Trends & Ontwikkelingen

Minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer presenteerde onlangs de Ontwerp-Nota Ruimte, waarin het rijk de ruimtelijke doelen voor de komende decennia omschrijft. Nederland moet een fijne plek zijn om te werken, wonen en leven. Daarom is het belangrijk om erfgoed een plek te geven in deze transitie.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) presenteert de resultaten van een verkennend onderzoek, uitgevoerd door advies- en ingenieursorganisatie Arcadis, naar de rol van cultureel erfgoed binnen grootschalige stedelijke ontwikkelingsprojecten. Een belangrijke conclusie uit het rapport is de noodzaak van landelijke regie en coördinatie. Door erfgoed niet als hindernis, maar als strategisch instrument te benaderen, verbindt je verleden, heden en toekomst op een duurzame manier in de stedelijke ontwikkeling van Nederland.

Platform en netwerk World Music Forum NL heeft besloten om na 20 jaar haar activiteiten definitief te beëindigen. Als waardevol netwerk, kennishub en aanjager van de Nederlandse sector global/ world heeft het forum deze sector in binnen- en buitenland op de kaart gezet. “Niet alleen speelde teruglopende financiering hierbij een rol. Het is tijd voor verandering en verjonging. De verantwoordelijkheid ligt nu bij de podia, festivals en overige stakeholders” aldus directeur Sonja Heimann. In de tussentijd blijft de website het komende jaar nog operationeel als kennishub. Het archief van World Music Forum NL wordt beheerd door stichting Ritmundo.  

DPG Media geeft alle studenten in Nederland tussen 16 en 25 jaar een kosteloos digitaal abonnement op alle nieuwsmerken van het mediabedrijf. Met deze stap wil DPG Media de ‘nieuwskloof’ bij jongeren dichten en de mediawijsheid vergroten. De actie is een reactie op de dalende interesse van jongeren in nieuwsplatformen die kwaliteitsnieuws brengen en de toenemende blootstelling aan desinformatie via sociale media. Vanaf 14 oktober kunnen studenten het gratis abonnement krijgen met hun studentenpas. 

Pf #6 staat in het teken van de veelzijdigheid van de fotografie. Fotografen bewegen zich tussen uiteenlopende genres: van landschap en portret tot stilleven, documentaire en mode, van straat- en architectuurfotografie tot conceptuele experimenten en visuele storytelling. Al jaren toont Pf, het magazine voor de professional, hoe rijk die veelzijdigheid is in de praktijk. Dit nummer brengt portfolio’s met de grote verscheidenheid die het medium eigen is. 

Steeds minder kinderen in Nederland beleven plezier aan lezen. Uit onderzoek dat vorige week in een persbericht is uitgebracht van PanelWizard in opdracht van Kinderzwerfboek (2025) blijkt dat één op de drie kinderen lezen niet leuk vindt. Onder middelbare scholieren gaat het zelfs om bijna de helft die lezen saai noemt. Dat is zorgelijk, want leesplezier hangt sterk samen met leesvaardigheid: wie met plezier leest, leest vaker en beter. Toch gebeurt er tegelijkertijd iets positiefs. Volgens cijfers van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), die in september 2025 zijn verschenen, waren er nog nooit zoveel kinderen en jongeren lid van de bibliotheek. 

Het beeld dat hieruit ontstaat is tweezijdig: Nederland heeft de fysieke en structurele voorwaarden om van lezen een vanzelfsprekend onderdeel van het leven te maken, maar het lukt nog niet om kinderen dat lezen ook echt te laten waarderen. Met andere woorden: de infrastructuur groeit sneller dan de motivatie.

Hoe interpreteren experts uit de sector de trends in de Museumcijfers? In deze reeks van 3 vragen aan spreekt de Museumverenging met professionals uit de museumsector over hun inzichten op de cijfers en ontwikkelingen. Van directeuren tot collectiespecialisten: ontdek hoe verschillende specialisten de uitkomsten duiden en welke kansen zij zien voor de sector.

Daarnaast deelt de Museumvereniging elke week een nieuw interview met collega's uit verschillende musea over hun werk, drijfveren en inzichten. Deze gesprekken zijn nu terug te lezen. 

Met de lancering van de Pitchcode 2025 zetten zeven brancheorganisaties (bvA, VIA, DDA, IDEA, BNO, DDMA en PMA), op initiatief van FONK Magazine, een belangrijke stap richting een eerlijker, transparanter en professioneler pitchproces binnen de creatieve industrie. De Pitchcode biedt heldere richtlijnen voor hoe opdrachtgevers en bureaus op een duurzame manier kunnen samenwerken. Denk aan duidelijke briefings, beperkte deelname aan pitches, een eerlijke vergoeding voor deelnemende bureaus, en respect voor intellectueel eigendom. Zo ontstaat een gelijker speelveld en een proces dat meer gericht is op kwaliteit dan op kwantiteit.

Op initiatief van Designlink en Dutch Design Week krijgt industrial product design dit jaar een eigen plek in het Klokgebouw tijdens de Dutch Design Week. Onder de naam ID Hub bundelen veertien bureaus en bedrijven hun krachten om de kracht en relevantie van product design gezamenlijk te presenteren. De deelnemers tonen met concrete cases hoe industrieel productontwerp kan bijdragen aan actuele maatschappelijke opgaven, waaronder klimaatverandering, geopolitieke spanningen en grondstoffenschaarste. 

In 2026, 2027 en 2028 is er nieuw budget beschikbaar voor een aantal projectregelingen van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Het gaat om Projectregeling Talentontwikkeling 2025-2028, Projectregeling Co-creatie - Instellingen, Projectregeling Co-creatie - Samen werken aan cultuur en Projectregeling Co-creatie - Gemeenschappen. Voor deze regelingen zijn de openingsdata nu bekend gemaakt. 

De subsidieregeling Versterking landelijke infrastructuur amateurkunst 2025 ondersteunt het amateurkunstveld in Nederland door de landelijke infrastructuur ervan te versterken. Dit jaar ondersteunt het Fonds voor Cultuurparticipatie landelijke amateurkunstkoepels, provinciale steuninstellingen en culturele organisaties op verschillende niveaus en disciplines vanuit de regeling. Van april tot juni 2025 konden voor deze subsidie plannen worden ingediend; in totaal zijn 30 plannen van 26 aanvragers gehonoreerd. 

De twaalf provinciale steuninstellingen spelen een cruciale rol in het versterken van het amateurkunstenveld. Ook hun plannen zijn gehonoreerd en zij gaan ieder provinciebreed in samenwerkingsverbanden aan de slag met praktische ondersteuning bij het ontwikkelen van netwerken, zichtbaarheid en kennisdeling op het gebied van bestuurskracht, ledenwerving en organisatorische vaardigheden.  

Voor een geschikte sportschool, gezellig café, goed restaurant en genoeg groen hoeven volwassenen in Nederland naar eigen zeggen niet ver te reizen. Het overgrote deel van de ondervraagde achttienplussers was vorig jaar (heel) tevreden over de meeste voorzieningen in de eigen regio, blijkt uit dinsdag gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Met ziekenhuizen, culturele voorzieningen, scholen en huisartsenpraktijken in de omgeving is ruim 70 procent content. Bijna de helft van de respondenten (49,1 procent) is ontevreden over het woningaanbod in de regio.

De column van Rinske van de Goor vertelt over Anne (88), die ondanks ernstige gezondheidsproblemen zelfstandig leeft. Haar dagelijkse routine kost haar zoveel energie dat er weinig overblijft voor wat haar leven waardevol maakt: familie en kunst. Van de Goor pleit voor het accepteren van hulp, niet als verlies van autonomie, maar als middel tot levensgeluk. 

Anne probeert thuiszorg en ervaart verlichting en plezier. Van de Goor eindigt haar column met kritiek op het politieke beleid dat zorgpersoneel tekort laat ontstaan, ondanks beloften over ouderenzorg. Zorg vraagt geen applaus, maar daadkrachtig beleid. Het verhaal benadrukt de waarde van hulp en menselijke waardigheid in ouderdom.

Gisterenochtend werd een plaquette onthuld aan de gevel van het Koninklijk Theater Tuschinki in Amsterdam. Daarmee is de bioscoop officieel toegevoegd aan de lijst Treasures of European Film Culture. Treasures of European Film Culture werd gelanceerd in 2022 om de aandacht te vestigen op plaatsen met filmhistorische betekenis zodat ze bewaard worden voor komende generaties. Met de toevoeging van elf nieuwe plekken bevat de lijst nu zo’n zestig locaties. 

Op 9 oktober startte de 39ste editie van Cinekid. Het is de eerste editie van Joanne Oldenbeuving als directeur. Filmkrant ondervroeg haar over de rol die het festival volgens haar kan en moet spelen, het bereiken van kinderen die niet vanzelfsprekend in contact komen met film, wat ‘kwaliteit’ nou eigenlijk is en de noodzaak van een bredere blik met betrekking tot financiering. De openingsfilm is dit jaar ‘Koning van de Zwervers’. 

In de aanloop naar de landelijke verkiezingen van oktober 2025 zien we een opvallende trend: steeds meer politici in Nederland schrijven boeken. Van manifesten en beleidsstukken tot persoonlijke memoires en essays. Deze publicaties bieden een unieke inkijk in de gedachten en visies van de politici. Wat opvalt is dat deze schrijvende politici niet beperkt zijn tot één politieke stroming, maar terug te vinden zijn bij bijna alle partijen, van klein tot groot

Op 10 oktober 2025 werd voor de zesde keer de CFAP Prijs uitgereikt. De prijs voor producenten die uitzonderlijke prestaties neerzetten, ging dit jaar naar Corine Meijers, oprichter en producent van Studio Biarritz. Zij heeft zich in korte tijd ontwikkeld tot een belangrijke speler in de wereld van VR-, AR- en AI-producties.

Het Nederlandse circusfestival Circolo in Tilburg biedt dit jaar een podium voor makers die het genre op eigen wijze vernieuwen. Júlia Campistany en Aylish Bik laten zien dat circus niet alleen draait om virtuositeit, maar ook om kwetsbaarheid, nieuwsgierigheid en het vinden van een stem in een veeleisende kunstvorm. In de achtergrond van deze makers speelt het Nederlandse circusecosysteem een belangrijke rol. 

Volgens maker Piet van Dycke biedt het festival en bijbehorende ondersteuningsprogramma’s jonge artiesten de ruimte om te experimenteren en hun praktijk te verdiepen. “Zonder die stappen in het ecosysteem is er geen doorgroei." Nieuwe Directeur Astrid Cats kan niet wachten om mensen te betoveren met haar circus. “Festival Circolo heeft de kracht om mensen echt te bewegen”, zegt ze enthousiast.

Voor het eerst biedt een Europees kunstmuseum een overzicht van het werk van de inheems Australische kunstenaar Emily Kam Kngwarray. Het is een opmerkelijke tentoonstelling, en niet alleen door de schilderijen en textielwerken: de manier waarop het Tate Modern de werken presenteert, is voorbeeldig voor andere kunstmusea.

Met design kun je prima de geschiedenis van een land vertellen, maar komen onderbelichte en onderdrukte stemmen daarin ook aan bod? Zeker! Als voorproefje van het boek Nieuwe Iconen. Een andere kijk op vier eeuwen Dutch Design presenteren tien designexperts hun persoonlijke keuze.

Daarnaast presenteert de Volkskrant een selectie van meer dan dertig producten, bedacht, ontwikkeld en gemaakt in Nederland met volop aandacht voor mens en natuur. Zoals de lapjesvlag, bouwblokken, nieuwe houten klompen en tegeltjes aan de wand. 

Het John F. Kennedy Center for the Performing Arts heeft een bijzondere koerswijziging aangekondigd. Komend seizoen zal voor alle symfonische concerten het Amerikaanse volkslied, The Star-Spangled Banner, worden gespeeld. De nieuwe maatregel werd recent zichtbaar bij een uitvoering van de National Symphony Orchestra (NSO), waar het volkslied voorafgaand aan het concert werd gespeeld. Voorheen gebeurde dat alleen bij bijzondere gelegenheden. Het initiatief kwam van Richard Grenell, de interim-voorzitter van het Kennedy Center. Volgens CNN maakte zijn benoeming deel uit van Trumps hervorming van het Kennedy Center-bestuur.

De Auteursbond lanceert op 17 oktober de campagne AI = Jatwerk. Met deze actie willen de ruim 2.000 leden aandacht vragen voor wat zij zien als grootschalige inbreuken op het auteursrecht door grote technologiebedrijven. Volgens de Auteursbond vormt kunstmatige intelligentie de grootste schending van auteursrechten in de geschiedenis. 

Jochem Myjer heeft voor de tweede keer een Poelifinario gewonnen, de belangrijkste Nederlandse cabaretprijs. Myjer kreeg tijdens het Cabaretgala in theater Diligentia in Den Haag de prijs in de categorie Entertainment met zijn voorstelling Net Alsof. In 2018 won de cabaretier al eens met zijn show Adem in, Adem uit. Soundos El Ahmadi viel in de prijzen in de categorie Engagement met haar voorstelling Witte Ruis. In de categorie Kleinkunst ging de prijs naar 2025-1 van Jan Beuving.

Een reeks bijeenkomsten over de volgens musici, artiesten en producers vervelende neveneffecten van het verdienmodel van de streamingdienst trekt internationaal de aandacht. Waar eerdere acties zich vooral op artiesten richtten, focust Death to Spotify juist op de gebruiker.

De aanleiding voor Death to Spotify is het boek Mood Machine van muziekjournalist Liz Pelly, dat in januari verscheen. Pelly beschrijft hoe luisteraars ‘passieve, ongeïnspireerde consumenten’ zijn geworden. De grootste boosdoeners zijn volgens haar automatisch gegenereerde afspeellijsten, gebaseerd op iemands luistergeschiedenis.

De Gieskes-Strijbis Podiumprijs, de grootste podiumprijs van Nederland, is dit jaar uitgereikt aan theatermaker Carolina Bianchi en harpist Remy van Kesteren. De prijs wordt jaarlijks toegekend aan makers die een bijdrage leveren aan onder meer de diversiteit van de podiumkunsten in Nederland. De twee makers zijn in hun middenloopbaan (“mid-career”) en manifesteren zich door vernieuwende, genre overstijgende projecten. De drie niet-winnende genomineerden ontvangen €10.000.

Remy van Kesteren is een innovatieve harpist. Hij werkt in muziek-, dans- en filmproducties met eigen composities die conventionele genres overschrijden. De Braziliaanse theaterregisseur en performer Carolina Bianchi verkent thema’s als seksueel geweld, macht en kunstgeschiedenis, vaak via literaire en visuele referenties.

Vlaanderen en Nederland sloten in 1995 een cultureel verdrag. Hoe zijn de onderlinge verhoudingen dertig jaar later? De Lage Landen praat erover met de voorzitter van de Nederlandse Raad voor Cultuur, de van oorsprong Vlaamse Kristel Baele, en Joop Daalmeijer, die in 2023 de eerste Ensor ontving vanwege zijn grote verdienste voor de Vlaams-Nederlandse samenwerking. ‘In Nederland zijn kunst en cultuur franje, in Vlaanderen hoort het er echt bij. Daar heeft het te maken met identiteit en cohesie, met samen dingen doen. Dat is een wezenlijk verschil. Als je van kinds af aan leert dat het normaal en belangrijk is, ga je er later ook meer aan hechten.’

Baele: “Ik vind ook dat er meer geld naar cultuur moet en meer aandacht voor de regio’s. Maar ik wil nog een lans breken voor twee andere dingen. Allereerst cultuureducatie. Dat is in Vlaanderen nog steeds beter geregeld dan in Nederland. Het is een onderdeel van het curriculum dat er net als sport gewoon bij hoort, terwijl het hier helemaal is uitgekleed. En het andere is amateurkunst. Muziekscholen en wijkcentra waar je met elkaar cultuur kunt maken.”

De VNPF heeft namens de poppodia en -festivals gereageerd op de internetconsultatie van het Besluit Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties (VBAR). Dit besluit werkt de wet uit die het onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen moet verduidelijken. De VNPF ondersteunt de doelstelling van de VBAR, maar acht de huidige uitwerking in de AMvB juridisch te beperkt en praktisch onwerkbaar voor de culturele sector. In de pop- en festivalwereld wordt veel gewerkt met zelfstandigen voor tijdelijke, specialistische en artistieke functies. In de huidige vorm dreigt het besluit meer rechtsonzekerheid en uitvoeringslasten te creëren dan duidelijkheid.

Het provinciebestuur heeft besloten de subsidieregels voor het Groeiplan Noord- en Midden-Limburg 2025-2028 vast te stellen. Vanaf 1 oktober 2025 is deze subsidieregeling voor het versterken van de culturele infrastructuur in Noord- en Midden-Limburg geopend. Bij de subsidieregeling kan aanspraak gedaan worden op vier onderdelen: deskundigheidsbevordering, residenties en experimenteerruimte, grote producties en culturele festivals en projecten. De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat het culturele aanbod in Noord- en Midden-Limburg in omvang en diversiteit achterblijft ten opzichte van het culturele aanbod in Zuid-Limburg. Om de culturele infrastructuur te versterken is het ‘Groeiplan Noord- en Midden-Limburg' opgesteld.

Het is slecht gesteld met de mentale gezondheid van de Nederlanders. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) stelt dat er sprake is van een ‘hypernerveuze samenleving’: een wereld die steeds sneller draait, waar prestatiedruk en individualisme de boventoon voeren. Het advies van de Raad is duidelijk: kijk verder dan individuele interventies, we moeten als samenleving op de rem. Het advies van Cultuurconnectie: structurele ontspanning vraagt om structurele ruimte voor cultuurbeoefening. In een tijd waarin alles sneller moet, biedt cultuur juist vertraging, verbinding en ruimte.

Recensies halen vaak slechte leescijfers. Om kunst aan de lezer te brengen wordt daarom steeds vaker gekozen voor interviews, tips en trendstukken. Begrijpelijk, maar door niet meer kritisch te beschouwen verliest cultuur aan betekenis volgens Toef Jaeger.

Kritiek plaatst kunst in context en stimuleert reflectie. Zonder serieuze kritiek dreigt kunst te verworden tot oppervlakkige consumptie. Jaeger pleit voor meer ruimte voor kritieken in media, omdat ze bijdragen aan cultuurhistorisch besef en maatschappelijke duiding. Kritiek is geen luxe, maar noodzaak voor een gezonde, democratische samenleving.

Design leent zich uitstekend om de geschiedenis van een land te vertellen. Voor Nederland in het bijzonder. Alles hier is tot in de puntjes ontworpen – denk aan de verkavelde polders in De Grote Bosatlas of een simpele Hema-vaas op een witte salontafel van Jan des Bouvrie. Maar al deze iconische ontwerpen vertellen telkens hetzelfde verhaal: nuchter, ietwat streng en soms moraliserend, maar ook kritisch en eigenwijs – noem het een protestantse traditie. Kortom, design dat alle clichés over Nederland bevestigt.

Zijn er ook ontwerpen die de verborgen verhalen vertellen en onderdrukte stemmen laten horen? Zeker! Als voorproefje van het boek Nieuwe Iconen. Een andere kijk op vier eeuwen Dutch Design presenteren tien designexperts in de Volkskrant hun persoonlijke keuze.

Tijdens het Museumcongres sprak Lonnie G. Bunch, voorzitter van het Smithsonian Instituut, de Nederlandse museumsector toe over het belang van moed en onafhankelijkheid in onzekere tijden. Hij waarschuwde voor politieke druk om geschiedenis te verfraaien, zoals onder Trump. Ook Yuliia Vaganova uit Kyiv benadrukte de kwetsbaarheid van musea in oorlogstijd. 

Ondanks positieve cijfers over museumbezoek in Nederland, heerste er bezorgdheid. Natuurlijk zijn we gespannen. En bang. Anna van Leeuwen volgt de de centrale boodschap van Bunch: ‘Nu is het moment om moed te tonen.’ Juist als je bang bent, moet je moedig zijn. Dat geldt niet alleen voor museummedewerkers.

Met lessen uit de filmwereld kan de sport haar voordeel doen, denkt het Centrum Veilige Sport Nederland. ‘Ongemak en machtsverhoudingen zorgen voor onuitgesproken persoonlijke grenzen.’ Zarah Bracht is theaterregisseur en intimiteitscoördinator bij films. Haar boodschap is een interessante voor de Nederlandse sportwereld die net als haar sector zoekende is naar de beste aanpak van grensoverschrijdend gedrag, zonder het grensverleggende karakter – zo eigen aan de sport – op te geven. 

Tijdens de modeweek in Parijs viel het grote aantal debuterende ontwerpers op, waaronder Duran Lantink bij Jean Paul Gaultier. Zijn gedurfde collectie riep gemengde reacties op, vooral door een controversieel bodysuit. Toch bevatte de show veel verwijzingen naar Gaultiers erfgoed en straalde ze energie en lef uit. 

In totaal presenteerden twaalf ontwerpers hun debuut in twee weken, een teken van onrust in de modewereld. De meest geprezen show was die van Matthieu Blazy bij Chanel, die met een frisse, vrouwvriendelijke collectie een nieuwe koers inzette voor het klassieke modehuis.