In de Staat van het Onderwijs 2021 pleit de Inspectie van het Onderwijs voor meer aandacht voor basisvaardigheden in het onderwijs en het verkleinen van de kansenongelijkheid. Dit pleidooi sluit naadloos aan op wat Stichting Lezen en de Leescoalitie in hun Oproep tot een ambitieus leesoffensief stellen: goed kunnen lezen is van wezenlijk belang voor schoolsucces, persoonlijke ontwikkeling en de samenleving in het algemeen

“Negen jaar geleden had Nederland ruim vijftienhonderd bibliotheeklocaties, inclusief alle mini-vestigingen en afhaalpunten. Twee jaar geleden waren dat er al een kleine vijfhonderd minder. In diezelfde periode zijn er wel meer bibliotheekvestigingen op scholen geopend. Maar die hebben als nadeel dat ze in de weekenden en vakanties vaak dicht zijn. En als nadeel voor de makers van de kinderboeken dat veel van die schoolbibliotheken geen leengeld afdragen.” De helft van de scholen in Nederland heeft geen schoolbibliotheek. En in sommige gemeentes is ook geen gewone bibliotheek. Als je kinderen aan het lezen wil krijgen, is ruime toegang tot boeken wel de eerste vereiste, betoogt Manon Sikkel, kinderboekenambassadeur.

De Friese aanvraag voor de landelijke regeling MuziekMatch van het ministerie van OCW is gehonoreerd met een bedrag van 50.000 Euro. De MuziekMatch is een financiële impuls voor publieke én private partijen om samen te werken aan structureel muziekonderwijs op de basisscholen in de provincie. Meer dan tachtig Friese partners als scholenkoepels en muziekverenigingen ondertekenden in 2018 het convenant Méér Muziek in de Klas Lokaal Fryslân, waarin staat dat elk kind, binnen zijn eigen leef- en woonomgeving, gelijke kansen krijgt om zijn of haar muzikale identiteit te ontwikkelen, talent te ontplooien en leerprestaties te verbeteren. Met het Muziekakkoord zijn er vervolgens afspraken gemaakt over de manieren waarop deze belofte waar kan worden gemaakt, waaronder deskundigheidsbevordering voor leerkrachten en vakdocenten, ondersteuning bij het ontwikkelen van lesprogramma’s op de scholen en het gezamenlijk organiseren van optredens. Het muziekonderwijs kan de steun goed gebruiken, zegt Thijs Oud van Keunstwurk. "De afgelopen jaren hebben we wel wat klappen gehad met het muziekonderwijs na schooltijd. Ook de muziekscholen en -verenigingen hebben het lastig. Dan is het mooi dat je het onderwijs kunt steunen op de scholen zelf."

Hoe kun je je kunstlessen relevanter, betekenisvoller en uitdagender maken? Geef je leerlingen opdrachten die een kunstenaar ook had kunnen bedenken. Of leen ze direct van kunstenaars. Een atelier vol voorbeelden en tips met de Wicked Arts Assignments van Melissa Bremmer en Emiel Heijnen als inspiratiebron. Bea Ros met de inhoudelijke terugkoppeling van het LKCAtelier van 1 april jl.

“Kunstvakken zijn bij uitstek geschikt om betekenis te geven aan ervaringen die diepe indruk achterlieten, en ook om emoties een plaats te geven en te delen. Uit ervaring weten wij dat kinderen en jongeren die ervaringen heel goed kunnen vangen in bijvoorbeeld een songtekst, een fotoreeks of een ‘spoken word’-gedicht. Zo kunnen ze, naast al het geleerde, ook uiting geven aan de geleden eenzaamheid tijdens corona, de saaie weken thuis, de struggle om toch aan je huiswerk te gaan. Geholpen en gestimuleerd door een kunstvakdocent zullen er rake, ongemakkelijke, mooie en ontroerende dingen worden gemaakt.” Dat schrijft Maarten Bremer, onderwijsdeskundige. Reduceer de kunstvakken niet tot voetnoot. Dit n.a.v. de zorgen van minister Slob over de effecten van de coronacrisis op leerlingen van het basis- en middelbaar onderwijs. Het gevaar bestaat dat de aandacht daarbij bijna volledig uitgaat naar cognitieve vakken.

Geef als sector één actiepunt mee aan de formateur van het nieuwe kabinet, schrijft onderzoeker Dirk Monsma: Benoem kunstdocenten binnen de vaste formatie van ieder schoolteam in het primair onderwijs. Zet daarvoor alle tijdelijke regelingen om in structureel geld voor de kunstdocent.

Film in de Klas, het gezamenlijk initiatief van het Nederlands Film Festival, Schooltv, NPO Start en Netwerk Filmeducatie, introduceert Schoolfilm van de Maand. Elke maand wordt uit de collectie van Film in de Klas één film geselecteerd en samen met een lespakket beschikbaar gesteld. Docenten kunnen de film en het lespakket online of in de klas gebruiken voor het primair en voortgezet onderwijs. Film in de Klas werd vorig jaar gelanceerd om scholieren door heel het land met de Nederlandse film- en beeldcultuur in contact te brengen en hen bewust te leren kijken. Film in de Klas geeft docenten de mogelijkheid filmeducatie gemakkelijk in het onderwijs op te nemen. De films en lespakketten zijn gratis beschikbaar. De eerste film is Yulia & Juliet. In deze korte film van Zara Dwinger maken we kennis met twee tienermeiden die een lesbische relatie hebben.

Het advies Tijd voor focus verscheen op 25 maart en schreef de Onderwijsraad op verzoek van de Tweede Kamer. De raad stelt o.m. dat er teveel verantwoordelijkheden op de schouders van individuele leerkrachten liggen. Leraren in het basisonderwijs komen niet of nauwelijks nog toe aan de kern van hun vak: het geven en ontwikkelen van onderwijs. Dat gaat ten koste van de kwaliteit van het onderwijs, de huidige werkverdeling laat te weinig tijd voor onderwijsontwikkeling. Het advies is om meer focus aan te brengen onder meer door óók te investeren in specialisatie en extra krachten op school. Het advies van de Onderwijsraad komt op een moment dat scholen geïnformeerd worden over de aanpak van het Nationaal Programma Onderwijs. Het advies van de Onderwijsraad, gecombineerd met de extra gelden voor het Nationaal Programma Onderwijs, kan een mooie opmaat zijn, zo schrijft het LKCA in een reactie op Tijd voor Focus, naar een meer structurele plek voor (kunst)vakdocenten in het basisonderwijs. Door de extra gelden krijgen scholen de mogelijkheid om ervaring op te doen met de inzet van kunstvakdocenten en vakexperts op het gebied van kunst en cultuur en de meerwaarde voor hun leerlingen en hun scholen zelf te ervaren.

Basisscholen en bibliotheken kunnen tot 1 juli 2021 tot 500 euro korting krijgen als ze een professionele kinderboekenschrijver live voor de klas boeken als finale van De Schoolschrijver-lesprogramma’s. Deze schrijvers – oftewel Schoolschrijvers – zijn ware rolmodellen, die op kinderen en leerkrachten enthousiasme overdragen voor boeken, en die als geen ander kunnen lesgeven in verhalen schrijven. Deze kortingsactie wordt mogelijk gemaakt door het Nederlands Letterenfonds. Het fonds vergoedt de auteurshonoraria, waardoor de all-in tarieven voor onze lesprogramma’s nu zeer voordelig zijn en schrijvers ondersteund worden in hun waardevolle werk

Per 2021 maken het Jeugdeducatiefonds en Méér Muziek in de Klas zich samen sterk voor muziekonderwijs op basisscholen waarvan meer dan de helft van de leerlingen opgroeit in armoede. De samenwerking is een spin-off van het MuziekopleidersAkkoord dat op 7 oktober 2020 werd ondertekend. Het Jeugdeducatiefonds tekende dit Akkoord mee om het belang van muziekonderwijs voor bij het fonds aangesloten scholen en hun leerlingen te onderstrepen.

Voer concrete referentieniveaus in voor kunstzinnige oriëntatie in het primair onderwijs, adviseert Emiel Heijnen. Zet concrete stippen op de horizon die omschrijven wat leerlingen op een bepaald moment in de schoolloopbaan minimaal moeten weten en kunnen. Of durven we dat niet aan? Heijnen is lector kunsteducatie aan de Amsterdamse Hogeschool voor de kunsten.

Om alle basisscholieren in de gemeente Roosendaal kennis te laten maken met de talloze sportieve en creatieve activiteiten in hun eigen omgeving, is jaargang 2021 van Sjors Creatief en Sjors Sportief van start gegaan. ‘Roosendaal is een heel creatieve en een heel sportieve stad, dus je kunt uit ontzettend veel activiteiten kiezen', schrijven de wethouders Toine Theunis en René van Ginderen in het voorwoord van het boekje, dat aan alle kinderen beschikbaar wordt gesteld. In dat boekje staat ook hoe de organisaties achter Sjors - en dat zijn Sport Service Noord-Brabant en CultuurCompaan - omgaan met de coronaregels.

,We gaan het artistiek en creatief vermogen van de leerlingen stimuleren”, zegt Cécile Cooijmans van CultuurCompaan. Deze organisatie verzorgt het cultuuronderwijs op de Roosendaalse scholen voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Nog meer dan al het geval was, komen de interesse en de behoeftes van de leerling centraal te staan. ,Ze gaan meer onderzoeken, meer initiatief nemen. Ze mogen bijvoorbeeld hun eigen materialen uitkiezen.” Door al deze vrijheden wordt het voor CultuurCompaan straks wel een stuk ingewikkelder om voor elke school een programma op te stellen. Daarom is Cooijmans heel blij met het gegeven dat de gemeente Roosendaal het budget voor cultuureducatie heeft opgehoogd. De informatiesessies die CultuurCompaan voor het onderwijs en de professionele cultuuraanbieders heeft georganiseerd zijn goed bezocht. Deze maand wordt er weer met de scholen en de zogeheten cultuurprofessionals gesproken.

De icc-cursus vierde vorig jaar het 15-jarige bestaan en inmiddels telt Nederland bijna 10.000 gecertificeerde cultuurcoördinatoren. Welke rol speelt en welk belang heeft de cultuurcoördinator bij de ontwikkeling van cultuuronderwijs in het primair onderwijs? Dat is te lezen in het magazine Cultuurcoördinator NL 2020. Wat beweegt icc-trainers? Wat willen zij vooral meegeven aan cultuurcoördinatoren in opleiding? Hoe zijn al die cultuurcoördinatoren verdeeld over het land, en zijn mannen nog steeds sterk ondervertegenwoordigd zoals in 2015 het geval was? Hoe geef je als cultuurcoördinator vorm aan de verschillende rollen en competenties? En wat komt erbij kijken als je bovenschools cultuurcoördinator bent?

Het Koninklijk Concertgebouworkest en Schooltv werken aan een reeks bijzondere en leerzame muziekfilmpjes. Met de titel ‘Tussen je oren’ verschijnen vanaf januari 12 filmpjes, waarin kinderen de hoofdrol spelen. Door het Concertgebouworkest gespeelde klassieke meesterwerken roepen bij hen fantasieën op, die in de filmpjes tot leven komen. De muziek loopt uiteen van Mozart, Beethoven en Mahler tot Prokofjev, Stravinsky en Adams. Naast de kinderen en een acteur figureren ook enkele musici uit het orkest. Zo speelt in het eerste filmpje, ‘Fernando en Piazzolla’, concertmeester Liviu Prunaru mee, en in het tweede filmpje fluitist Julie Moulin. De filmpjes zijn te zien op het YouTube kanaal van het orkest. De reeks sluit aan op de campagne ‘Waar luister jij naar?’ waarmee het Concertgebouworkest sinds 2019 landelijk aandacht vestigt op klassieke muziek. ‘Tussen je oren’ kan onder meer in de les gebruikt worden door leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs. Bij ieder filmpje worden lesbrieven gemaakt met meer informatie over het Concertgebouworkest, de componist, het gespeelde werk en het instrument dat in het filmpje centraal staat. De filmpjes geven aanleiding tot opdrachten waarin niet alleen muziek aan bod komt, maar ook onderwerpen als emoties, planeten, sprookjes en filosoferen.

Hoe kunnen culturele instellingen bijdragen aan doorlopende leerlijnen cultuuronderwijs in het basisonderwijs? Fianne Konings onderzocht dit in haar proefschrift, met Cultuur in de Spiegel als theoretisch kader. Zij ontwikkelde daarbij drie instrumenten voor analyse, richtlijnen, ontwerp en evaluatie.

En weer gaan de scholen dicht. Op het onderwijs wordt een zware wissel getrokken. Minister Slob (OCW) maakt vanaf januari 2021 210 miljoen extra vrij voor scholen en mbo-instellingen om hulp in te kunnen zetten. Dit geld is bedoeld om de druk op de docenten en schoolleiders te verminderen, bijvoorbeeld bij schooluitval, en kan ingezet worden voor extra docenten en ondersteuners, maar ook voor meer gastlessen – onder andere op het gebied van cultuur en sport. De oproep van Ronald Kox, hoofd cultuureducatie bij LKCA: zet dit geld ook in voor cultuuronderwijs. Schoolbestuurders en penvoerders van Cultuureducatie met Kwaliteit, ga hierover in gesprek! ‘’ Mogelijk zorgt deze lastige periode voor een nieuwe, blijvende, ontwikkeling met meer verankering van én kansen voor cultuuronderwijs.”

Docenten in het mbo geven zelf invulling aan het keuzedeel Expressief Talent. Keuzedeel Expressief Talent bestaat uit twee delen. In deel A leren studenten hun eigen talenten en interesses in de verschillende kunstdisciplines ontdekken, om vervolgens in deel B te leren hoe ze die kunnen inzetten tijdens creatieve activiteiten met de doelgroep waar ze later mee gaan werken. Veel docenten vinden het lastig deel B zó vorm te geven, dat de activiteiten verdieping krijgen en afgestemd zijn op de doelgroep. LKCA ging op 17 november samen met mbo-docenten op zoek naar handvatten.

Basisschoolleerlingen uit Uden krijgen vanaf 2022 structureel kunst- en muziekles op school. Want ook Uden sluit zich aan bij Circle of Talent, een samenwerking tussen kunstencentra in Noord-Brabant om jong talent te 'scouten'. Juist culturele talenten zijn waardevolle, creatieve denkers en makers van de toekomst, die in de maatschappij, het bedrijfsleven en het onderwijs van toegevoegde waarde zijn, stelt Barbara Brouwer, directeur van Phoenix Cultuur in Meierijstad. Via dit leerprogramma krijgen kinderen en jongeren op de basisscholen en in het voortgezet onderwijs structureel kunstonderwijs waarin alle disciplines aan bod komen. Vervolgens kunnen ze in hun vrije tijd naar speciale talentklassen gaan en zo naar de topkunst, de kunstvakopleidingen, doorstromen. In Meierijstad volgen 15 kinderen zo de talentklas muziek en 7 de talentklas dans. Naast de lessen op hun eigen dansschool, muziekvereniging of band. Uden gaat nu als zesde plaats in Noord-Brabant meedoen met dit talentenprogramma. Het gaat Xpress heten. Kunst & Co, Phoenix Cultuur en cultuurpodium De Pul tekenden op 30 november een convenant voor Circle of Talent. De Pul gaat een belangrijke rol spelen, onder meer op het gebied van jongerenwerk en podiumfaciliteiten.

Het Platform Toekomst van Arbeid pleit voor de brede schooldag en een andere inrichting van het onderwijs. Ronald Kox, hoofd cultuureducatie bij LKCA, is hier allang groot voorstander van. Het biedt veel meer kansen voor cultuureducatie, en vermindert de kansenongelijkheid. Wat let ons?

Filmeducatie leert kinderen en jongeren bewust, kritisch en creatief om te gaan met de kracht van bewegend beeld en geluid. Welke kansen liggen er voor de werkpraktijk? Die vraag staat op 19 november in LKCAtelier centraal. Interessant voor leerkrachten PO en VO, ICC-trainers, cultuurcoördinatoren, kunstdocenten én beleidsmedewerkers.

Inmiddels telt Nederland bijna 10.000 gecertificeerde cultuurcoördinatoren. Hoe is de spreiding over de provincies? Zijn mannen nog steeds sterk ondervertegenwoordigd, zoals in 2015 het geval was? Hoe is de aanwas, kiezen jonge leerkrachten ook voor de cursus? Ter ere van het 15-jarig jubileum is LKCA in de cijfers gedoken. Enkele conclusies : mannen vormen 10% van de opgeleide icc’ers. Dit percentage is al jaren stabiel, terwijl het aandeel mannelijke leerkrachten in het PO de laatste jaren daalde. Mannen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd onder cultuurcoördinatoren. In Noord-Brabant zijn de afgelopen vijftien jaar in absolute zin de meeste cultuurcoördinatoren opgeleid: in totaal 1670. Ten opzichte van het aantal leerlingen in de provincie (op basis van de leerlingentelling van 1 oktober 2019) gaan Groningen en Drenthe aan kop.

Iedere donderdag tussen 15.00 en 17.00 uur opent LKCA het online atelier om kennis op te doen, kennis te delen, te discussiëren over actuele onderwerpen. Op 8 oktober sprak Ronald Kox in het LKCAtelier met Paul Collard (oprichter van de Britse stichting Creativity, Culture and Education) en Richard Smolenaers (Mocca Amsterdam) over hoe cultuuronderwijs kan leiden tot meer kansengelijkheid. Paul Collard van CCE : ‘Als je kunstenaars samen met leraren aan de slag laat gaan, gaan leraren anders lesgeven. Daarbij gaat het niet om wat ze onderwijzen, maar hoe ze dat doen. Er komt ruimte voor creativiteit en dat zorgt voor dieper leren en daardoor betere leerprestaties bij leerlingen.’ Vooral leerlingen in achterstandssituaties profiteren van zo’n creatieve aanpak in de klas.

Op 7 oktober tekenden alle conservatoria en pabo’s van Nederland het MuziekopleidersAkkoord. Daarin leggen zij een samenwerking van twaalf jaar vast. Met dit Akkoord, een initiatief van LOBO, Netwerk Muziek, Netwerk Muziekdocenten Pabo, Opleiders Overleg Docent Muziek en de stichting Méér Muziek in de Klas, werken de instituten toe naar duurzaam en kwalitatief goed muziekonderwijs in de lerarenopleidingen, waardoor de leerkrachten en vakleerkrachten van de toekomst goed toegerust en gemotiveerd zijn om muziekonderwijs aan te bieden in het primair onderwijs.

De passie voor de kunsten overbrengen op de leerkrachten van de toekomst. Dat is een van de doelen van de samenwerking tussen Fontys Pabo Veghel en CHV Academy, Circle of Talent Meierijstad. Om dit doel te bereiken krijgen de Pabo studenten workshops van kunstprofessionals van CHV Academy en gaan ze stage lopen in de kunstlessen op de basisscholen in Meierijstad. Alle kunstdisciplines komen in deze lessen aan bod, muziek, beeldend, theater en dans.

Nicolette Arets ontwikkelde voor haar onderzoek bij de Fontys-master Educational Needs een leeshulpmiddel voor kinderen en won daarmee een prijs. Onder de noemer ‘Hoe thuis lezen leuk, afwisselend, en leerzaam wordt’, won Arets de scriptiewedstrijd 10XBETER! van Kennisplaza. Uitgeverij Malmberg gaat de Letterbak daadwerkelijk uitgeven.  Haar ‘Letterbak’ draagt bij aan de oplossing van een actueel probleem: de ontlezing bij Nederlandse kinderen. Tijdens haar masteronderzoek bleek dat ouders betrekken bij het ontwikkelen van de leesvaardigheid van hun kind een goede impuls kan zijn. Een spelelement zou daarbij het beste werken. Na het testen van een aantal prototypes kwam daaruit de Letterbak voort. Die bezorgt kinderen plezier bij het lezen, stelt Arets. Arets’ Letterbak komt overigens alleen beschikbaar voor scholen. Dat betekent dat het niet in de winkels te koop zal zijn.

Op 20 juni 2019 maakte Méér Muziek in de klas samen met het ministerie van OCW en het Fonds voor Cultuurparticipatie bekend dat alle pabo’s deelnemen aan de regeling Professionalisering muziekonderwijs pabo’s. De opleidingsinstituten hebben besloten een langetermijnsamenwerking aan te gaan; een essentiële stap op weg naar muziekonderwijs voor álle basisschoolkinderen in Nederland. Dit wordt op  7 oktober 2020 bezegeld met het MuziekopleidersAkkoord.

In reactie op de lijn die minister Slob (OCW) schetste in zijn brief van 10 juni heeft de Kamer ingestemd met het vervolg van Curriculum.nu. Het traject wordt zo voortgezet, dat het past binnen de huidige omstandigheden in tijden van corona. Het ministerie heeft SLO opdracht gegeven om – samen met leraren, lerarenopleiders en vakdidactici – aan de slag te gaan met het vervolgtraject. Hoe dit traject er precies gaat uitzien, is na de zomer bekend. De verwachting is dat vanaf november 2020 teams aan de slag gaan. Voor de start van hun werk moeten de teams wachten op het advies van een wetenschappelijke curriculumcommissie over de voorstellen van de ontwikkelteams. Hoe het er precies uit gaat zien voor het cultuuronderwijs is daardoor onduidelijk.

Ook de komende vier jaar blijven gemeenten in Noord-Brabant fors investeren in cultuureducatie. 44 van de 56 gemeenten met minder dan 90.000 inwoners geven aan deel te willen nemen aan de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit 2021-2024. De deelname betekent dat deze gemeenten bereid zijn tot een gezamenlijke investering van 9 ton in cultuureducatie. Ook het Rijk en de provincie Noord-Brabant investeren. Dat komt neer op een jaarlijks totaalbedrag van minimaal 2,5 miljoen euro dat beschikbaar is voor cultuureducatie in het onderwijs. En dat bedrag kan nog verder oplopen.

Met een bedrag van circa € 500.000 per jaar, 4 jaar lang, staat de provincie Noord-Brabant ervoor garant dat elk kind in Noord- Brabant cultuuronderwijs kan krijgen. De provincie reserveert dit geld voor het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK). Dit programma is een vierjarige matchingsregeling van de Rijksoverheid, die erop gericht is cultuureducatie duurzaam in het curriculum van het (basis)onderwijs te verankeren. De rijksoverheid stelt per inwoner € 0,79 beschikbaar, in Noord-Brabant komt dat neer op een totaalbedrag van ruim € 1,8 miljoen. De provincie en de gemeenten moeten dit bedrag met eenzelfde bedrag matchen. Het grootste gedeelte hiervan wordt door de gemeenten betaald, en waar een kleinere gemeente niet het volledige matchingsbedrag kan bijdragen wordt de rest door de provincie aangevuld.

De Blazersklas van basisschool Het Palet in Hapert heeft de Brabantse voorronde van het NPO3 programma ‘Lang Leve de Muziek Show’ gewonnen. Ze gaan in september een gooi doen naar de Nederlandse titel. Op het Kerst Muziekgala 2020 treden de Paletmuzikanten, samen met de andere provinciewinnaars, op in het grootste schoolorkest van Nederland. Daarbij is koningin Maxima aanwezig, als erevoorzitter van het project Méér Muziek in de Klas. De prijs was een grote verrassing voor de ruim twintig Hapertse basisscholieren uit de groepen 5, 6 en 7. De school werkt nu drie jaar samen met de plaatselijke Muziekvereniging Kunst Adelt en Muziekschool Art4U om muziekonderwijs te promoten. Alle kinderen mogen kiezen uit een blaas - of percussie-instrument dat ze acht weken mee naar huis krijgen. Dankzij de lessen leren ze in die periode voldoende om samen met de harmonieorkest een optreden te kunnen verzorgen. Daarna kunnen ze kiezen om door te gaan in de Blazers- of Slagwerkklas.

De Taalunie en LKCA, het Landelijk Kennisinstituut voor Cultuureducatie en Amateurkunst, werken samen aan het in kaart brengen van de manieren waarop taal- en muziekonderwijs elkaar kunnen versterken. Onderzoeks- en adviesbureau Sardes is gevraagd om praktijkervaringen met de samenwerking tussen taal- en muziekonderwijs te beschrijven en te analyseren, voor zowel het basisonderwijs als voor enkele lerarenopleidingen in Nederland en in Vlaanderen. De voorlopige resultaten van dit onderzoek werden gepresenteerd tijdens een tweede expertbijeenkomst die plaatsvond in het HipHopHuis (Rotterdam).