Trends & Ontwikkelingen

Op 16 oktober bespreekt de gemeenteraad van Oude IJsselstreek opnieuw de toekomst van het DRU Industriepark. Na de aangenomen motie DRU Vooruit! presenteerde het college een nieuw voorstel. Hoewel de blik op de toekomst is gericht, is dit ook hét moment om terug te kijken: hoe zijn we hier gekomen, en is de oorspronkelijke ambitie nog haalbaar? Is de DRU een culturele motor of te groot voor een gemeente van 40.000 inwoners? Wethouder Janine Kock benadrukt dat de activiteiten voor inwoners moeten doorgaan. Het college stelt daarom maatregelen voor om de acute financiële problemen van de stichting op te lossen.

Een existentiële bedreiging voor acteurs van vlees en bloed of een bevrijding voor low budget filmmakers? De meningen over de inzet van AI-acteurs zijn verdeeld en laaien hevig op na de presentatie afgelopen weekend van Tilly Norwood op het Zurich Film Festival. Volgens Elive van der Velden is het een kwestie van maanden totdat Norwood getekend wordt door een agentschap en mee kan doen met audities. Een eerste rol heeft de AI-actrice al op haar CV staan. Volgens haar geestelijke moeder heeft Norwood de potentie om de volgende Scarlett Johansson of Natalie Portman te worden.

In een LinkedIn-post van een maand geleden vertelt Van der Velden dat Norwood is gecreëerd met behulp van tien verschillende tools, waaronder ChatGTP en Runway. Zij ziet AI-acteurs als een gamechanger in de film- en tv-industrie door te zorgen voor drastische kostenbesparingen. Volgens haar is het publiek vooral geïnteresseerd in het verhaal en niet in de vraag of de hoofdrolspeler een echte hartslag heeft. Ze ziet AI niet als bedreiging voor vlees-en-bloed acteurs.

De gemeente Tilburg organiseert een informatiemarkt over het Museumkwartier. Bewoners en bezoekers kunnen daar meer leren over de projecten in het gebied. Het Museumkwartier is een gebied in Tilburg waar kunst en cultuur centraal staan. De gemeente werkt aan verschillende projecten om de openbare ruimte te verbeteren en om kunst en cultuur te stimuleren.

Op vrijdag 26 september is Sociaal Cultureel Centrum Den Bolder in Waspik feestelijk heropend. Na een jaar verbouwen stroomden inwoners in groten getale toe om de opening bij te wonen. Fotograaf Sam Bakx legde het moment vast in een uitgebreide sfeerimpressie, onder dit artikel te bekijken. De heropening viel samen met het gouden jubileum: Den Bolder bestaat 50 jaar.

Sinds de opening in 1975 groeide Den Bolder uit tot dé plek voor toneel, cabaret, muziek en talloze verenigingen. Het centrum biedt daarnaast ruimte aan activiteiten, feesten en het eigen theaterprogramma. Met meer dan duizend vrijwilligers die in de afgelopen decennia hebben bijgedragen, is Den Bolder een huis vol verhalen geworden.

De mentale volksgezondheid van Nederland staat onder druk. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) slaat alarm: we leven in een ‘hypernerveuze samenleving’ waarin prestatiedruk, versnelling en individualisme zijn doorgeschoten en het welzijn van jong en oud bedreigen. 

Ondanks dat het bekend is dat de mentale gezondheid onder druk staat, ontbreekt het nog altijd aan een strategie om de dieperliggende oorzaken van mentale problemen aan te pakken. In plaats van mensen beter om te leren gaan met de druk die de huidige samenleving legt op de mentale gezondheid, stelt de RVS voor om meer oog te hebben voor de oorzaken van deze druk. In het advies ‘Op de rem’ gebruikt de RVS concrete voorbeelden uit de praktijk. 

Bibliotheek Utrecht start een initiatief waarbij de organisatie op zoek gaat naar onuitgegeven boeken, verhalen of manuscripten. Volwassenen en kinderen, uit heel Nederland kunnen hun zelfgeschreven werk inleveren; van thriller, tot biografie, tot gedichtenbundel, elke creatie is welkom. Op 23 januari openen de deuren van deze nieuwe bijzondere bibliotheek. De bibliotheek wil met dit initiatief haar collectie meer divers maken. “Wij vinden dat iedere schrijver een lezer verdient” zegt Deirdre Carasso hierover, directeur van de bibliotheek. 

André van Duin heeft maandagavond tijdens de Buma NL Awards een oeuvreprijs in ontvangst genomen. De organisatie laat weten met de prijs een eerbetoon te brengen ‘aan iemand die ons decennialang heeft laten lachen, ontroeren en samenbrengen’. Directeur Frank Helmink van Buma Cultuur zegt het ‘niet meer dan terecht’ te vinden dat Van Duin werd uitgeroepen tot Hollandse Meester.  

Yves Berendse was de grote winnaar bij de Buma NL Awards. De zanger ontving voor zijn duet met Emma Heesters, Alleen met jou, een prijs voor de meest succesvolle single van 2025. Daarnaast kreeg Berendse met het nummer Terug in de tijd in samenwerking met Xenox de award voor de succesvolste kroeghit. Voor het nummer nam hij ook een nieuwe prijs, De Gouden Parel, in ontvangst.

Op 28 september werd tijdens de uitzending van Vroege Vogels bekendgemaakt dat Eva Meijer de Natuurboekenprijs 2025 heeft gewonnen. De jury verkoos Meijers boek Muizenleven tot het beste boek van het jaar waaruit een liefde voor de natuur spreekt. Juryvoorzitter Geelen noemt Muizenleven een ‘even meeslepend als ontroerend boek, waarin alles samenkomt’. Meijer ontvangt 5000 euro en een tekening door Raoul Deleo. Er was dit jaar ook een publieksprijs. Die ging met een overweldigend aantal van ruim 40 procent van de stemmen naar Wildernis in eigen land van Jeroen Helmer.

Spotify wil artiesten beter beschermen tegen misbruik van AI (kunstmatige intelligentie). Daarom neemt de muziekstreamingdienst maatregelen. Het afgelopen jaar zijn er al 75 miljoen 'spamnummers' verwijderd. De afgelopen twaalf maanden was er sprake van "een explosie van AI-tools", staat in een verklaring. De streamingdienst stelt dat AI-technologie zich snel ontwikkelt. Daarom zal Spotify regelmatig met nieuw beleid komen. Zo moet voorkomen worden dat mensen AI gebruiken om luisteraars te misleiden, schrijft de muziekapp, of om authentieke artiesten te dwarsbomen.

In De Nieuwe Kerk in Amsterdam is de schrijverssteen ter ere van Annie M.G. Schmidt onthuld. De "koningin van de jeugdliteratuur" sluit aan bij een rij grote namen uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis voor wie in de kerk ook een gedenksteen ligt, zoals Vondel, Bredero en Hooft.

Zes culturele instellingen krijgen na ruim een jaar van onzekerheid alsnog geld van de provincie Noord-Brabant. Zestien andere organisaties vangen definitief bot. De manier waarop dat allemaal is gegaan, verdient volgens gedeputeerde Bas Maes geen schoonheidsprijs. Hij kondigt onafhankelijk onderzoek aan om te voorkomen dat het nóg eens zo misgaat. 

Maes ging donderdag door het stof, toen hij bekendmaakte welke instellingen na hun protest alsnog subsidie krijgen van de provincie. Het gaat om kamerorkest Kamerata Zuid, concertorganisatie De Link en dansgezelschap WArd/waRD in Tilburg, culturele ontmoetingsplek de Verkadefabriek in Den Bosch, galerie Onomatopee in Eindhoven en de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk in Breda. Zij krijgen opgeteld 2,6 miljoen euro voor vier jaar. Voor de zestien instellingen die na protest met lege handen achterblijven, is het een bittere pil om te slikken, zegt cultuurgedeputeerde Bas Maes (SP).

Na 130 jaar gaat het beroemde schedelkapje van de Homo erectus terug naar Indonesië – samen met het dijbeen, de kies en de pakweg 28.000 andere objecten uit de collectie-Dubois. Dat heeft minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, BBB) vrijdagochtend in Leiden bekendgemaakt tijdens een besloten bijeenkomst in Naturalis Biodiversity Center, dat de collectie nu nog in beheer heeft. Marcel Beukeboom, de nieuwe directeur van Naturalis, noemt het besluit „de juiste keuze”.  

Marco Gerris, oprichter van het dansgezelschap ISH Dance Collective, ontvangt de prijs voor zijn indrukwekkende dansproducties ‘met een maatschappelijk effect dat de conventionele bewegingskunsten overstijgt’. De Johannes Vermeerprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan iemand die een bijzondere bijdrage levert aan de kunstwereld, vanuit eender welke kunstdiscipline.

Koninklijke Harmonie Asterius heeft vrijdagavond de Cultuurprijs ontvangen in cultureel centrum Tiliander in Oisterwijk. En toneelgroep De Ghesellen van den Spele kregen de Karel Groenlandprijs uitgereikt. Wethouder Anne Cristien Spekle reikte de prijs Cultuurprijs uit en de Karel Groenlandprijs werd uitgereikt door Mies Groenland, weduwe van de naamgever van de prijs.

De Cultuurprijs en de Karel Groenlandprijs zijn een initiatief van Stichting Oisterwijk Schrijft Cultuur in samenwerking met Gemeente Oisterwijk. De Cultuurprijs bestaat uit een geldbedrag, een wisseltrofee en het aanbod om eenmalig gratis gebruik te maken van één van de gemeentelijke culturele centra. De Karel Groenlandprijs bestaat uit een speldje met de afbeelding van Karel Groenland. De prijzen worden uitgereikt aan een persoon of instantie die zich heeft ingezet voor de culturele sector.

Een nieuwkomer aan wie niet te ontsnappen valt, een bekende Tilburgse die de skyline van Tilburg verrijkt én een jonge Tilburger die internationaal hoge ogen gooit. Die drie vielen in de prijzen tijdens de eerste uitreiking van de Tilburg Culture Awards. De jonge Tilburger - en ‘Talent van het jaar’ - is de twintiger Saber Aidarus, een Somalisch-Nederlandse maker en animator, bekend van SaberOH! Sigrid Calon won de titel ‘Bewezen Kwaliteit’.  Volgens de jury niet alleen vanwege haar ‘rijke oeuvre’ maar ook omdat zij dit jaar 20 jaar actief is als autonoom maker. ‘Maker van het jaar’ is Maarten van Riel, sinds de zomer is de schrijver alomtegenwoordig in de stad. Zijn boek Het Verdriet van Tilburg heeft volgens de jury zowel binnen als buiten de stadsgrenzen diepe indruk gemaakt. 

Creatieve ondernemers in Eindhoven zijn geschrokken van de huurprijzen die de gemeente vraagt voor ateliers die bedoeld zijn om net afgestudeerde designers in de stad te houden. Juist om dit soort ateliers betaalbaar te houden, kreeg Eindhoven miljoenen subsidie uit Den Haag. De huurprijzen die de gemeente heeft bekendgemaakt zijn voor jonge ondernemers helemaal niet betaalbaar, zegt bijvoorbeeld Mats Horbach van platform De Creatieve Laag. Horbach waarschuwt dat de gemeente de prijzen opdrijft voor alle makers in de stad. „Omdat de gemeente hoog inzet, zullen deze tarieven de nieuwe standaard worden.”

In het eigen atelierbeleid en in alle informatie over de ateliers voor alumni van de Design Academy heeft de gemeente consequent 55 euro per vierkante meter per jaar genoemd als de goedkope onderkant van de markt. Maar in een bericht dat is rondgestuurd over de start van de verhuur van ateliers in een omgebouwd schoolgebouw aan de Ruysdaelbaan in Tongelre rekent de gemeente met heel andere prijzen.

Ter gelegenheid van de 45ste, uitgeklede editie van het Nederlands Film Festival publiceren Het Parool en Filmkrant traditioneel de Filmbonzenlijst, met de mensen die het voor en achter de camera voor het zeggen hebben in het filmwereldje. De top drie wordt gevormd door: Haline Reijn (scenarist/regisseur/producent), Gouke Moes (Minister van OCW) & Sandra den Hamer (directeur Filmfonds). 

Vrijdag opende het nieuwe Suriname Museum in Amsterdam, dat over het land en zijn geschiedenis wil vertellen. Van de kleuren en geuren tot aan het slavernijverleden van het land. Twee keer eerder is er een poging gedaan een museum te wijden aan het geboorteland van Surinaamse Nederlanders. Steeds liep er iets mis. Maar nu, met 1 miljoen euro subsidie van het ministerie van OCW, vier ton van fondsen en vrienden en eigen geld van directeur Jan Gerards is het gelukt. Gerards is ook organisator van het Kwaku festival in Amsterdam, van onafhankelijkheidsfeest Keti Koti en van muziekevenementen als Reggae Lake Festival. Pas toen festivals in coronatijd stillagen, was er tijd en ruimte om werk te maken van de verbouwing van het pand en de inrichting van het museum dat het land en de geschiedenis wil ontsluiten.

Filmjournalist Rob van Scheers heeft zaterdag de Louis Hartlooper Prijs voor de beste filmpublicatie ontvangen. De prijsuitreiking vond plaats in bioscoop het Louis Hartlooper Complex (LHC) in Utrecht. Van Scheers schrijft voor de Volkskrant. De Louis Hartlooper Prijs wordt elk jaar toegekend aan een auteur die een inspirerende bijdrage heeft geleverd op het gebied van filmanalyse en Nederlandse filmcultuur. Met de prijs wil de jury ‘idealisme, moed en enthousiaste toewijding’ belonen.

„Bij het woord circus denken veel mensen alleen aan olifanten en clowns, maar dat is allang niet meer zo. Het is kunst en moet een bepaald gevoel opwekken bij het publiek.” Dat zegt Astrid Cats (35), de nieuwe directeur van Festival Circolo. 

Het Nederlandse circuslandschap loopt volgens Cats nog achter ten opzichte van andere landen in Europa. „Het circus is een kunstzinnige plek die mensen aan het denken moet zetten. Mensen vertellen verhalen zonder woorden, maar met hun lichaam”, legt ze uit. „Zo’n festival is een kans om voor een week een hele nieuwe wereld te creëren waar we met z’n allen in kunnen stappen.” Elk jaar hangt er een thema rondom het Festival Circolo, dit jaar is dat ‘Speelsheid als tegengif’. 

Kleurrijke palen vol vogels, dieren en andere figuren sieren voortaan het Piet van Thielplein in Beek en Donk. De kunstwerken geven het vernieuwde winkelplein een vrolijkstemmende entree. Voor bezoekers én voor de kunstenaars zelf.

„Ik heb er vogels op gezet. In allerlei verschillende kleuren ”, vertelt Danny Oosthoek, als hij zijn kunstwerk met precisie in het plantsoen plant. De jonge kunstenaar werkt bijna dagelijks aan zijn kleurrijke werken bij ArtORO in Beek en Donk, een van de ateliers van zorginstelling ORO voor mensen met een verstandelijke beperking. Twee van zijn kunstwerken sieren voortaan de ingang van het vernieuwde Piet van Thielplein in zijn woonplaats. In totaal worden woensdag acht kunstig versierde palen geplaatst in het bloemperkje aan de kant van de Bouwersstraat. 

Jongeren staan onder druk. Het aanpakken van hun problemen vraagt om een samenhangende aanpak, waarin jongeren zelf een onmisbare rol spelen. De Nationale Jeugdstrategie. Uit het thema kunst en cultuur komt naar voren dat jongeren vinden dat kunst en cultuur makkelijker toegankelijker moeten worden gemaakt voor iedereen. Ook is het belangrijk jongeren na hun 18e te ondersteunen in hun culturele ontwikkeling. De laatste aanbevelingen: maak kunst en cultuur iets van iedereen samen en maak kunst en cultuur toekomstbestendig. 

Op het moment beperken hoge kosten, beperkte toegankelijkheid en onduidelijke kortingen de deelname van jongeren en vergroten ze de sociale ongelijkheid. Vooral in dorpen en kleine gemeenten haken beginnende kunst- en cultuurmakers af. 

Defne Ayas cureerde biënnales in Korea, New York en Shanghai en was directeur van het Rotterdamse kunstinstituut Melly. Nu verhuisde ze vanuit Berlijn naar Eindhoven, waar ze de nieuwe directeur van het Van Abbemuseum is. „Het vaartuig moet lichter, luchtiger zijn.” In het Cultuurdagboek van NRC een beschrijving van haar eerste week. 

Woontorens, horeca, luchtbruggen en veel woningen. De Tramkade in Den Bosch gaat volledig op de schop, maar het zal nog jaren duren voordat het zover is. Om het gebied in de tussentijd te laten ‘bruisen’, krijgen de straatkunstenaars van Kings of Colors het er voor het zeggen. Zij hopen echter op meer steun van de gemeente. De leiders van het collectief zijn dolblij dat ze aan de slag mogen op de Tramkade. Maar je moet er wel de financiële middelen voor hebben. „Zo’n curatorschap kost ook geld, maar de gemeente heeft hier nog geen beleid voor, dus we krijgen geen financiële ondersteuning”, aldus Jan-Henk van Ieperen. 

Een meterslang wandkleed siert de muziekpaleismuren van TivoliVredenburg. Een duurzaam huzarenstuk van TextielLab Tilburg en kunstenares Mae Engelgeer dat is geweven uit PETflesgaren. Vierhonderd kilo garen en zevenhonderd vierkante meter wandbekleding, deze maand is muziekcentrum TivoliVredenburg in Utrecht een uitzonderlijk kunstwerk rijker. Aan de foyerwanden van de iconische Grote Zaal is een meterslang wandtapijt van de Nederlandse kunstenaar Mae Engelgeer gespannen. Dit spektakelstuk is vervaardigd in TextielLab Tilburg. 

Het internationaal hoog aangeschrevenTextielLab is verbonden aan het TextielMuseum Tilburg. Door de technische expertise en innovatiedrang willen veel kunstenaars aan de slag in het TextielLab. Hebe Verstappen, hoofd van TextielLab, ziet de realisatie van het gigantische wandtapijt van Engelgeer als een kroonjuweel.

De gedroomde miljoenen kostende verbouwing voor Museum De Wieger komt een stuk dichterbij: de gemeente Deurne wil het gros van de kosten dragen. 2,5 miljoen euro. Dat wil Deurne bijleggen voor de verbouwing van het kunstmuseum, waarvan de kosten op 3,8 miljoen euro worden geschat. De rest moet zelf opgehoest worden. Zo’n facelift is bittere noodzaak, waarschuwt directeur Katjuscha Otte al jaren. De isolatie is slecht en de verwarmingsketels zijn ernstig verouderd. Daardoor schieten de energierekeningen door het dak. Die verbouwing moet het pand tevens aantrekkelijker maken voor bezoekers.

Op 23 september heeft de Tweede Kamer gestemd over de ingediende moties tijdens het Tweeminutendebat Cultuur op 9 september. De motie van de leden Van der Velde en Kops over nationaal cultureel erfgoed beschermen tegen aantasting vanuit klimaatbeleid of andere maatschappelijke doelen is verworpen, de motie van het lid Rooderkerk c.s. over de rijkssubsidie voor het Onderwijsmuseum continueren is aangehouden. 

De aangenomen moties gaan over een eenmalige bijdrage aan de restauratie van Museum Prinsenhof Delft, fairpayrichtlijnen, Opera Zuid, spreiding van cultuursubsidies, vergunningverleningen voor streekevenementen, het Fries Landbouwmuseum en het Palmhoutwrak. 

De Gouden Griffel is gewonnen door Lida Dijkstra, schrijver van de jeugdroman De wonderverteller. Natascha Stenvert wint een Gouden Penseel voor haar illustraties in het prentenboek Een ongelofelijk grote, ongelofelijk gevaarlijke leguaan. De twee prijzen, die onder meer bestaan uit een geldbedrag van 10.000 euro, worden vrijdagavond uitgereikt tijdens het jaarlijkse Kinderboekenbal. Beide auteurs maken al zo’n dertig jaar kinderboeken, maar krijgen dit jaar voor het eerst een Griffel en Penseel, de belangrijkste Nederlandse kinderboekenprijzen. 

Met grote meerderheid van stemmen is vanmiddag de motie van de leden Mohandis en Beckerman (GroenLinks-PvdA / SP) aangenomen. De Minister van OCW is nu aan zet om de restauratie en renovatie van Museum Prinsenhof Delft financieel te ondersteunen.

Eerder dit jaar heeft voormalig Minister Bruins – naar aanleiding van het rapport Hylkema / Fenicks over het tussen wal en schip vallen van restauraties van grote monumenten  - budget beschikbaar gesteld voor monumenten zoals Museum Prinsenhof Delft. Dit budget wordt pas medio 2026 via een regeling beschikbaar gesteld. Dit komt voor Museum Prinsenhof Delft te laat. Met de motie voert de Tweede Kamer de druk op om al dit jaar budget vrij te maken voor de restauratie en renovatie van het museum.

Vorige week vond, in samenwerking met de Utrecht Creative Community en Universiteit Utrecht, het startcongres van het project ‘Duurzame inzetbaarheid groeit mee met de zzp’ van de Kunstenbond plaats. De bijeenkomst was een kick-off van de klankbordgroep en het sectoroverstijgend leernetwerk van het project. Tijdens de keynote deelde hoogleraar mediastudies (UvA) Mark Deuze zijn inzichten over hoe het komt dat mensen die werken vanuit hun passie, vaak met werkgerelateerde mentale klachten kampen. Daarna vond een gesprek plaats over de vraag hoe de duurzame inzetbaarheid van zelfstandigen in de creatieve en culturele sector kan worden versterkt. 

Of je nu programmeur, marketeer, maker of producent bent: de Publieksmonitor van DIP (Digitaal Informatieplatform Podiumkunsten) geeft je inzicht in jouw publiek. Op basis van verkoop- en publieksdata kun je jouw bezoekers beter leren kennen. Joep Grooteman, directeur van DIP: “Dit gaat verder dan alleen aantallen. Met deze tool kom je heel veel te weten over gedrag. Wat voor type kaarten kopen ze, wanneer, hoe is de verdeling man/vrouw, waar komen ze vandaan, et cetera. De perfecte basis om beslissingen te nemen en datagedreven te werken.”

De samenleving verwacht veel verwacht van makers: als richtinggevers, verbinders en helers. Makers worden gezien als probleemoplossers in tijden van maatschappelijke uitdagingen. Tegelijkertijd rijst de vraag wat we hen als maatschappij teruggeven. Helleke van den Braber pleit in Boekman voor een wederkerige relatie, waarin makers niet instrumenteel worden ingezet, maar ruimte krijgen om te experimenteren en gewaardeerd worden, ook als hun werk niet direct maatschappelijk nut heeft. Waardering, fysieke en financiële ruimte, en nieuwe podia zijn essentiële tegenprestaties. Vertrouwen en respect vormen de basis voor een duurzame uitwisseling tussen makers en maatschappij.

Ooit was de verwevenheid tussen kunst, wetenschap en samenleving vanzelfsprekend. Willen we een oplossing vinden voor de complexe vraagstukken van onze tijd, dan moeten we terugkeren naar die transdisciplinaire gelijkwaardigheid, betoogt Meta Knol in Boekman. 

Om alle complexe, wicked problems die zich nu dagelijks in milde of overrompelend heftige vormen aan ons voordoen te lijf te kunnen gaan, moeten we kunstenaars weer toegang geven tot de wetenschappelijke praktijk, als gelijkwaardige onderzoekers. En omgekeerd zouden wetenschappers op zoek kunnen gaan naar kunstenaars die hun blikveld verruimen, in directe interactie met de samenleving. Dat die verschillende bloedgroepen elkaars talen dan weer moeten gaan begrijpen, is geen belemmering: de geschiedenis heeft immers aangetoond dat dit vroeger allang een vanzelfsprekendheid was.