Trends & Ontwikkelingen

Het Charlotte Köhler Stipendium 2025 gaat naar theaterauteur en dramaturg Nina van Tongeren. De aanmoedigingstoelage voor literair talent bestaat uit 5000 euro. Op 20 november is de uitreiking in het Amsterdamse muziekpodium Splendor.

Nederland loopt eenzaam voorop als het gaat om de distributie van VR-producties. En dat is geheel te danken aan Nu:Reality, dat programma’s verzorgt voor een aantal filmtheaters. Volgend jaar maakt het VR-distributieplatform de stap over de grens en wordt het programma Territoires Immersifs gelanceerd in Frankrijk.

De kwaliteit van de presentaties is hoog dit jaar. Dat mag ook wel, want de 37 kunstenaars(collectieven) die dit weekend hun werk presenteren, zijn gekozen uit 1.800 aanmeldingen. Bijzonder aan de Jan van Eyck, waar de gelukkigen zich een jaar lang verder kunnen ontwikkelen, is dat niet alleen kunstenaars worden aangenomen, maar ook bijvoorbeeld curatoren, schrijvers, muzikanten, ontwerpers en koks. Ook qua nationaliteiten is de diversiteit enorm: de deelnemers komen dit jaar uit 31 verschillende landen. De Volkskrant licht vier opvallende talenten uit.

“Digitale zaken hangen onderaan de voedselketen in Den Haag”, zegt Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA). Het Kamerlid is fel tijdens het verkiezingsdebat woensdag over de digitale samenleving op de Eindhovense Dutch Design Week. Daar tonen ontwerpers uit binnen- en buitenland hun ideeën en is digitalisering dit jaar een belangrijk thema. De vijf Kamerleden die te maken hebben met digitalisering zijn het over één ding roerend eens: het is bizar dat het thema deze verkiezingen totaal geen onderwerp van gesprek is. 

Om de digitalisering van Nederland hoger op de agenda te zetten, klinkt al langer de roep om een minister van Digitale Zaken aan te wijzen. Maar daar willen ze in Den Haag niet aan, zegt Kathmann. “Het is een spel van geld en macht. Een nieuw ministerie betekent dat er ook geld moet komen en andere ministeries zijn niet van plan om budget in te leveren. Er is geen investeringsagenda en dus geen geld. Daar komt bij dat technologie geen sexy onderwerp is, en dus is het geen thema.” 

Het Parijse Musée des Arts Décoratifs viert 100 jaar art deco met een tentoonstelling. Toch blijft art deco een ongrijpbare stroming die geen stroming is. Wel is er, van pennendoos tot vitrinekast, één belofte: schoonheid voor iedereen. 

Sinds deze week is in het Parijse Musée des Arts Décoratifs (MAD) de tentoonstelling 1925-2025. Cent ans d’Art déco te zien. In november is het honderd jaar geleden dat in Parijs de Exposition internationale des arts décoratifs et industriels modernes werd afgesloten die in april 1925 was begonnen, na diverse keren te zijn uitgesteld: eigenlijk zou ze in 1915 plaatsvinden, maar daar kwam de Eerste Wereldoorlog tussen. En zo werd de tentoonstelling in 1925 een viering van vooruitgang en de wens dingen mooi te maken, na jaren van vernietiging en lelijkheid.

Precies op de Nederland-Belgische grens aan de Loswal in Baarle verrijst de komende maanden het nieuwe Cultuurcentrum Baarle. Na veertig jaar discussie en financiële uitdagingen zetten beide burgemeesters dinsdagmiddag de symbolische eerste schop in de grond. Het huidige Cultuurcentrum Baarle (CCB) aan de Pastoor de Katerstraat voldoet al decennia niet meer.

Investeerder Bruheze Beheer bracht de komst van het nieuwe Cultuurcentrum Baarle in een stroomversnelling. Het bedrijf betaalt de bouw - bijna 10 miljoen euro - en verhuurt de ruimtes aan beide gemeenten. Loots: „We hebben een overeenkomst voor dertig jaar en daarna is het telkens tot vijf keer tien jaar verlengbaar. Dus voorlopig zitten we voor tachtig jaar onder de pannen.” Burgemeeester Marjon de Hoon-Veelenturf van Baarle-Nassau: „Dit wordt de huiskamer of ontmoetingsplek voor Baarle. En wat ook mooi is dat door het multifunctioneel gebruik van de ruimtes verenigingen meer gaan samenwerken. Zo ontstaat er kruisbestuiving, worden de ruimtes effectiever gebruikt en is het centrum beter te exploiteren binnen ons budget."

Cinekid duurt nog tot en met aanstaande zondag, maar gisteren zijn de eerste Cinekid Leeuwen uitgereikt. Olifantje in het bos is uitgeroepen tot Beste Nederlandse Kinderfilm en werd door de jury bestempeld als ‘instant klassieker’. Honey won de prijs voor Beste Kinderfilm.

De Holocaust Literatuurprijs 2025 is toegekend aan historicus Jan Willem Stutje voor zijn boek Folterfabriek Buchenwald. Overleven en collaboreren in een Duits Concentratiekamp. Dat maakte de jury vorige onlangs bekend. De tweejaarlijkse prijs bekroont het beste Nederlandstalige boek over de Holocaust.

De directeur van het Louvre, Laurence des Cars, heeft na de kunstroof van afgelopen zondag haar ontslag aangeboden aan de minister van Cultuur. Maar dit werd niet geaccpeteerd. Ze zei woensdagmiddag in de Franse senaat, waar ze zich moest verantwoorden voor de diefstal, te hebben gefaald om de gestolen juwelen te beschermen. Ze benadrukte dat de beveiligingssystemen volledig functioneren, maar erg verouderd zijn.

Op 20 oktober was het precies vijftien jaar geleden dat de Stichting Udense Kunstenaars officieel werd opgericht. Wat ooit begon als het Platform Udense Kunstenaars (PUK) groeide al snel uit tot een volwassen organisatie: STUK. Met de oprichting in 2010 kregen de ontmoetingen tussen Udense kunstenaars een officieel karakter en een stevig fundament. Drie jaar geleden, na het ontstaan van de gemeente Maashorst, besloot de stichting haar naam te veranderen in s.MaaK: Stichting Maashorst Kunst.

De Nederlandse politiek moet niet alleen maar kijken naar AI als verdienmodel, schrijven Daniel Mügge en Marleen Stikker. Ze moet ervoor zorgen dat onwenselijke innovatie de kop in wordt gedrukt. Digitalisering verandert onze samenleving fundamenteel, en AI is de klapper op de digitale vuurpijl. Gaandeweg verschralen of verdwijnen banen. Weten scholen en universiteiten zich geen raad met algoritmische taalmodellen. Worstelt de creatieve sector met kunstmatige concurrentie, van Spotify tot reclamespots. Worden sociale media overspoeld door AI-gegenereerde content.

Tel dat bij elkaar op, en je zou verwachten dat democratisch grip krijgen op onze AI-toekomst een politieke topprioriteit zou zijn. Maar als AI al opduikt in verkiezingstijd, dan is het als toverformule voor economische voorspoed. Dat verhaal is zwaar overdreven. Het is tijd voor een nieuw Ministerie van Digitale Zaken. 

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft BumaStemra onderzocht hoe Nederlandse politieke partijen aankijken tegen thema’s als muziek, auteursrecht en kunstmatige intelligentie. De organisatie bundelde haar bevindingen in het rapport “Muziek en de verkiezingen: de standpunten”, waarin de verkiezingsprogramma’s van twaalf partijen naast elkaar zijn gelegd. Het resultaat laat zien dat er aanzienlijke verschillen bestaan in hoe partijen de positie van muziekmakers willen versterken – of juist ongemoeid laten.

De dertigste editie van het Amsterdam Dance Event (ADE) trapte woensdagavond af met een onvergetelijk gala, en Zuid-Afrikaanse amapiano mét orkest. Het ADE is het belangrijkste dance-evenement ter wereld, met meer dan duizend evenementen op ruim tweehonderd locaties. Maar het is ook nog altijd een Nederlands feest. Als je door het programma scrolt, zie je dat nagenoeg de hele Nederlandse beroepsgroep van dj’s en producers aanwezig is, plus natuurlijk de feestorganisatoren en bijvoorbeeld de lichtshow-ontwerpers. De hele sector komt in actie en straalt een mooie saamhorigheid uit, dwars door de scheidslijnen van de genres heen.

Het programma van de dertigste jaargang van het ADE is overweldigend groot en lijkt iedere editie uit te dijen. Aan de randen van de stad duiken nieuwe feestlocaties op. Dance is na dertig jaar een breed begrip geworden: op het ADE 2025 kun je van hard-techno in de Afas Live naar minimal music in het deftige Muziekgebouw. En in De Nieuwe Kerk versmelt komende vrijdag gospel met house. Op dit ADE wordt de mondiale reikwijdte van de dancecultuur zichtbaar.

Gedeputeerde Staten in Zeeland hebben besloten dinsdag 21 oktober subsidie toe te kennen aan 31 projecten voor een totaalbedrag van € 1.366.677. Het geld is afkomstig uit de regeling Cultuurversterking en cultuurinnovatie in de regio NSPD. Hiermee volgen ze het advies van de Adviescommissie cultuurversterking en cultuurinnovatie NSPD. Gezien de grote belangstelling besloot GS al eerder het bedrag op te hogen tot € 1.657.412. Het overgebleven budget van € 171.134 wordt overgeheveld naar de volgende openstelling.

Welke rol speelt het cultureel erfgoed in de leefbaarheid van een wijk en aan welke plekken hechten de bewoners waarde? Onderzoeker Teun van den Ende zocht in zes steden naar het antwoord op deze vraag. In de tweede aflevering in de serie over deze zoektocht staan Kanaleneiland (Utrecht) en Angelslo en Emmerhout (Emmen) centraal. Wijken uit de jaren 60 van de vorige eeuw die vanachter de tekentafel zijn bedacht. Nu staat de leefbaarheid onder druk. Wat kenmerkt deze wijken in sociaal en ruimtelijk opzicht en welke plekken koesteren bewoners in hun wijk?

Veel jongeren in Nederland zijn tevreden met hun leven en kijken optimistisch naar hun toekomst. Toch staat het mentale welzijn van een deel van de jongeren al jaren onder druk. Veel jongeren ervaren stress, prestatiedruk en psychische klachten, vooral meisjes en jonge vrouwen. Dat blijkt uit twee onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). 

Het SCP concludeert dat jongeren baat hebben bij een stevige (thuis)basis. Vooral de steun van ouders is cruciaal voor de veerkracht en het welbevinden van jongeren. Ook scholen kunnen bijdragen door een veilig klimaat. Daarnaast kunnen sport, cultuur en vormen van maatschappelijke participatie (zoals onder meer vrijwilligerswerk) jongeren helpen om zich verbonden te voelen met de samenleving.

De Dutch Design Week in Eindhoven wordt voor de vijfentwintigste keer georganiseerd. De titel is ‘Past, Present, Possible’ en op tal van plekken zijn toekomstgerichte creaties of oplossingen te zien en projecten die vooral gaan over bewustwording. Nieuwe aandachtspunten zijn: het vrouwelijk perspectief, het visualiseren van data en kunstmatige intelligentie. Een impressie van DDW 2025 op Brabant Cultureel.

Arne van Terphoven stopt na twintig jaar met het schrijven van boeken over de Nederlandse dancecultuur. Tijdens het Amsterdam Dance Event (ADE) kijkt hij terug op zijn werk. Hij schreef over de groei van muziekstijlen zoals hardcore, trance en EDM, en over bekende dj’s. Zijn boeken laten zien hoe Nederland een belangrijke rol speelt in de wereldwijde dance-scene. Van Terphoven begon met schrijven uit liefde voor de muziek en de geschiedenis. Nu wil hij verhalen op andere manieren vertellen, zoals via documentaires. ADE 2025 is voor hem een moment om afscheid te nemen van het boek als medium.

In de Volkskrant staat een interview met Elena Dubinets, sinds mei 2025 artistiek directeur van het Concertgebouworkest. Ze vertelt over haar achtergrond als musicoloog uit Moskou, haar internationale carrière en haar visie op muziek. Dubinets houdt van avontuurlijke, eigentijdse composities en wil graag filmmuziek, zoals die uit Succession, programmeren. Ze benadrukt het belang van samenwerking met musici en dirigenten, en ziet haar rol vooral als faciliterend. Hoewel ze vrouwelijke componisten wil steunen, pleit ze voor een genuanceerde aanpak zonder quota. Haar ervaringen in de VS, Londen en Nederland tonen de culturele verschillen in orkestwerking en publieksbenadering.

Grote verschillen in wat de vijftien grootste partijen met cultuur willen én hoeveel geld ze hiervoor uit willen trekken. Zo willen Volt, GroenLinks-PVDA, SP en PvdD fors meer geld investeren, terwijl VVD, JA21, BBB, PVV en CDA juist willen bezuinigen. Waar de partijen het wel in grote lijnen over eens lijken te zijn: de regionale spreiding van cultuur moet beter. Een btw-verhoging op cultuur, in 2023 nog een breed gedragen voorstel, wordt alleen nog in het programma van PVV expliciet onderschreven. In de NRC een analyse van de verschillende partijprogramma's. 

In een steeds diverser wordende samenleving is het voor culturele organisaties essentieel om hun publiek 
beter te begrijpen en doelgerichter te bereiken. Het Culturele Doelgroepenmodel biedt daarbij waardevolle inzichten door het culturele gedrag, de motivaties en belevingswerelden van verschillende publieksgroepen in kaart te brengen. Om dit model effectiever toe te passen in marketing- en communicatieactiviteiten, heeft Rotterdam Festivals een set van algemene Meta targetingprofielen ontwikkeld. Deze Meta-targetingprofielen dienen als praktisch handvat voor culturele instellingen en organisaties.

Vooruitlopend op de benoeming van de leidende commissies in het Europees Parlement voor financiële programma's in het volgende meerjarig financieel kader (MFK), spreken Culture Action Europe (CAE) en Europa Nostra hun krachtige steun uit om de leidende rol van de Commissie Cultuur en Onderwijs (CULT) voor het voorgestelde AgoraEU-programma te waarborgen. Dat deden zij afgelopen week richtten CAE en Europa Nostra met een brief aan de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola.

De Tweede Kamerverkiezingen zijn in aantocht: op woensdag 29 oktober mag jij naar de stembus. Er valt écht iets te kiezen, ook voor zzp’ers en werknemers in de culturele en creatieve sector. De Creatieve Coalitie heeft de financiële plannen van politieke partijen doorgelicht: hoe verschillen de standpunten op het gebied van cultuur, media en inkomen? Welke partijen investeren, en waar wordt juist bezuinigd? Op basis van de doorrekeningen van het Centraal Planbureau (hierna: CPB) zetten de Creatieve Coalitie de belangrijkste keuzes voor jou op een rij.

Op 16 oktoober deed de voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag uitspraak in het kort geding dat twee oud-bestuurders aanspanden tegen de Kunstenbond. Alle vorderingen van de oud-bestuurders zijn door de rechter afgewezen. Het besluit van de Ledenraad van 28 juli 2025 tot ontslag van de oud-bestuurders blijft dus staan.

De rechter heeft geoordeeld dat de Ledenraad in redelijkheid tot het ontslagbesluit heeft kunnen komen en dat er geen formele of inhoudelijke gebreken bij de totstandkoming van dit besluit zijn gebleken. Ook heeft de rechter geoordeeld dat het belang van de Kunstenbond niet is gediend bij een (tijdelijke) terugkeer van de oud-bestuurders in het bestuur. Hoewel de Kunstenbond het betreurt dat deze kwestie tot een juridische procedure heeft geleid, staat zij achter het besluit van de Ledenraad en onderschrijft het oordeel van de rechter. 

De rechtbank heeft uitspraak gedaan in de zaak die drie artiesten – Arriën Molema, Henk Westbroek en Marinus de Goederen – samen met de Kunstenbond en BAM! Popauteurs hebben aangespannen tegen platenmaatschappij Universal Music. Tot teleurstelling van de eisers oordeelt de rechter dat er geen aanleiding wordt gezien om de online exploitatie van muziek, waaronder streaming, hoger te belonen. De zaak draaide om oude contracten die stammen uit een tijd waarin streaming nog geen rol speelde. 

Welke Nederlandse tradities, ambachten of gewoonten maken in 2027 kans op wereldwijde erkenning als 'immaterieel erfgoed van de mensheid' door VN-organisatie Unesco? Over die vraag buigt de Raad voor Cultuur zich op verzoek van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Vanaf maart 2027 kan het Koninkrijk der Nederlanden opnieuw een voordracht doen bij Unesco. Het is aan de raad om een voorselectie te maken voor deze Nederlandse nominatie.

Minister Moes (OCW) geeft antwoord op vragen over de geannoteerde agenda voor de informele Onderwijs-, Jeugd-, Cultuur en Sportraad (OJCS-Raad) over cultuur. Deze vindt plaats op 3 en 4 november 2025. De GroenLinks-PvdA-fractie had de vragen gesteld.

Eind 2024 werden de Bestuurlijke Afspraken Cultuurbeoefening 2025-2028 ondertekend. Bijna een jaar later zien we nieuwe ontwikkelingen in het veld ontstaan. Sluiten deze ontwikkelingen ook aan op de ambities uit de bestuurlijke afspraken? Zien we knelpunten? En wat verwachten we van de komende jaren? 

De afspraken richten zich op drie ambities: een sterk ecosysteem voor cultuurbeoefening, het centraal stellen van de beoefenaar, en het verbinden van cultuur met maatschappelijke opgaven. Diverse opgaven zijn gestart, zoals cultuureducatie, talentontwikkeling, huisvesting en het Verdrag van Faro. Ook wordt gekeken naar politieke aandacht voor cultuur in aanloop naar de verkiezingen van 2025. Gemeenten spelen een cruciale rol, maar staan onder financiële druk. Een gezamenlijke visie is nodig voor duurzame impact na 2029.

Bijna de helft van de centra voor de kunsten en andere aanbieders van cultuurbeoefening heeft een negatief financieel resultaat, terwijl het bereik en de impact juist doordringen tot in de uithoeken van het land. Muziek, dans, theater en beeldende kunst houden scholen, buurten en zorginstellingen levendig, maar de financiële basis kraakt. Dit blijkt uit het onderzoek Cultuurbeoefening in kaart van branchevereniging Cultuurconnectie.

“Cultuurbeoefening is geen luxe maar een maatschappelijke noodzaak,” zegt Ryan Emmen, directeur van Cultuurconnectie. De druk op personeel is groot. De sector leunt op de tomeloze inzet van kleine organisaties, parttime docenten en vrijwilligers, en het ziekteverzuim ligt bovengemiddeld hoog. Om de impact te kunnen bestendigen is stabiliteit nodig in beleid en begroting. Gemeenten spelen daarin een sleutelrol, maar het verdient landelijke zekerheid. “Zonder structurele investering verliezen we niet alleen voorzieningen, maar ook verbinding en veerkracht in onze samenleving.” aldus Emmen.

De plannen voor het leegstaande ABN AMRO-pand in Purmerend zijn in een vergevorderd stadium. De gemeente is samen met Cultuurhuis Wherelant en The Mudita bezig met de ontwikkeling van een nieuwe culturele ontmoetingsplek in de binnenstad. Met de komst van Cultuurhuis Wherelant en The Mudita zou de binnenstad een plek rijker worden waar creativiteit, cultuur en ontmoeting centraal staan. Het initiatief past perfect binnen het gemeentelijke programma Binnenstad, dat inzet op een levendige en aantrekkelijke stadskern. 

Wie festivals bezoekt, moet tegenwoordig een goedgevulde portemonnee hebben. Ook festivalorganisator Sami Dmitrovic vraagt stukken meer dan vroeger voor zijn feesten. Hij móét wel, zegt hij, niet alleen vanwege de gestegen kosten. Hij wijst naar partijen die geld innen van organisatoren zoals hij, voor het afspelen van muziek. Zo stuurt BumaStemra hem na ieder evenement forse rekeningen. 

In de zesdelige VPRO-documentaireserie 50 jaar hiphop in Nederland - Iemand moet het doen duiken regisseurs Ivan Barbosa en Sacha Vermeulen diep in de cultuur, de pijn, de trots en de kracht van de Nederlandse hiphopscene. Met eerlijke verhalen en een scherpe blik toont de serie hoe hiphop veel meer is dan muziek – het is een levensstijl, een attitude, een filosofie. De docu toont de bloei en strijd van de Nederlandse hiphopcultuur. Van de eerste cyphers in buurthuizen en graffiti op metro’s tot miljoenen streams en volle zalen. De eerste aflevering is op zondag 30 november. 

Nu er een onderzoek komt naar de mogelijke inzet van de panden Bessems, Kunstfront en Timmerfabriek-zuid als culturele vrijplaatsen, kan de sloop van de Mondi-fabriek in Maastricht doorgaan en het terrein worden ingericht als tijdelijke parkeerplaats op topdagen. Binnen de gemeenteraad leefte eerder een brede wens om cultuur, met name vrijplaatsen, een plek te geven in of bij de grote Mondifabriek, die Maastricht gekocht heeft. Tijdens een bezoek van een politieke delegatie op 10 september bleek dat gebouw te groot, onhandig en vol asbest.