Trends & Ontwikkelingen

Breda University of Applied Sciences heeft opnieuw een plek veroverd onder de toonaangevende creatieve onderwijsinstellingen wereldwijd in The Rookies Top Global Creative Schools 2025 Annual Rankings. Dit jaar bereikte BUas een indrukwekkende 31e plaats in de Top 50 Creative Schools in the World, een stijging ten opzichte van de 43e plaats vorig jaar. De jaarlijkse ranglijsten van The Rookies beoordelen de allerbeste scholen in creatieve disciplines zoals game design, animatie, visual effects en immersive media.

Bij een routinecontrole van een 17de-eeuws groepsportret in de eigen collectie ontdekte het Amsterdam Museum onlangs een hoogst ongebruikelijke tatoeage. Het schilderij dat zich doorgaans in depot bevindt, is omstreeks 1674 in Amsterdam gemaakt en wordt toegeschreven aan Wallerant Vaillant (1623-1677). Tijdens het opstellen van een conditierapport van het werk zag schilderijenrestaurator Liesbeth Abraham op de binnenkant van de linker pols van een van de vier heren zittend rondom een tafel, een grijsblauwe tekening van een achtpuntige ster met een staart. Door het armgebaar van de man kruipt niet alleen zijn mouw omhoog waardoor de tatoeage zichtbaar wordt, maar komt die ook midden in de compositie te staan.

Uit een tijd waarin het dragen van een tatoeage onder notabelen als ongepast werd beschouwd, is het opvallend er een zo open en bloot aan te treffen bij iemand uit de maatschappelijke bovenlaag van de Republiek der Nederlanden.

Als 13-jarig meisje stapte Laetitia Gerards vol verwondering voor de eerste keer de Fontys-deuren binnen. Nu, bijna twintig jaar later, is ze een grote naam in de Nederlandse wereld van klassieke muziek. En nog steeds kijkt ze met veel plezier terug op de tijd dat ze in Tilburg studeerde. De tip voor andere studenten: durf uit te proberen, maak je eigen hokjes, zoek uit waar je blij van wordt, maak gekke combinaties. Durf, durf, durf, zeker nu het nog kan. “In je studietijd is het zo leuk om te experimenteren. Doe waar jij goed in bent en waar je je goed bij voelt. Dat had ik mezelf achteraf gezien nog wel wat meer gegund.”

Het Fonds Podiumkunsten biedt diverse subsidieregelingen, programma's en projecten, zowel voor individuen (artiesten en podiumkunstenaars) als organisaties. De subsidiewijzer is te gebruiken om de juiste regeling te selecteren. De subsidierondes voor 2026 staan nu op de website met de data bovenaan op elke regelingspagina. Zo zie je meteen vanaf wanneer je kunt aanvragen.

De continuïteit van cultureel jongerenplatform Artquake in Dijk en Waard blijft onder druk staan. Half november is er nog steeds geen duidelijkheid over de activiteitensubsidie van volgend jaar, terwijl Artquake behoefte heeft aan een structurele subsidie én een eigen plek met toekomstperspectief. Oprichtster Mado de Vries dreigt het bijltje er bij neer te gooien omdat er onvoldoende financiële middelen zijn. Terwijl de activiteiten van Artquake naadloos passen in het beleid dat er op gericht is om jongeren te activeren en vereenzaming onder jongeren te voorkomen.

De in juni 2025 aangekondigde wijzigingen van de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) worden in 2026 doorgevoerd. Dat heeft demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), Gouke Moes, aangekondigd. In de Sim is vanaf 2026 structureel €103 miljoen beschikbaar voor de instandhouding van rijksmonumenten. De verdeling daarvan over de verschillende categorieën rijksmonumenten is nu in de regeling opgenomen.

De samenleving die je wilt verdedigen. Deze boodschap uit ons maatschappelijk noodpakket stuurden de Maatschappelijke Bondgenoten (sport, cultuur, boeken, evenementen en nieuwsmedia) aan de 150 leden van de nieuwe Tweede Kamer, vergezeld van een felicitatie met hun kamerlidmaatschap. De bondgenoten staan namelijk voor een samenleving die elkaar blijft opzoeken. Sport, cultuur, boeken, evenementen en nieuwsmedia maken Nederland niet alleen herkenbaar; ze houden het land bij elkaar. 

De Kamerleden treffen in hun postvak heldere voorstellen aan om de publieke infrastructuur van deze sectoren - die ons verbindt - te beschermen en te versterken. Het verbandje dat zij erbij krijgen symboliseert dit. De komende formatie en jaren vragen om keuzes. Het maatschappelijk noodpakket helpt om deze keuzes gericht te maken. Wie Nederland weerbaar wil houden, begint hier bij cultuur en sport.

De winnaars van de jaarlijkse Gijs Bakker, René Smeets en Melkweg Awards werden bekendgemaakt tijdens de opening van de Graduation Show op zaterdag 18 oktober 2025. De winnende projecten werden geselecteerd door een jury van experts tijdens de master- en bachelordiploma-uitreikingen van dit jaar aan de Academie. De jury was onder de indruk van de kwaliteit van alle projecten en selecteerde de volgende winnaars:  Ze Qiu (MA Critical Inquiry Lab) als winnaar van de Gijs Bakker Award 2025, Anna Zoe Hamm als winnaar van de Melkweg Award 2025 en Karin Pinto als winnaar van de René Smeets Award 2025. 

Vanaf januari 2026 start de cursus Basisvorming Dirigeren als een gezamenlijk initiatief van KultuurLoket, Keunstwurk, Muziekbond Groningen-Drenthe, Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân en K&C. Met deze samenwerking willen we het groeiende tekort aan dirigenten in Groningen, Friesland en Drenthe terugdringen. Vooral school- en jeugdorkesten, dorpsorkesten en Nieuw Talent Orkesten hebben behoefte aan nieuwe dirigenten.

Bakkerijmuseum de Oude Bakkerij in Medemblik heeft de VriendenLoterij Museumprijs 2025 gewonnen. Het publiek koos met overtuiging voor het museum dat cultuur niet alleen laat zien, maar ook laat horen, voelen, ruiken en proeven. Met 12.408 stemmen liet het Bakkerijmuseum het Drents Museum en NEMO Science Museum achter zich. De prijs stond dit jaar in het teken van het thema ‘multisensorisch museum’. De jury prees het museum om de manier waarop het verschillende zintuigen weet te prikkelen.

Maandag 10 november organiseerde de BNA een werkbezoek met de Raad voor Cultuur, gericht op de impact, kansen en zorgen rond kunstmatige intelligentie (AI) voor architecten en ontwerpers. De Raad voor Cultuur is het onafhankelijke adviesorgaan van de regering en het parlement op het gebied van kunst, cultuur en media. De Raad werkt momenteel aan een advies over de inzet en betekenis van AI in de creatieve industrie, met concrete aanbevelingen voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), de minister en de sector.

Tijdens het bezoek gingen voorzitter Jeroen de Willigen en BNA-leden Sanne van der Burgh (MVRDV NEXT) en Stefan Prins (Powerhouse Company) in gesprek met de Raad over hoe AI innovatie kan stimuleren en architecten weer meer ruimte kan geven voor hun kerntaak: integraal ontwerpen en het creëren van kwaliteit in het bouwproces. De Raad verwacht het rapport in april 2026 te overhandigen.

Via internetconsultatie.nl kan iedereen suggesties doen voor verbetering van wet- en regelgeving die in voorbereiding is. De consultatie betreft een wijziging van de Wet op het specifiek cultuurbeleid staat nu online. De voorgestelde wijziging maakt het mogelijk om vanaf 2029 cultuursubsidies toe te kennen voor een termijn van acht jaar, in plaats van voor vier jaar. Reageren kan tot en met 15 december 2025. 

Deze consultatie is belangrijk voor culturele organisaties die subsidies aan willen vragen bij het Rijk of één van de rijkscultuurfondsen. Daarnaast is de consultatie belangrijk voor de rijkscultuurfondsen, de decentrale overheden en de Raad voor cultuur. Toegevoegd aan de consultatie is de wet specifiek cultuurbeleid en de beleidskompasvragen. 

Maandagmiddag om drie uur was het zover. Na dertig jaar onderzoek kon de wereld via een livestream meekijken en -luisteren naar twee nieuwe orgelwerken van Johann Sebastian Bach. Ton Koopman speelde de chaconnes in d-klein en g-klein op het orgel van de Thomaskirche in Leipzig, de kerk waar Bach zo lang werkzaam was. 

Onbekende muziek van Bach is altijd groot nieuws. Het Bach Archiv in Leipzig had het zelfs over ‘spectaculaire ontdekkingen’, en gaf de twee stukken de officiële BWV-nummers 1178 en 1179. BWV staat voor Bach-Werke-Verzeichnis, en als een stuk eenmaal een BWV-nummer krijgt is dat het ultieme stempel van goedkeuring. Dat het dertig jaar duurde vooraleer dit stempel erop gezet kon worden, zegt iets over de zorgvuldigheid waarmee men te werk is gegaan.

Benjamin van Schothorst heeft de Joost Zwagerman Essayprijs gewonnen voor zijn essay Bekentenis van een watermens. Hij kreeg de prijs dinsdagavond in Alkmaar, op de geboortedag van schrijver, dichter en essayist Joost Zwagerman.

‘Alles is water’ in dit essay volgens het juryrapport, waarbij de jury opmerkt dat water een van de oudste metaforen is, en ‘al millennia geleden bezongen’ werd. Het is daarom prijzenswaardig dat het essay van Van Schothorst het thema nog interessant weet te behandelen. Ook roemt de jury de openingszin van het essay: ‘Ik werk voor Rijkswaterstaat. Ik ben iemand.’ Van Schothorst werkt zelf echt bij Rijkswaterstaat, en wint met dit essay 7.500 euro. 

Er zijn weinig plekken in het moderne leven waar de strijd tegen artificiële intelligentie zo zichtbaar woedt als in de muziekindustrie. ‘AI-slop’, zoals het wordt genoemd, rukt op als fluffy vulling van playlists, wordt gebruikt voor goedkoop artwork, nepnummers kunnen zomaar opduiken op de profielen van echte artiesten, niet bestaande artiesten krijgen echte platencontracten, en nu er AI-nummers met extreemrechtse teksten opduiken draagt het zelfs bij aan polarisatie in de samenleving. 

Een kleine streamingdienst onderneemt actie. De Franse streamingdienst Deezer probeert een hek te bouwen waar AI-muziek niet overheen kan: een tool waarmee ze met AI gegenereerde muziek kunnen detecteren. In eerste instantie een poging om fraude tegen te gaan (van bots die massaal nepmuziek luisteren om zo inkomsten te harken), om die reden worden ze buiten de algoritmes en redactionele playlists gehouden. En vanwege de transparantie plakken ze er een label op: deze muziek is met behulp van AI gemaakt.

Het Chassé Theater heeft afgelopen weekend het 30-jarige bestaan gevierd. Als ‘verjaardagscadeau’ vroeg het theater om een bijdrage aan de vurig gewenste lift. En daar werd gehoor aan gegeven. Het Chassé theater wil de toegankelijkheid van het theater fors verbeteren. Zelf spaarde het theater al 650.000 euro voor de komst van roltrappen. Maar ook een lift staat hoog op het wensenlijstje. Daarvoor is het Chassé Theater een crowdfundingsactie begonnen. De crowdfundingssactie ging op 31 oktober van start. Het doel is om 100.000 euro op te halen. En het theater is goed op weg om dat doel te halen. De teller staat inmiddels op 67.000 euro. 

Na dertig jaar neemt Jack Timmermans in november 2025 afscheid als algemeen bestuurder en artistiek leider van de Stilte, het toonaangevende dansgezelschap uit Breda dat zich richt op dans voor kinderen. Zijn jarenlange toewijding heeft de Stilte een vaste plek gegeven in de Nederlandse jeugddanssector. Hij wordt opgevolgd door Gertien Bergstra, die al jaren een drijvende kracht is binnen het gezelschap. 

De commerciële en culturele sector lijken soms gescheiden werelden. Toch zijn er professionals die bewust overstappen, op zoek naar zingeving en maatschappelijke impact. Twee van die carrièreswitchers zijn Paul Schuiling en Claire Cavens. Paul is hoofd Development & Filantropie bij het Centraal Museum in Utrecht. Claire werkt als adviseur marketing en communicatie bij de Bibliotheek Eindhoven. Allebei maakten ze de overstap vanuit het bedrijfsleven, op zoek naar meer maatschappelijke impact in hun werk. 

Zowel Paul als Claire ervaren dat de bedrijfscultuur het grootste verschil is tussen de commerciële en culturele sector. “Zoveel enthousiaste, slimme en leuke mensen bij elkaar, dat zie je niet overal.” Naast de bedrijfscultuur maakt ook de schaalgrootte het werken in de culturele sector anders. “Je staat in de cultuursector veel dichter bij waar je het voor doet.”

Business Art Service en Kunst.nl organiseerden voor de 19e keer de Art Awards. Lotte Pet won de publieksprijs in de categorie Schilderkunst. Lotte Pet is in 2025 gestart met het talentontwikkelingstraject bij jump! Ze is niet alleen beeldend kunstenaar maar ook biokunstonderzoeker. Met haar gore esthetiek zet ze de geordende en vaak gemedicaliseerde relatie die we hebben met de binnenkant van ons lichaam op scherp.

Goed nieuws voor kunstenaars in Amsterdam! De gemeente wijzigt het atelierbeleid en schrapt de verplichte limiet van maximaal tien jaar huren. In plaats van doorstroom om de doorstroom, komt er een nieuwe focus op instroom, mét een actieplan dat inzet op meer diverse en beter toegankelijke broedplaatsen. Een stap richting structurele ruimte voor kunstenaars en makers in de hoofdstad. 

Volgens Peter van den Bunder van de Kunstenbond heeft Amsterdam hiermee niet alleen een probleem opgelost, maar ook een voorbeeld gezet: “Veel gemeenten namen steeds het Amsterdamse atelierbeleid klakkeloos over, zonder naar de uitwerking of lokale context te kijken. Nu er een goed onderbouwd beleidsstuk ligt, hopen en verwachten we dat andere gemeenten, zoals Den Bosch, deze wijziging volgen.”

Het AI-nummer ‘Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc’ is niet langer te beluisteren op Spotify en YouTube. De muziekdistributeur die het werk van artiest JW ‘Broken Veteran’ beheerde, heeft de samenwerking beëindigd. Dat meldt de artiest in een video op YouTube. Inmiddels heeft hij als tegenreactie de track ‘Wie is hier nou de Extremist?’ online gezet op zijn YouTube-kanaal. 

De aandacht voor het anti-azc-lied zorgde de afgelopen week voor een bredere online reactie. Ook VluchtelingenWerk Nederland zag een effect. De organisatie meldt in de afgelopen week 231 nieuwe vrijwillige aanmeldingen te hebben ontvangen, tegenover een gemiddeld aantal van 146 per week.

Het Refugiehuis aan de Spinhuiswal in Den Bosch krijgt een nieuwe bestemming. Op de begane grond komt ruimte voor een creatieve broedplaats. Een plek waar makers kunnen werken, samenwerken en laten zien wat ze maken. De deuren staan straks open voor de stad. De gemeente wil deze locatie, tussen het Bossche Broek en historische binnenstad, activeren tot een creatieve hub waarbij verschillende makers en maatschappelijke organisaties samen werken en bieden daarom deze open call aan. Vandaar dat de gemeente nu op zoek is naareen initiatiefnemer (of een groep) die dit wil dragen. 

Creatieve makers en instellingen met een gift ondersteunen; zijn cultuurliefhebbers en gulle gevers daartoe bereid? En andersom: willen en kunnen makers hun publiek vragen om steun (in tijd of geld)? Prof. Dr. Helleke van den Braber geeft les aan onder meer de Universiteit Utrecht over de relatie tussen makers en gevers, private middelen, sponsoring en het moderne mecenaat. 

“Het publiek is tegenwoordig veel groter dan vroeger en er is een diverse mix aan steun mogelijk. Vriendenverenigingen, crowdfunding, sponsors, het geven van gelddonaties. Maar ook het geven van tijd, bijvoorbeeld vrijwilligers die zich inzetten voor makers of organisaties. En de community rondom een kunstenaar, die er voor morele steun is, is essentieel. Ook om te laten zien dat die kunstenaar relevant is.” Helleke merkt dat makers in de laatste tien jaar steeds meer aanspraak maken op hun fan community.

In de publicatie ‘Vijf jaar samen cultuur maken’ staan het bereik, resultaten en lessen van het Programma Cultuurparticipatie 2020-2024. In 2020 startten het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) en het Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) het Programma Cultuurparticipatie om ervoor te zorgen dat meer kinderen, jongeren en volwassenen actief kunnen deelnemen aan culturele activiteiten, met speciale aandacht voor groepen die hierbij drempels ervaren.

Een jongere generatie enthousiast maken voor zingen in een koor kun je het best gezamenlijk aanpakken. Maar hoe organiseer je dit in een versnipperd veld? Deze vraag was het begin van de pilot Koorzang in Den Haag. Thijs Hazeleger zette koren bij elkaar en ontdekte de grote behoefte aan samenwerking in de stad. Iets dat ook speelt bij andere kunstdisciplines. 

Want al zijn de oude verbanden afgebrokkeld, het levert nog steeds veel op als iedereen die zich bezig houdt met cultuurbeoefening binnen een bepaalde stad of regio elkaar met zekere regelmaat opzoekt. Ondersteunende organisaties kunnen daarin een belangrijke rol spelen.

De directie van het Muziekgebouw in Eindhoven zet een streep door het geplande concert van Elisabeth Leonskaja op 4 december. Op aandringen van verontruste Oekraïners is de Russische meesterpianiste niet welkom. 

In een brief riep de Oekraïense ambassadeur Jack Pisters, directeur van het Muziekgebouw, op om het concert niet door te laten gaan. Belangrijkste reden: op 21 november treedt Elisabeth Leonskaja op in Moskou. Dat concert is gratis te bezoeken voor Russische soldaten en hun families. Ze deelt het podium met dirigent Yuri Bashmet, een uitgesproken Poetin-aanhanger.

Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) overhandigde op maandag 17 november 2025 de Johannes Vermeerprijs aan choreograaf en danstheaterregisseur Marco Gerris. Hij krijgt deze Nederlandse staatsprijs voor de kunsten vanwege zijn baanbrekende werk, waarin hij dans, theater en andere disciplines samenbrengt. Voorafgaand aan de uitreiking in de Nieuwe Kerk te Den Haag hield minister Moes een toespraak.

Marco Gerris staat volgens de minister in een traditie van vernieuwers van de dans in Nederland. Hij is uniek in de manier waarop hij dat doet. Als pionier en inspirator van het danstheater in Nederland verlaagt Marco Gerris drempels.

De Design Academy verhuist een deel van de opleiding naar de High Tech Campus. Het gaat om het Trans Realities Lab, waar studenten experimenteren met onder meer VR en AI. Onder leiding van docent Ian Briscoe doen Design Academy studenten hier onderzoek naar de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van digitale werelden. 

Onder de naam 3EALITY werken bedrijven op de HTCE samen aan innovaties op het gebied van de virtuele realiteit, zoals spatial computing en digital twins. Hier zullen ook de designstudenten aan de slag gaan. Otto van den Boogaard, CEO van HTCE: „De komst van het Trans Realities Lab op HTCE markeert de langverwachte samensmelting van technologie en design in het ecosysteem van Eindhoven."

Minister Moes stuurt antwoorden op de vragen van het kamerlid Rooderkerk (D66) over het bericht ‘Van Gogh Museum dreigt deuren te sluiten, ruziet met staat over geld voor onderhoud’. Het Van Gogh Museum heeft het ministerie van OCW laten weten dat er sprake is van achterstallig onderhoud. De minister is van mening dat de huidige subsidie voldoende is om noodzakelijk onderhoud uit te voeren. Het Van Gogh Museum zal ook zelf moeten bijdragen aan de uitvoering van haar eigen renovatieplan, in het bijzonder als het gaat om werkzaamheden die verdergaan dan noodzakelijk onderhoud.

Trompettist Ellister van der Molen is de winnaar van de tweejaarlijkse Jerry van Rooyen Award. De prijs wordt voor de tweede keer uitgereikt, in 2023 won Joan Reinders deze nieuwe nationale muziekprijs. De Jerry van Rooyen Award - in het leven geroepen door Ack van Rooyen - wordt toegekend aan musici die voor hun vakmanschap en ambitie meer erkenning verdienen. De winnaar ontvangt een sculptuur vervaardigt door Toon Tullemans en een geldbedrag van 5000 euro. 

Ter ere van hun 80-jarige bestaan in 2027, slaan de internationale kunstenfestivals Holland Festival, Festival d’Avignon en Edinburgh International Festival de komende edities drie keer op rij de handen ineen voor een groots opgezette coproductie. Het is voor het eerst dat deze prestigieuze Europese festivals gezamenlijk gaan coproduceren.

Volgens Holland Festival-directeur Emily Ansenk vinden de drie festivalorganisaties elkaar in het feit dat ze ‘niet bang zijn om gedurfde kunst en gedurfde artiesten’ op het podium te zetten.

Vandaag heeft de European Film Academy de genomineerden bekend gemaakt voor de negen belangrijkste categorieën. Titels met Nederlandse inbreng ontbreken. Alleen de Hongaars-Nederlandse coproductie I Accidentally Wrote a Book maakt kans op de Young Audience Award. The North stond eerder wel op de shortlist maar wist niet door te dringen tot de laatste vijftien die strijden om prijs voor beste Europese film van het jaar. 

Op het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) bespraken documentairemakers de impact van AI-technologie op hun vakgebied. Oscar-genomineerde regisseur David France gebruikte AI om gezichten te verbergen in "Welcome to Chechnya" en om de stem van Leonard Peltier te verjongen in "Free Leonard Peltier". De Britse filmmaker Marc Isaacs experimenteerde met AI in "Synthetic Sincerity". De Portugese filmmaker Susana de Sousa Dias en de Emmy-winnende Eugen Bräunig benadrukten de risico's en noodzaak van richtlijnen voor het gebruik van AI in documentaires.