Trends & Ontwikkelingen

In de zesdelige VPRO-documentaireserie 50 jaar hiphop in Nederland - Iemand moet het doen duiken regisseurs Ivan Barbosa en Sacha Vermeulen diep in de cultuur, de pijn, de trots en de kracht van de Nederlandse hiphopscene. Met eerlijke verhalen en een scherpe blik toont de serie hoe hiphop veel meer is dan muziek – het is een levensstijl, een attitude, een filosofie. De docu toont de bloei en strijd van de Nederlandse hiphopcultuur. Van de eerste cyphers in buurthuizen en graffiti op metro’s tot miljoenen streams en volle zalen. De eerste aflevering is op zondag 30 november. 

Nu er een onderzoek komt naar de mogelijke inzet van de panden Bessems, Kunstfront en Timmerfabriek-zuid als culturele vrijplaatsen, kan de sloop van de Mondi-fabriek in Maastricht doorgaan en het terrein worden ingericht als tijdelijke parkeerplaats op topdagen. Binnen de gemeenteraad leefte eerder een brede wens om cultuur, met name vrijplaatsen, een plek te geven in of bij de grote Mondifabriek, die Maastricht gekocht heeft. Tijdens een bezoek van een politieke delegatie op 10 september bleek dat gebouw te groot, onhandig en vol asbest. 

Er leven grote zorgen bij kunstenaars in Eindhoven. Ruimte waar ze hun gang kunnen gaan wordt steeds schaarser. De komende twee jaar zouden er zo’n vijf voetbalvelden aan creatieve werkruimte verdwijnen. De gemeente erkent het probleem en werkt aan een oplossing. "We zijn nu bezig om met twee atelierpanden beschikbaar te maken. Dat is zo'n 4000 vierkante meter", zegt cultuurwethouder Saskia Lammers.

In het kader van de besparingen binnen de cultuursector heeft Vlaams minister van Cultuur Caroline Gennez (Vooruit) beslist om het budget voor de Ultimas, de Vlaamse cultuurprijzen, vanaf 2026 volledig te schrappen. Er zullen dus geen Ultimas meer worden uitgereikt. Zo komt er na meer dan twintig jaar een einde aan de Vlaamse cultuurprijzen.

Lucette ter Borg verkent in een essay in NRC de poëtische, filosofische en ecologische betekenis van paddenstoelen. Ze verbindt persoonlijke herinneringen aan het zoeken in het bos met kunst, muziek en wetenschap. Paddenstoelen vormen een rijke bron van inspiratie in kunst, muziek en literatuur. Componist John Cage zag in hun stilte en structuur een muzikale metafoor, wat leidde tot zijn boek A Mycological Foray. In de literatuur verwoordt Olga Tokarczuk het verlangen om een paddenstoel te zijn: vrij van ego en tijd. Kunstenaar Zeger Reyers gebruikt paddenstoelen in installaties die vergankelijkheid en transformatie tonen. Deze creatieve benaderingen laten zien hoe paddenstoelen symbool staan voor verbondenheid, vernieuwing en het loslaten van het zelf.

Kunst en cultuur dragen aantoonbaar bij aan gezondheid, welzijn en sociale samenhang. Toch worden de meeste sociaal-artistieke samenwerkingen nog altijd tijdelijk gefinancierd vanuit cultuurbudgetten. Tijdens het symposium Versterken met Cultuur, op 9 oktober 2025 in de Turmac Cultuurfabriek in Zevenaar, stond daarom één vraag centraal: hoe kunnen we domeinoverstijgend en duurzaam financieren wat werkt? Meer dan 100 deelnemers — van financiers en makers tot ambtenaren en onderzoekers — deelden hun ervaringen en ideeën. De middag liet zien dat gezamenlijke actie niet alleen sociaal-artistieke samenwerking versterkt, maar ook systeemverandering in gang kan zetten. 

Het debat over de toekomst van het hoger kunstonderwijs in Brabant gaat op 30 oktober niet door. De bijeenkomst wordt verplaatst naar het voorjaar van 2026 omdat er meer tijd nodig is om de discussie voor te bereiden. Zo wordt er nog overlegd met Hogeschool Avans en Fontys Hogescholen. Aldus een mededeling van het bestuur van De Kunst van Brabant.

Kunstgebouw bestaat 30 jaar! Dat werd gevierd op dinsdag 14 oktober met partners en stakeholders uit het culturele veld. Tijdens deze feestelijke bijeenkomst presenteerde Kunstgebouw haar meerjarenbeleidsplan, waarin de visie op de toekomst van cultuurparticipatie en cultuureducatie in Zuid-Holland werd gedeeld. Kunstgebouw wil de komende jaren gemeenten en culturele partners nog sterker ondersteunen bij het ontwikkelen van duurzaam cultuurbeleid en betekenisvolle culturele programma’s. 

Nergens straalt je ster zo helder als in Hollywood. Daar naam maken, een Oscar winnen: ook in de 21ste eeuw blijft dat het hoogste goed in de filmwereld. Wel kalfde Hollywoods hegemonie af; zijn aandeel in de mondiale bioscoopmarkt slonk van 90 procent in 2010 naar minder dan 70 procent in 2024. Het is nu ook een ander Hollywood dan in 2000.  De zes grote studio’s die er de dienst uitmaakten – Disney, Warner Bros, Sony, Paramount, Universal, 20th Century Fox – staan nu in de schaduw van Big Tech, die heer en meester is in online-streaming:  Netflix, Google (YouTube), Amazon (Prime) en Apple (TV+). Dat dwingt de zes oude studio’s tot fusies. Hollywood ging tegelijk digitaal en internationaal en had Los Angeles steeds minder nodig. De bosbranden die begin dit jaar villa’s van filmsterren in as legden, versterkten de doemstemming in een stad die vreest als Detroit een schim van zijn glorieuze verleden te worden. In de NRC een essay over de veranderende invloed van Hollywood. 

Op 4, 5, 6 en 7 november om 22.30 uur zendt NPO 2 Extra drie korte documentaires uit die Newton films maakte voor de Kunstparade Binnenhofrenovatie, waarin kunstenaars reflecteren op thema’s als verbinding, natuur en de rechtsstaat. Fanfare volgt kunstenaar Aukje Dekker, terwijl zij twaalf fanfareleden en twaalf zangers uit verschillende provincies samenbrengt zonder repetitie of regie. Het Hof van de Leeuw toont kunstenaars Margit Lukács & Persijn Broersen tijdens de creatie van hun geanimeerde operafilm. Graniet volgt theatermaker Arlon Luijten bij een muzikale relatietherapie met de rechtsstaat.

In 2028 volgt de Letse koordirigente Krista Audere (36) Daniel Reuss op als artistiek leider van Cappella Amsterdam. Dit seizoen leidt ze het koor alvast in drie programma’s. ,,Het liefst wil ik mezelf in zeven delen opsplitsen en kijken hoe ver ik kom.”  In een geseculariseerde samenleving als de onze kunnen mensen de vaak religieuze aard van koormuziek als een drempel ervaren. Tegelijkertijd is Gen Z religieuzer dan eerdere generaties. Hoe denkt ze dat de koorwereld daarmee om kan gaan?

“Vroeger hadden mensen hun thuis, hun baan en dan de kerk: een third space waar ze zochten naar zingeving en zichzelf vragen stelden. In West-Europa hebben we die third space nauwelijks meer, en nu verliezen we ook de second space – werk – omdat zovelen van ons thuis werken. Hoe meer we plekken verliezen waar we met onszelf kunnen zijn, hoe meer cultuur zal overblijven als de plek waar we die verbinding wel kunnen maken. We worden voor mensen als het ware hun zondagse kerkdienst.”

Op 23 november 2025 vindt de 10e editie van de European Arthouse Cinema Day plaats. Op deze wereldwijde actiedag zetten ruim 600 onafhankelijke filmtheaters in meer dan 45 landen filmcultuur, artistieke vrijheid en internationale dialoog centraal. De dag is een krachtig signaal voor democratie, culturele diversiteit en grensoverschrijdende uitwisseling. Na de recordeditie in 2024 met 90.000 bezoekers, keert deze jubileumeditie terug met een nóg groter internationaal netwerk van samenwerkende filmtheaters, filmmakers en publieksinitiatieven, van Oekraïne tot Bangladesh en van Venezuela tot Zuid-Korea.

Begin oktober werd de zin ‘Free Today, Free Forever | Vandaag vrij, altijd vrij’ vereeuwigd op een muur aan de Markkade in Breda. In totaal werkten ruim 60 vrijwilligers samen om in 16 uur een 105 meter lange en 6 meter hoge, tijdelijke muurschildering te realiseren. De tekst is ontleend aan het werk van Surinaamse schrijver, verzetsstrijder en antikoloniaal activist Anton de Kom (1898–1945) en staat symbool voor de voortdurende strijd voor vrijheid en rechtvaardigheid.

Om immersieve manieren van storytelling onderdeel te maken van het DNA van het museum, nodigde het Design Museum twee designers in residence uit. Aan de hand van verschillende projecten ontwikkelen de ontwerpers steeds nieuwe vormen van interactieve, immersieve storytelling. Daarin wordt samengewerkt met het museumteam van curators en suppoosten. Ook ontwikkelen ze een roadmap zodat het museum vervolgens ook zelf aan de slag kan met deze extra betekenislaag. Zo wordt de inzet van digitale technologie een duurzaam onderdeel van de culturele instelling.

Een onderdeel van DDW zijn de Dutch Design Awards (DDA). DDA bekroont jaarlijks de meest toonaangevende ontwerpers. Uit een shortlist van vijftien zeer talentvolle genomineerden heeft de jury drie winnaars gekozen. De ontwerptalenten Vera van der Burg, Willem de Haan en Marten van Middelkoop & Joost Dingemans van studio Plasticiet hebben zaterdagavond 18 oktober de Ermerging Talent Award in ontvangst genomen. De winnaars komen ieder uit een andere hoek van het ontwerpveld – van materiaalinnovatie tot ruimtelijke interventie en AI.

Nachtcultuur wint razendsnel terrein in de stedelijke beleidsarena. Amsterdam had in 2021 de primeur met een nachtbeleidsvisie. Daarna volgden in hoog tempo de overige drie grote steden. Maar ook middelgrote gemeenten hebben nachtcultuur ingebed in het lokale cultuurbeleid of doen er vooronderzoek naar. Wat valt onder nachtcultuur en wat is de betekenis ervan voor een stad en haar bewoners? In Boekman Extra #49 een chronologische verkenning op basis van documenten in de Kennisbank van de Boekmanstichting.

De Boekmanstichting verzamelt de reacties op de sector over de verkiezingsplannen. Op welke partij stem je als je wilt dat kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector een stevige plek krijgen in het volgende kabinet? Wie pleit voor structurele investeringen?
Welke programma’s benadrukken de maatschappelijke waarde van kunst en cultuur als verbindende kracht? Wie verdedigt de vrijheid en onafhankelijkheid van de media? En hoe geven partijen betekenis aan het begrip ‘cultuur’ in hun verhaal? Op deze vragen geven de documenten in de kennisbank een antwoord. 

Op woensdag 29 oktober gaan we weer naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Wat zeggen de partijprogramma’s over cultuur en de (podium)kunsten? Welke partijen willen extra investeren of juist liever bezuinigen? In hoeverre zetten ze zich in voor de bestaanszekerheid van makers? De Theaterkrant las de paragrafen over kunst en cultuur in de partijprogramma’s van de grootste politieke partijen.

De cultuurparagrafen van bijna alle politieke partijen erkennen het belang van kunst voor onze samenleving. Vanwege het belang van kunst en cultuur, ziet een aantal partijen een sterkere maatschappelijke rol voor kunstenaars voor zich. Daarnaast zijn er veel voorstellen voor sociale toegankelijkheid, met opvallend veel aandacht voor cultuureducatie en -participatie. Net als bij de vorige verkiezingen gaat er opnieuw veel aandacht uit naar een betere spreiding van cultuurgelden over het land. Geen enkele partij noemt in haar programma concrete bedragen die zij willen investeren of bezuinigen in de culturele sector.

Kunstdocenten kunnen de wereld van jongeren verbreden door hen kennis te laten maken met allerlei vormen van kunst, betoogt Peter de Boer, creative director van een startup. Wie kunst doorgrond, begrijpt wat er zich in de maatschappij ontvouwt – of zich gaat ontvouwen. 

Functionarissen die gemeenten inzetten vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC), zorgen voor allerlei opbrengsten. In vrijwel alle gemeenten werken ze aan de drie ambities van de BRC: meedoen (96%), sterke aanbieders (92%) en sterke verbindingen (86%). Maar door verschillen in de lokale invulling lopen de opbrengsten soms sterk uiteen. Dat blijkt uit de Monitor Brede Regeling Combinatiefuncties 2024 van het Mulier Instituut.

Vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC) kunnen gemeenten functionarissen inzetten om deelname aan sport en cultuur te verhogen. In de regeling staan sinds 2023 zes functieprofielen. In de praktijk gebruiken gemeenten allerlei verschillende benamingen. Dit blijkt uit een peiling van het Mulier Instituut onder BRC-functionarissen. 

Sinds 2023 is er een vernieuwde versie van de BRC. Iets meer dan de helft (56%) van de BRC-functionarissen is bekend met de zes functieprofielen die daarin staan. Lokaal worden vaak functietitels gebruikt die niet in de regeling staan, zoals sportcoach, verenigingsadviseur of beleidsmedewerker sociaal domein. Volgens veel BRC-functionarissen begrijpen organisaties en inwoners hun rol nog onvoldoende. De variatie aan functietitels lijkt hieraan bij te dragen.

Het Curiosity Cafe, een innovatieve werkplaats van Fontys Academy of the Arts waar kunst en technologie elkaar ontmoeten, gaat een maand lang een livestream uitzenden. Om te verbinden en te laten zien wat het Curiosity Cafe doet, maar ook “warmte te geven in de koude winterdagen.” Het Curiosity Cafe bestaat nu een aantal jaar en is een plek binnen Fontys Academy of the Arts (FAA), waar studenten en medewerkers langs kunnen komen om te experimenteren, demonstreren en inspireren, waarbij de focus ligt op ontdekking, kunst en technologie. 

K-pop, K-food, K-drama en K-technologie. Zet er een K voor en het wordt bijna altijd gegarandeerd een succes. K-Wave, de wereldwijde populariteit van de Zuid-Koreaanse cultuur, leeft onder studenten en dat is precies waarom Fontys nu met een gloednieuwe minor komt én daar zelfs een steentje aan bijdraagt. De minor, onderdeel van de opleiding International Business, krijgt de naam ‘About the K-Wave’ en speelt in op de wereldwijde opkomst van Zuid-Korea als invloedrijke speler op het gebied van entertainment, technologie en economie. 

Vanwege de vele ontwikkelingen op het raakvlak kunst en gezondheid organiseerde de Nederlandse Dansdagen een speciaal programma met lezingen, rondetafelgesprekken, voorstellingen en een filmcompilatie. Ook selecteerde het festival drie makers met een beperking voor de Innovatieprijs, die Marc Vlemmix won.

Vooral in de afgelopen tien jaar nam de aandacht voor de betekenis van dans voor de gezondheid en het welzijn van mensen een enorme vlucht. Wereldwijd verschenen er wetenschappelijke onderzoeken die aantoonden dat dans het beste medicijn tegen depressie is, en dat mensen door te dansen hun lichamelijke, cognitieve en sociale vaardigheden vergroten. Zo verbeteren hun geheugen, balans, motoriek, mobiliteit én hun algehele gevoel van welzijn. Kunst kan helpen voorkomen dat je ziek wordt, en als je ziek bent, bijdragen aan veerkracht. De esthetische ervaring verruimt je blik.

Tijdens de Frankfurter Buchmesse 2025 hebben toonaangevende vertegenwoordigers van internationale organisaties uit de uitgeef- en boekensector de gezamenlijke verklaring Belonging Matters — For Our Sector, Our Societies, and the Stories We Share gelanceerd. De boodschap is helder: het gevoel van erbij horen, belonging, is essentieel voor het vrije verkeer van ideeën, het versterken van democratische waarden en het stimuleren van diversiteit binnen het boekenvak.

De verklaring benadrukt dat inclusie en representatie in het hart van de boeken- en uitgeefsector moeten staan. Alleen zo kunnen alle betrokkenen – schrijvers, uitgevers, boekverkopers, bibliotheken en lezers – daadwerkelijk bijdragen aan een open, rechtvaardige en veerkrachtige samenleving. Door ruimte te maken voor uiteenlopende stemmen wil de sector ervoor zorgen dat lezers overal toegang hebben tot verhalen en kennis vanuit een breed scala aan perspectieven.

Nederlandse films trekken deze week opmerkelijk veel volle zalen in de bioscopen. Drie van de vijf best bezochte bioscoopfilms zijn momenteel van eigen bodem: het psychologische drama Voor de meisjes, de strippersfilm Onze jongens 3 en de komedie Straf.  De top 20 bevat zeven Nederlandse producties. Dat blijkt uit cijfers van de Nederlandse bioscoopbranche. Het is de afgelopen jaren niet vaak gebeurd dat er zoveel Nederlandse producties tegelijkertijd in de lijst met best bezochte bioscooptitels staan.

Mr. K is afgelopen maandavond tijdens het Sitges International Fantastic Film Festival in Spanje uitgeroepen tot winnaar van de Méliès d’Or. Regisseur Tallulah Schwab is daarmee de eerste Nederlandse winnaar van deze Europese filmprijs voor genrefilms.

Drie dagen na de spectaculaire roof in het Louvre, en een dag na de gebruikelijke sluiting op dinsdag, konden kunstliefhebbers het museum woensdagochtend vanaf 9.00 uur weer bezoeken. Alleen de Apollogalerij, waar de inbraak plaatsvond, blijft tot nader order gesloten.

De directeur van het Louvre, Laurence des Cars, verschijnt woensdagmiddag om 16.30 uur voor de Franse Senaat om uit te leggen hoe het heeft kunnen gebeuren dat dieven sieraden stalen uit het beroemdste museum ter wereld. De senatoren willen onder meer weten hoe het gesteld was met de beveiliging van de Apollogalerij, waar zich de koninklijke juwelencollectie en de kroonjuwelen bevinden — zo’n achthonderd stukken in totaal. Acht daarvan, juwelen uit de Franse kroon, zijn bij de roof buitgemaakt. De conservator van het Louvre raamde de schade dinsdag op 88 miljoen euro.

De Nederlandse Muziekprijs , de hoogste onderscheiding voor musici in de klassieke muziek in Nederland, wordt vanaf 2025 op een nieuwe manier tweejaarlijks toegekend. De eerste uitreiking van deze staatsprijs volgens de vernieuwde werkwijze vindt plaats in het seizoen 2026-2027. 

De prijs is niet langer verbonden aan een studietraject of aanmelding door musici zelf. Een onafhankelijke jury selecteert een aantal kandidaten en volgt hen gedurende een periode van ongeveer zes maanden in hun artistieke praktijk. Daarna draagt de jury een winnaar voor aan het bestuur van Fonds Podiumkunsten. De prijs wordt door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap uitgereikt in het seizoen 2026-2027. De winnaar ontvangt een geldbedrag van € 45.000 en een beeldwerk. De prijs wordt overhandigd tijdens een concert dat de winnaar zelf artistiek vormgeeft. 

KVB Boekwerk publiceerde deze week het vervolg op een onderzoek uit 2019. KVB Boekwerk gaat in het onderzoek in gesprek met professionals en consumenten om te achterhalen wat de hedendaagse meerwaarde van boekhandels is.

Om de kracht van de boekhandel te behouden en te vergroten, doet KVB Boekwerk zes aanbevelingen. Boekhandels worden aangemoedigd om hun lokale identiteit zichtbaar te maken, samen te werken met partners in de omgeving en de winkel vaker in te zetten als plek voor ontmoeting en activiteiten. Ook wijst het onderzoek op het belang van een levendig netwerk waarin boekhandelaren ideeën en kennis uitwisselen.

Uit het onderzoek blijkt dat de boekhandel zich heeft ontwikkeld tot een plek waar meer gebeurt dan alleen verkoop. Het brengt mensen samen, stimuleert gesprekken en geeft kleur aan het lokale leven. Dat menselijk contact en de culturele betrokkenheid blijken minstens zo belangrijk als de boeken zelf.

Christian van Houwelingen (31) is uitgeroepen tot Museumtalent 2025. De prijs werd uitgereikt tijdens het Museumcongres op 9 oktober. Van Houwelingen onderscheidt zich door zijn combinatie van onderzoek, digitalisering en creatieve projecten binnen het Nationaal Onderwijsmuseum. De Museumtalentprijs is ingesteld door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om verjonging en vernieuwing in de erfgoedsector te stimuleren. De prijs richt zich op jonge professionals (tot 32 jaar) die werken met museale collecties in Nederland.