De eerste Integrale Circulaire Economie Rapportage (ICER 2021) schetst de voortgang van de transitie naar een circulaire economie in Nederland. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) schrijft dit rapport op verzoek van het kabinet, dat streeft naar een volledig circulaire economie in 2050. De 'volledig circulaire economie' is nog lang niet in zicht. Het PBL maakt in een rapport duidelijk dat het vooralsnog ook niet de goede kant opgaat. Het Nederlandse grondstoffengebruik zou fors moeten dalen, maar de afgelopen tien jaar is nauwelijks iets veranderd. Volgens het PBL is het beleid te veel gericht op vrijwilligheid. De ICER zal eens in de twee jaar verschijnen en wordt in samenwerking met andere kennisinstellingen gemaakt

Een groep studenten van de TU Eindhoven (TU/e) neemt in 2022 deel aan de Solar Decathlon Europe-competitie in Wuppertal met een demonstratiehuis, dat duurzaam gedrag op stadsniveau moet stimuleren. Naast technische en technologische toepassingen wil team VIRTUe met het concept ‘ripple’ inzetten op gedragsverandering en gemeenschapsgevoel om een duurzamere wereld te bereiken.

De CDA, PVDA, D66, GroenLinks en Partij voor de Dieren roepen in hun verkiezingsprogramma’s op tot meer stadsparken. Maar het ene park is het andere niet. Wat maakt een stadspark aantrekkelijk? Stadszaken sprak met experts in dit vakgebied. Berdie Olthof (Feddes/Olthof Landschapsarchitecten), Kyra Kuitert (Bureau KM en auteur van het handboek ‘Prettige Plekken’) en Egbert Roozen (directeur van Branchevereniging VHG) komen allemaal tot dezelfde conclusie: een stadspark aanleggen is maatwerk. Toch zijn er enkele voorwaarden waar elk stadspark aan zou moeten voldoen.

Het Bossche Paleiskwartier kwam grotendeels uit zijn vingers, nu schreef hij een boek over ‘zijn’ wijk. Stedenbouwkundige Shyam Khandekar wil met het boek zijn levenswerk internationaal op de kaart zetten.  Hoe kun je een stad nieuwe energie geven, door stadsdelen opnieuw in te richten? En hoe verjong je een stad, zonder uit te hoeven breiden? In het  ruim 160 pagina's  tellende boek legt hij met het Paleiskwartier als lichtend voorbeeld in het Nederlands- én Engelstalige boek ‘Ontwerpen voor duurzaamheid door herontwikkeling. Leren van Paleiskwartier’. ,,Het is al naar vijftien landen verscheept", zegt Khandekar met trots. ,,In Amerika, Australië, Canada en India hebben ze het boek besteld.” Brabants Dagblad sprak met hem.

Het thema het Fashion + Design Festival Arnhem dit jaar is ‘purpose’ en de deelnemers zullen opzoek gaan naar een nieuwe vorm van zingeving door middel van design. Denk bijvoorbeeld aan de rol van consumptie in ontwerpen. nieuwe vormen van repurposing en nieuwe vormen van genderneutraliteit. Om het thema vorm te geven heeft het festival diverse ontwerpers aangetrokken. Zo zijn de volgende namen al bevestigd: Sjaak Hullekes, Sarah Aphrodite, Jef Montes, Elsien Gringhuis, Mirte Engelhard, Fraenck, Erik Stehmann, Lenneke Wispelwey, Saskia van Drimmelen, Living Colour Collective en Pascale Gatzen. FDFA gebruikt voor het festival de tien dimensies van Kabbala om de veranderende focus van materieel naar immaterieel geluk en zingeving vorm te geven. Deze dimensies refereren naar consumptie, gelijkheid, ratio, emotie, empathie en zijn afgeleid van de Boom des Levens uit de Kabbalistische leer. De zevende editie van het Fashion + Design Festival Arnhem vindt van 4 juni tot en met 4 juli plaats. De organisatie zet een volledig corona-proof editie op poten.

Op 18 januari heeft de Europese Commissie de ontwerpfase van het nieuwe Europese Bauhaus-initiatief gelanceerd, dat eerder door president Von der Leyen in haar State of the Union-toespraak voor 2020 werd aangekondigd. Het Nieuwe Europese Bauhaus is een ecologisch, economisch en cultureel project, gericht op het combineren van design, duurzaamheid, toegankelijkheid, betaalbaarheid en investeringen om het Europese Green Deal te helpen realiseren. De kernwaarden van het New European Bauhaus zijn duurzaamheid, esthetiek en inclusiviteit. Het doel van de ontwerpfase is om via een co-creatie proces het concept vorm te geven ideeën onderzoeken, de meest urgente behoeften en uitdagingen identificeren en geïnteresseerde partijen met elkaar verbinden. Als onderdeel van de ontwerpfase zal de Commissie dit voorjaar de eerste editie van een Nieuwe Europese Bauhaus-prijs lanceren

De Gezonde Stad Index 2020 laat zien dat Groningen op gezondheid veruit het beste scoort van alle 20 onderzochte grote Nederlandse steden. John Boon, hoofd landschapsarchitectuur en groene stad bij Arcadis, raadt andere steden aan gezondheid centraal te stellen in beleid en vooral actie te nemen om de leefomgeving in hun gemeenten gezonder te maken.

Op 12 januari lanceerde What Design Can Do een wereldwijde design competitie voor radicale oplossingen voor het afvalprobleem. Dat gebeurde in zeven wereldsteden. De No Waste Challenge, de derde Climate Action Challenge in samenwerking met de IKEA Foundation sluit op 1 april. Winnaars krijgen 10.000 euro aan financiering en toegang tot een, samen met Impact Hub vormgegeven, ontwikkelingsprogramma van twaalf maanden om hun ideeën te realiseren.

Next Nature Network is een internationaal netwerk van denkers en doeners dat steun krijgt van leden uit 44 landen. Het netwerk streeft ernaar een debat op gang te brengen over de toekomst in het hier en nu, en de rol die natuur en technologie hierin speelt. In de kunstprojecten, die de hele wereld rondgaan, vermengen oude waarden zich met nieuwe ideeën over hoe mens en natuur zich tot elkaar kunnen verhouden. Voor het Future Lab for design & technologie, gevestigd in het Evoluon, Eindhoven,  heeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een bijdrage gegeven voor de komende vier jaar om deze visie verder te ontwikkelen. Esther van Rosmalen sprak met oprichter, kunstenaar en filosoof Koert van Mensvoort. Het museum moet de samenhang tussen mens en natuur tonen. "Het Evoluon is een ruimteschip, de aarde is het moederschip", zegt Van Mensvoort tegen het NRC.  "Ik zie het Evoluon als een ruimteschip dat is geland om ons te leren hoe we een betere bemanning kunnen zijn van moederschip aarde."

De gemeente Boekel heeft voor het buitengebied al enige jaren een omgevingsplan. Iedere bewoner van dat buitengebied kan thuis met één druk op de knop zien wat er voor zijn specifieke locatie wel en niet kan en welke wetten en regels er gelden. Voor de dorpskommen bestaat die mogelijkheid nog niet en daar wil Boekel nu een einde aan gaan maken. Inmiddels is voor 2021 en voor 2022 jaarlijks een budget van 150.000 euro gereserveerd. Een groot deel van dat geld zal opgaan aan het digitaliseren van alle plannen. De gemeente wil eind 2025 één onherroepelijk omgevingsplan hebben voor de gehele gemeente. Alle Nederlandse gemeenten krijgen de komende jaren te maken met de Omgevingswet. Die wet zou eigenlijk in januari 2021 van kracht worden. Dat is inmiddels met een jaar uitgesteld. In die wet is bepaald dat gemeenten tot uiterlijk 31 december 2029 de tijd hebben om een definitief omgevingsplan vast te stellen.

De silo's op de Tramkade in ’s-Hertogenbosch zijn mooi, maar een échte functie hebben ze niet meer. Maar wat nou als je erop kan wonen? En als ze letterlijk voor energie zorgen? Volgens Michael Bol van Buro Kade is dat zeker niet ondenkbaar. ,,Maar we hebben 21 silo's op het terrein", zegt Bol. ,,En met die 21 zouden we in potentie vijfhonderd woningen kunnen voorzien van energie. Soms roepen mensen van 'we stoken niet voor de buren!’, maar wij willen juist wél stoken voor de buren.” Het onderzoek werd door Buro Kade op 11 december gepresenteerd tijdens de ‘Toekomst is Nu-Marathon’ dat het bureau organiseerde. Daarin kwamen experts aan bod over hoe onder andere de toekomst van energie eruit gaat zien. Een ander idee van Bol dat tot de verbeelding spreekt, is de plaatsing van studentenwoningen óp de silo's. Hij bracht de ideeën een aantal weken geleden al ter sprake bij de Bossche gemeenteraad. Ook vanwege de toekomstplannen die de gemeente ’s-Hertogenbosch heeft. Er worden namelijk honderden woningen gebouwd in het gebied die dus zouden kunnen profiteren van de silo’s.

Op 4 december verscheen de publicatie ‘Minitopia, ruimte voor je woonwens’. Het boek gaat over de vrijheid om je eigen woonwens te realiseren en laat zien hoe nieuwe woonvormen in de praktijk tot stand komen. Minitopia experimenteert met nieuwe woonvormen in Poeldonk, ’s-Hertogenbosch. Initiatiefnemers Tessa Peters en Rolf van Boxmeer van de stichting Rezone schreven over hun ervaringen met Minitopia, waar dromers en doeners elkaar ontmoeten. Gerrit van den Hoven sprak met ze. O.m. over de relatie met de gemeente ’s-Hertogenbosch, over de diversiteit van de bewoners, over bouwvoorschriften en de Rezone projecten in Sprang-Capelle, Roosendaal en Eindhoven-Noord.

Teeltondersteunende voorzieningen zijn nodig voor de economische vitaliteit van het platteland, maar hebben impact op de ruimtelijke kwaliteit en recreatieve- en landschappelijke waarden van een gebied. Kunstloc Brabant, Rewin, Fruitport West-Brabant, ZLTO en diverse projectpartners vonden het tijd om te kijken naar de mogelijkheden en onmogelijkheden.  Daarvoor zijn de samenwerkende partijen een nieuw foodlab gestart waarin ontwerpers, telers en toeleveranciers bekijken wat de uitdagingen, kansen en mogelijke innovaties zijn van teeltondersteunende voorzieningen.

Het praktijkonderzoek 'Hitte richtlijnen' biedt gemeenten drie concrete ingrepen om de openbare ruimte hittebestendig in te richten. Er moet genoeg groen zijn om verdamping te laten optreden en de gemiddelde luchttemperatuur te beperken, het groen moet voor iedereen op loopafstand liggen, en de looproutes naar stedelijke voorzieningen moeten genoeg schaduw hebben. Het onderzoek is een samenwerking van de Hogeschool van Amsterdam, TAUW, het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie en de gemeenten Breda, Den Haag, Eindhoven, Groningen, Nijmegen en Utrecht. Het is een vervolg op het in mei verschenen onderzoek De Hittebestendige Stad. Met het onderzoek hebben gemeenten een concrete houvast voor de invulling van bomen en groen.

Gedeputeerde Staten van Drenthe hebben de nieuwe subsidieregeling ‘Podium Platteland 2.0’ vastgesteld. Met deze regeling wil Gedeputeerde Staten de leefbaarheid in Drenthe versterken door culturele projecten. Thema’s als armoede, eenzaamheid en laaggeletterdheid komen met ‘community art’ onder de aandacht. De regeling loopt van 1 januari 2021 tot en met 31 december 2024. Sinds 2012 werken kunstenaars in de culturele programma’s ‘Kreatief met Krimp’ en ‘Podium Platteland’ aan bijzondere kunstprojecten op ongewone locaties. Vanaf 2021 ligt de focus van de nieuwe regeling nog meer op maatschappelijke thema’s en stimuleert de provincie samenwerking tussen maatschappelijke organisaties en cultuurmakers. Hierdoor ontstaan kunstprojecten die zijn geïnspireerd door de locatie en maatschappelijke opgaven rond die plek.

In ecodorp Boekel zijn drieëndertig volwassenen de wereld aan het redden van klimaatverandering en doorgeschoten individualisme. Met de klimaatadaptieve woningen en een schone-energiecentrale met basaltaccu. De Volkskrant sprak met betrokkenen.

Op 1 december heeft de Tweede Kamer over een aantal moties rondom de Omgevingswet gestemd. Eén van de aangenomen moties roept op tot het indienen van het Koninklijk Besluit (KB), de laatste stap waarmee de voorgenomen datum van inwerkingtreding definitief wordt. De afgelopen jaren zijn alle onderdelen van de Omgevingswet behandeld in beide Kamers. Het sluitstuk van de behandeling van het wettelijk stelsel is de voorhang van het KB. Het KB stelt de definitieve inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet vast. De motie Regterschot riep de regering op het KB nog deze maand voor de hangen, zodat de Tweede Kamer op korte termijn kan instemmen met de voorgenomen datum op 1 januari 2022. Dit geeft gemeenten duidelijkheid bij hun laatste voorbereidingen voor de inwerkingtreding. Op dit moment is nog niet bekend wanneer de minister het KB daadwerkelijk gaat voorhangen in de Kamer. Ook de Eerste Kamer moet instemmen met het inwerkingtredings-KB. Twee andere moties die zijn aangenomen gingen over de kosten die de invoering van de Omgevingswet met zich meebrengt. De motie Smeulders verzoekt de regering om de wet budgetneutraal in te voeren en de motie Van Eijs roept op om zorg te dragen voor voldoende middelen voor de invoering van de wet. Deze beide moties van de Tweede Kamer onderschrijven de motie die door de leden van de VNG is aangenomen tijdens de ALV van 25 september. Het uitgangspunt van deze motie is dat de VNG het Rijk oproept extra middelen beschikbaar te stellen als blijkt dat de Omgevingswet niet budgetneutraal ingevoerd kan worden. Hieraan ligt een lopend onderzoek ten grondslag.

De Verenigde Naties hebben in 2015 de grootste maatschappelijke vraagstukken op aarde in kaart gebracht: de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (of: Sustainable Development Goals, kortweg: SDG’s). Deze doelen dienen in 2030 te zijn behaald. De urgentie is dus groot. Ook de filantropie draagt – al dan niet bewust – bij of kan bijdragen aan het verwezenlijken van de SDG's. De filantropische sector werkt immers op een breed maatschappelijk terrein. De diversiteit aan filantropische instellingen is groot, zowel wat betreft het bestedingsbeleid als de werkwijze. Dus er is altijd wel een verband te leggen met een of meerdere van de 17 SDG’s. Altijd? Er zijn twijfels of ook cultuurfondsen bijdragen aan de SDG’s. Want wat draagt de restauratie van een kerkorgel bij? Een balletvoorstelling? Of een tentoonstelling van moderne kunst? Inderdaad komt in de beschrijvingen van de duurzaamheidsdoelen het woord ‘kunst’ niet voor. Wel wordt op diverse plekken expliciet gerefereerd aan ‘cultuur’ en ‘erfgoed’. Kees Kaffka en Luuk van Term zien drie invalshoeken hoe kunst en cultuur verband houden met de SDG’s.

Digitalisering en technologisering veranderen de komende jaren regio’s, steden en dorpen in de hele wereld en dus ook in Nederland. Om in te spelen op deze transitie, ondertekenen staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, minister van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat en minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid op 3 december 2020 de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’. Dit doen zij samen met bestuurders van 16 gemeenten en 2 provincies, een waterschap, 15 bedrijven en 14 maatschappelijke organisaties. De komende twee jaar pakken de partners twaalf complexe vraagstukken op om de smart city verder te brengen. Doel : de smart city moet democratisch zijn én bijdragen aan oplossen van de grote opgaven.

Groningen, Nijmegen en Maastricht zijn opeenvolgend de gezondste steden van ons land. Dat concludeert ingenieursbureau Arcadis. Voor de Gezonde Stad Index 2020 bracht het bedrijf voor twintig gemeentes in kaart hoe zij scoren op het gebied van gebouwde omgeving, buitenruimte, mobiliteit, milieu en gemeenschap.

De Nederlandse landbouw staat op een keerpunt. Steeds meer mensen beseffen dat het echt anders moet: duurzamer, met meer aandacht voor biodiversiteit, dierenwelzijn en het landschap. Op initiatief van Berno Strootman, Rijksadviseur voor het Landschap, verschijnt het boek Boer Doet Leven, Portretten van landschapsboeren. In het boek tonen twintig landschapsboeren dat het mogelijk is om tegelijkertijd voedsel en een aantrekkelijk landschap te produceren.

Met de pilot projecten van het Programma Creatieve Industrie in Eindhoven wordt het onderzoek en experiment opgezocht. Het betreft projecten rondom een specifieke (maatschappelijke) vraag of behoefte, gedragen door partners die zich ook committeren aan doorontwikkeling. De projecten zijn voorbeeldstellend en op basis van evaluatie op te schalen naar andere omgevingen en regio's. Voor de open call Pitch-it! werd er gezocht naar projecten die een duurzame activiteit of oplossing bieden voor de uitdagingen van nu, met het oog op de generaties na ons. Concepten die zichzelf bewezen hebben op kleine schaal en nu klaar zijn voor de volgende stap. Er waren vele inzendingen, en op 10 november mochten de pitchers, na een intensieve digitale training door Steye van Dam, hun project digitaal pitchen voor een deskundige jury. Uiteindelijk werden 10 projecten positief beoordeeld , zij ontvangen een bijdrage voor de volgende stap binnen hun project.

Achterstandswijken ontstaan mede als de ruimte niet goed is geordend. Dus is het ook een taak voor de ruimtelijke ordening om een einde te maken aan achterstandswijken. Is er in deze redenering sprake van ruimtelijk determinisme? Welnee, schrijft planoloog Jos Gadet. Het kan beter.

Natuurinclusieve gebiedsontwikkeling moet niet alleen zorgen voor een goede leefomgeving voor mens en dier, het is ook een manier om gebieden klimaatbestendig te maken. Projectontwikkelaar Synchroon heeft biodiversiteit tot speerpunt van haar werkwijze gemaakt. Een gesprek met directeur Tobias Verhoeven en ontwikkelmanager Rosalie de Boer. “In gebiedsontwikkeling vormen voor ons het landschap en de natuur niet de invulling na stedenbouw, maar het startpunt.”

‘We waren een wereld gewend, we gaan over, we muteren naar een andere wereld’, schrijft techniek- en wetenschapssocioloog en filosoof Bruno Latour in Oog in oog met Gaia - acht lezingen over het Nieuwe Klimaatregime. Het beeld van de mens als gescheiden van de natuur heeft desastreus uitgepakt, zoveel is duidelijk. Latours visie ontvouwt zich echter niet als een romantische terugkeer naar de natuur. Hij gaat juist voorbij aan de gehele oppositie natuur/cultuur, en daarmee ook aan het onderscheid tussen subjecten en objecten. Waar het typisch modern is om aan de mens een onderscheidend handelsvermogen toe te schrijven, erkent Latour dat niet-menselijke entiteiten tevens actoren zijn: het idee van de mens dat als subject omringende objecten controleert en domineert wordt daarmee teniet gedaan. Latour ontving op 24 november de Spinozalens. In het kader daarvan organiseert De Ambassade van de Noordzee installaties, tentoonstellingen en lezingen. Wat maakt zijn denken zo belangrijk voor dit moment?

"Een goede omgevingskwaliteit" is naast veiligheid en gezondheid opgenomen in de maatschappelijke doelstelling van de Omgevingswet. Het is voor het eerst dan zo’n brede kwaliteitsdoelstelling zo centraal in een wet is opgenomen. Waar komt deze kwaliteitsdoelstelling vandaan? Hoe heeft zich het waarborgen van kwaliteit in de loop der jaren ontwikkeld? Onder de Omgevingswet krijgen gemeenten de opdracht om de zorg voor de omgevingskwaliteit naar eigen inzicht in te vullen. Hoe dienen gemeenten dit vorm te geven? Wat is de geschiedenis achter de ontwikkeling van het stelsel van omgevingskwaliteit, dat door invoering van de Omgevingswet weer een nieuwe fase ingaat? Adviseur bij Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied Wim Mulder stelde samen met de VNG, de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de ‘Handreiking adviesstelsel omgevingskwaliteit’ op.

Het Rijk presenteerde dit najaar de Nationale Omgevingsvisie, waarin het de ambitie toont om de grote opgaven waar Nederland voor staat in samenhang aan te pakken. Als deze integraal worden aangepakt, met oog voor de lange termijn, kan Nederland mooier en rijker uit deze operatie tevoorschijn komen. Dit vergt een actieve en voortvarende regie van het Rijk. Maar het Rijk is daar nu onvoldoende goed voor toegerust. Het opereert sectoraal en heeft te weinig kennis in huis, schrijven de Rijksadviseurs Berno Strootman, Daan Zandbelt en Rijksbouwmeester Floris Alkemade in het advies aan het Rijk. Het college pleit voor een volwaardig ministerie van Ruimte, dat als verbindend departement strategie aan uitvoeringskracht koppelt in nauwe samenwerking met andere beleidsdepartementen en de uitvoeringsorganisaties. Een zorgvuldige omgang met de schaarse ruimte in Nederland vraagt om een minister met een krachtige positie ten opzichte van de sectorale departementen, om integraliteit desnoods te kunnen afdwingen, aldus de adviseurs. In een memo toont het College van Rijksadviseurs met een aantal illustratieve voorbeelden dat het gebrek aan samenhangend rijksbeleid de samenleving elk jaar miljarden euro’s kost

Het Amsterdamse architectuurbureau GG-loop heeft een modulair bouwsysteem ontwikkeld in combinatie met parametrisch ontwerp-software en biofilische principes. Met het concept Mitosis streeft het bureau naar een regeneratieve, ‘herstellende’, gebouwde omgeving op alle schaalniveaus van stedelijke ontwikkeling. De huidige inspanningen om de negatieve gevolgen van gebouwen te beperken, schieten tekort, meent Giacomo Garziano, architect en oprichter van GG-loop. Naar zijn mening moet de gebouwde omgeving op een andere manier worden ontworpen en ingericht. Met Mitosis heeft zijn bureau de ambitie een architectonische oplossing te bieden, die ‘teruggeeft’ aan de planeet.

In de transitie naar grootschalige opwekking van hernieuwbare energie pleiten Annie van de Pas, Gerben de Vries en Rinske Scheifes van de Natuur en Milieufederaties voor vroegtijdige inpassing van natuur en landschap in de energiestrategieën. Met de juiste aandacht kan de natuur zelfs profiteren, menen zij

De coronacrisis biedt kansen voor het platteland, zo leest men in de media. Maar waaruit bestaan die kansen dan precies en hoe kunnen deze verzilverd worden? Platform31 ging hierover in gesprek met Dirk Strijker, landbouweconoom en emeritus-hoogleraar plattelandsgeografie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Strijker is van mening dat het veel beter gaat met het platteland dan velen vermoeden, maar dat het verre van zeker is dat corona leidt tot een trek er naar toe. Om de plattelandseconomie toekomstbestendig te maken, is het belangrijk dat randvoorwaarden voor economische activiteiten zoals bereikbaarheid en snel internet op orde zijn. Daarnaast is de toekomst van de landbouwsector een belangrijke puzzel, waarbij onder grote maatschappelijke druk gebalanceerd moet worden tussen ecologische en economische belangen.

Tweederde van alle grondstoffen en voedingsmiddelen die we aan de aarde onttrekken wordt uiteindelijk afval. Het staat er bijna terloops in het boek Wasted. When trash becomes treasure. In dit helder en gestileerde boek worden dertig internationale ontwerpstudio’s uitgelicht die recyclen en upcyclen als uitgangspunt hebben. Of eigenlijk zijn het dertig verschillende ontwerpmentaliteiten die worden beschreven aan de hand van korte interviews en volop beeldmateriaal, meent DesignDigger. Met drie studio’s uit Nederland: Sanne Visser, Super Local en Simón Ballen.

Studenten van de masters Neerlandistiek, Literatuur Vandaag en Nederlandse taal en cultuur: educatie en communicatie van de Universiteit Utrecht zijn een website begonnen over klimaatliteratuur. Met deze website proberen zij een bijdrage te leveren aan de klimaatgeletterdheid in Nederland. Op de site wordt literatuur besproken die een antwoord kan geven op vragen zoals: Hoe is er de afgelopen jaren gedacht en geschreven over de relatie tussen mens en natuur? Kan literatuur bijdragen aan het creëren van meer bewustwording en gedragsverandering met betrekking tot de klimaatcrisis? Hoe gaan de auteurs om met zoiets groots en ongrijpbaars dat de menselijke maat te boven gaat?

De Atlas van de Regio is een interactieve kaartviewer die middels thematische kaarten verschillende ruimtelijke ontwikkelingen en opgaven in beeld brengt. Waar worden bijvoorbeeld nieuwe woonwijken ontwikkeld? Op welke locaties staan veel windturbines? Waar liggen gebieden met een verhoogde kans op overstroming? En waar kunnen uiteenlopende opgaven slim met elkaar gecombineerd worden? De Atlas van de Regio biedt brede basisinformatie voor de afstemming van sectorale opgaven in gebieden en regio’s. “De Nationale Omgevingsvisie zorgt ervoor dat er veel meer aandacht is voor het regionale schaalniveau. Omgevingsagenda’s, regionale strategieën. Allemaal ruimtelijke opgaves die gemeente- en zelfs provinciegrenzen ontstijgen. Dat betekent dat er andere informatie nodig is om beslissingen te kunnen maken.”, zegt projectleider Kersten Nabielek van het PBL.

Afgelopen jaar hebben een groot aantal publieke en private organisaties zich samen met de culturele en creatieve sector gebogen over 10 grote maatschappelijke uitdagingen. De belangrijkste leeropbrengsten van het project IDOLS zijn gebundeld in een gelijknamig boekje dat op 11 november werd aangeboden aan minister van Engelshoven (OCW) die het programma mogelijk maakte. De problemen van morgen vragen om nieuwe inzichten en denkwijzen. Van biodiversiteit en obesitas tot inclusie en mantelzorg. De oplossingsgerichte denkkracht van de culturele en creatieve sector draagt nu al bij. Maar hoe die denkkracht beter kan worden gemobiliseerd, verdient meer aandacht. Juist daarover ging Project IDOLS* (Increasing Demand by Offering LearningS). Vooral de manier die meer recht aan de gecreëerde waarde doet stond centraal. Want dat was het doel van dit praktijkonderzoek: het vergroten van de taartpunt voor de culturele en creatieve sector door het organiseren en professionaliseren van opdrachtgeverschap. En een jaar na de start, blijkt dat relevanter dan ooit.

De verduurzaming van het Stadhuis in Eindhoven heeft de Cobouw Duurzaamheid Award gewonnen. De jury was onder de indruk van de manier waarop met schaarse financiële middelen en beperkte tijd toch de hoge ambities konden worden waargemaakt. Een voorbeeld voor andere projecten, aldus de jury. Wethouder Rik Thijs laat weten dat hij hoopt dat de prijs anderen inspireert ook ‘duurzame keuzes te maken'. Eindhoven gaat verder met dezelfde werkwijze ook andere panden opknappen en verduurzamen, aldus Thijs.

In een 8-delige reeks online talks bekijken de World Design Embassies (Rethinking Plastic, Circular & Biobased Building, Water, Health, Mobility, Food en Safety) en Pakhuis de Zwijger samen met ontwerpers, experts en partners de wereld van morgen en onderzoeken ze de rol van design in het ontwikkelen van deze nieuwe vergezichten. Bij de Embassy of Circulair and Biobased Building gaat het over bouwen met eieren, popcorn, paddenstoelen en zeewier. Met materialen uit de natuur dus, die ook weer terug kunnen naar de natuur. Of naar het productieproces. Dat vraagt vanzelfsprekend wel om andere methodes van ontwerpen. De vraag die bleef hangen na het creëren van het imposante bouwwerk The Growing Pavilion in 2019, was: kun je er ook daadwerkelijk een woning mee maken? Het antwoord daarop is The Exploded View. In deze interactieve installatie zijn toepassingen, methodieken en materialen van vandaag, morgen en overmorgen verwerkt. Online talk op 12 november.

De toestroom aan spullen bij kringloopbedrijven is enorm. Veel daarvan blijft onverkocht. Met een jaarlijkse inzameling van 2,8 miljoen kilo aan goederen is Stichting Kringloopbedrijf Het Warenhuis in Leiden één van de grootste van Nederland. Veel van deze spullen blijken van een te lage kwaliteit en moeten worden afgevoerd of worden zelfs vernietigd. Dit kan anders, vinden Popma ter Steege Architecten en Buro Bordo. Zij zien wegen naar een nieuwe manier van hergebruik, waarbij zij zich vooralsnog concentreren op vier reststromen: glas, textiel, keramiek en spaanplaat. Bij het kringloopbedrijf gebruiken vier ontwerpers, Jurgen Bey, Nienke Hoogvliet, Max Lipsey en Fraser McPhee, deze overschotten als grondstof voor nieuwe producten.

‘’ Wij constateren bezorgd dat de titel New European Bauhaus inherent niet inclusief is. De grote culturele invloed en korte levensduur van slechts 14 jaar (1919-1933) maakten van het Bauhaus een voornamelijk westerse en eurocentrische legende. Bauhaus wordt gezien als het toppunt van modernisme; een kritische lezing van moderniteit verbindt het Bauhaus echter onvermijdelijk aan een verleden van kolonialistisch extractionisme en een toekomst van industrieel kapitalisme. Uw projecttitel is zowel westers als eurocentrisch van toon, en draagt de nalatenschap van een problematische historische context “.Ursula von der Leyen, de president van de Europese Commissie, heeft plannen aangekondigd om een nieuw Europees Bauhaus te ontwikkelen dat als drijvende kracht zal dienen om de Europese Green Deal tot leven te brengen. Het doel is om een culturele beweging te leiden die gebaseerd is op duurzaamheid, toegankelijkheid en esthetiek om de Europese Green Deal dichter bij de mensen te brengen en om het belang te onderstrepen van het een halt toeroepen van de vernietiging van onze ecosystemen. Een groep professionals, werkzaam in kunst en cultuur, ondersteunt dit project, maar heeft bezwaar tegen de term New European Bauhaus. De brief moet eind november worden aangeboden aan de EU.

Theatermakers Anoek Nuyens en Rebekka de Wit willen de burger een stem geven in het klimaatdebat. Met hun voorstelling De zaak Shell nemen ze een voorschot op de rechtszaak, half december, van Milieudefensie tegen Shell. Sinds hun voorstelling Tenzij je een beter plan hebt uit 2017 houden Nuyens en De Wit zich intensief bezig met het klimaat. Herien Wensink sprak met ze.

Gebieden die inclusief én duurzaam zijn. Volgens Arnoud Leerling en Maarten Markus is eco-inclusieve gebiedsontwikkeling geen vanzelfsprekendheid. Om hier verandering in te brengen schetsen zij de contouren van een inclusieve duurzaamheidsagenda.

‘’Voor typische Nederlandse landschappen en grote wateren dreigt zich een ramp te gaan voltrekken. In ons drukke, verstedelijkte land zijn nog steeds gebieden te vinden die getuigen van de boeiende wordingsgeschiedenis door de eeuwen heen. Deze vaak kleinschalige landschappen herbergen doorgaans ook een hoge natuurwaarde. Ik noem het coulisselandschap in Twente, Nationaal Landschap Het Groene Woud in Brabant, de Veluwe, Tessel en Wieringen. Zo maar een paar voorbeelden waar in het kader van de Regionale Energiestrategieën (RES) megawindmolens worden gepland. Dat roept heftige discussies op.” We moeten iets doen aan de energietransitie, schrijft emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw. Maar moet dat écht ten koste gaan van het Nederlandse landschap?

Toen begin dit jaar de maatschappij door corona op slot ging, veranderde ook het geluid in steden radicaal. Geluidskunstenaar Stuart Fowkes laat horen hoe die verandering klonk en hoopt met zijn project Future Cities meer aandacht te krijgen voor het auditieve aspect van de stad. Een aspect dat volgens vaak over het hoofd wordt gezien in een wereld die wordt gedomineerd door beelden en zal helpen om geluidsreductie een grotere rol te laten spelen in beleidsbeslissingen zoals het toevoegen van fietspaden i.p.v. rijbanen, of het ontwikkelen van een buurt. Fowkes illustreert dit o.m. met de rol van de klokken van de Westerkerk in Amsterdam. “Een paar honderd jaar geleden zouden zij de hele wijk gevuld hebben, wat de inwoners helpt om te bepalen waar ze op dat tijdstip zouden moeten zijn.” Tegenwoordig worden deze klokken grotendeels overstemd door het geluid van de nabijgelegen hoofdweg, waardoor deze markeringen van tijd en plaats verdwenen zijn.

De creatieve en duurzame ondernemers van Stek in het Havenkwartier van Breda kunnen in ieder geval nog 2023 gebruik maken van hun alternatieve broedplaats. Het College van B &W van Breda heeft een overeenkomst met de gebruikers getekend, zodat nieuwe ondernemers en evenementen er ook onderdak kunnen vinden. Dat gaat dan gebeuren in samenwerking met de buren in de aanpalende Belcrum, maar ook met lokale cultuurorganisaties, onderwijs en bedrijfsleven. Om dit mogelijk te maken wordt er budget vrijgemaakt en komt er een ‘kwartiermaker’ voor het Havenkwartier. Het is nog niet bekend om hoeveel geld het gaat. De kwartiermaker gaat de kansen voor Stek op het gebied van circulaire economie in Breda inzichtelijk maken en actief nieuwe ondernemers werven. De samenwerkingsovereenkomst is volgens de wethouder Adank ‘een hele mooie stap in onze ambitie om ruimte te creëren voor een samenwerkend cluster rondom de thema’s innovatie, starters en circulaire economie’.

De gemeente Breda gaat structureel jaarlijks drie miljoen euro uittrekken om de gevolgen van heftige regenbuien, extreme droogte en hittestress op te vangen. Zo wordt er gedacht aan bomenaanplant, bomen in bakken die water vasthouden, groene daken of waterfonteinen. “We hebben de laatste jaren veel zaken aangepast zoals groene kades, groene schoolpleinen en wadi’s zoals bij de Claudius Prinsenlaan, zodat het water aan de zijkanten van weg door de bodem wordt opgenomen", zegt klimaatwethouder Paul de Beer. Breda heeft jaarlijks drie miljoen euro gereserveerd voor klimaatmaatregelen, zo staat te lezen in het plan Breda Klimaatbestendig. Via subsidies van provincie, rijk en waterschap komt daar de komende drie jaar nog anderhalf miljoen euro bij.

In Noord-Brabant is de match verbeterd tussen vraag en aanbod van grond op bedrijventerreinen, zowel in oppervlakte als in type terreinen. Dat blijkt uit de Monitor Brabantse Bedrijventerreinen 2020.

Op de (digitale) Frankfurter Buchmesse is een nieuw initiatief gelanceerd: de Sustainable Development Goals Publishers Compact. Achter dit initiatief zitten de International Publishers Association en de VN. Het initiatief houdt in dat uitgevers en uitgeversverenigingen van over de hele wereld worden opgeroepen zich in te zetten voor een duurzame toekomst, door deze verklaring te ondertekenen. In het Compact zijn 10 actiepunten opgenomen waaraan spelers in de uitgeverssector zich kunnen verbinden, om de vooruitgang te versnellen die nodig is om de Sustainable Development Goals (SDG's) tegen 2030 te bereiken.

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) stelt in een recent advies de beperkte toegankelijkheid van voorzieningen, wonen en vervoer voor de meer kwestbare bewoners in de stad aan de orde. Dat is volgens Frans Soeterbroek, specialist 'Samen stad maken', een positief signaal, maar om in die situatie verandering te brengen is het nodig dat bewoners toegang krijgen tot besluitvorming in de stad. Hij formuleert daarvoor 5 instrumenten.

De BNA gaat een samenwerking aan met Madaster, het kadaster van materialen. Aangesloten architecten kunnen hierdoor op een laagdrempelige manier kennismaken met materialenpaspoorten en de werking van het Madaster-platform. Meer inzicht in de toegepaste materialen en producten in gebouwen vergemakkelijkt hergebruik en biedt meer ruimte om circulair te kunnen ontwerpen.

Een meerderheid van de Brabantse Provinciale Staten wil dat de provincie meer te zeggen krijgt over grote distributiecentra. De Brabantse oppositie, maar ook coalitiepartij Forum voor Democratie, wil dat er meer regie komt en de groei van het aantal grote ‘superdozen’ niet ten koste gaat van het Brabantse landschap. GroenLinks en de Partij voor de Dieren willen een breed onderzoek naar de toekomst van logistieke centra in Brabant, en Forum sloot zich daarbij aan. GroenLinks-Statenlid Michiel Philippart. ’De provincie moet meer inzetten op integraliteit, waarbij wordt voorkomen dat gemeenten tegen elkaar worden uitgespeeld.’ Hij noemde Zuid-Holland als voorbeeld waar de provincie wel een regierol vervuld

Nieuwe materialen met levende organismen zoals algen en bacteriën, en alledaagse producten die daarvan worden gemaakt, zijn nu al alternatieven voor veelgebruikte materialen die een bedreiging vormen voor onze gezondheid, de economie en de biodiversiteit, zoals plastic. Een gesprek met Elvin Karana, hoofddocent IO (TU Delft) over ontwerpen met biomaterialen. Bij het verkennen van levende materialen komt een interessante mix aan mensen uit verschillende vakgebieden – kunst, design en wetenschap – bijeen om samen als gelijken in een laboratorium te werken. Zij bespreken ideeën, doen ontdekkingen, en ontwikkelen en verkennen het gebruik van biomaterialen en levende organismen die ons kunnen helpen bij de overgang naar een wereld waarin bio-ontwerp gangbaar is geworden.

Bij de tweede coronagolf namen ouderen weinig risico’s en kozen ze voor het voortzetten van hun zelfisolatie. Zo onderstreept de pandemie een samenhang tussen kwetsbaarheid en eenzaamheid die daarvoor al bestond en daarna vermoedelijk zal blijven bestaan. Tenzij we ingrijpen. Column van architect Joost Ector over vragen als: hoe ontwerpen we woonomgevingen waarin we zelfstandigheid combineren met een verleiding tot betekenisvolle interactie? Hoe zorgen we voor meer betrokkenheid tussen bewoners en tegelijkertijd voor relaties met de buitenwereld?

Waag organiseerde op 30 september de landelijke hackathon de groene stad. De grote vraag: hoe kunnen we steden vergroenen en inzetten als belangrijke schakel in klimaatadaptatie. Ter voorbereiding ging het videoteam van Waag het land in om met pioniers, experts en andere betrokkenen te praten over de groene stad.

Architectuur Lokaal analyseerde hoe gemeenten de begrippen omgevingskwaliteit en participatie invullen in hun omgevingsvisie. Het resultaat: gemeenten worstelen met het begrip omgevingskwaliteit, en er is sprake van een parade aan participatievormen: ansichtkaarten, schetsboeken, enquêtes en tekenwedstrijden. Er spreken goede intenties uit de visies, maar de weg is nog lang.

Eind september was het dan zover: de definitieve Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is naar de Tweede Kamer gestuurd. Net nu het kabinet zich opmaakt voor de laatste etappe op weg naar de verkiezingen van maart 2021, presenteert het een langetermijnvisie op de ruimtelijke toekomst van Nederland. Wie de afgelopen kwarteeuw rijksruimtelijk beleid overziet, kan niet anders dan constateren dat de publicatie van de NOVI een planologische waterscheiding markeert. De terugtrekkende beweging van de Rijksoverheid in het ruimtelijk domein lijkt ten einde. Aldus Joks Janssen, onderzoeker en adviseur bij kennisinstituut Het PON & Telos. Wel is het volgens hem zaak dat alle overheden leren om samen aan de slag te gaan. "Laat de NOVI dé test zijn om die samenwerking de komende periode in de praktijk te beproeven.", schrijft hij.

Laten we steden niet overhaast en structureel coronaproof maken, maar nadenken hoe we steden op de langere termijn leefbaarder, groener en eerlijker kunnen maken. Dat is het perspectief dat steeds meer stadsonderzoekers en bestuurders kiezen na een half jaar corona.

Het combineren van het bestaande en nieuwe bij duurzame gebiedsontwikkeling kan financiële en cultuurhistorische meerwaarde creëren. Ook kan dit een educatieve, recreatieve en sociale waarde creëren, cruciaal voor duurzame gebiedsontwikkeling. Dat schrijven Agnes Franzen en Tom Daamen in het hoofdstuk ‘Bestaande en nieuwe stad’ uit de publicatie ‘Doe de tienkamp!’.

Door de concentratie van werk en voorzieningen die de stad biedt, blijft de wens van mensen om er te wonen immer toenemen. Tegelijkertijd wordt wonen in de stad steeds lastiger door oplopende huur- en koopprijzen, verschraalt het aanbod van publieke voorzieningen als bibliotheken en sportfaciliteiten, en ondervinden steeds meer mensen problemen met hun stedelijke mobiliteit. In het advies ‘Toegang tot de stad,’ dat op 1 oktober werd aangeboden aan de ministers van BZK en I&W, is de Raad van de leefomgeving en infrastructuur (Rli) dan ook stellig: de mogelijkheden die burgers in Nederland hebben om deel te nemen aan de stedelijke samenleving nemen af, en een steeds grotere en diversere groep mensen komt hierdoor in de knel. Aan het rijtje van groepen kunnen naast ‘traditioneel kwetsbaren’ nu mensen met een middeninkomen, flexwerkers en zzp’ers worden toegevoegd.

De energieplannen van dertig energieregio’s zijn ambitieuzer dan nodig is. Volgens hun eerste plannen bieden ze gezamenlijk 50 terawattuur aan, terwijl er nationaal 35 terawattuur vanaf 2030 is afgesproken. Dat maakt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) op uit de concept-energiestrategieën die de meeste regio’s al hebben ingeleverd. Het PBL heeft, op verzoek van het Nationaal Programma Regionale Energie Strategieën (RES’en), deze tussentijdse analyse gemaakt van de (voorlopige) concept-RES’en die begin juni 2020 openbaar waren. De RES is een van de manieren uit het Klimaatakkoord om klimaatdoelen te kunnen bereiken.

We willen als consument lekker makkelijk, snel en goedkoop bestellen en liefst dezelfde dag ‘het bestelde’ gratis thuisbezorgd krijgen. Grote distributiecentra voorzien in die behoefte. Maar diezelfde burger maakt zich zorgen over het verrommelde landschap. Dat knelt. Cees-Jan Pen, sociaalgeograaf en sinds mei 2016 onafhankelijk lid van de SER Noord-Brabant, over de verdozing. ''De huidige manier van planning van distributiecentra is niet meer van deze tijd en frustreert de gewenste ruimtelijke verduurzaming en zorgen over landschappelijke waarden. Wij willen niet langer wegwerpdozen, maar logistieke hallen die kunnen worden hergebruikt.''

Lappen grond vol met grauwe, grijze opslagdozen die het landschap steeds verder opslokken - kan dat niet anders? CAST daagde - in samenwerking met Kunstloc Brabant en Vereniging Deltametropool - vier teams van architecten en ontwerpers uit met design challenge ‘Out of the Box’. De opdracht: kom met alternatieven voor het logistieke landschap van de toekomst.

Op 24 september zijn de zeven winnaars bekend gemaakt van Panorama Lokaal, de ontwerpprijsvraag die de randen van de stad klaar wil maken voor de toekomst. 21 teams maakten de afgelopen maanden plannen voor Bargeres in Emmen, Mosterdhof in Westervoort, Rotterdam Beverwaard, de Westwijk in Vlaardingen, Julianadorp in de gemeente Den Helder, Haarlem Schalkwijk en Tilburg-Noord.

De BNA vindt het voor de architectenbranche belangrijk dat die vertegenwoordigd is in een actieteam van CB’23. Want daarin wordt vorm gegeven aan afspraken rond circulariteit in de bouw. Eerder dit jaar zijn er door het platform leidraden gepresenteerd over het meten van circulariteit en paspoorten voor de bouw. Na een inventarisatie in de markt heeft Platform CB’23 twee nieuwe onderwerpen uitgekozen waarvoor sector-breed behoefte is aan afspraken: Circulair inkopen en Circulair ontwerpen. BNA roept architecten op deel te nemen.

Biodiverse bedrijventerreinen bestaan. Mondjesmaat weliswaar, maar de gerealiseerde voorbeelden smaken naar meer. Hiervoor is intensieve samenwerking nodig tussen ecologen, ontwikkelaars en andere gebiedspartijen. Dat voelt soms als een interculturele kennismaking, waarbij je eerst elkaars taal, eten en opvattingen moet leren kennen en waarderen. Maar het is het waard om uit de eigen bubbel te stappen, met open geest te luisteren naar ‘anderstaligen’, om door te vragen en mee te denken. Het resultaat kan verrassend en mooi zijn, betogen Karin Maatje en Arnold van Kreveld.

Door de Bossenstrategie van het ministerie van LNV en de provincies slim in te zetten, groeit de leefbaarheid van Nederland. Ook financieel komt het prima uit, stelt Harry Boeschoten van Staatsbosbeheer. "Stedelijke verdichting blijft mogelijk, maar pas op dat je de groene leefbaarheid in het vizier houdt."

Overheden moeten meer doen om de doelen uit de NOVI te halen. Vooral op het gebied van de energietransitie, circulaire economie en de natuur-, water- en milieukwaliteit. Dit blijkt uit de Monitor van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), als reactie op het recent uitgebrachte beleidsplan Nationale Omgevingsvisie.

Op 17 september vertoonde het TIAFF, het Tilburg Architectuur Film Festival, de film Rijksbouwmeester. Hierin wordt Rijksbouwmeester Floris Alkemade op de voet gevolgd bij zijn werk. Eerder dit jaar verscheen van zijn hand het essay De toekomst van Nederland – de kunst van richting te veranderen. Het boekje is de weerslag van het verhaal dat Alkemade in vijf jaar rijksbouwmeesterschap opbouwde. Pieter Waijer zag de film, las het essay, en zag dat de toekomst van Nederland al die tijd bij Alkemade op zolder lag. ‘’Boeken waarin urgente vraagstukken moeiteloos worden verknoopt met cultuur, politiek en filosofie en waarin moraal, al dan niet christelijk, ongegeneerd een hoofdrol krijgt, vragen om gelijke delen denkkracht en moed, en zijn daarom zeldzaam. Floris Alkemade schreef zo’n boek.”

VDG Real Estate en Next Level hebben in Waalwijk vergunning aangevraagd voor de bouw van een distributiecentrum aan de Sluisweg 36. Het gaat om een perceel aan de haven. Het plan is een distributiecentrum te bouwen van 32.000 vierkante meter groot. Het stuk grond waar VDG Real Estate en Next Level willen gaan bouwen, bestaat uit de percelen waar vroeger Excluton en Bia Beton waren gehuisvest. Brownfield locaties, heet dat in vakjargon. Vanwege de verdozingsdiscussie, zien gemeenten vaak liever dat er gebouwd wordt op lege plekken op bestaande bedrijventerreinen dan op lege weilanden.

De gemeenteraad van Tilburg heeft, na een lange digitale raadsvergadering, ingestemd met de komst van bedrijventerrein Wijkevoort tussen Tilburg en Gilze, langs de A58. Ondanks het grote aantal protesten tegen het nieuwe bedrijventerrein van tachtig hectare was de meerderheid van de raad toch voor. In het gebied Wijkevoort zitten nu nog vooral recreatiebedrijven en boerderijen. Die moeten gedeeltelijk plaats maken voor innovatieve bedrijven.Volgens wethouder De Vries moet de crème de la crème van de logistiek en maakindustrie zich vestigen op het terrein. GroenLinks heeft als coalitiegenoot ja gezegd tegen het nieuwe bedrijventerrein. De partij gaf daarmee het laatste zetje voor doorgang van het plan. De coalitiepartners CDA en D66 hielpen die partij, in een netelige positie, om de plannen voor Wijkevoort een groenere tint te geven. Dat dit lukte was een opluchting voor GroenLinks-fractieleider Evelien Kostermans. ,,Het bedrijventerrein heeft ontegenzeglijk een grote impact op het landschap”, weet ook zij. Maar nu kreeg ze de zekerheid dat het effect een stukje wordt verzacht

Studenten van de Design Academy Eindhoven (DAE) gaan Valkenswaard doorlichten. Ze willen erachter komen hoe het dorp aantrekkelijker gemaakt kan worden voor jongere mensen. De aftrap was op 21 september, met een uitgebreide fietstocht door de gemeente. In december worden hun eerste ervaringen in woord en beeld gedeeld met onder meer de inwoners van Valkenswaard.De samenwerking tussen de gemeente Valkenswaard en DAE is tweeledig. De studenten maken werk van de gestelde taken voor het verblijven van jongeren in Valkenswaard. Tevens is er voor een driejarige periode een vriendschapsovereenkomst gesloten. Als ‘Vriend van DAE’ krijgt Valkenswaard immers toegang tot het speciale DAE-netwerk met zijn studenten en professionals en kan zich nog steviger positioneren in de regio. Maar het geldt ook als basis voor verdere toekomstige samenwerking.

Tijdens de coronacrisis klinkt er veel kritiek op gestapeld wonen. Terecht, want een appartement zonder buitenruimte wordt in deze tijd een gevangenis. Maar ook zonder de bedreigingen van een wereldwijd virus zou gestapeld wonen veel prettiger, gezonder en duurzamer moeten. Hoogbouw kan groen én pandemie-proof. Blog van architect Bart Mispelblom Beyer.

De stad staat onder druk. Maar ook in de stad zijn er mogelijkheden om weerbaar te worden tegen klimaatverandering. Waag organiseert een landelijke hackaton De Groene Stad op 30 september. Stadmakers, natuurexperts, studenten, onderzoekers, kunstenaars, stadsboeren, ontwerpers, techneuten, ondernemers, projectontwikkelaars en beleidsmakers aan de slag met uitdagingen op het gebied van: bovengronds vergroenen met ondergronds ruimtegebrek; met participatie meer biodiversiteit in de stad; de waarde van groen in stedelijke planning; met groen weerbaarder tegen de klimaatcrisis.

Panorama Nederland toert al geruime tijd door Nederland en biedt velen inspiratie om na te denken over de toekomst van ons land. De tour wordt afgesloten met een online event van 21-24 september. Hoe maken we bestaande woonwijken – gebouwd in de jaren 60 – 70 en 80 - klaar voor de toekomst? Dat was de centrale vraag in de ontwerpprijsvraag Panorama Lokaal. 21 teams maakten plannen voor zeven locaties: Bargeres in Emmen, Haarlem Schalkwijk, Julianadorp in de gemeente Den Helder, Rotterdam Beverwaard, Tilburg-Noord, Westwijk in Vlaardingen en Mosterdhof in Westervoort. Op 24 september worden online de winnende teams bekendgemaakt.

Klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit en landdegradatie vormen een steeds grotere bedreiging voor ons welzijn. De tijd begint te dringen om daar iets tegen te doen en 'woorden in daden om te zetten'. De studie Inzichten uit mondiale milieuverkenningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geeft een samenvatting van de hoofdboodschappen van vijf mondiale milieuverkenningen op het gebied van klimaat, landgebruik, biodiversiteit en grondstoffengebruik. Hieruit zijn lessen getrokken voor Nederlandse duurzaamheidstransities.

Als het aan het kabinet ligt, gaat de nationale overheid weer een actieve rol spelen bij de ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkelingen in Nederland. Dat blijkt uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) die minister Ollongren (BZK) op 11 september naar de Tweede Kamer heeft verstuurd. De visie spreekt onder meer over de oprichting van een Rijksontwikkelbedrijf en de selectie van 14 gebieden waar het Rijk (meer) de regie neemt bij de ontwikkeling.

De gemeente Etten-Leur presenteerde begin 2020 een ‘60 procent-versie’ van de Omgevingsvisie. 60 procent, omdat belangrijke thema’s in dit concept nog ontbreken. Zo moet de gemeente in latere versies nog aangeven waar in de toekomst nieuwbouw plaats kan vinden, en of er ruimte is voor wijzigingen in het hoofdwegennet. Iedereen die wilde kon een eerste reactie geven op de 60 procent die er al wél ligt. Het leidde tot 25 reacties van uiteenlopende belanghebbenden. Ook de provincie Noord-Brabant reageerde. De provincie is lovend over de voortgangen zegt dat Etten-Leur voorop lijkt te lopen, een hoog ambitieniveau laat zien en op erg veel terreinen al een richting heeft aangegeven. Elke gemeente in ons land moet over een paar jaar beschikken over een Omgevingsvisie

De ministerraad heeft op voorstel van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op 11 september ingestemd met toezending aan de Tweede Kamer van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Met de NOVI geeft het kabinet richting aan de grote opgaven die de inrichting van Nederland de komende dertig jaar ingrijpend zullen veranderen. Denk aan het bouwen van ongeveer 1 miljoen nieuwe woningen, ruimte voor opwekking van duurzame energie, aanpassing aan een veranderend klimaat, ontwikkeling van een circulaire economie en omschakeling naar kringlooplandbouw. Alles met zorg voor een gezonde bodem, schoon water, behoud van biodiversiteit en een aantrekkelijke leefomgeving.

Het College van Rijksadviseurs pleit voor een nieuwe deal tussen boer en de maatschappij. We moeten toe naar een landschapsinclusieve landbouw, waarin boeren een eerlijk inkomen ontvangen voor het produceren van gezond voedsel en een aantrekkelijk, toegankelijk, biodivers landschap en waarbij het zorgen voor schoon water, schone lucht en een vitale bodem vanzelfsprekend zijn. Dit staat in een advies dat Rijksadviseur Berno Strootman op 9 september aanbood aan Minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Eerder dit jaar organiseerde het Tilburgse architectuurcentrum CAST in samenwerking met Vereniging Deltametropool en Kunstloc Brabant de Design Challenge ‘Out of the Box’. Vier teams gingen aan de slag om innovatieve ontwerpoplossingen te bedenken voor een duurzame inpassing van logistieke bebouwing in het landschap, onder meer om ‘verdozing’ tegen te gaan. Op 21 augustus vond in Tilburg en presentatie- en debatavond plaats over de Design Challenge ‘Out of the Box’. De vier deelnemende ontwerpteams presenteerden hun visie en ontwerpvoorstel en gingen daarover in gesprek. Omroep Tilburg heeft de bijeenkomst in de LocHal vastgelegd.

Planners en ontwerpers, blijf niet afzijdig, maar help mee om de negatieve gevolgen van logistieke verdozing tegen te gaan. Dit advies geeft Merten Nefs, ontwerper en onderzoeker bij Vereniging Deltametropool, in zijn recensie op Archined van ‘Steel Cities: The Architecture of Logistics in Central and Eastern Europe’. In dit boek leggen de schrijvers dit ‘distributiecentrum van Europa’ onder de loep, met daarin centra die door omwonenden vaak ‘stalen steden’ worden genoemd.

De TU Eindhoven (TU/e) richt een nieuw instituut op dat zich gaat richten op vraagstukken rond de zogeheten energietransitie, de overgang van fossiele brandstoffen naar een duurzame energievoorziening. Samen met de industrie rond Eindhoven gaat het Eindhoven Institute for Renewable Energy Systems (EIRES) 'slimme oplossingen ontwikkelen voor de conversie en opslag van energie'.

Om als land groener uit de coronacrisis te komen moet er veel meer actie ondernomen worden op bedrijventerreinen, stelt Cees-Jan Pen, voorzitter van de Circular Economy Award. Volgens hem moeten gemeenten en lokale ondernemers ambities omzetten in concrete acties.

Bedrijventerreinen zijn gemiddeld voor slechts 1 procent van hun grondoppervlakte voorzien van groenblauwe structuren. Dit blijkt uit een onderzoek van Rienstra Beleidsonderzoek en Beleidsadvies in de Provincie Zuid-Holland, die representatief is voor andere provincies in Nederland. Ter vergelijking: de openbare ruimte in een gemiddelde 2e generatie VINEX-wijk in Zuid-Holland is voor 6 procent voorzien van groenblauwe structuren, ongeveer zes keer zoveel als gemiddeld bij een bedrijventerrein.

Zowel binnenstedelijke verdichting als een op de mens gefocust leefbaar stadsleven zijn populaire concepten in de hedendaagse Nederlandse stedenbouwkunde. Sebastien Reinink onderzocht hoe deze op het oog tegengestelde discoursen over de stad elkaar kunnen versterken. Uit zijn TU Delft masterthesis stedenbouwkunde ‘Victory compact city’ blijkt dat er drie specifieke elementen zijn die de compacte stad op een haalbare manier kunnen verbinden aan ‘urban life’.

De Tilburgse gemeenteraad staat in september voor de keuze: wel of geen bedrijventerrein Wijkevoort. Coalitiepartij GroenLinks kan daar de weegschaal doen doorslaan. Maar wanneer ze alsnog tegen het geplande terrein voor XXL logistiek en industrie stemt, betekent dat hoogstwaarschijnlijk een breuk met de partners D66, VVD en CDA. Een terugblik op een verhitte discussieperiode over XXL-logistiek.

Gemeenten, provincies en waterschappen krijgen een tweede steunpakket van € 777 miljoen voor de compensatie van inkomsten die zij mislopen en de extra kosten die zij maken door corona. Dat hebben minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en staatssecretaris Vijlbrief van Financiën op 31 augustus laten weten. Met deze steun kunnen lokale en regionale overheden de dienstverlening aan hun inwoners op peil houden. Hiermee komt de totale verleende steun op ruim € 1,5 miljard voor 2020. Gemeenten ontvangen ook nog eens € 60 miljoen en provincies € 8 miljoen om lokale culturele voorzieningen zoals openbare bibliotheken, muziekscholen, musea, filmhuizen en de lokale informatievoorziening te ondersteunen.

De gemeente Breda vraagt het Rijk 10 miljoen euro aan bijdrage voor de ontwikkeling van het Havenkwartier. Het gaat om het gebied in de oksel van de Speelhuislaan en de Belcrumweg waar 490 huizen verrijzen en 91 woningen in complex Klavers Jansen dat ernaast ligt, ook wel de Strip. Een aantal hallen van de vroegere machinefabriek Backer en Rueb is behouden gebleven. Er zijn nu plannen om wonen te combineren met creatief ondernemerschap, cultuur en horeca. Over een jaar of drie moet de eerste woning er staan. Maar de sanering, ontsluiting van het gebied, het wegwerken van de auto (ondergronds parkeren), vergroenen van de Speelhuislaan en een aan te leggen promenade aan de Belcrumhaven zorgen voor oplopende kosten.

Kunstenaar Collin van der Sluijs maakt op uitnodiging van de gemeente Tilburg schilderingen op de twee muren van wooncomplex Kedentsche Hoek. De kunstenaar schildert al sinds zijn elfde, maakte muurschilderingen in verschillende steden. Distels lijken op te stijgen uit zijn muurschildering. Die distels horen bij het textielverleden van de stad. Vroeger werden ze gebruikt voor het ruwen, een aanpak die bijvoorbeeld dekens hun donzigheid geeft. En zijn schildering verwijst naar museum De Pont, iets verderop. De gemeente Tilburg wil meer muurschilderingen in de stad.

Culturele instellingen en gemeenten tonen zich steeds bewuster van het belang te verduurzamen in de culturele sector. In de afsluiting van de tweede State of Sustainability op 25 juni merkt theatermaker Laura van Dolron op dat we er zo erg van houden ons bewust te worden van een thema als duurzaamheid, dat we dit soms verwarren met iets doen. In het onderzoek dat op de State of Sustainability werd gepresenteerd en de gesprekken die daaromheen geprogrammeerd waren, stond daarom juist het realiseren van verduurzaming centraal. Een verslag.

In de beleidsbrief ‘Van coronacrisis naar duurzaam herstel’ draagt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL ) suggesties en voorbeelden aan om met het herstelbeleid de hardnekkige problemen met gevolgen voor de kwaliteit van de leefomgeving aan te pakken. Voorbeelden daarvan zijn de uitstoot van broeikasgassen, klimaatverandering en klimaatadaptatie, het verlies aan biodiversiteit en verspillend grondstoffengebruik. Ook kan het herstelbeleid bijdragen aan de aanpak van problemen op de woningmarkt, de arbeidsmarkt en mobiliteit.

Met het combineren van woningbouw en herbebossing valt veel winst te behalen, bepleiten Vincent Lokin (Kernteam Coalitie Bos & Hout) en Harry Boeschoten (Staatsbosbeheer – Programmadirecteur Groene metropool). Zowel voor de gezondheid en welzijn van bewoners als de businesscase voor woningbouwontwikkeling.

De 21e eeuw kent grote uitdagingen: het weer wordt extremer, de zeespiegel stijgt, de biodiversiteit neemt af en er is een nijpend tekort aan woningen. Deze uitdagingen concentreren zich vaak in steden. Overheden, bedrijven en burgers hebben grote ambities waarmee ze deze uitdagingen willen aangaan, maar het bijbehorende budget is vaak beperkt. In het boek Reinventing Multifunctionality: innovation through integration beschrijven adviseurs Jurgen van der Heijden en Denise de Blok van AT Osborne hoe deze ambities gerealiseerd kunnen worden op een manier die juist geld oplevert. Hoe deze aanpak werkt belichten ze aan het voorbeeld van Waterplein Oudenbosch in de gemeente Halderberge.

In het Klimaatakkoord staat dat afspraken over de energietransitie om een goede ruimtelijke aanpak vragen. Dat wordt zelfs genoemd als ‘noodzakelijke voorwaarde voor het halen van de klimaatdoelstellingen’. Hoe de instrumenten van de nieuwe Omgevingswet precies te benutten, is wat acht pilotgemeenten in 2019 onderzochten in een kennistraject. Boxtel, Den Haag, Goes, Groningen, Maastricht, Súdwest-Fryslân, Tilburg en Zoeterwoude presenteerden op 23 juni deze uitkomsten in een digitale slotbijeenkomst, waar zo’n 160 belangstellenden aanwezig waren. Eén van de conclusies: samenwerking tussen de vakwerelden ruimte en energie vraagt tijd en energie, maar loont.

Het is een vraag die regelmatig gesteld wordt: is het wel mogelijk om steden verder te verdichten én de woonomgeving tegelijkertijd leefbaar én klimaatadaptief te maken? Volgens een groep Zweedse onderzoekers is een verdubbeling van het aantal inwoners van steden in 2050 mogelijk, zonder dat dit consequenties heeft voor de ruimtelijke kwaliteit.

Volgens architect Lyongo Juliana is de bubbel waar de meeste architecten in leven niet representatief voor de huidige samenstelling van Amsterdam. De wensen van de grootste groep Amsterdammers, mensen met een migratieachtergrond, worden vergeten. Een interview met Lyongo Juliana over inclusiviteit en diversiteit in de woningbouwarchitectuur. Julian os sinds dit voorjaar Architect in Residence bij Arcam. Het architectuurcentrum in Amsterdam.

De protesten na de dood van George Floyd hebben het debat over racisme en segregatie in Amerikaanse steden doen oplaaien. Reinout Kleinhans, Universitair Hoofddocent Stedelijke Vernieuwing aan de TU Delft, vraagt zich af in hoeverre de ongelijkheid in Amerikaanse steden van toepassing is op de Europese situatie. En: “Hoewel de coronacrisis de discussie over segregatie en institutioneel racisme nu aanwakkert, moeten we vrezen dat sommige effecten van COVID-19 op segregatie pas op langere termijn zichtbaar worden.”

Hoe kunnen ouderen in coronatijd deel blijven uitmaken van het culturele leven? Het netwerk Lange Leve...! in ’s-Hertogenbosch organiseert samen met bewoners een coronaproof programma met diverse kunstvormen. Deze maand is de aftrap op Zuid, waar relatief veel ouderen wonen. Een grasveldje wordt ’schoon’’ gemaakt.  ‘’We gaan hier oefenen voor een zéér exclusieve dansvoorstelling; dan is het wel zo handig dat het veld schoon is", weet choreograaf Nana van Moergestel. Samen met haar collega Neel Brans stippelt ze de grote lijnen uit. De twee, afkomstig uit Breda, hebben jaren geleden de 'broedplaats' Dansnest opgezet. Het duo heeft vier professionele dansers meegebracht. En dan ontstaat een georganiseerde dansvoorstelling in een co-creatie tussen dansers én de bewoners.