Trends & Ontwikkelingen

Bij het beoordelen of iemand werknemer of zelfstandige is blijft ondernemerschap een volwaardig criterium, naast de vraag of iemand wordt aangestuurd in het werk en voor eigen risico werkt. Kenmerken daarvan zijn bijvoorbeeld of iemand btw afdraagt, investeert in het eigen bedrijf of tijd en geld besteedt aan het werven van klanten. Minister Eddy van Hijum gaat het wetsvoorstel Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (Vbar) in deze richting aanpassen. Het wetsvoorstel komt daarmee in lijn met de recente uitspraak van de Hoge Raad in de zaak Uber/FNV.

Voor de handhaving heeft het aangepaste wetsvoorstel geen gevolgen. De Belastingdienst handhaaft momenteel al op deze manier op schijnzelfstandigheid, namelijk rekening houdend met huidige wet- en regelgeving en jurisprudentie. Daardoor is het nu al het gebruik om alle criteria mee te wegen om echte zelfstandigen te onderscheiden van werknemers die in loondienst horen.

Manik Sarkar heeft de Hans Vervoort Prijs 2025 gewonnen voor zijn roman Ossenkop. De jury schrijft over Ossenkop: Slager Rensing is een vakman, maar mist het talent voor de omgang met mensen. De tijdgeest en de omzet maken het er niet makkelijker op voor deze ambachtsman in een dorp. Het verhaal van debutant Sarkar (1973), tot dusver bekend als vertaler, laat je verdwalen in het ongemak, en dwingt jou om er bij te blijven, ook als je liever zou weggaan.

Sarkar wint 10.000 euro. Ossenkop is ook nog genomineerd voor het Beste Groninger Boek. De jaarlijkse ‘Hans Vervoort Prijs voor ‘verhalend proza van neerslachtige en toch opbeurende aard’, zal de auteur worden uitgereikt tijdens een feestelijke avond op dinsdag 22 april 2025 in zaal Belcampo (De Hallen) te Amsterdam.

Minister Bruins (OCW) geeft antwoorden op vragen uit het schriftelijk overleg (so) over de geannoteerde agenda van de informele Raad voor Cultuur (OJCS-Raad) van 7 en 8 april over de onderdelen cultuur en media. OJCS staat voor Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport. De Tweede Kamerfracties van GroenLinks-PvdA, NSC, VVD, D66 en ChristenUnie hadden de vragen gesteld.

Minister Bruins benadrukt de Nederlandse inzet voor bescherming van cultureel erfgoed, vooral in Oekraïne, en bespreekt steun aan jonge kunstenaars. Nederland ondersteunt initiatieven zoals Cultural Emergency Response (CER) en pleit voor een strategisch framework voor culturele samenwerking in de EU. De minister bespreekt ook de herziening van de Audiovisuele Mediadienstenrichtlijn en de bescherming van minderjarigen tegen schadelijke content. Nederland zet in op fair pay en fair practice in de culturele sector.

In de jaren 1933-1945 heeft het naziregime in vele landen, waaronder Nederland een ongekend aantal kunst- en cultuurvoorwerpen geroofd en geconfisqueerd van veelal Joodse eigenaren. Teruggave (restitutie) is essentieel in het streven naar rechtsherstel van de slachtoffers Daarom spant Nederland zich in om door de nazi's geroofde kunst terug te geven aan de rechtmatige eigenaren. Deze week komen speciale vertegenwoordigers uit 12 landen samen in Den Haag om kennis en ervaring uit te wisselen op dit terrein. De Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB) is gastheer.

Cultuureducatie draait om het kweken van een kritische houding ten opzichte van de manier waarop leerlingen tegen de wereld aankijken, stelt hoogleraar cultuureducatie Edwin van Meerkerk. Hij roept het cultuureducatieveld op tot sabotage van het maatschappelijk systeem. 'Ik pleit ervoor te kijken naar ‘wat we doen als we cultuureducatie doen’. In drie stappen kijkt van Meerkerk naar de praktijk van cultuur, van educatie en, tot slot, van cultuureducatie.

Deze week kwamen in de Letse hoofdstad Riga boekverkopers uit de hele wereld bijeen. Boekverkopers uit onder andere Oekraïne en de Verenigde Staten vertelden hoe hun werkveld steeds meer verandert in een strijdtoneel, waar censuur, intimidatie en ideologische druk hun werk ondermijnt. In Nederland blijkt dat dit soort spanningen ook hier een realiteit zijn. Denk aan de kinderboekenauteurs die in het kader van de Week van de Lentekriebels over gender, diversiteit en seksuele vorming schrijven, geconfronteerd worden met verdachtmakingen en bedreigingen.

Boekhandels zijn bastions van meerstemmigheid en verscheidenheid. Het zijn plekken waar verschillende opvattingen en zienswijzen juist naast elkaar mogen bestaan, ook als ze schuren of ongemak oproepen. Zonder toegang tot kennis en vrije uitwisseling van ideeën blijft van onze democratie weinig anders over dan een façade. Laten we daarom blijven beseffen dat boekhandels van wezenlijk belang zijn voor onze intellectuele, maatschappelijke en culturele infrastructuur. Ze bieden ruimte aan verschil aan stemmen die niet samenvallen met de meerderheid. Juist dat maakt ze onmisbaar in een tijd waarin steeds meer verhalen en overtuigingen onder druk staan – ook in Nederland.

De Franse filmwereld leek lange tijd een bolwerk van robuust verzet tegen de MeToo-beweging, die elders de sector op zijn grondvesten deed trillen. In Frankrijk hebben we nooit een echte post-MeToo-discussie gehad, constateert de Frans-Amerikaanse onderzoeker Iris Brey in 2019 in Le Monde. ‘Het systeem wil kunstenaars en hun werk beschermen, waardoor slachtoffers niet worden gehoord. ‘Het geloof dat er echt zoiets bestaat als verleiding op z’n Frans zet een enorme culturele rem op de beweging’, zegt socioloog Bérénice Hamidi. Na aanklachten tegen Gérard Depardieu en Benoît Jacquot lijkt er wat te veranderen. 

In Cannes, het hart van de Franse filmwereld en een van de meest prestigieuze filmfestivals ter wereld, stond seksueel overschrijdend gedrag afgelopen jaar volop in de schijnwerpers. Een parlementaire onderzoekscommissie boog zich de afgelopen maanden over grensoverschrijdend gedrag in de Franse cinema, waarvan later deze maand het eindrapport volgt. Talloze gesprekken met actrices en acteurs, producenten, agenten en regisseurs moeten de basis vormen voor een nieuw wetsvoorstel in april om seksueel geweld in de filmwereld aan te pakken.

De Provincie Zeeland wil cultuurgeld anders inzetten. Om meer te kunnen investeren in cultuur en erfgoed, wordt € 1 miljoen bezuinigd op de Zeeuwse Bibliotheek (ZB). Ook worden taken op het gebied van talentontwikkeling, educatie en cultuur van de ZB overgeheveld naar Cultuurkwadraat. Van zes culturele organisaties wordt de huidige subsidie stopgezet. Zij kunnen wel opnieuw subsidie aanvragen in het kader van een nieuwe regeling voor kunsten en festivals. 

Cultuurkwadraat wordt voortaan de belangrijkste ondersteuningsorganisatie wordt. Dit betekent dat de ZB vanaf 1 januari 2026 stopt met de taken op het gebied van talentontwikkeling, educatie en cultuur, wat leidt tot een gedeeltelijke beëindiging van de subsidie, een bedrag van maximaal € 415.544. Cultuurkwadraat gaat de uitvoering van activiteiten als Kunstbende, PopaanZee en DanZee overnemen en kan hiervoor subsidie aanvragen.

Een coalitie van makers en rechthebbenden (waaronder IFPI, IMPALA en IMPF) uit de culturele en creatieve sectoren van de EU heeft een gezamenlijke verklaring afgegeven . Zij maken zich grote zorgen over de derde versie van de Algemene AI (GPAI) Gedragscode. Deze derde versie sluit volgens de organisaties niet aan bij de doelstellingen van de AI-verordening, interpreteert het EU-auteursrecht onjuist en ondermijnt de verplichtingen die in de AI-verordening zelf zijn vastgelegd. De coalitie roept op tot ingrijpende verbeteringen om ervoor te zorgen dat de gedragscode de EU-wetgeving naleeft en daadwerkelijke bescherming biedt aan auteurs, uitvoerende kunstenaars en andere rechthebbenden.

‘De digitale wereld staat op een kantelpunt. Na internet en mobiel staan we aan de vooravond van de derde digitale golf en een nieuwe revolutie: een wereld waarin digitaal en fysiek naadloos samenvloeien. Om Nederland een leidende positie te geven in deze internationale ontwikkeling, lanceert het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) het grootste innovatieprogramma ooit op dit gebied: CIIIC. Met een investering van 200 miljoen euro en de expertise van toonaangevende organisaties uit onderzoek, de creatieve industrie, bedrijfsleven en overheid, bouwt het programma mee aan de toekomst van immersieve ervaringen. Een toekomst waarin CIIIC innovatie combineert met belangrijke publieke waarden als privacy en digitale toegankelijkheid.’ 

Als onderdeel van Creative Industries Immersive Impact Coalition (CIIIC) lanceert het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de subsidieregeling Artistic & Design Research for Immersive Experiences (ADRIE). Deze regeling is gericht op nieuw te vormen consortia van makers, producenten, instellingen en onderzoekers. De consortia stellen artistiek en ontwerpend onderzoek centraal in de ontwikkeling en de toepassing van immersieve ervaringen. Hiermee zullen de consortia bijdragen aan een sterk, vernieuwend en onafhankelijk werkveld van immersieve ervaringen.

Op 27 maart lanceerden CoBO, het Nederlands Filmfonds en de NPO de nieuwe regeling 'Zapp Animatie Campus' tijdens het Kaboom Animatie Festival. De regeling geeft een impuls aan de groeiende Nederlandse animatiesector, zowel qua continuïteit als talentontwikkeling. De regeling biedt beginnende makers de kans om door te groeien van korte animatiefilms naar langere vormen van animatie. Zapp Animatie Campus richt zich op originele, onderscheidende en eigenzinnige animatiefilms van 25 tot 30 minuten van animatieregisseurs die zich eerder bewezen hebben met korte films. De filmplannen zijn bedoeld voor een publiek van kinderen tussen 3 tot en met 12 jaar en/of zijn geschikt voor de hele familie.

Suchan Kinoshita is de BelgianArtPrize 2025 toegekend en wordt in het kader daarvan uitgenodigd om nieuw werk te creëren en te presenteren in Bozar. Haar tentoonstelling Renovatie wordt gepresenteerd in de Antichambres van het Paleis voor Schone Kunsten Brussel. Kinoshita beschouwt haar werk als een ruimte waarin verschillende werken met elkaar en met de kijker interageren. Deze verschillende rollen die worden ingenomen door verschillende spelers binnen een specifieke ruimtelijke conditie is iets waar ze mee blijft werken. Haar werk was te zien in verschillende internationale tentoonstellingen.

De BelgianArtPrize is de meest gekende prijs voor hedendaagse kunst in België. Het doel is Belgische kunstenaars of internationale kunstenaars die in België resideren te steunen en hun nationale en internationale erkenning te versterken. De laureaat krijgt dankzij de prijs ook bekendheid bij een breder publiek.

De 24 Confituurboekhandels brengen samen met uitgeverij Ambo Anthos een exclusief essay uit voor de Maand van de Filosofie. De Nederlandse antropoloog en filosoof, Tom Lemaire is de auteur van het essay, Met open ogen – over gezichten bij mens en dier, in 2025. De traditie van het jaarlijkse Confituuressay begon met filosoof Johan Braeckman (Er was eens – over de mens als vertellende aap) in 2017. Na verschillende essays van bijvoorbeeld Ignaas Devisch (De naakte waarheid) en Joke Hermsen (Met Hannah Arendt naar Parijs), neemt Lemaire dit jaar het stokje over na het ontbreken van een essay in 2024. De traditie is bedoeld om de filosofie in de onafhankelijke boekhandel op te frissen.

De nieuwe afbeeldingenmaker van OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT, is vanaf nu beschikbaar voor iedereen. De ontwikkeling is nieuw voer voor de discussie over het gebruik van kunstmatige intelligentie in de kunst. OpenAI en andere AI-bedrijven zijn beschuldigd van het op grote schaal 'stelen' van teksten, muziek en afbeeldingen om hun AI-tools te ontwikkelen.

De discussie over auteursrechten gaat niet alleen over OpenAI. In de Verenigde Staten hebben onder meer fotografen en cartoonisten rechtszaken aangespannen tegen AI-plaatjesmakers Stable Diffusion (van het bedrijf Stability AI), Imagen (van Google) en Midjourney (van het gelijknamige bedrijf). Toch weerhouden de rechtszaken investeerders er niet van om geld in AI-bedrijven te pompen. OpenAI maakte vannacht bekend dat het een investering van 40 miljard dollar (37 miljard euro) te wachten staat.

Pim Lammers en Singel Uitgeverijen spannen een kort geding aan tegen de ultraconservatieve katholieke stichting Civitas Christiana vanwege "meerdere haatcampagnes" en "verspreiding van nepnieuws". De kinderboekenauteur en de uitgeverij hadden de stichting eerder gesommeerd om "alle onwaarheden" over Lammers te verwijderen. 

Civitas Christiana publiceerde in de aanloop naar de Week van de Lentekriebels- een jaarlijkse projectweek in het basis- en speciaal onderwijs met extra aandacht voor relationele en seksuele vorming - een boek dat "de schokkende waarheid" over hoe kennis- en expertisecentrum Rutgers "schoolkinderen seksualiseert van ons belastinggeld" zou blootleggen.

Minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) ziet geen reden om op korte termijn wettelijk in te grijpen bij de zwarthandel in concert- en evenemententickets. In een Kamerbrief aan de Tweede Kamer stelt hij dat de sector zelf voldoende stappen onderneemt om het probleem aan te pakken. Bruins wil de situatie blijven volgen, maar ziet voor nu geen noodzaak tot nationale regelgeving.

In de brief reageert Bruins op eerdere Kamervragen over het uitvoeren van de motie-Kwint, waarin SP-Kamerlid Peter Kwint aandrong op wettelijke maatregelen tegen de doorverkoop van kaarten tegen woekerprijzen. Volgens Bruins blijkt uit onderzoek dat 'de omvang van het probleem van professionele doorverkoop [...] relatief beperkt is.' Wel blijft de minister oog houden voor een eventuele Europese oplossing. Aangezien de problematiek vaak grensoverschrijdend is, lijkt een EU-brede aanpak volgens hem het meest voor de hand te liggen.  

Op 2 april, wordt wereldwijd de Internationale Kinderboekendag gevierd. Deze dag, in het Engels bekend als ‘International Children’s Book Day’, is in 1967 ingesteld door het International Board on Books for Young People (IBBY) om de liefde voor lezen te bevorderen en aandacht te vragen voor kinderboeken. De datum is gekozen ter ere van de geboortedag van de beroemde sprookjesschrijver Hans Christian Andersen. Elk jaar krijgt een ander land de kans om de dag te sponsoren. In 2025 is Nederland voor het eerst de sponsor. Het thema voor dit jaar is ‘De vrijheid van verbeelding’, met een poster ontworpen door de Nederlandse illustrator Janneke Ipenburg. Het motto van deze editie, bedacht door Rian Visser, luidt: “Deze woorden zijn van jou, ook al kwamen ze uit mij.” ​