Trends & Ontwikkelingen

De Portugese mezzosopraan Cláudia Ribas heeft zaterdag de International Vocal Competition met overtuiging gewonnen. De finale van de IVC – voorheen Internationaal Vocalisten Concours – vond traditiegetrouw in Den Bosch plaats. Ribas ontving een zilveren erepenning, en een bedrag van 15.000 euro, uit handen van burgemeester Mikkers van Den Bosch. Cláudia Ribas won naast de hoofdprijs ook de publieksprijs, de Wagnerprijs en de Junior Jury prijs. Ribas studeerde aan het conservatorium van Amsterdam. Zij is momenteel verbonden aan de operastudio van de Opera in Frankfurt.

De Nederlandse sopraan Elisa Maayeshi ontving de Vriendenprijs van het IVC en de Persprijs. Bovendien kreeg zij ook de Engagementprijs van de Nederlandse Händelvereniging.

Benjamin Herman heeft de Edison Jazz Oeuvreprijs gekregen. Hermans discografie telt meer dan vijftig albums met muziek die varieert van bebop, bigband, impro, surf, afrobeat, filmmuziek tot punkjazz. Voor al die genres heeft hij weer andere muzikanten om zich heen verzameld met wie hij vaak tegelijkertijd door het land tourt. Daarnaast geeft hij een dag per week les aan het conservatorium in Den Haag en is hij dit jaar gastdocent aan dat van Amsterdam. Het is die veelzijdigheid die de jury van de Edison heeft doen besluiten hem dit jaar te bekronen met de Edison Jazz Oeuvreprijs.

Pianist en fortepianist Ronald Brautigam (70) kreeg op 7 oktober de Edison Oeuvreprijs Klassiek uitgereikt, voor de vele opnames die hij maakte. Aan het begin van zijn carrière soleerde hij er onder meer met het Radio Filharmonisch Orkest en Concertgebouworkest: „notenlawines” van Liszt, Sjostakovitsj, Gershwin, Rachmaninoff. Sinds hij eind jaren 80 bij een Amsterdamse pianobouwer per toeval een fortepiano tegen het lijf liep, boog zijn pad af richting het repertoire dat voor dit vroege type piano werd gecomponeerd – al bleef de moderne vleugel hem net zo lief. Inmiddels kennen we hem al jaren als dé Nederlandse pianist voor de Weense klassieken en romantiek: Haydn, Mozart, Beethoven, Mendelssohn, wat Schubert („de krenten uit de pap”), Schumann, Brahms. 

Er is bij de Edisons Klassiek 2024 nog een Nederlandse winnaar: de publieksprijs ging naar Herman Finkers, Cappella Amsterdam en Holland Baroque o.l.v. Daniel Reuss met hun opname van Finkers’ Missa Sancti Georgii.

Cabaretier Lisa Ostermann (33) heeft met haar voorstelling Makkelijk in de omgang de cabaretprijs Poelifinario gewonnen in de categorie engagement. Dat werd maandagavond bekend tijdens de jaarlijkse uitreiking van de VSCD Cabaretprijzen in theater Diligentia in Den Haag. De Poelifinario in de categorie entertainment ging naar het duo Rundfunk, gevormd door Yannick van de Velde (35) en Tom van Kalmthout (33). De Poelifinario kleinkunst, voor een voorstelling die vooral uit muziek bestaat, werd gewonnen door cabaretier en singer-songwriter Peter van Rooijen (40) en zijn band. De Neerlands Hoop voor de cabaretier met groot toekomstperspectief ging naar Valentina Tóth (30) voor haar jubelend ontvangen debuutvoorstelling Wildbloei. 

De cabaretprijzen worden sinds 2003 uitgereikt door de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD).

Het voorkomen van zelfmoord wordt een gemeentelijke taak. Kwartiermaker Barbara Rooks van Arnhem ziet hoe belangrijk het is om iedereen te betrekken. En ook Zutphen gaat aan de slag, nadat de gemeenteraad alarm sloeg over het hoog aantal suïcides.

‘Beperken van de toegang tot dodelijke middelen helpt het aantal suïcides verminderen, blijkt uit onderzoek. Zo raden we gemeenten aan om een analyse te maken van de zogeheten hotspots: plekken die gevaarlijk zijn voor mensen die aan zelfmoord denken, zoals het spoor, hoge gebouwen. Gemeenten kunnen hekken en vangnetten plaatsen, een bord met ons telefoonnummer, maar ook kunst. Een belemmering of afleiding helpt het moment doorbreken en we weten uit onderzoek dat iemand vervolgens niet direct naar een andere plek gaat.’

Mensen uit de cultuursector, de zorg, gemeentes en andere belangstellenden kwamen op maandag 30 september naar het Amphion voor een symposium over sociaal-artistiek samenwerken zodat mensen leuk en gezond oud kunnen worden. Dat kunst bijdraagt aan een betere gezondheid, was zeker een gedeelde mening van de deelnemers, die vanuit heel Nederland naar Doetinchem gekomen waren.

Het initiatief voor het symposium werd genomen door Anita Erkelens en Maria van der Post van Amphion Cultuurbedrijf, in het kader van 10 jaar Lang Leve Kunst & Noaberschap. Oprichtster Machteld van der Meij zag destijds de vergrijzing en ontgroening in de regio, maar ook dat er veel verenigingen zijn. Ze vroeg zich af hoe je die zou kunnen verbinden met ouderen. 

De renovatie van het monumentale Fort Sabina in het West-Brabantse Heijningen kan nog voor de zomer van 2025 worden afgerond. Dat is mogelijk doordat het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) € 1,9 miljoen aan de werkzaamheden bijdraagt. De provincie Noord-Brabant heeft zich sterk gemaakt voor de Rijksbijdrage.

Fort Sabina in Heijningen is een monumentaal Erfgoedcomplex in de stelling van Willemstad en maakt onderdeel uit van de Zuiderwaterlinie. De locatie vertelt het verhaal van Bevochten Brabant, één van de verhaallijnen uit het provinciaal erfgoedbeleid, zoals verwoord in het beleidskader Levendig Brabant 2030. Bas Maes, gedeputeerde voor Erfgoed in Noord-Brabant geeft aan dat het Fort Sabina het grootste fort van de Zuiderwaterlinie is en daarmee een belangrijk onderdeel van het cultureel erfgoed in West-Brabant. De flinke bijdrage van het Rijk is erg welkom, daardoor kan de restauratie snel worden afgerond en is de monumentale locatie al voor de zomer van 2025 toegankelijk.

In een bericht op de site van de Auteursbond wordt gewaarschuwd tegen het experiment dat het VBK-concern wil aangaan om vertalingen naar het Engels te laten uitvoeren door AI. Helemaal vertrouwen op AI doet het concern nog niet, want er wordt nog één redactieslag gedaan ‘met een toonaangevend redactiebedrijf’. Auteurs van VBK zijn door het concern benaderd om hun boeken door AI naar het Engels te laten vertalen en als e-boek uit te brengen op de Engelstalige markt. De Auteursbond adviseert om niet op het aanbod in te gaan.

De Auteursbond ziet enkele bezwaren, bijvoorbeeld: Je werk wordt door AI vertaald, de kwaliteit van die vertalingen is ondermaats. Een vertaler wordt ingezet om het werk van een machine te controleren en daar is slechts één redactieronde voor ingeruimd. Dat wekt de suggestie dat literair werk door een machine kan worden vertaald, terwijl op z’n best de plot overblijft. Is er eenmaal een AI vertaling van je werk beschikbaar? Dan zal er geen andere partij meer geïnteresseerd zijn in het uitbrengen van een vertaling door een mens.

Steeds meer musea, bedrijven en instellingen ontdekken de kracht van storytelling door beeldverhalen. Daar zitten ware kunstwerkjes tussen: literair werk met sterk beeld en design. Die wisselwerking tussen woord en beeld maakt een voor bedrijven en commerciële opdrachtgevers interessante verbinding met de lezer. Maar ook al staan die organisaties vaker open voor het medium strip, de weg vinden naar professionele makers blijkt niet altijd makkelijk.

Ook de stripmaker heeft het niet makkelijk. Er is maar een handvol stripmakers dat van zijn strips kan leven, terwijl zij toch multi-getalenteerd zijn. Stripmakers zijn immers zowel schrijver als beeldmaker. Dat wordt veel te weinig gezien en benut, betoogt Vriends. In dat alles moeten deze landelijke Stripmakersdagen verandering brengen. 

De eerste landelijke Stripmakersdagen vinden op 12 en 13 oktober plaats in De Cacaofabriek Helmond. Daar moeten stripmakers en potentiële ‘klanten’ elkaar vinden en inspireren, maar is ook ‘gewoon’ publiek welkom om hun striphelden te ontmoeten. Strips zijn waardevol. Zo is beeldtaal ideaal om laaggeletterden of anderstaligen te bereiken, geeft initiatiefnemer Jan Vriends (1970) als voorbeeld. Deze Helmondse stripmaker is tot 2027 benoemd als Stripmaker des Vaderlands en kreeg recent voor zijn graphic novel De Kosmonaut de prestigieuze Willy Vandersteenprijs. 

De vijfde editie van Murf/Murw blijkt opnieuw een rebelse, creatieve stadsguerrilla met zo’n zeventig optredens op meerdere podia en in meerdere zalen in Tilburg. Het zijn overwegend jonge theatermakers en bandjes die het festival dragen. Murf/Murw, de naam van het festival is al verwarrend. Huh? Een onderdompeling in het omvangrijke programma van het jonge Tilburgse underground kunstenevenement brengt nog meer aan het wankelen. Het is gekte, het is grensverleggend. Op het festival gebeurt veel, zo’n zeventig optredens: een kunstguerrilla vol prikkels en indrukken, vol absurdisme, creativiteit, (stevige) muziek, experiment en ontmoetingen.

Murf/Murw heeft de vijfde editie net achter de rug. Die vond plaats van 27 tot en met 29 september 2024 in Tilburg. Er zijn voorstellingen, concerten en exposities, vaak op hetzelfde moment, drie dagen lang. Het festival komt voort uit een fanzine, zeg maar een kunstmagazine, dat in 2018 voor het eerst het licht zag. Het collectief van makers (beeldende kunst, theater, dans, muziek en film) dat achter het blad zit, organiseert sinds 2020 dit festival. Het stadsfestival groeit elk jaar ietsjes en toont experimenten, muziek (punk, noise, indiepop), film, beeldende kunst, theater en dans. Allesbehalve mainstream, het is tegendraads en afwijkend.

Als een van de grootste artiesten ter wereld heeft Coldplay een behoorlijke ecologische voetafdruk. Dat zit de bandleden dwars. De band heeft een flinke reputatie wat betreft verduurzamingsacties, waarvan hun net uitgekomen album Moon Music het recentste voorbeeld is. De plaat wordt niet van het goedkope pvc gemaakt, maar van gerecyclede pet-flessen. Bovendien worden de platen in een mal gemaakt, in plaats van gedrukt op een hete pers. Dat scheelt volgens de fabrikant 85 procent van de CO₂-uitstoot.

Popmuziek is per definitie niet duurzaam. Wie als artiest een publiek wil bereiken, moet ten eerste op tournee. En dat betekent een crew, apparatuur en decor (soms zelfs hele podia), die de hele wereld over moeten. Of dat nou per boot, vliegtuig, vrachtwagen of bandbus gaat: het leidt allemaal tot uitstoot van broeikasgassen. Zelfs als een artiest niet toert, maar slechts muziek uitbrengt, heeft dat een behoorlijke ecologische voetafdruk. Het persen van een stuk pvc-plastic tot lp, dat in karton en plastic verpakken en vervolgens over de hele wereld distribueren: het is allesbehalve duurzaam. Hetzelfde geldt voor andere fysieke geluidsdragers, zoals cassettes en cd’s.

Ook streamingsdiensten als Spotify of Apple Music hebben hun weerslag op de planeet. De datacentra waar de streamingsdiensten gebruik van maken, verbruiken veel energie. Popmuziek is geen geval apart. Compleet klimaatneutrale producten of diensten bestaan bijna niet. Maar veel popartiesten zijn maatschappelijk betrokken, en dus is de schijnbaar inherente niet-duurzaamheid van het artiestenbestaan hen een doorn in het oog. Dus ondernemen artiesten als Coldplay dappere pogingen om de CO₂-uitstoot van hun levenswerk te beteugelen. 

Het is al de derde keer dat de katholieke Congregatie van de Heilige Geest en het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMvW) tegenover elkaar in een rechtszaal staan. Daar gaat het telkens over het voormalige Afrika Museum in Berg en Dal, dat na onenigheid tussen beide partijen op 27 november 2023 werd gesloten. Het laatste juridische gevecht gaat over de helft van de achtduizend objecten die het museum beheerde. De partijen zijn het erover eens dat vierduizend collectiestukken toebehoren aan de congregatie. Die waren door uitgezonden paters vanuit Afrika meegenomen naar Nederland, en met deze verzameling werd in 1954 het museum in Berg en Dal gesticht. 

De vierduizend andere objecten, die tussen 1954 en 2014 werden verkregen, worden echter door beide partijen geclaimd. Volgens de paters zijn deze voorwerpen in bruikleen gegeven aan het NMvW, dat tien jaar geleden werd opgericht na een fusie tussen drie rijksmusea: Museum Volkenkunde in Leiden, het Tropenmuseum in Amsterdam en het Afrika Museum in Berg en Dal. Nu deze laatste instelling dicht is, eist de congregatie dit deel van de collectie op. Het NMvW stelt juist dat het bij de fusie eigenaar is geworden van deze stukken.

Op het Nederlandse Dansdagen Gala in Maastricht ging de Zwaan voor ‘meest indrukwekkende dansproductie van het seizoen’ vrijdagavond naar Rhythm & Flow van ISH Dance Collective. Behalve feest was er ook protest tegen de bezuinigingen. Bijna een kwart van de dansorganisaties die de afgelopen vier jaar wel structurele financiering kregen, loopt die nu mis. Het grootste slachtoffer is jeugddansgezelschap De Stilte, dat zijn plek in de culturele basisinfrastructuur verliest, en daarmee zijn structuur als het dansgezelschap van Nederland dat het meest op tournee gaat, ook internationaal. Het sterkste protest kwam – verrassend – van topambtenaar Christianne Mattijssen, directeur Erfgoed en Kunsten bij het ministerie van Onderwijs Cultuur & Wetenschappen, die minister Eppo Bruins (OCW) verving. Ze distantieerde zich openlijk van het kabinet: ‘Ik ben blij hier te zijn, want de afgelopen periode was het mij zwaar te moede. Vanaf het aantreden van dit kabinet is het belang van cultuur in politiek Den Haag niet benoemd.’ 

De Jonge Zwaan voor de indrukwekkendste jeugddansproductie werd uitgereikt aan het vrouwelijk collectief Man II Co, Winter Wieringa werd bekroond voor de indrukwekkendste jeugddansprestatie, choreograaf Anne Suurendonk ontving de Innovatieprijs Nederlandse Dansdagen Maastricht, danseres Kalin Morrow werd bekroond met de Zwaan voor de indrukwekkendste dansprestatie 2024.  

Breda verwelkomt een nieuw evenement: TURF. In november bundelen bedrijven, cultuur en onderwijs hun krachten. TURF onderscheidt zich van traditionele festivals met workshops en panelsessies waarin tech centraal staat, lichten de organisatoren toe. Voor het evenement heeft de organisatie zich laten inspireren door het vele malen grotere ‘South by Southwest’, een evenement in Austin, Verenigde Staten dat tech, film, muziek, educatie en cultuur samenbrengt.

TURF is een van de initiatieven die de komende vier jaar 100.000 euro subsidie per jaar krijgt van Breda. De TURF-organisatie deed bij de gemeente een aanvraag voor het Stadsbreed Cultureel Festival 2025-2028. Deze subsidieregeling is bedoeld voor organisaties die bijdragen aan culturele doelen van Gemeente Breda. Breda Beats helpt als samenwerkingspartner mee aan het maken van een laagdrempelig programma voor jonge muziekprofessionals en kwetsbare groepen uit wijken buiten het centrum. ,,Wij willen een podium bieden voor talenten en makers die hier rondlopen. Dat Breda een plek wordt waar je wil en kan blijven om te ontwikkelen en jezelf te laten zien”, aldus Rik Peters.

Rianne Brouwers is de nieuwe directeur van Cultuur & Kunst Eindhoven (CKE). Zij volgt Karin Visser op die in april van dit jaar vertrok. Brouwers was vanaf april interim-directeur. De Raad van Toezicht is blij dat ze nu bij CKE blijft en de zoektocht naar een opvolger van Visser afgesloten is. In het voorjaar schreef Brouwers al het beleidsplan voor de komende vier jaar. In die tijd heeft ze kennis gemaakt met cultureel Eindhoven. Brouwers was eerder directeur bij Filmtheater ‘t Hoogt in Utrecht en CKC & partners in Zoetermeer. Nu is ze onder andere voorzitter van het bestuur van Common Frames dat film- en mediaprojecten doet met jonge nieuwkomers.

Muziekverenigingen, koren, schilderclubs, foto- en filmclubs, toneel- en dansverenigingen zijn een belangrijke voorziening voor een groot deel van de kunstbeoefenaars in Nederland. De VerenigingsMonitor 2024 onderzoekt trends en thema’s binnen deze verenigingen. Dit levert belangrijke informatie op voor onder andere bonden en -koepelorganisaties, landelijke, provinciale en lokale ondersteuners van amateurkunst en beleidsmakers bij overheden. De editie van 2024 heeft extra aandacht voor de betaling van artistiek begeleiders en voor de aanwezigheid en het gebruik van ondersteuning.

De organisatiekracht van verenigingen is toegenomen. Bij slechts 6% van de verenigingen is er sprake van een ongezonde financiële situatie. Verenigingsbestuurders hechten veel waarde aan ‘sociale’ doelen, meer dan aan ‘artistieke’ doelen. Bijna alle verenigingen werken met een artistiek begeleider. Ledenaanwas en vergrijzing zijn verreweg het belangrijkste knelpunt voor verenigingen. Volgens een groot deel van verenigingen zijn er niet of weinig mogelijkheden om directe ondersteuning te krijgen.

 Ze zijn blij en opgelucht: de verenigingen die muziek maken, dansen of op een andere manier cultureel bezig zijn in De Speeldoos in Vught. Het Vughtse theater blijft een half jaar langer open dan gepland. ,,Dat haalt de stress weg.” Vanaf 1 januari ontvangt Stichting de Speeldoos van de gemeente ook geen subsidie meer voor het faciliteren van cultuureducatie en andere sociaal-culturele activiteiten. ,,Maar na rijp beraad hebben we besloten toch open te blijven”, licht Riet Voets, voorzitter van de stichting toe. ,,Omdat de potentiële nieuwe locatie nog ver weg lijkt." Op de vraag hoe dat dan moet zonder financiële bijdrage van de gemeente antwoordt ze: ,,We weten dat dit geld kost, maar we hebben de afgelopen periode zuinig beleid gevoerd. Ons besluit is ingegeven door de vele zorgen en vragen die leefden bij de verenigingen.”

Een gemeentewoordvoerder zegt over het langer openblijven van De Speeldoos: ,,We snappen dat het om verschillende redenen de voorkeur van de gebruikers geniet om het eerste half jaar van 2025 van De Speeldoos gebruik te mogen maken. Dat is fijn voor hen. Door deze ontwikkeling vervalt de locatie per 1 januari op Zorgpark Voorburg en richten wij ons op het realiseren van een alternatieve locatie per 1 juli.” Het besluit om De Speeldoos per 1 januari 2025 geen subsidie meer te verlenen, blijft volgens hem gehandhaafd.

Het dalende kerkbezoek van de afgelopen decennia heeft zijn weerslag op het Nederlandse religieuze erfgoed. Zo ook in het Noord-Brabantse Made, waar BOEi in 2019 en 2020 een haalbaarheidsonderzoek deed naar de herbestemming van de Bernarduskerk.

De Bernarduskerk uit 1870 vormt na een intensieve restauratie, verduurzaming en herbestemming het nieuwe hart van het dorp, als sociaal cultureel centrum ‘De Bernardus’, zoals de kerk tegenwoordig wordt genoemd. Het monument huisvest nu verschillende verenigingen, een consultatiebureau, kinderopvangorganisatie Kibeo, bibliotheek Theek 5 en een theaterzaal. Het project van BOEi, Breda Bouw en de Gemeente Drimmelen in samenwerking met de inwoners van Made, laat zien hoe met gezamenlijke inspanning leegstaande iconische kerkgebouwen weer het hart van het dorp kunnen gaan vormen.

Het Harry Wich Stipendium voor scenografie gaat dit jaar naar Flox Aalberts. Het Cultuurfonds reikte de beurs op 13 september uit in Villa Augustus in Dordrecht. Aalberts rondde afgelopen zomer de BA Theatre Design af aan de HKU. Het Cultuurfonds stelde het Stipendium voor Scenografie in 2017 in ter nagedachtenis aan de in 2002 overleden scenograaf. Het stipendium van 12.500 euro gaat jaarlijks naar één afstudeerder van een van de vier scenografieopleidingen in Nederland en kan ingezet worden voor een vervolgstudie of professionele ontwikkeling. 

Op 2 oktober heeft vocaal ensemble Cappella Pratensis 's werelds belangrijkste prijs in de klassieke muziek gewonnen: de Gramophone Classical Music Award. De award werd toegekend voor de cd Missa Maria Zart.

Cappella Pratensis viel in de prijzen in de categorie oude muziek met een opname van de Vlaamse componist Jacob Obrecht (1457-1505). Het is vrij bijzonder dat er dit jaar een Nederlandse winnaar is. Dat komt niet zo vaak voor. De laatste Nederlandse winnaar was een bekroond album van het Concertgebouworkest in 1993.

Genetic Choir dat in 2007 is opgericht, treedt in de woonkamers van verpleegtehuizen op als muziekensemble, maar zonder een vooropgezet plan; door te improviseren mengen ze zich „op een laagdrempelige manier” met mensen en hun omgeving. De zestien vaste professionele zangers werken samen met vrijwilligers om ouderen met dementie op fysiologisch niveau te stimuleren – én het werk van zorgpersoneel te verlichten. Hoe dit werkt? „Je neemt zowel de persoon als de omgeving waar. Je kijkt naar de gezichtsuitdrukking en hoe iemand ademt”, zegt zanger Moira Mirck (45). Als een persoon bijvoorbeeld langzaam of snel ademt kan de zanger – door de zintuigen aan te voelen – inschatten wat voor geluiden of bewegingen passend zijn om contact te maken. „Of je mag een hand aanraken en dan voel je ineens dat die koud is. Ook dat is dan al iets om waar te nemen”, zegt Mirck.

Het project wordt internationaal opgepikt; ze treden onder meer op in Duitsland en delen hun kennis met onderzoekers in Japan en Canada. De effecten van het project zijn wetenschappelijk onderzocht, maar het blijft toch vaak onduidelijk voor de zangers of ze bij de ouderen doordringen. Volgens Thomas Johannsen (49), artistiek leider van Genetic Choir, is het werk van de zanggroep een voortdurend (auditief) onderzoek naar de betekenis van vocale improvisatie in de zorg. Ook is er vaak geen duidelijk doel, maar dat frustreert de meeste zangers niet. „Mijn doel is om een eerlijke ontmoeting te creëren met de ander door mij kwetsbaar op te stellen. Ook wil ik de persoon de gelegenheid geven om iets te laten gebeuren”, zegt Mirck, „ook al weet ik nog steeds niet of er daadwerkelijk een ontmoeting plaatsvindt. We moeten niet opgeven en denken dat mensen – die niet meer kunnen praten of bepaalde cognitieve manieren van contact missen – onbereikbaar zijn.”

Dementerende, soms onrustige ouderen krijgen zo hulp op microniveau – en het zorgpersoneel wordt ontlast. Uiteindelijk is het Mircks ambitie om het personeel bij te scholen en ze bij dit proces te betrekken.

Bij Van Gogh in Etten willen ze bezoekers graag blijven ontvangen, directeur Ankie de Hoon maakt zich zorgen dat de btw-verhoging cultuur onbereikbaar maakt. "We hebben twee soorten bezoekers, internationale toeristen die alles wat met Van Gogh te maken heeft bezoeken, maar ook gezinnen met twee of drie kinderen. Je wilt ook dat die gezinnen de mogelijkheid hebben ons te bezoeken. Maar het kan een forse inbreuk zijn op iemands portemonnee.”

Het verhaal van Vincent en wat hij heeft meegemaakt in Etten wordt komende tijd verder uitgewerkt en op een moderne en toegankelijke manier gepresenteerd. “We maken een grote slag en bieden bezoekers straks echt een ervaring, dat is wat mensen nu willen zien. In het voorjaar van 2025 moet de multimediale experience af zijn. We hebben al een aantal lastige jaren gehad met de coronaperiode en daarna de hoge energieprijzen. Maar het gaat wel over recreatie en vrijetijd, hoe wil je dat toegankelijk houden? Cultuur is geen verdienmodel voor de happy few, het verrijkt mensen juist", zegt De Hoorn

Woensdag 2 oktober was de laatste dag van de Week tegen Eenzaamheid. Veel mensen zijn eenzaam en onder hen vooral veel ouderen. Uit onderzoek blijkt dat in West-Brabant 49% van de vijfenzestig plussers zich eenzaam voelt. Culturele interventies zijn vaak succesvol bij het doorbreken van eenzaamheid. Om eenzaamheid tegen te gaan heeft GGD West-Brabant samen met de Nieuwe Veste, CultuurCompaan en cultuurbedrijf Bergen op Zoom de interventie Tijd van je leven ontwikkeld en inmiddels zijn ook de welzijnsorganisaties Surplus en Wijzijn aangehaakt. 

Doel van Tijd van je leven: eenzaamheid verminderen en positieve gezondheid bij zelfstandige wonende mensen van 65 jaar en ouder versterken. Subdoelen: het doormaken van persoonlijke en artistieke groei, versterking van het sociale netwerk en het ervaren van betekenisvol contact. Deze doelen worden bereikt door met elkaar, onder leiding van professionele kunstenaars, aan de slag te gaan met kunst & cultuur en door tegelijkertijd met elkaar in gesprek te gaan.

Op woensdag 4 september organiseerden Kunstgebouw en stichting ALL CAPS een inspirerende bijeenkomst over hoe je de openbare ruimte kunt opfleuren met muurschilderingen. Cultuurambtenaren uit verschillende gemeenten in Zuid-Holland kwamen samen in de Wijkhub Beverwaard, tijdens het ALL CAPS festival, om ideeën en ervaringen te delen.

Uit de gesprekken die Kunstgebouw regelmatig voert met wethouders en beleidsmedewerkers cultuur, blijkt dat veel gemeenten de ambitie hebben om hun buitenruimte te verrijken met muurschilderingen. Om te voorkomen dat elke gemeente opnieuw het wiel moet uitvinden, bracht Kunstgebouw met deze bijeenkomst professionals samen om te leren van elkaars ervaringen en expertise.

Jennet Sintenie werkt bij CJP, waar ze als manager Cultuurkaart voor zo veel mogelijk jongeren de financiële drempel naar kunst en cultuur wil verlagen. Onlangs zijn de data van CJP aan ons online dashboard Cultureel Zuid-Holland in kaart toegevoegd, waardoor voor elke gemeente inzichtelijk is op welke scholen de Cultuurkaart wel of niet wordt gebruikt. Kunstgebouw sprak met Jennet Sintenie over de meerwaarde hiervan. 

De impact van cultuur op het sociale domein vergroten, begint bij domeinoverstijgend denken, samenwerken en financieren. Om dit op lokaal niveau aan te jagen is de Brede SPUK in het leven geroepen. Deze regeling stimuleert gemeenten voor een integrale, brede aanpak te kiezen, ook op het gebied van geldstromen, en bruggen te slaan tussen cultuur en sport, zorg en onderwijs. 

Er zijn meerdere fondsen en subsidies die projecten met een maatschappelijke impact mogelijk maken. Denk naast de Brede SPUK aan de Meerjarenregeling Co-creatie en Samen Cultuurmaken van het Fonds Cultuurparticipatie. Maar bijvoorbeeld ook aan subsidie voor het verbeteren van de zorgomgeving van het Stimuleringsfonds en aan Kunst Opdracht van het Mondriaanfonds. 

Een echt schilderij prikkelt je brein veel sterker dan een reproductie. Ga dus vooral naar het museum, concluderen wetenschappers. Mauritshuis-directeur Martine Gosselink: “Ik voel dat het echte Meisje met de parel me sterker raakt dan een reproductie, maar kun je dat wetenschappelijk meten?” Ze liet de proef op de som nemen door Neurensics, een bedrijf dat het gedrag van consumenten voorspelt via metingen in het brein. Neurensics checkt bijvoorbeeld met hersenscans of een reclame voldoende activiteit uitlokt in het begeerte-netwerk van het brein. “Heel bijzonder dat we ons nu konden storten op het Meisje met de parel”, zegt Martin de Munnik, mede-oprichter van het bedrijf. 

Twintig proefpersonen kregen een EEG-kap op hun hoofd, bedoeld om hersengolven te meten. Met een wirwar van draden om zich heen en een tas vol apparatuur op hun rug maakten ze een wandeling door het museum. Daarbij keken ze naar het echte Meisje, op de vertrouwde zaal, én naar haar poster in de bibliotheek. Met nog vier andere schilderijen, waaronder twee Rembrandts, gebeurde hetzelfde. Het verschil in beleving tussen echt en namaak bleek verrassend groot. “De echte werken lokten tien keer zoveel ‘benaderingsbehoefte’ uit als de posters”, zegt De Munnik. “Met andere woorden: we vinden het echte schilderij tien keer zo aantrekkelijk als de reproductie uit de bibliotheek.

MuziekSpeelplaatsen moeten een deel van het gat vullen dat is ontstaan nu er minder muziekscholen zijn en muziek in de klas minder gewoon is geworden. In Lelystad werd de eerste vestiging geopend. Andere muziekspeelplaatsen zijn in Rotterdam en Den Haag. Componist Tjeerd Oosterhuis maakt de vergelijking met voetballen op straat. Dat kan bijna overal. “Maar muziek maken met andere kinderen en toegang tot instrumenten is voor veel kinderen niet haalbaar”, zegt Oosterhuis. “En dat is een gemiste kans, want samen muziek maken is op meerdere fronten goed voor de ontwikkeling van elk kind”. Oosterhuis hoopt dat elke provincie straks twee MuziekSpeelplaatsen telt. 

De officiële opening was woensdag, maar de locatie in Lelystad is al sinds februari open. Als de speelplaats haar deuren opent, komen er gemiddeld veertien tot zestien kinderen. Zonder de speelplaats zou het voor deze kinderen veel moeilijker zijn om muziek te maken. Een muziekschool kost geld en werkt met lessen op een afgesproken tijdstip. De speelplaats is vooral een instuif en een eerste opstap.

Overdonderend. Dat zijn de kleurrijke schilderijen van Thomas van der Linden stuk voor stuk. Met een gedurfde expositie zet Kunstmakelaardij Metzemaekers in Oirschot de vergeten Eindhovense kunstenaar in het zonnetje. Er zijn oppervlakkige stilistische verwantschappen met René Daniëls of Frank van den Broeck, maar het werk is vooral heel erg Thomas van der Linden. Wat Peter Metzemaekers betreft smaakt deze ‘herontdekking’ naar meer: hij heeft al een lijstje met andere ‘vergeten’ kunstenaars die de komende tijd bij hem een nieuwe kans krijgen. Hopelijk zitten daar meer van zulke mooie verrassingen bij.

Om creatieve ondernemers op Sectie-C in Tongelre zoveel mogelijk de ruimte te blijven geven, moet bij de vernieuwing van het fabrieksterrein vooraf geen maximum aantal vierkante meters voor die sector worden vastgesteld. Onder die voorwaarde is een meerderheid van de gemeenteraad dinsdagavond akkoord gegaan met de uitgangspunten voor de herontwikkeling van de creatieve broedplaats. Ontwikkelaar Focus on Impact, sinds 2019 eigenaar van het fabrieksterrein, verwacht ondanks deze aanpassing door de raad nog steeds een haalbaar plan. 

Want volgens directeur Boeijen van Focus on Impact scheelt, is dat de gemeenteraad al eerder heeft aangegeven bereid te zijn financieel bij te dragen, mocht dat voor de haalbaarheid van het plan nodig zijn. Wethouder Mieke Verhees (PvdA) zegde de raad overigens ook toe te bekijken welke mogelijkheden er zijn om de creatieve ruimten bij Sectie-C te laten aankopen door een stichting of vereniging van creatieve ondernemers. De gemeente zou daarbij dan ondersteuning kunnen bieden, bijvoorbeeld in de vorm van een garantstelling.

Veel evenementen en exposities tijdens DDW zijn gratis toegankelijk. Maar vaak heb je ook een polsbandje nodig. Bijvoorbeeld voor de Graduation Show en het Klokgebouw, voor de designtaxi’s en sommige feestjes. Zo’n polsbandje kost in de voorverkoop 27 euro. De organisatie van DDW wil graag dat iedereen die dat wil alles kan zien en meemaken van het grootscheepse evenement. Daarom hebben zij samen met de Eindhovense stichting Cultuur Inclusief vijfhonderd polsbandjes beschikbaar gesteld die per stuk maar 2,25 euro kosten. Inschrijven voor de goedkope polsbandjes kan tot en met 5 oktober