilburg (WAT). Een leegstaande hal aan de Ringbaan-Oost 8 en 10 wordt gezien als een kansrijke plek om meerdere culturele verenigingen samen te brengen. Om de hal geschikt te maken moet er verbouwd worden. De gemeente is nu aan het kijken naar de bouwkundige mogelijkheden en de kosten van een eventuele verhuizing. Ook worden nog gesprekken gevoerd met het bestuur van de stichting. Maar dat de gemeente kansen ziet, blijkt uit het feit dat er al een miljoen euro is gereserveerd. Nog dit jaar hoopt het college een besluit te nemen. 

Podium Boxtel zit vanaf volgend jaar met een probleem: de stichting kan per 1 september 2026 niet meer terecht in SintLucas. De school heeft de ruimte nodig voor andere doeleinden. Daardoor is voor Podium Boxtel een nijpende situatie ontstaan, aldus voorzitter Paul van Alphen. Hij heeft ‘begrip voor de beslissing’, maar: „SintLucas is op de eerste plaats een onderwijsinstelling, maar Podium Boxtel heeft geen dak meer boven het hoofd. Dit terwijl het komende theaterseizoen al voor een groot deel in de steigers staat.”

„We houden niet op te bestaan, maar we denken na over een andere locatie, waarbij we geen concessies willen doen aan onze opgebouwde kwaliteitsstandaard. Zo moeten er minimaal 250 stoelen beschikbaar zijn, anders is een sterke programmering niet haalbaar en niet rendabel.” De komende tijd gaat Podium Boxtel eerst op zoek naar een alternatieve locatie, voor de duur van maximaal twee jaar. Die plek moet uiterlijk 1 september 2026 beschikbaar zijn. Daarna moet de nieuwe, permanente locatie gevonden en ingericht zijn.

‘Duurste moderne kunstwerk ooit op een veiling’, meldde CNN. ‘De nacht van de moderne kunstgeschiedenis’, aldus The New York Times. De superlatieven die dinsdagavond na de eerste kunstveiling van Sotheby’s New York dit najaar de wereld in werden gestuurd waren flink: het schilderij Portret van Elisabeth Lederer door Gustav Klimt, geschilderd tussen 1914 en 1916, had 236,4 miljoen dollar (inclusief veilingkosten) opgebracht.

Maar wat zegt zo’n recordbedrag eigenlijk? De veilingrecordprijs zegt vooral iets over de meest pragmatische wet van vraag en aanbod. De race om steeds minder beschikbare kunstschatten wordt gevoerd onder een steeds kleiner groepje uiterst rijke kopers.  

Arnhem werkt aan cultuur die voor iedereen toegankelijk blijft. Bij de begroting 2026 diende D66 het amendement ‘Betaalbare ruimte voor cultuurparticipatie’ in – en met succes. Vanaf 2028 moet een nieuw stadsbreed plan voor maatschappelijke gebouwen ruimte bieden. Tot die tijd komt er geld beschikbaar om bestaande ruimtes voor cultuureducatie en -participatie beter betaalbaar te maken.

Dertien partijen uit de muziekindustrie uit de provincie Utrecht en Flevoland gaan de komende jaren door met Music Hub Centraal (MHC), het ontwikkelingstraject voor muzikaal talent uit midden Nederland. Hun subsidieaanvraag bij het Fonds Podiumkunsten is op 30 oktober 2025 gehonoreerd. Ieder landsdeel (Noord, Midden, Zuid, Oost, West) heeft de komende jaren een eigen muziekhub.

Met trots maakt de gemeente Breda het voorlopig ontwerp (VO) voor de nieuwbouw Bloos, Broedplaats Performing Arts bekend. Tegelijkertijd is in de begroting voor 2026 extra budget vrijgemaakt om de broedplaats op de locatie Klavers Jansen te realiseren volgens de hoge ambities die Breda stelt aan talentontwikkeling, samenwerking en culturele innovatie.

Bloos, Broedplaats Performing Arts, ondersteunt jonge en opkomende creatieve talenten in hun artistieke en professionele groei, creëert ruimte voor innovatie & experiment, productie en samenwerking, en stimuleert verbinding tussen kunst, publiek en samenleving. Met deze structurele verankering van haar positie in de stad Breda, kan Bloos haar positie als broedplaats voor de performing arts versterken en duurzaam verankeren binnen de regionale en landelijke culturele infrastructuur.  De broedplaats biedt eveneens ruimte aan andere culturele partners, zoals Nieuwe Veste, Tiuri en Makers van Breda, en vormt een belangrijke schakel in de culturele infrastructuur van de stad.

De energie van de voormalige mijnstreek krijgt een nieuw muzikaal gezicht met South Wave: een gratis toegankelijke showcase en bandwedstrijd die jong talent, publiek en professionals uit de regio samenbrengt. Op zaterdag 31 januari 2026 verandert het centrum van Heerlen in een bruisend muziekfestival met optredens van twintig acts uit de regio Parkstad. South Wave wordt georganiseerd door Nieuwe Nor in samenwerking met de Oefenbunker (Landgraaf), Outpoet, BLUFF en Erin’s Isle.

Om sluiting te voorkomen, is het Etty Hillesum Huis in Middelburg begonnen met een inzamelingsactie. “Zonder donaties kunnen we het Huis niet openhouden”, zegt directeur Lotte Bergen. Het museum in het huis waar Etty in 1914 werd geboren, is nog jong. De twee verdiepingen met onder andere een expositie over het leven van de in de oorlog vermoorde dagboekschrijfster, is in 2022 geopend. Het draait op vrijwilligers en is enkele dagdelen per week open.

Het Huis krijgt subsidie van de gemeente Middelburg en drijft verder op donaties. En dat is niet genoeg om de bestaande ruimtes open te houden, en al helemaal niet om de activiteiten verder uit te breiden, zoals het museum wil.

 Museum Hilversum gaat binnenkort verder onder een andere naam: Fotomuseum Hilversum. De nieuwe naam met het daarbij horende nieuwe logo worden dinsdag 2 december onthuld. Dat bevestigt museumdirecteur Fleur van Muiswinkel. De nieuwe naam moet volgens haar vooral duidelijkheid bieden aan de bezoekers wat zij in het gebouw kunnen verwachten.

Documentaire A Fox Under a Pink Moon heeft donderdagavond de prijs voor beste film in de International Competition in de wacht gesleept op de 38ste editie van het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA).  Een editie waar vanaf de opening in Carré in Amsterdam een week geleden ontheemding, maar ook activisme een terugkerend onderwerp was. De Iraanse regisseur Mehrdad Oskouei bouwde zijn A Fox Under a Pink Moon rond de opnames die de jonge Afghaanse kunstenares Soraya maakte van haar pogingen te vluchten uit Iran, via Turkije naar Europa, haar gewelddadige huwelijk en het werk dat ze doet in Iran. 

Ook de winnaar van de Envision Competition, gericht op meer experimenteel werk, gaat dit jaar over een ontheemde hoofdpersoon die haar ouders mist. Past Future Continuous van regisseurs Firouzeh Khosrovani  en Morteza Ahmadvand gaat over Maryam, die Iran decennia geleden ontvluchtte om zich in de VS te vestigen. 

In het Koninklijk Paleis Amsterdam vond donderdagavond 20 november het Paleissymposium plaats met het thema ‘Music and mind, music as medicine’. Zijne Majesteit de Koning en Hare Majesteit Koningin Máxima waren gastheer en gastvrouw. 

Tijdens de bijeenkomst kwamen drie gastsprekers aan het woord over muziekcognitie, de rol van onder andere perceptie, emotie en geheugen in het luisteren naar muziek, en de therapeutische kracht van muziek. Muziek wordt steeds vaker ingezet als medicijn in aanvulling op reguliere geneeskunde. Tijdens het symposium werden de nieuwste theoretische inzichten gecombineerd met het perspectief van uitvoerende musici.

Een zelfportret van Frida Kahlo is in New York voor een recordbedrag van 47,5 miljoen euro (54,66 miljoen dollar) geveild. Het is het duurst verkochte kunstwerk van een vrouw. Binnen Kahlo’s oeuvre geldt het werk getiteld El sueño (De Droom) als belangrijk stuk. El sueño werd in de jaren tachtig ook al eens geveild, maar ditmaal leverde het schilderij duizend keer zoveel op.

De verkoopprijs werd vooraf geschat op een bedrag tussen de 40 en 60 miljoen dollar. Vóór donderdag was een werk van de Amerikaanse modernist Georgia O’Keeffe het duurst verkochte werk van een vrouw. Dat werd in 2014 voor 44,4 miljoen dollar geveild. Dat een werk van Kahlo zoveel heeft opgebracht, komt volgens The New York Times mede door de hernieuwde interesse in het surrealisme en specifiek van vrouwen binnen de beweging.

De sluiting van het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht lijkt onafwendbaar. Het demissionaire kabinet geeft geen gehoor aan een motie van de Tweede Kamer om de geldstroom alsnog te verlengen, schrijft staatssecretaris Koen Becking (Cultuur, VVD) vrijdagmiddag in een brief aan de Tweede Kamer. In maart liet het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap weten de subsidie per 2027 te beëindigen, wat zou betekenen dat het museum de deuren moet sluiten. Daarop stemde een ruime meerderheid van de Tweede Kamer eind september voor een motie van Ilana Rooderkerk (D66) om de geldstroom toch te verlengen.

Volgens de staatssecretaris heeft de motie echter een „ondeugdelijke dekking”: het geld voor de subsidie zou alleen komen uit middelen die tijdelijk over zijn of al voor andere zaken bestemd waren. Daarnaast zou de motie ervan uitgaan dat het museum met behoud van de subsidie kan blijven bestaan. Maar dat is niet het geval volgens Becking. De huidige situatie van het museum, dat al vóór de verhuizing van Rotterdam naar Dordrecht in 2015 kampte met financiële tekorten, is volgens hem ook mét subsidie „niet houdbaar”.

De geschiedenis van Suriname is getekend door ruim twee eeuwen slavernij en daaraan wordt in het nieuwe museum, dat na twee maanden proefdraaien op 25 november officieel door de koning geopend wordt, dan ook ruim aandacht besteed. Maar het laat ook zien dat het land veel meer is dan die duistere geschiedenis. Het verhaal wordt verteld in het Hugo Olijfveldhuis, vernoemd naar de vakbondsman die in de jaren vijftig vanuit Suriname naar Nederland kwam. 

Het statige pand is eigendom van de Vereniging Ons Suriname, die al meer dan honderd jaar bestaat. “Er waren wel kleine tentoonstellingen, maar er was altijd de droom er een echt museum van te maken”, zegt museumdirecteur Jan Gerards. Dankzij een miljoen subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is het museum gerealiseerd. 

Bruis, het nieuwe culturele centrum van Bladel, is in de race voor een internationale prijs. Het ontwerp van gemeenschapsgebouw waar je een avondje naar het theater gaat, biebboeken leent en fanatieke biljarters een spannende pot spelen, is zo markant dat het de aandacht van de architectenwereld heeft getrokken.

Bruis werd afgelopen april officieel geopend na een verbouwing die vier jaar duurde. Zelfs op een miezerige novemberdag is het gebouw een eyecatcher. Volgens de wethouder stond het bij het maken van de ontwerpplannen voorop dat het een open, transparant gebouw moest worden. "De mensen van buiten naar binnen brengen, ontmoeten en verbinden, dat was het motto. Senioren treffen elkaar hier wekelijks, er wordt gedanst, geschaakt en geschilderd. Alles komt samen."

Kunstenaars en andere creatieven zien de budgetten van opdrachtgevers kleiner worden en krijgen steeds meer concurrentie van AI. Fotografenduo Chris en Marjan gooit de handdoek in de ring, en portretteert nog eenmaal hun geliefde beroepsgroep. 

Marjan: “Na achtenhalf jaar gaan we stoppen met fotografie. We hebben keihard gewerkt, maar het lukt niet om er een volwaardig loon uit te halen. Ik ben moe van het strijden. Bij reclameklussen bijvoorbeeld is het contact de afgelopen jaren verhard." Christopher: “Onderhandelen hoort erbij, maar dit is deel van een bredere trend. Iedereen maakt foto’s met smartphones, waardoor fotografie niets meer dan een druk op de knop lijkt." Ook geeft Marjan aan dat de opkomst van AI ook meespeelt. Hierdoor lijkt het nog makkelijker om beeld te maken, fotografen kunnen daar niet tegenop concurreren.