Less is more, zoveel mag duidelijk zijn als je de Dutch Design Week 2021 in Eindhoven bezoekt. Tijdens de 20e DDW staat het thema ‘The Greater Number’; de zoektocht naar het betere aantal, namelijk centraal. Of het nu gaat om duurzamer met kleding omgaan (minder nieuw, meer hergebruik), een inclusievere samenleving (meer diversiteit in de ontwerpwereld zorgt voor een nieuwe kijk op design) of de manier waarop we met de natuur omgaan. Simone Vos licht een aantal initiatieven toe en sprak ontwerpers.

Voor de Dutch Design Week in Eindhoven gaan ontwerpers op zoek naar het betere getal, The Greater Number. Meer groen, inclusiviteit en levensvreugde, minder afval, gasverbruik en stress – hoe kan design dat bevorderen? Het thema borrelde op tijdens de pandemie, vertelt programmamanager Jorn Konijn. Want die bood ook ruimte voor overdenking: in wat voor soort maatschappij willen we leven? Met files, overconsumptie, een afvalberg? Plastic kantoorplanten, hondenparaplu’s, synthetische truien en miljoenen andere (wegwerp) producten zijn ook ooit ontworpen. Daarom mogen designers meedenken over een oplossing van het afvalprobleem, zegt Konijn: “Daar hebben ze een verantwoordelijkheid in”. The Greater Number is een verwijzing naar een gelijknamige expositie uit 1968 in Milaan. Ook toen zetten ontwerpers al vraagtekens bij de tomeloze groei van de wereldbevolking. Curator Giancarlo de Carlo wilde stilstaan bij de kloof tussen de westerse overvloed en de armoede in veel andere landen. Cas van Vliet van Trouw licht er twee deelnemers uit, die met het ‘betere getal’ bezig zijn: kunstenaar Arne Hendriks en ontwerpersduo Nienke Hoogvliet en Tim Jongerius. Jeroen Junte doet dat in De Volkskrant ook.

De druk op het milieu neemt steeds verder toe. Iedere sector op onze planeet dient haar bijdrage aan klimaatverandering te (her)overwegen. Duurzaamheid is dan ook een van de drie belangrijke pijlers van het nieuwe Creative Europe programma (2021-2027). Om de Creative Europe aanvragers op de hoogte te brengen van mogelijkheden om duurzaamheid te verwerken in de subsidieaanvragen, worden er verschillende evenementen georganiseerd. De volgende drie evenementen over vergroening van de filmindustrie vonden plaats in de afgelopen paar weken.

De jaarlijkse COP26-klimaatconferentie van de VN zal voor het eerst de broeikasemissies van gebouwen aan de orde stellen op een dag gewijd aan de gebouwde omgeving. Tijdens een deelsessie op de BNA Architectendag spreken architectenbureaus over hun rol bij klimaatneutraal ontwerpen en bouwen naar aanleiding van het kersverse Carbon Based Design onderzoeksrapport.

In gebiedsontwikkeling kunnen we niet meer om gezondheid heen, en door corona is de urgentie rondom dit vraagstuk alleen maar groter geworden. Tijdens de kennisbijeenkomst op 23 september ‘Gezondheid en gebiedsontwikkeling’, georganiseerd door de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling voor de reeks van sLIM-masterclasses, gingen experts uitvoerig in op hoe dit te realiseren valt. Duidelijk werd dat gezondheid partijen helpt om sectorale schotten te doorbreken en het gebruik van de leefomgeving centraal te stellen.

De Embassy of Rethinking Plastic presenteert tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven, het Rethinking Plastic House bij Yksi Expo. In deze volledig ingerichte studio van 50 m2 vindt men (bouw)materialen en interieurproducten gemaakt van hergebruikt en gerecycled plastic, van bioplastics of van alternatieven voor plastics. Met het Rethinking Plastic House wil Yksi Expo ontwerpers, bedrijven en onderzoekers inspireren om meer circulair te produceren en meer gebruik te maken van gerecycled plastic. Van stofzuiger tot plantenpotten, van gordijnen en vloerbedekking tot matras, en van meubels tot verpakkingen. Onder leiding van curator Leonne Cuppen, richt de Embassy of Rethinking Plastic bij Yksi Expo zich al een jaar volledig op dit thema. De hoofdexpositie wordt voortdurend vernieuwd en daarnaast zijn er wisselende nevenexposities. Binnen de Rethinking Plastic Academy zijn studenten van diverse ontwerpopleidingen en jonge, pas afgestudeerde ontwerpers aan de slag met het thema plastic.

De klimaatverandering is op dit moment met stip de grootste uitdaging voor architecten en de bouwsector. Dit heeft er mede voor gezorgd dat hout de afgelopen jaren steeds populairder is geworden in de architectuur. Het gebruik van hout zal de komende decennia alleen maar toenemen. Om het ontwerpproces en de bouw zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, moet ontwerpsoftware voor architecten hierop inspelen.

“De transitie van de bouwsector is begonnen. En het is nog leuk ook!” Peter van Assche architect en oprichter van Bureau SLA zet meteen de optimistisch toon tijdens een expertmeeting in het kantoor van BLOK Plaatmateriaal in Beverwijk. Ook aan tafel zitten onderzoeker Bob Geldermans van de faculteit Bouwkunde aan de TU Delft en Dirk van Deursen, innovatie-adviseur bij de brancheorganisatie CBM. Het gesprekonderwerp is urgent: de Nederlandse bouwsector staat voor een van de grootste uitdagingen uit haar bestaan. Er is een blijvend grote vraag naar goede en betaalbare woningen: tot 2030 ongeveer 80 duizend per jaar. Tegelijk moet de bouwwereld, die verantwoordelijk voor is maar liefst 40 procent van de co2-emissie, verduurzamen. Deze noodzakelijke transitie is dus begonnen, daarover zijn de drie experts het eens. De vraag is alleen: hoe gaat die transitie eruitzien?

Wonen in een dichtbevolkte stad is beter voor het milieu dan wonen in de voorstad of op het dunbevolkte platteland. Maar nieuw onderzoek laat zien dat de stedelingen die in wolkenkrabbers wonen een nóg grotere voetafdruk hebben.

Ripple heet het ontwerp, naar het rimpeleffect. ‘Duurzame verandering begint bij jezelf, en welke plek is dan beter dan je eigen huis?’, zegt TU tsudent Willem Arts. Als team Virtue doen studenten van de TU Eindhoven mee aan de internationale bouwcompetitie Solar Decathlon Europe, in 2022 in het Duitse Wuppertal. Duurzamer wonen begint met compacter wonen. Op de universiteitscampus hebben ze een klein houten huis gebouwd met een grote ambitie: steden verduurzamen.

De klimaatcrisis is een groot thema in het theater. Zelfs Tsjechovs ‘Oom Wanja’ werd een (speels) klimaatmanifest. Met ‘De zaak Shell’, dat milieuvervuiling beziet vanuit meerdere perspectieven, als ultieme verbeelding van de problematiek.

De klimaatverandering is zo ingrijpend dat we ons er amper een voorstelling van kunnen maken. Maar kunst kan bij uitstek geschikt zijn om het onvoorstelbare te verbeelden. Toch schiet klimaatkunst die zich probeert te meten met het onderwerp vaak het doel voorbij. Aldus Thomas van Huut

Klimaat is in de kunstwereld een hot topic. Hoe ver reiken de tentakels van de kunst? Welke muziek gaat ons helpen te voelen, welke beeldende kunst te beseffen, welke films om te weten? NRC brengt een aantal artikelen over deze problematiek.

Popartiesten spreken zich regelmatig uit over het klimaat, maar in hun liedjes komt het nauwelijks voor. Liedjesonderzoeker Laurens Ham vindt het opvallend dat klimaatproblematiek in andere kunstvormen veel meer leeft. „Over het klimaat zie ik de ene poëziebundel na de andere verschijnen. Liedjes en poëzie liggen dicht tegen elkaar, maar het verschil is dat popliedjes directer zijn. Dat is heel lastig met dit complexe thema.” Maar dat verklaart nog niet alles. „In de jaren zeventig en tachtig had je hele liedboeken tegen vervuiling, vaak op een bestaande melodie, bijvoorbeeld de Internationale. Die werden door strijdkoren gezongen tijdens protesten. Dat waren geen popliedjes, maar ze klonken wel op dezelfde festivals waar nederpopbands kwamen. Het vormde een humuslaag waarop bijvoorbeeld Doe Maar en Klein Orkest doorgingen en de kritiek vertaalden naar een breder publiek.” De popcultuur en de protestcultuur zijn volgens hem op het thema klimaat ook uit elkaar gegroeid. De popcultuur nu is, volgens Ham, individualistischer.

Begin augustus werd het rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties geopenbaard. Uit het rapport blijkt onder meer dat het klimaat ongekend snel verandert en dat de mens daarvan de oorzaak is. Initiatieven van makers en instellingen vragen aandacht voor deze problematiek en ze komen in actie.

Bij Framer Framed, het Amsteramse platform voor kunst en cultuur, is een strafhof voor intergenerationele klimaatmisdaden te bezoeken. Of preciezer: een rechtszaak tegen het rechtssysteem dat deze misdaden tegen het klimaat mogelijk maakt. Joram Kraaijeveld bezocht de inauguratie van het door kunstenaarJonas Staal en  advocaat, schrijver en actvist Radha D’Souza geïnitieerde hof.

Op 30 september werd tijden een bijeenkomst in Nagele het boek 'Anders Denken, Durven Doen' gepubliceerd. Nagele in de gemeente Noordoostpolder is in Nederland koploper energietransitie. Bestaande woningen zijn van het gas af. Zonnecollectoren op platte daken leveren energie aan een ondergronds waterbekken. In de zomer gaat de temperatuur van het water richting kookpunt en in de winter staat het water energie af voor verwarming van woningen en een schoolgebouw. Zo eenvoudig kan het zijn. Toch moest drie jaar lang letterlijk alles uit de kast worden gehaald om dit te bereiken. Wat deze ogenschijnlijk kinderlijke eenvoud zo complex maakt is opgetekend in het boek 'Anders Denken, Durven Doen' van NederLandBovenWater (NLBW). NLBW adresseert de lessen aan het nieuwe kabinet. De energietransitie in Nagele kwam op gang door de prijsvraag Energielab Nagele, die Coöperatie Energiek Nagele in 2017 samen met Architectuur Lokaal heeft uitgeschreven.

We moeten anders gaan denken over de wijze waarop we ontwerpen en bouwen, over onze gezondheid, onze omgeving en de natuur. Een nieuw waardesysteem creëren, waarbij we mensen betrekken en beroeren. Een structuur bouwen op een eerlijk verhaal, waarbij ambacht en ambitie in elkaars verlengde liggen. Én als branche oplossingen aandragen die nu, morgen en overmorgen bijdragen aan de circulaire economie. Hoe? Dat toont ‘The Exploded View Beyond Building’, die te zien is tijdens de Dutch Design Week van 16 t/m 24 oktober 2021. Dit is een iconische installatie van een huis op ware grootte dat volledig bestaat uit biobased materialen, circulaire bouwmethoden en verhalen over de veranderende waardeketen waar het onderdeel van is. Het is een initiatief van BPD, Jansen by ODS, Moodumo, Provincie Noord-Brabant, Buro Kade, Dutch Design Foundation, Biobased Creations (Company New Heroes).

De bouw is verantwoordelijk voor ongeveer vijftig procent van het grondstoffengebruik in Nederland. Daarnaast heeft veertig procent van al ons afval betrekking op bouw- en sloopafval. Met hergebruik van bouwmaterialen snijdt het mes aan twee kanten. Architect Rolf Reichardt van RHAW architecture uit Utrecht is na de realisatie van Het Hof van Cartesius, een volledig uit hergebruikte materialen opgebouwde circulaire broedplaats voor creatieve ondernemers in het Utrechtse Werkspoorkwartier, een expert op het gebied. BNA sprak met hem.

In Eindhoven is op 1 oktober de oplevering van de Trudo Toren gevierd. De zeventig meter hoge woontoren is als een ‘verticaal bos’ ontworpen door de Italiaanse architect Stefano Boeri. Het gebouw op Strijp S, waarin 125 sociale huurwoningen zijn opgenomen, is voorzien van balkons met groenbakken waarin bomen groeien. De woningen zijn ontworpen als compacte lofts met een vloeroppervlak van vijftig vierkante meter. Alle woningen zijn voorzien van een balkon en twee grote groenbakken, die ruimte bieden aan het ‘bosco verticale’ die de gevel zijn letterlijk groene uitstraling geven. In de bakken komen 125 volwassen bomen die maximaal 6,5 meter hoog worden en 5.200 struiken en planken, klimmers en hangers. De Trudo Toren is geïnspireerd op de Bosco Verticale, het beroemde hoogbouwproject in Milaan dat Boeri eerder ontwierp.

Welcome to The Village keert niet terug in de Groene Ster, het recreatiegebied vlak buiten Leeuwarden waar het festival sinds haar oprichting plaatsvond. De afgelopen jaren is er veel te doen geweest over Welcome to The Village en de andere festivals in de Groene Ster. Een nieuwe, vaste locatie is er nog niet, maar de komende jubileumeditie van WTTV zal in de binnenstad van Leeuwarden plaatsvinden. “Een droomscenario zou zijn dat we een gebied kunnen betrekken waar we vast mogen blijven, dat we kunnen ontwikkelen en volledig duurzaam kunnen maken, maar waar we ook door het jaar heen activiteiten kunnen organiseren. Een beetje zoals Paradigm in Groningen, of Thuishaven in Amsterdam.’ vertelt artistiek leider Eva van Netten. Festival eilân heeft een omgevingsvergunning gekregen van de gemeente Terschelling. De volgende stap voor het festival dat in de zomer van 2022 plaats moet vinden, is het aanvragen van de evenementenvergunning. In 2019 werd de eerste editie van het festival nog verboden door de rechter. De zaak was aangespannen door de Stichting Ons Lansingerland. De stichting was van mening dat het evenement schadelijk zou zijn voor de omliggende natuur, en de rechter ging daar vervolgens in mee. Ook zouden er volgens de rechter gebreken zijn in de verleende omgevingsvergunning.

De SHIFT Environmental Sustainability and the Arts Annotated Bibliography is een gids met belangrijke bronnen, literatuur en inspirerende voorbeelden voor de ontwikkeling van ecologisch duurzame kunstpraktijken. De publicatie is bedoeld als ondersteunend hulpmiddel voor culturele organisaties en professionals uit alle kunstdisciplines en culturele velden.

Acht inspirerende projecten zijn genomineerd voor de Award Natuurinclusief Bouwen en Ontwerpen van Vogelbescherming Nederland en Zoogdiervereniging. De aanmeldingen variëren van een groen schoolplein, tot vleermuistorens, groene daken en natuurinclusieve wijken. Op 7 oktober zal de jury de prijswinnaars bekend maken. Om aandacht te vragen voor natuurinclusief bouwen en goede voorbeelden in het zonnetje te zetten, reiken Vogelbescherming Nederland en de Zoogdiervereniging de Award Natuurinclusief Bouwen en Ontwerpen uit. Dit gebeurt in samenwerking met provincie Noord-Brabant, naast een landelijke prijs is er daarom ook een Brabantse prijswinnaar.

De bouw is verantwoordelijk voor ongeveer vijftig procent van het grondstoffengebruik in Nederland. Daarnaast heeft veertig procent van al ons afval betrekking op bouw- en sloopafval. Met hergebruik van bouwmaterialen snijdt het mes aan twee kanten. Architect Rolf Reichardt van RHAW architecture uit Utrecht is na de realisatie van Het Hof van Cartesius, een volledig uit hergebruikte materialen opgebouwde circulaire broedplaats voor creatieve ondernemers in het Utrechtse Werkspoorkwartier, een expert op het gebied. Een gesprek met hem over de kansen en uitdagingen die hij in zijn ontwerppraktijk tegenkomt

Platform31 sprak met Jeroen Everaert, creatief directeur Mothership. Het Rotterdamse bedrijf voegt met kunstconcepten in de ruimte unieke identiteiten toe aan plekken. “Zeker bij stedelijke transformaties kunnen kunst en vergroening bijdragen aan het vormen van een nieuwe identiteit voor een bestaand stedelijk gebied. Maar het verhaal moet wel passen bij de omgeving zelf. Daarom loopt Everaert liefst eerst rond op de plek. “Dan gaat zo’n plek leven, lees ik de bewoners, maak ik kennis met de buurtgemeenschap en voel ik waaraan het ontbreekt.” Everaert zoekt bij elke opdracht de verhalen en bezieling van mensen in de omgeving. “Deze zijn vaak de sleutel tot het maken van een icoon.”” Met tips voor groene kunst in de buitenruimte.

De invoering van de Omgevingswet leidt mogelijk tot meer milieucriminaliteit. De vrees bestaat dat handhaving lastiger wordt, omdat straks voor economische activiteiten eenvoudiger een vergunning te krijgen is. Die waarschuwende woorden staan in het Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2021 dat minister Grapperhaus van Veiligheid en Justitie aan de Tweede Kamer stuurde. Onder andere politie, Openbaar Ministerie, inspecties en Omgevingsdiensten diepen in het rapport negen vormen van milieucriminaliteit uitgediept. In een aparte paragraaf wordt aandacht besteed aan wat er door veranderende regelgeving de komende jaren op dat vlak te verwachten valt. Ook de opkomst van de circulaire economie wordt als risico aangemerkt.

Op Congres- en concertgebouw de Doelen in Rotterdam wordt het platte dak van 2.581m² bedekt met een grote variatie aan groen. Er komt ook een systeem voor waterberging met een capaciteit van 300m³, dat zorgt voor opvang van water. De gemeente Rotterdam zet samen met partners een nieuwe stap in de verduurzaming van het Rotterdamse dakenlandschap. Rotterdam heeft ruim 18 km2 aan platte daken, vaak ongebruikt. ,,Het is fantastisch dat we het grote dak van de Doelen beter gaan benutten. Het wordt een groene oase in het centrum. Het dak vangt regenwater op bij hevige buien en draagt bij aan verkoeling als heet is. Daar heeft iedereen profijt van’’, zegt wethouder Bas Kurvers (Bouwen en Wonen).

Op 24 september 2021 vindt de eerste wereldwijde klimaatstaking sinds het begin van de Covid-19-pandemie plaats. Het Network of European Museums Organisations (NEMO) onderschrijft de oproep van Museums For Future aan musea over de hele wereld om mee te doen aan de staking en hun solidariteit en inzet voor klimaatactie te tonen. De wereld heeft musea nodig die achter de wetenschap staan, het 1,5°C-pad ondersteunen en vooral opkomen voor alle toekomstige generaties.

Het thema duurzaamheid en klimaat houdt ook de muziekindustrie steeds meer bezig. Bands, artiesten en orkesten die musici dringend verzoeken om niet met het vliegtuig te komen. Componisten die stukken schrijven die een link hebben met milieu en klimaat. En nu is er ook een internationaal initiatief Music Declares Emergency. Dit initiatief omvat een groep artiesten, professionals uit de muziekindustrie en organisaties die samen een klimaat- en ecologische noodsituatie afkondigen en oproepen tot een onmiddellijke reactie van de overheid om al het leven op aarde te beschermen. “We believe in the power of music to promote the cultural change needed to create a better future.”

Vogelbescherming Nederland, de Zoogdiervereniging en provincie Noord-Brabant hebben een video uitgebracht over natuurinclusief bouwen. In de praktische video vertellen experts uit bouw, vastgoed en groene sector aan de hand van concrete tips op welke manieren je toekomstbestendig kunt bouwen

Breda wil al langer het stadscentrum vergroenen. Vanaf 2022 wordt dat werkelijkheid, want dan wordt de rivier de Nieuwe Mark door het centrum van de stad getrokken. Dankzij het aanleggen van veel groen, waaronder een nieuw stadspark, krijgt de stad een groenblauwe ader. Zo wordt het stadscentrum van Breda door de herinrichting groener, duurzamer en aantrekkelijker. Roel Klei van de gemeente Breda is kartrekker en budgethouder van project de Nieuwe Mark en vertelt over de gemeentelijke ambities en aanpak.

Op 14 september organiseert de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) een webinar. Hoe kunnen we in Europa alle gebouwen en de bouwsector CO2-neutraal maken? De Europese wetenschappelijke denktank EASAC deed daarover deze zomer een aantal ingrijpende aanbevelingen in het rapport Decarbonisation of buildings. Het zal ook voor de bouwsector alle hens aan dek worden om de doelen uit het Klimaatakkoord van Parijs te halen, concludeert de EASAC. De bouwsector zelf moet gemoderniseerd worden, en bij materiaalgebruik, wetgeving, bouwvergunningen en -subsidies en renovatie moeten we veel meer rekening houden met de gevolgen voor CO2-emissie. In dit webinar presenteren betrokken wetenschappers de analyses en aanbevelingen en gaan ze in gesprek over wat die voor Nederland betekenen. Het webinar is terug te zien.

Drie ontwerpteams zijn aan de slag gegaan met verduurzaming van iconische stadskerken. Zij zijn geselecteerd voor de ontwerpfase van de prijsvraag ‘Sublieme schoonheid, sublieme duurzaamheid’. In een serie interviews vertellen betrokken deskundigen over hun wensen en verwachtingen rond de winnende visies. Martijn Paulen, directeur van de Dutch Design Foundation, breekt een lans voor de speciale aanpak van ontwerpers. ‘Ze stellen de andere vragen en rekken de context van een vraagstuk op.’

Door de COVID-19 pandemie is de aandacht voor gezonde gebouwen sterk toegenomen. Na lang aarzelen, wordt het belang van ventileren inmiddels ook door de politiek onderkend. Een gezonde woon-, werk- en leeromgeving gaat echter veel verder dan ventileren alleen. “Mensen zijn geneigd alles met techniek op te willen lossen. Door vanuit de architectonische vorm te denken en suboptimale oplossingen te voorkomen, kun je de ondersteuning met techniek minimaliseren en gebouwen financieel haalbaar maken.” BNA sprak met architect Wouter Stoer van het Groningse architectenbureau Onix.

Participatie is even belangrijk als ingewikkeld. In een democratische samenleving is omgevingsparticipatie een grote uitdaging voor iedere initiatiefnemer, eigenaar, projectontwikkelaar en gemeente betrokken bij gebiedstransformatie. Of het nu gaat om de planvorming van een enkel gebouw of een hele wijk, participatie is zowel een voorwaarde als een aanwinst, en zowel een struikelblok als een kans. Met de nieuwe Omgevingswet wordt het belang van participatie nog verder onderstreept. Niet alleen voor overheden, maar voor iedere private initiatiefnemer met ruimtelijke plannen. Daar is nog lang niet iedereen goed op voorbereid, schrijft Wouter Jan Verheul, universitair docent/onderzoeker TU Delft.

Het CollectieCentrum Nederland staat aan de rand van Amersfoort en wordt op 13 september officieel geopend. Door de samenwerking van 4 Rijks instellingen was er genoeg geld voor een duurzaam gebouw met dure techniek. In dit gebouw – de vloeroppervlakte is 31.500 vierkante meter, de bouw kostte 44 miljoen euro – hebben vier grote culturele instellingen van het rijk nu hun depot: het Rijksmuseum in Amsterdam, het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem, Paleis Het Loo in Apeldoorn en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in Amersfoort. Samen hebben zij in dit superdepot een half miljoen objecten opgeborgen, die voorheen waren opgeslagen in kleinere depots, het Openluchtmuseum had er alleen al een stuk of twintig. Het bijzondere is dat alle depotmedewerkers van de vier instellingen voortaan samenwerken in één team, ook al zijn zij nog steeds in dienst bij hun oude werkgever. Een project dat uniek in de wereld is. De Volkskrant sprak met Wim Hoeben van het Rijksmuseum, die de manager is van het CollectieCentrum.

De Britse triphopband Massive Attack komt met een uitgebreid plan om touren duurzamer te maken. Robert ‘3D’ El Naja : ‘Zoals met alle klimaatproblematiek weten we eigenlijk precies wat we moeten doen, het is alleen een kwestie van ermee beginnen.’ De band heeft opdracht gegeven voor een onderzoek naar de impact van touren op o.m. CO2-uitstoot. ‘D3’ heeft de Britse regering bekritiseerd omdat zij niet genoeg doet om de industrie te steunen bij het terugdringen van de carbon emissie. Prof. Carly McLachlan, die de leiding had over het onderzoek, zegt dat de muziekindustrie gezamenlijk nieuwe normen moet vaststellen.

Het wordt wennen voor raadsleden, als de Omgevingswet volgens de laatste planning per 1 juli 2022 wordt ingevoerd. Veel van de vertrouwde aanpak in het ruimtelijk domein gaat op de schop. Niet langer zijn er straks voor tien jaar vastliggende bestemmingsplannen van kracht, waaraan een sterke sturing ten grondslag ligt door de raad. De Omgevingswet werkt met kerninstrumenten in een beleidscyclus. De wet is daarmee een continu proces. De raadspolitiek faalde bij de decentralisaties van het sociaal domein. Gaat dat straks bij de Omgevingswet beter, vraagt Trees van der Schoot, adviseur ruimtelijke ordening, zich af in een essay.

Het College van Rijkadviseurs heeft op verzoek van het Rijksvastgoedbedrijf geadviseerd over de inrichting van een zonnepark in de Noordoostpolder. Het College heeft hierin gezocht naar oplossingen die meerdere doelen dienen, zoals het behoud van de bodemkwaliteit en de biodiversiteit, om zo de weg open te houden naar landbouw in de toekomst.

Drie ontwerpteams zijn aan de slag gegaan met verduurzaming van iconische stadskerken. Zij zijn geselecteerd voor de ontwerpfase van de prijsvraag ‘Sublieme schoonheid, sublieme duurzaamheid’. In een serie interviews vertellen betrokken deskundigen over hun wensen en verwachtingen rond de winnende visies. Laetitia Ouillet, voorzitter van energiecoöperatie De Windvogel én jurylid van de prijsvraag, heeft zich positief laten verrassen door concepten van kunstenaars en architecten.

Onlangs is de Omgevingswet met een half jaar uitgesteld. De wet moet per 1 juli 2022 intreden, dus gebiedsontwikkelingen krijgen toch snel met deze nieuwe wet te maken. Wel blijft de daadwerkelijke impact voor gebiedsontwikkelingen soms nog wat abstract. In een online themasessie ging het programma Stedelijke Transformatie daarom op zoek naar de concrete gevolgen van deze wet, met een nadruk op de procedures.

De digitalisering verandert onze economie en samenleving: we slaan alles op in de Cloud, vergaderen online en doen boodschappen via internet. Deze ontwikkeling heeft ook ruimtelijke gevolgen. De datacentra die noodzakelijk zijn om dit mogelijk te maken, vragen veel ruimte. Aan de hand van een casus in Zeewolde biedt het College van Rijksadviseurs in het advies Leren van een datacentrum handvatten om te komen tot intelligente gebouwen met duurzame oplossingen voor de lange termijn.

We bestellen meer dan ooit. Logistieke stadshubs zijn onmisbaar bij het snel, efficiënt en duurzaam verwerken van al die goederenstromen. Maar de ruimte voor dergelijke centra is beperkt. Dat kan de leefbaarheid van de stad onder druk zetten, en goederenvervoer duurder maken. Hoe voorkomen we dat de logistiek ten onder gaat aan haar eigen succes?

Op 24 september wordt het online symposium Biotope City georganiseerd. Het programma staat in het teken van het realiseren van een klimaatbestendige, groene en natuurinclusieve stad. Sprekers als Steven Delva (DELVA Landscape Architecture / Urbanism) en Angelique Bellemakers (Inbo) schijnen hun licht op zaken die daarbij nodig zijn.Dit ja ar werd in Wenen Biotope City Wienerberg opgeleverd, een klimaatbestendige, groene en natuurinclusieve buurt die zoals de naam al doet vermoeden volgens de Biotope City-principes is gerealiseerd. Tijdens het symposium komt onder meer aan de orde hoe kan worden voortgebouwd op wat er is bewerkstelligd in de buurt, die is onderscheiden met de Greenpass Platinum Award voor duurzaamheid.

Zo’n zes jaar geleden bedacht een groep enthousiaste Hagenaren dat ze als een ecologische community wilden samenwonen, ieder in hun eigen woning rondom een duurzaam aangelegde binnentuin en met gemeenschappelijke voorzieningen. Inmiddels telt het sociaalecologisch woonproject Groene Mient 33 duurzame woningen midden in de Haagse Vruchtenbuurt. “Bewoners zijn dé experts op hun leefomgeving. Dat mis ik soms in de benadering door vakprofessionals in stedelijke ontwikkeling”, stelt bewoner en klimaatexpert Oda Kok.

Op 10 september presenteert de Architekten Cie. het boek Lessen in Circulariteit. In het boek deelt het bureau diens lessen over circulair ontwerpen, realiseren en samenwerken. Het boek is bedoeld als inspiratie voor iedereen die betrokken is bij de realisatie van de gebouwde omgeving. Een van de belangrijkste lessen gaat over waarom circulair ontwerpen en bouwen meer inhoudt dan het recyclen van materialen of het ontwerpen met gebruikte bouwonderdelen.“Circulariteit vraagt ten opzichte van de conventionele manier van ontwerpen en bouwen een compleet andere benadering, het is een systeemverandering”, stelt Hans Hammink, auteur van het boek en sinds 2004 associate-architect bij de Architekten Cie.

De Akademie van Kunsten heeft zes nieuwe leden geïnaugureerd op 26 augustus tijdens een live bijeenkomst met publiek in het Trippenhuis van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Tijdens de bijeenkomst sprak de voorzitter van de Akademie, Liesbeth Bik, zich uit over het belang van de kunsten in de samenleving en in het bijzonder in het ondernemen van actie tegen de klimaatverandering. President van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en hoogleraar Griekse taal en literatuur aan het Leiden University Centre for the Arts in Society Ineke Sluiter inaugureerde de zes nieuwe leden namens de KNAW.

De grote woningbouwopgave zorgt ervoor dat de druk op het Nederlandse landschap alleen maar toeneemt. Bouwers en ontwikkelaars staan voor een grote uitdaging om deze nieuwe gebiedsontwikkelingen in harmonie met natuur en biodiversiteit vorm te geven. Aan de hand van drie voorbeelden ( Vogelenzang in Rhenen, Haverleij in ’s-Hertogenbosch, Weespersluis in Weesp) laat ontwikkelaar BPD zien hoe zij deze uitdaging aangaan.

Provincie Noord-Brabant en het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant stellen in 2021 en 2022 opnieuw budget beschikbaar voor het in gang zetten van verandering in de buurt. Per jaar is er € 330.000 beschikbaar voor verbindende en vernieuwende projecten in Brabantse buurten.

De provincie Noord-Brabant geeft een impuls aan de verduurzaming en de vergroening van bedrijventerreinen. Duurzame bedrijventerreinen zijn een belangrijke voorwaarde voor een toekomstbestendige economie en een goed woon- en vestigingsklimaat. Daarnaast kan de verduurzaming van bedrijventerreinen een substantiële bijdrage leveren aan onder andere de energietransitie, circulariteit, klimaatadaptatie en stikstofreductie. Daarom wordt er door veel verschillende partijen hard gewerkt aan de verduurzaming van bedrijventerreinen. Bedrijventerreinen zijn vaak hitte-eilanden. Door integraal en gebiedsgericht (samen) te werken kunnen slimme oplossingen bedacht worden die impact hebben op meerdere thema's. Het betreft 13 terreinen verspreid over Noord-Brabant.

Kunstloc Brabant en het Van Gogh Nationaal Park (NP) gaan samen met 50 andere partners van het park werken aan het toekomstige Brabantse landschap met creativiteit als uitgangspunt. Hiervoor hebben zij een partnerovereenkomst getekend. Met Van Gogh, zijn vernieuwingsdrang, verbeeldingskracht, doorzettingsvermogen en durf als leidraad. De komende jaren zet Kunstloc zich in om de omgevingskwaliteit van het park te versterken met verbeeldingskracht en innovatieve oplossingen.

Bosbranden, grote droogte en overstromingen. De klimaatcrisis beheerst ons dagelijkse nieuws. Ook in de literatuur lijkt het thema niet meer weg te denken. Veel romanschrijvers zien de opwarming van de aarde als onderwerp of decor voor hun boek. Waar in het Angelsaksische taalgebied de zogenaamde climate fiction al jarenlang een feit is, komt in Nederland het genre druppelsgewijs op gang. Dit najaar rollen er in Nederland tientallen titels van de persen. Een nieuw genre is aan een opmars begonnen: de klimaatroman. Dat bevestigt hoogleraar Nederlandse Moderne Letterkunde Geert Buelens. Hij geeft dit najaar voor de tweede keer een goed bezochte reeks colleges over klimaat en literatuur. "Ik denk dat zowel uitgevers, auteurs als dichters het gevoel hebben dat zij met dit belangrijkste onderwerp van deze tijd aan de slag moeten."

Drie ontwerpteams zijn aan de slag gegaan met de verduurzaming van iconische stadskerken. Zij zijn geselecteerd voor de ontwerpfase van de prijsvraag ‘Sublieme schoonheid, sublieme duurzaamheid’. In een serie interviews vertellen betrokken deskundigen over hun wensen en verwachtingen rond de winnende visies. Hoogleraar Erfgoed en Herontwerp Wessel de Jonge kijkt niet naar de stenen, maar naar het verhaal van een kerk. Voorzitter Bart Krol van NRP, de netwerkorganisatie voor renovatie en transformatie, pleit voor nieuwe functies voor oude kerkgebouwen. De prijsvraag is uitgeschreven door de Rijksbouwmeester en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in samenwerking met negen grote stadskerken en Architectuur Lokaal.

Hoe bescherm je de persoonsgegevens van burgers in de smart city, een slimme stad waarin data gemeten en gemonitord worden om de leefkwaliteit te verbeteren? Die vraag staat centraal in een onlangs verschenen rapport van de Autoriteit Persoonsgegevens. In dit rapport reflecteert Waags Judith Veenkamp, hoofd van het Smart Citizens Lab, op het belang van publieke waarden in de smart city: zet de burger centraal in de slimme stad.

Een gezonde leefomgeving vraagt om aandacht voor de mogelijke sociale waarde ervan. Dit vinden de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en de Rijksbouwmeester namens het College van Rijksadviseurs. Op 19 juli publiceerden zij een verkenning met de eerste bouwstenen om meer ruimte te maken voor ontmoeting, in aanloop naar een beleidsadvies later dit jaar. ‘Ruimte maken voor ontmoeting. De buurt als sociale leefomgeving’ bevat uiteenlopende bijdragen van onder andere ontwerpers, denkers en fotografen. Vaak gaat het bij een gezonde leefomgeving vooral over de fysieke kwaliteit ervan, zoals meer groen, schone lucht of het beperken van geluidsoverlast. Maar uit de Who cares-prijsvraag en community of practice leerden de RVS en de Rijksbouwmeester namens het College van Rijksadviseurs dat – naast geschikte woningen en goede zorg - een sociale leefomgeving van belang is. Er passeren 3 thema’s de revue. - de waarde van diverse (soms verrassende) ontmoetingsplekken; - hoe ontwerp, architectuur en kunst kunnen helpen om ontmoetingen tot stand te brengen; - welke rol de overheid past in het vormgeven van een sociale leefomgeving.

What Design Can Do heeft 16 baanbrekende ideeën bekroond om afval en de impact ervan op de planeet te verminderen. De winnaars zijn geselecteerd door een internationale jury bestaande uit twaalf vooraanstaande experts op het gebied van design, ondernemerschap en klimaatactie. Op afstand en gedurende verschillende sessies, heeft het panel zestien winnaars geselecteerd uit een lijst met 85 veelbelovende genomineerden. Uiteindelijk heeft de jury haar besluit gebaseerd op vier criteria: impact, creativiteit & ontwerp, haalbaarheid en schaalbaarheid. Vier van de winnende oplossingen zijn ingezonden door ontwerpers in Nederland, met als doel om afval in Amsterdam terug te dringen. De meerderheid betreft materiaal innovatie, met als doel om productieprocessen zoals we die kennen te veranderen en verbeteren. Innovatie met een langetermijnvisie. De winnende teams ontvangen 10.000 euro en krijgen toegang tot een ontwikkelingsprogramma ontwikkeld in samenwerking met Impact Hub Amsterdam. Daarmee gaan zij aan de slag om hun plannen te verbeteren en hun potentiële impact te vergroten.

Als gemeente een biodiversiteitsplan opstellen, is dat een slim idee? En wat is goed om vooraf te weten voor je zo’n plan opstelt? Ede was in 2019 een van de eerste gemeenten met een beleidsplan voor biodiversiteit. Een gesprek met Carlo van Rijswijk, al 20 jaar ecoloog bij de gemeente, hoe hij terugkijkt op het maken van het plan en de uitvoering tot nu toe.

Ruim 6 miljoen liter regenwater opgevangen, een rijke flora en fauna en een effectief middel tegen hittestress. Zes jaar na aanleg van het eerste kleine stadsbos laten Wageningse onderzoekers de meerwaarde van Tiny Forests in Nederland zien.

‘We moetens ons kapot schamen voor het landschap dat we hebben gemaakt’, verzuchtte Yvonne Lub, directeur van het Podium voor Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol toen Tijs van den Boomen haar de fietskaart liet zien die hij op haar verzoek had gemaakt. Rondje Schiphol is een fietstocht van 42 kilometer langs stroomslurpers en verdwenen dorpen, oude forten en nieuwe kerken, gigantische loodsen en postzegelparkjes.

Een bedrijventerrein vergroenen of 'verblauwen'. Mooi gezegd. Maar hoe pak je dat aan als gemeente, als parkmanagement of als onderneming? Vijf stappen op weg naar een groen-blauwe inrichting. En de casus BIZ Grote Polder in Zoeterwoude aat het goede voorbeeld zien.

Langzaam maar zeker dringen de grote ecologische vraagstukken van deze tijd de kunstwereld binnen. Het zijn belangrijke thema’s en het ligt voor de hand dat kunstenaars zich ermee bezighouden. In het kunstonderwijs wordt er tot nu toe mondjesmaat aandacht aan besteed. Op Academie Minerva in Groningen is afgelopen jaar echter een kersverse lector “Art and Sustainability” aangesteld: Jan van Boeckel, gepromoveerd op “arts-based environmental education”. In aanloop naar deze positie legde hij een bijzonder traject af, van een studie culturele antropologie in Amsterdam, via milieufilosofie naar artistiek gedreven natuur- en milieueducatie. Voor zijn terugkeer naar Nederland werkte Jan van Boeckel op verschillende onderwijsinstellingen in het Noorden van Europa. Kunstenaar Aebele Trijsburg en hoofdredacteur van Mister Motley Lieneke Hulshof spraken met hem naar zijn ervaringen op het kruispunt van onderwijs, milieu en beeldende kunst.

Een rapport over de stikstofcrisis van het Planbureau voor de Leefomgeving schetst aandachtspunten bij strategische keuzes voor stikstof, natuur en klimaat. Er worden drie risico’s geschetst als doelstellingen en beleidsmaatregelen onvoldoende in samenhang worden gekozen. Een meer gebiedsspecifieke aanpak van de Nederlandse natuurkwaliteit kan aanknopingspunten bieden om met die risico’s om te gaan. Als een volgend kabinet besluit de doelstellingen rond de stikstofuitstoot aan te scherpen, zal dat ‘een ongekende transformatie van het landelijke gebied in Nederland’ betekenen. Het zal er zelfs toe leiden dat in de ‘stikstofgevoelige’ provincies Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel geen landbouw meer mogelijk is, waarschuwt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een beleidsadvies.

In het kader van de Landschapstriënnale 2021 organiseerden Staatsbosbeheer, Kunstloc Brabant en Nationaal Landschap Het Groene Woud de Design Challenge ‘Onze Energie, Ons Land-schap’. Zes multidisciplinaire teams werden uitgenodigd aan de hand van een concrete casus integrale oplossingen te ontwerpen voor diverse opgaven rond landschap en duurzame energie. De organisatoren wilden met de design challenge via ontwerpend onderzoek verkennen hoe de verschillende opgaven rond ruimtelijke kwaliteit, energieopwekking en natuurverbetering zijn te combineren. Ook hoopte de organisatie de meerwaarde van creatief en verbeeldend ruimtelijk ontwerp tonen. De ontwerpvraag luidde: Hoe kunnen we een geluidswerend ontwerp maken, waarbij energieopwekking wordt gekoppeld aan de omringende natuur en tevens de verbeelding wordt aangesproken. De organisatie noemde het bewust een design challenge, want er was geen sprake van een wedstrijd waarbij een winnend ontwerp zou worden geselecteerd en (met zekerheid) uitgevoerd

De Europese brancheorganisatie Impala startte een groot aantal uiteenlopende initiatieven en campagnes, die één ding gemeen hebben: het ondersteunen en stimuleren van de independent muziekindustrie. Een gesprek met Kees van Weijen, president Impala, board member van WIN en bestuursvoorzitter van de Nederlandse koepelorganisatie STOMP, over de lange termijnplannen inzake duurzaamheid en diversiteit en inclusie.

Waar gezondheidsaspecten als duurzaamheid, milieu en groen steeds belangrijker worden in gebiedsontwikkeling, blijft de invloed van de omgeving op de mentale gezondheid van de bewoners vaak nog onderbelicht. Onterecht, stellen Amerikaanse onderzoekers. De invloed van de gebouwde omgeving op de mentale gezondheid is veel groter dan altijd werd gedacht.

Hoe ga je de Roosendaalse burgers en ondernemers interesseren voor iets saais als de Omgevingsvisie? Wethouder Toine Theunis voert de komende maanden een publiekscampagne om aandacht te vragen voor deze visie. Een nieuwe wet waar iedere burger en iedere ondernemer mee te maken krijgt. Hoe zorg je dat jan met de pet warmloopt voor iets als een visie? De Omgevingswet is volgens de overheid een sterke vereenvoudiging van 26 wetten en 4.700 regels die gelden voor ‘het beschermen en het benutten van onze leefomgeving’. De wet gaat op 1 juli 2022 in en wordt op gemeentelijk niveau vertaald in een Omgevingsvisie. BN De Stem sprak met Theunis.

Het is de plicht van gebiedsontwikkelaars om werk te maken van het welzijn en geluk van bewoners en gebruikers van een gebied. Dat stelt Yvonne van Mierlo van ontwikkelaar Blauwhoed. Zij legt uit hoe ontwerpstudio’s daarbij kunnen helpen. “Betrokkenheid van alle stakeholders leidt tot een betere invulling, maar vraagt echte professie van ontwikkelaars.”

Het waarborgen van publieke waarden is een overheidstaak, maar in de gebouwde omgeving helpen private partijen steeds vaker een handje, net zoals burgers. Aangezien die hun eigen belangen hebben, is het een balanceeract om zaken overeind te houden die bestemd zijn voor ons allemaal. Dat constateert Lizet Kuitert in haar promotieonderzoek bij de TU Delft. Zij ontwikkelde daarom een instrument om alle waarden in kaart te brengen.

De ontwerpfase is hét moment waarin circulaire ambities vorm krijgen. De keuzes die dan worden gemaakt, hebben immers een grote invloed op het resultaat. Maar dan moeten wel de juiste keuzes worden gemaakt. En ook moeten alle betrokkenen bij het ontwerpproces dezelfde doelen en dezelfde oplossingen nastreven. Goede afspraken hierover kunnen de ruis in de communicatie verminderen en zorgen ervoor dat er een effectiever ontwerpproces ontstaat. Met de nieuwe leidraad ‘Circulair ontwerpen’ kunnen afspraken worden vastgelegd. Het gaat daarbij om afspraken die geschikt zijn voor de bouwsector in de breedte (woning- en utiliteitsbouw en GWW/infra), met, waar relevant, specificering naar de deelsectoren. En om afspraken die zich niet alleen richten op ontwerpers maar ook op alle andere rollen die een bijdrage leveren aan een circulair ontwerp en de realisatie daarvan. De afspraken met ontwerpers moeten voldoende vrijheid geven en geen belemmering vormen voor innovatie. Op 1 juli presenteert het actieteam circulair ontwerpen van Platform CB’23 online de leidraad die ontwerpers helpt uniform circulair te ontwerpen. Aan het breed opgezette actieteam circulair ontwerpen van CB’23 hebben ook meerdere BNA leden input geleverd vanuit het perspectief van architectenbureaus.

Textiel is de twee na grootste vervuiler op de hele aarde, er schuilt vaak een enorm schrijnende wereld achter ieder kledingstuk dat wij dragen, waarvan we ons helemaal niet bewust zijn. Daarom richtte ik een duurzaam zero waste mode label op”, vertelt modeontwerper Lynn Kate Rosdorff. Duurzame mode is steeds meer onderwerp van gesprek: op de Dutch Design Week 2020 waren diverse talks en expo’s over Sustainable Products, MU exposeerde draagbare kleding gemaakt van planten en het Textielmuseum komt met de expo rondom duurzame mode ‘Long live Fashion’. Drie Brabantse modeontwerpers die duurzaam ontwerpen aan het woord.

Begin juni hebben de 44 grootste gemeenten (G40 en G4) opnieuw aandacht gevraagd voor de warmtetransitie van de gebouwde omgeving. Samen met maatschappelijke organisaties en marktpartijen presenteren de gemeenten zeven concrete stappen. Karin Dekker, wethouder in Assen en voorzitter Themagroep Duurzaamheid van de G40 : ‘Onze gemeenten en partners zijn hard bezig om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Bij de uitvoering hebben we steun en dekking van het Rijk nodig. Om te beginnen vragen we om duidelijkheid over het budget voor 2022. Dat is tot op heden nog niet geregeld en de motor dreigt stil te vallen. Daarnaast hebben we een concreet pakket ontwikkeld met mogelijke maatregelen die helpen om de doelstellingen uit het Klimaatakkoord realiseren.’

Het natuurlijke systeem van een wijk, stad of regio als gids voor gebiedsontwikkeling. Dat is het idee achter het boek De Stadsgenese. Onderzoeker Vincent Grond legt uit hoe met behulp van het natuurlijke systeem van de ondergrond, de bodem, water en natuur actuele opgaven op het gebied van woningbouw, energietransitie en klimaat kunnen worden opgelost.

Steeds vaker nemen ontwerpers en kunstenaars het voortouw nemen in stadsverbetering en nemen daarbij de rol in van buurtregisseur, beleidsmaker of commerciële ontwikkelaar. Met hun innovatieve oplossingen en ondernemende mentaliteit zijn deze creatieven op allerlei manieren actief in de wijken – van buurtactiviteiten die de cohesie tussen bewoners bevordert tot het opknappen van verwaarloosde gebouwen of ongebruikte kavels. De problemen die ze daarbij tackelen zijn al even divers: jeugdcriminaliteit en eenzaamheid onder ouderen tot zelfs woningnood en armoede. En heel belangrijk, deze ontwerpers doen het niet voor het geld maar uit een maatschappelijke betrokkenheid. Ze staan letterlijk en figuurlijk midden in de wijk. Op 22 juni ging de DesignDigger Live(Stream) over Design in de wijk.

Een stad waar je schaduw en gezond buitenwater vindt bij hitte en droogte. Een stad waar kelders droog en wegen toegankelijk blijven, ook als het extreem hard regent. Een stad met groene daken, groene gevels en groene straten die hitte en regen opvangt, regenwater vasthoudt en gebruikt voor bomen en planten. Dit zijn enkele doelen uit de Visie Klimaatadaptatie die de gemeente Utrecht heeft vrijgegeven voor inspraak. Daarin staan de maatregelen die nodig zijn om Utrecht voor te bereiden op extreem weer door klimaatverandering.

Huis voor de Sport Limburg verzorgt op 5 juli het gratis webinar ‘Hoe krijg ik als culturele vereniging of gemeenschapshuis gratis hulp bij het verduurzamen van mijn accommodatie?’. Doel van dit webinar is om bestuurders van cultuurorganisaties en dorps- en gemeenschapshuizen te informeren over het zogeheten Ontzorgingsprogramma Verantwoord Verduurzamen. Mede door een subsidie van provincie Limburg kunnen culturele verenigingen met een ANBI-status en dorps- en gemeenschapshuizen sinds 1 juni 2021 hier gratis gebruik van maken. Dit programma van Huis voor de Sport Limburg, in samenwerking met Huis voor de Kunsten, VKKL/Spirato, Stichting Natuur en Milieufederatie Limburg en Rescoop, helpt verenigingen, dorps- en gemeenschapshuizen van start tot finish bij het verduurzamen van de accommodatie.

De entree van gebouw Obelisk aan het Marconiplein in Eindhoven is sinds 21 juni flink groener geworden. Friso Geerlings van software-ontwikkelingsbedrijf ISAAC, dat hier gevestigd is, had aangegeven dat het trottoir voor het gebouw wel erg stenig was en wilde daar graag wat planten. Een landschapsontwerper van de gemeente Eindhoven maakte een ontwerp waarbij 35 procent van het duizend vierkante meter grote terrein vergroend wordt met planten en twee kleine boompjes. Tussen het groen komt er een designbank van Streetlife waar medewerkers van bedrijven uit het pand hun boterham kunnen opeten. De Eindhovense wethouder Rik Thijs : ,,Eén van mijn bestuurlijke speerpunten van de stad is het klimaatbestendig maken van de openbare ruimte maar ook van de particuliere ruimte. Omdat het steeds warmer en droger wordt moeten we het regenwater opvangen en vasthouden, zodat dit later aan de bodem kan worden afgegeven. Daarom is het erg belangrijk dat verharding plaatsmaakt voor groen. Daarnaast biedt groen verkoeling tijdens warme dagen en vangt het fijnstof op. En groen is natuurlijk ook mooi en biedt het bescherming aan vogels, kleine zoogdieren en insecten.” De gemeente stimuleert het actief ontharden van de stad. Bijvoorbeeld voor het groener maken van tuinen. Ook platte daken met sedum zorgen voor verkoeling en vochtregulering. Voor veel maatregelen in eigen tuin is subsidie mogelijk

Negen teams hebben een visie ingezonden voor één van de drie ontwerpthema's voor de prijsvraag 'Sublieme schoonheid | sublieme duurzaamheid'. Daaruit heeft de jury nu drie teams geselecteerd. Deze teams zijn uitgenodigd om hun visie uit te werken tot een schetsontwerp. De ontwerpen zullen in het najaar, bij een openbare bijeenkomst tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven, gepresenteerd worden.  De prijsvraag is gericht op negen opvallende, gezichtsbepalende en monumentale kerken. Grote stadskerken staan voor dezelfde opdracht als de hele maatschappij: verduurzaming. De prijsvraag is uitgeschreven door de Rijksbouwmeester en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in samenwerking met negen grote stadskerken en Architectuur Lokaal.

De gemeente Lelystad en Windplanblauw gaan geld beschikbaar stellen voor verenigingen op gebied van sport en cultuur die willen verduurzamen. Dat gebeurt met geld uit de zogenaamde gebiedsgebonden bijdrage. Het bestuur van Windplanblauw en het college van de gemeente Lelystad hebben dit samen besloten. Windplan Blauw is een windpark van circa 250 MW in de noordwest-hoek van Flevoland (gemeenten Dronten en Lelystad). Het geld komt vrij in de vorm van een subsidie die ze kunnen aanvragen. Gebleken is dat gebleken dat sport- en cultuurverenigingen vaak moeite hebben hun vereniging duurzamer te maken zonder daarvoor de contributies te verhogen. De subsidie komt op deze manier ten goede aan de verenigingen én hun leden. Met de subsidie kunnen verenigingen bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen treffen voor bijvoorbeeld het clubhuis.

De wereld wordt door klimaatverandering bedreigd, maar de culturele sector kan haar helpen redden. Door zélf te verduurzamen, en zo anderen te inspireren hetzelfde te doen. Door te verbeelden wat er op het spel staat, en zo de noodzaak tot actie invoelbaar te maken. Door zijn creativiteit aan te wenden voor nieuwe ideeën en oplossingen. Tools, gidsen en organisaties die hierbij kunnen helpen zijn verzameld in deze Boekman Extra: het eerste deel in een reeks ‘Verkenningen’ waarin een actueel thema wordt belicht vanuit de Kennisbank van de Boekmanstichting.

Voor de Design Challenge Onze Energie Ons Landschap, georganiseerd door Kunstloc Brabant, Staatsbosbeheer en Het Groene Woud ontwikkelde het multidisciplinaire team van VenhoevenCS, DS landschapsarchitecten en Studio Solarix een voorstel waarin het opwekken van schone energie op een ingenieuze manier wordt gecombineerd met het herstellen van verbindingen in de natuur en het beperken van geluidshinder. Het ontwerp Butterfly Effect voor een ultralicht web over de snelweg is niet alleen ontworpen voor de challenge-locatie aan de A67 ter hoogte van de Strabrechtse heide, maar is wereldwijd toepasbaar boven infrastructuur. Dit voorstel versterkt lokale ecosystemen op kleine schaal en heeft tegelijkertijd impact op een grootschalige aanpak van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies

Op 28 juni vindt de online talkshow “Kunst voor volgende generaties: verduurzamen loont” plaats. Een thema dat ook bij musea speelt en vele invalshoeken kent: van collectiebeheer tot het gebouw tot bezoekerscomfort. De optimale klimaat- en omgevingscondities voor een kunstobject zijn niet altijd comfortabel voor een bezoeker of dragen niet bij aan energiebesparing. Bovendien zijn de musea vaak gevestigd in bijzondere gebouwen, soms met een historisch karakter en soms met een afwijkende bouwvorm. Uitdagingen die vergaande verduurzamingsmaatregelen soms lastig maar zeker niet onmogelijk maken

Europese wetgevers moeten de uitstoot van broeikasgassen van alle 250 miljoen bestaande gebouwen en alle nieuwbouw in de EU bijna tot nul terugbrengen. Zo kunnen ze de afspraken in het kader van het Klimaatakkoord van Parijs nakomen. Voor deze en andere ingrijpende beleidsmaatregelen pleiten wetenschappers benoemd door bij EASAC aangesloten nationale academies van wetenschappen in een nieuw rapport: Decarbonisation of buildings: for climate, health and jobs. Tot dusver heeft het EU-beleid zich geconcentreerd op het concept van 'bijna-energieneutrale gebouwen', waarbij de nadruk ligt op de vermindering van de energie die wordt verbruikt om het comfort van de gebruikers te vergroten. Volgens EASAC is dit achterhaald: "De cumulatieve broeikasgasemissies moeten de indicator zijn voor de beoordeling van de klimaateffecten van een nieuw gebouw of een renovatie. Dat is inclusief de door de bouwwerkzaamheden veroorzaakte opgeslagen emissies en de door het gebouw veroorzaakte exploitatie-emissies in de jaren ná de bouw/verbouwing. We hebben nog maximaal tien jaar om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 oC. Daarom is het dringend noodzakelijk dat er zo min mogelijk opgeslagen broeikasgasemissies ontstaan bij renovaties, zodat we zoveel mogelijk bijna-energieneutrale gebouwen krijgen."

Bureau BUITEN onderzocht ruim een kwart van de Nederlandse bedrijventerreinen op toekomstbestendigheid. Adviseurs Jaap Meijs, Rutger van Raalten en Miles Copping drie lessen. Op het gebied van energie, klimaatadaptatie en een gezonde werkomgeving. Daaruit blijkt dat vaak met relatief kleine stappen al winst te behalen is.

Maatschappelijk vastgoed speelt een belangrijke rol in het functioneren van de stad, maar onder financiële en politieke druk gaat het vaak ten onder binnen gebiedsontwikkeling. Ervaringsdeskundigen Arie Lengkeek en Maurice Specht vertellen in dit essay wat ervoor nodig is om dat probleem op te lossen, van het Community Land Trust-model tot de herwaardering van het begrip ‘waarde’.

De 3800 bedrijventerreinen in Nederland hebben een oppervlakte van bijna 100.000 hectare. Slechts 1 procent daarvan bestaat uit groen-blauwe structuren zoals bomen, gras of sloten. Stichting Steenbreek en provincie Zuid-Holland trekken samen op om bedrijventerreinen te vergroenen. In de publicatie Groene gezonde bedrijventerreinen presenteren ze een stappenplan om een bedrijventerrein groen in te richten.

Architectuurcriticus Bart Lootsma bezocht de Architectuurbiënnale Venetië. Thema’s die het afgelopen jaar zo belangrijk zijn geworden, zoals de pandemie en Black Lives Matter, spelen geen enkele rol, hoewel ze alles te maken hebben met het thema van de Biennale: How will we live together, constateert hij. “Het thema wordt voornamelijk beantwoord als het samenleven met andere organismen, vaak zelfs micro-organismen, in het Antropoceen. Het gaat er vooral om hoe mens, technologie en natuur nieuwe samenlevingsvormen zouden kunnen vinden. We zien ook veel systeemdenken en cybernetica, zowel in de vorm van cyborgs als in pogingen om de werking van grote ecosystemen te laten zien, en er zijn ontwijkende voorstellen die zoeken naar mogelijkheden om de ruimte te bewonen. Veel van die projecten zijn nogal academisch. Het is vaak niet duidelijk hoe de auteurs denken dat de projecten gerealiseerd zouden moeten worden. Aan wat voor instituties en regelgeving erbij hoort bijvoorbeeld, en wie ervoor zou moeten betalen. Of het zijn zuivere onderzoeksprojecten zonder voorstel eraan vast. Een groot deel van die projecten is overigens wel heel interessant en vernieuwend, maar we moeten maar afwachten hoe het zich uitkristalliseert in de komende jaren.”

What Design Can Do vroeg ontwerpers over de hele wereld om oplossingen te vinden voor het gigantische afvalprobleem. 85 projecten gaan door naar de laatste ronde. Op 15 juli zal de internationale jury 16 winnende projecten bekendmaken. De winnaars ontvangen 10.000 euro aan financiering en gaan van start met een ontwikkelingsprogramma dat mede door Impact Hub is ontwikkeld.

Natuurinclusieve gebiedsontwikkelingen worden de laatste jaren steeds meer gemeengoed. Maar om echt impact te kunnen maken, moeten deze ontwikkelingen op een projectoverstijgend niveau worden gecoördineerd en geregisseerd. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor de grote gemeenten. Rotterdam geeft het goede voorbeeld. De onlangs verschenen studie De groenblauwe groeidiamant van de gemeente Rotterdam wil concrete handvatten geven aan een integrale vergroeningsstrategie voor de stad. Het samenbrengen van een verscheidenheid aan (meetbare) indicatoren is daarbij een belangrijke stap. Een betere onderbouwing van investeringen in groen en blauw draagt immers bij aan goede besluitvorming

Op 31 mei 2021 is, door juryvoorzitter Hedy d’Ancona, voor de laatste keer de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs uitgereikt aan Houten. Deze gemeente heeft zich, samen met partners Aan de Slinger en van Houten&co, het beste als Age Friendly Cultural City ontwikkeld. Het aanbod is vernieuwend: er zijn verschillende kunstdisciplines betrokken bij de voorstelling De Vlinder. Er is sprake van een goede balans tussen artistiek niveau en sociale cohesie. Het bestuurlijk draagvlak is aanwezig in de cultuur- en zorg/welzijnsportefeuille. Er ligt een prima ambitie om de ervaringen van dit programma in te vlechten in het Uitvoeringsplan ‘21-‘22. Het Fonds voor Cultuurparticipatie voerde tussen 2016-2021 het programma ‘Age Friendly Cultural Cities’ uit. Hiermee moedigden ze gemeenten aan om het kunst- en cultuuraanbod van, voor en door ouderen te ontwikkelen en verduurzamen. De aan dit programma verbonden BNG Bank Lang Leve Kunstprijs ter waarde van 20.000 euro is vier keer uitgereikt. Met de subsidieregeling Samen Cultuurmaken blijft het Fonds voor Cultuurparticipatie projecten ondersteunen waarin het culturele en sociale domein samenwerken, ook voor ouderen. 

Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie wil ruimtelijk beleid op alle schaalniveaus met elkaar verbinden en versterken en lanceert hiervoor de nieuwe Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp. De regeling heeft een looptijd van een jaar en sluit inhoudelijk aan bij de grote opgaven uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Het biedt ruimte aan circa 200 innovatievouchers, waarmee decentrale overheden en semipublieke organisaties extra ontwerpkracht kunnen inschakelen bij het verkennen en het versterken van hun beleid. Met de vouchers kunnen zij aan ruimtelijke ontwerpers en onderzoekers een opdracht verstrekken voor een ontwerpend onderzoek naar de lokale consequenties van die grote opgaven. Voor de selectie van vouchervoorstellen schrijft het fonds in 2021 acht open oproepen uit. De Open Oproep Ruimte voor klimaat en energie is de derde in die reeks. Deze oproep richt zich op de ruimtelijke implicaties van lokale en regionale klimaat en energiemaatregelen. Bij de inrichting van onze fysieke leefomgeving zullen wij als gevolg van klimaatverandering in toenemende mate rekening moeten houden met extreme weersomstandigheden. Tegelijkertijd moeten wij onze energievoorziening duurzamer organiseren om die gevolgen zoveel mogelijk te beperken. Beide opgaven hebben een enorme ruimtelijke impact en dat leidt regelmatig tot schurende belangen. Er kan doorlopend ingediend worden vanaf 1 juni t/m 31 augustus 2021. Budget bedraagt € 500.000. Circa 25 voorstellen worden geselecteerd. Geïnteresseerde (semi)publieke organisaties, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, corporaties, uitvoeringsorganisaties en overkoepelende regionale samenwerkingsverbanden, kunnen samen met ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers, en vice versa, een aanvraag voor een innovatievoucher indienen. Culturele instellingen kunnen als coördinator in een dergelijk ontwerpend onderzoek eveneens optreden als aanvrager.

De natuur kan veel problemen op het vlak van klimaat, milieu en sociaal welzijn in de stedelijke omgeving helpen oplossen. Daarom zou natuur standaard deel moeten uitmaken van de gebouwde omgeving, hetgeen vraagt om een nieuw stedenbouwkundig model. In het kader van symposium EURO2021 in Delft over de ecologische en klimaatbestendige stad is een manifest gepubliceerd. Het manifest formuleert vier stellingen: De natuur moet worden gewaardeerd om de integrale sociaal-ecologische diensten die zij levert; De natuur en de diensten die zij levert vormen een fundamenteel en essentieel onderdeel van de faciliterende functies van de stad; - Traditionele scheiding van stadsfuncties wordt vervangen door ecologische integratie van functies; - Natuurgebaseerde bouwpraktijken moeten stevig verankerd worden in regelgeving.

Een stad zonder bruisend en divers cultureel leven heeft geen aantrekkingskracht. Maar welke gebiedsontwikkelaar is bereid te betalen voor cultuur of genoegen te nemen met minder hoge opbrengsten? In de huidige waarderings- en financieringsmodellen ligt de nadruk puur op de financiële waarde, terwijl bij cultuur een groot gedeelte van de opbrengsten immaterieel is. Gevolg is dat de kunstenaars, die het gebied vaak op de kaart hebben gezet moeten verkassen als de ‘echte’ ontwikkeling begint. Hoe kunnen de placemakers van het eerste uur ook op lange termijn verzekerd zijn van een plek? De vraag is hoe de meerwaarde van cultuur op een duurzame manier in gebiedsontwikkeling geïntegreerd kan worden. De gemeente, het fonds, de filantroop en de kunstenaar zijn vier partijen die het verschil kunnen maken. Een analyse van stadmaker Rinske Brand. Ze laat voorbeelden zien waarin kosten en baten van cultuur wel bij elkaar komen. Juist gebiedsontwikkeling biedt kansen om cultuur duurzaam te laten renderen.

Er zijn ruimtelijke keuzes nodig voor het landelijk gebied. Hier ligt een dringende taak voor het nieuwe kabinet, anders zal de leefbaarheid en de kwaliteit van het landelijk gebied verder achteruitgaan, terwijl er juist ook kansen liggen om het landelijk gebied vitaler te maken. Dat is de boodschap van de ‘Studiegroep ruimtelijke inrichting landelijk gebied’, die zich op verzoek van de Tweede Kamer heeft gebogen over de vraag hoe we alle ruimtelijke claims een plek kunnen geven en tegelijk de vitaliteit en kwaliteit van de leefomgeving op het platteland op peil kunnen houden. Het rapport van de studiegroep is op 12 mei door minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aangeboden aan de Tweede en Eerste Kamer.

Aan de kleding die we dagelijks dragen gaat een wereld aan vervuiling vooraf. De textielindustrie veroorzaakt zelfs meer CO2-uitstoot dan internationale lucht- en zeevaart bij elkaar. De Nederlandse textielbranche en staatssecretaris Van Veldhoven willen daar verandering in brengen. Om te zorgen voor meer hergebruik, minder verspilling en minder vervuiling komt staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur & Waterstaat) met de invoering van uitgebreide productenverantwoordelijkheid (UPV) voor textiel in 2023. Dat schrijft zij op 20 mei in een brief aan de Tweede Kamer.

Het gaat nog steeds goed met de brede welvaart in Nederland. Toch loopt ons land op thema’s als klimaat en duurzame energie nog steeds achter op de rest van Europa. Dit blijkt uit de Monitor Brede Welvaart & de Sustainable Development Goals 2021 van het CBS.

Veld en Volume. Dat is de naam van de werkwijze waarmee architect Flip Krabbendam architecten en bewoners samen buurten laat ontwerpen. Krabbendam legt uit waarom een goede ruimtelijke ordening lijkt op een boom - en hoe je deze samen realiseert

Projectontwikkelaars laten zien dat ook zij hun bijdrage leveren aan de leefbaarheid in kwetsbare wijken. In de regio West investeert Heijmans onder andere in Den Haag Zuidwest, een gebied dat er al jaren niet goed op staat. Esther Fleers van Heijmans heeft zich de afgelopen jaren ingezet voor deze wijken en de maatschappelijke meerwaarde van vastgoed. Belangrijk in haar carrière is de samenwerking met woningcorporaties in projecten. Gaandeweg is ze haar hart verloren aan de wijkvernieuwing. Platform31 spreekt met Fleers over de rol van ontwikkelaars en woningcorporaties in de brede gebiedsgerichte aanpak. Hoe kan betere samenwerking tussen organisaties en domeinen tot stand komen?

Demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen (VVD) kondigde recentelijk de start aan van het programma ‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin’. Veel vraagtekens zal de campagnenaam niet oproepen. Een klimaatbestendiger Nederland gaat ook onze tuinen aan.  Stadszaken sprak met haar over hoe het Rijk inzet op vergroening.

Woningbouwproject SET en tiny house-initiatief Peel Natuurdorpen zijn de winnaars van de Woonpioniersverkiezing 2021. Eerstgenoemde huisvestingsproject voor studenten en statushouders in Amsterdam kreeg de juryprijs, Peel Natuurdorpen viel het meest in de smaak bij het publiek. Dat heeft omroep VPRO bekendgemaakt. De VPRO heeft de verkiezing uitgeschreven naar aanleiding van de Tegenlicht-uitzending Wonen buiten de box, waarin duurzame en creatieve oplossingen voor de woningnood in Nederland werden besproken. De prijsvraag leverde 153 inzendingen op, waaruit de jury en het publiek elk een winnaar hebben gekozen.