Trends & Ontwikkelingen

Thunderdome staat dit jaar niet alleen voor beukende kicks en lasers, maar ook voor scherpe maatschappijkritiek. Voorafgaand aan de editie van 13 december in de Jaarbeurs bracht organisator ID&T een trailer uit die zich eerder laat lezen als een visueel pamflet dan als een promotieclip. Dat is een opmerkelijke move. Tot nu toe zijn het vooral artiesten die op de barricade gaan staan, wat soms juist leidt tot conflicten met organisatoren. 

Volgens festivalmanager Gérard Zwijnenburg past dit statement bij de traditie van Thunderdome. ‘We hebben altijd een progressief-anarchistische inslag gehad. In deze tijden van geopolitieke chaos en maatschappelijke verdeeldheid vonden we dat we onze stem moesten laten horen. Het geeft kippenvel dat je hardcore kunt gebruiken om politiek te bevragen én tegelijk mensen samen te brengen.’

Binnen het programma Publieke Ontwerppraktijk (PONT) wordt in de Ontwikkelwerkplaats gewerkt aan instrumenten, methoden en processen die de samenwerking tussen overheid en ontwerpers versterken. Een van de thema’s: Ontwerpkracht Bundelen. Daarin is kennis ontwikkeld over hoe je een samenwerking start en hoe je die duurzaam maakt. De inzichten zijn bruikbaar voor iedere creatieve professional die samenwerkt met anderen.

Nudus, Bedaux de Brouwer Architecten en Stramien hebben een tender voor de herontwikkeling van de Wagenmakerij en de Koepelhal in de Tilburgse Spoorzone gewonnen. In het complex wordt onder meer een ‘stadshal’ gerealiseerd, een ontmoetingsplek waar tevens evenementen zullen worden georganiseerd. Aan het complex worden twee woontorens met in totaal driehonderd woningen toegevoegd. De herontwikkeling van de Koepelhal en de Wagenmakerij vormen het stedenbouwkundig sluitstuk van de Spoorzone in Tilburg. 

Wereldwijd staat het vrije woord onder druk. Ondemocratische bewegingen rukken op en censuur steekt steeds vaker de kop op. Denk aan de book bans in de VS en bedreigingen van schrijvers rondom de Week van de Lentekriebels in ons eigen land. Literatuur is een vrijplaats voor perspectieven, voor kritisch denken, voor vrije meningsuiting. Ze is het krachtigste antwoord op autocratische neigingen. Daarom verenigt het letterenveld zich onder het motto ‘Vrijheid is een open boek’. Op 20 september organiseert ILFU een Lezersmars. Aansluitend volgen de Week van het Verboden Boek en meer activiteiten in boekhandel en bibliotheek.

Mysteryland, het festival op het Floriadeterrein in Haarlemmermeer met zo’n honderdduizend bezoekers, gaat er prat op het langstlopende jaarlijks terugkerende dancefestival ter wereld te zijn. Maar juist dat jaarlijks terugkerende is nu in gevaar. Het festival kondigde aan na deze editie een jaar pauze te nemen. Dat is volgens organisator ID&T nodig om toekomstbestendig te blijven. Net als andere festivals heeft Mysteryland het moeilijk met stijgende kosten, inflatie, de naweeën van de coronacrisis en een veranderende festivaleconomie.

Vorig jaar verzorgde Cathelijne Blok (36) de Joost Zwagerman Lezing waarin ze sprak over het belang van kunst. Zo werd Blok aangezet tot het schrijven van een manifest waarin ze met voorbeelden als Kendrick Lamar, Zelensky en The Truman Show onderstreept waarom kunst een eerste levensbehoefte is.

"De kunsten moeten zich al heel lang bewijzen, dat is niks nieuws. Maar helaas komen daar steeds meer actuele en concrete voorbeelden bij. Ik wilde benadrukken dat kunst overal om ons heen is en dat iedereen wel iets kan tegenkomen waardoor hij geraakt wordt; of je nu graag naar concerten gaat, musea bezoekt of veel boeken leest.”

Op maandag 22 september 2025 start de eerste aanvraagronde van NachtPulse: een nieuw fonds dat speciaal is opgezet om de nachtcultuur in Nijmegen te versterken. NachtPulse is bedoeld voor makers, initiatieven, organisaties en locaties die met vernieuwende ideeën bijdragen aan een levendig, inclusief en divers nachtleven in de stad. Het fonds sluit aan bij de ambitie van de Nijmeegse Nachtvisie, waarin wordt ingezet op een toekomstbestendig en divers nachtleven. NachtPulse richt zich met name op het stimuleren van experiment en het ondersteunen van jong talent en nieuwe initiatieven.

Voor het tweede jaar op rij bundelt de Keep an Eye Foundation de krachten met Scriptbank. Tijdens een speciaal matchmaking-event presenteren veelbelovende scenarioschrijvers van acht schrijfopleidingen zich aan producenten, regisseurs en collega-scenaristen. Want wat gebeurt er nadat je je diploma hebt behaald? 

Voor beginnende scenarioschrijvers blijkt het hebben van de juiste connecties in de filmwereld minstens zo belangrijk als talent. Om die brug te slaan richtte Maarten Almekinders Scriptbank op. Zijn missie: scenaristen en filmprofessionals samenbrengen. “De meest originele geesten,” zegt hij, “zijn niet per se de beste netwerkers.”

In een tijd van ecologische ineenstorting, politieke fragmentatie en groeiende ongelijkheid is cultuur geen luxe – het is een noodzaak. Cultuur bepaalt hoe we leven, hoe we ons door de wereld bewegen en hoe we ons verhouden tot het land en tot elkaar. Toch worden kunstenaars en culturele instellingen wereldwijd bedreigd: ze krijgen geen financiering meer, worden gecensureerd, gecoöpteerd of volledig uitgewist.

In samenwerking met De Balie presenteert het Prince Claus Fund op 4 september "Culture is — arts, imagination, and the planetary now", waarin cultuur wordt onderzocht als een urgente noodzaak die relationele taal, radicale verbeelding en zorg biedt.

Heidi Vogels ontdekt in een artikel hoe gastvrijheid binnen de kunstwereld zich ontwikkelt, vooral via artist-in-residence programma’s die kunstenaars in crisis ondersteunen. Sinds de oorlog in Oekraïne zijn initiatieven zoals SWAN en Artists at Risk gegroeid. Residenties bieden niet alleen creatieve ruimte, maar ook veiligheid, zorg en netwerkmogelijkheden.  De toekomst van gastvrijheid ligt in samenwerking, inclusie en het versterken van grassroots initiatieven.

Naast de bekende nieuwsrubriek, activiteitenkalender en vacaturebank, is er op de website van Klankwijzer een gloednieuw onderdeel gelanceerd dat volledig in het teken staat van inspiratie, verdieping en praktische informatie. Maak kennis met het Inspiratieplein – speciaal voor jou als muzikant, dirigent, docent of bestuurslid van een muziekvereniging.

Het Inspiratieplein is dé plek waar je terechtkunt voor alles wat jou en jouw vereniging verder helpt. Of je nu op zoek bent naar een nieuw instrument, een frisse aanvulling voor je concertprogramma, een interessante workshop of een gastartiest voor je concert – op het Inspiratieplein vind je het allemaal overzichtelijk bij elkaar.

In 2022 ging NordSonore van start, een campagne om hedendaagse Nederlandse artiesten en hun muziek meer zichtbaarheid te geven in Frankrijk. In samenwerking met Franse festivals en podia ontstond ruimte voor Nederlandse makers om nieuw werk te presenteren en duurzame relaties op te bouwen. Twee jaar later is het resultaat duidelijk: concertzalen gevuld, nieuwe samenwerkingen opgezet en duurzame contacten gelegd tussen makers, festivals en podia aan beide kanten van de grens.

Deze maand is in het Verenigd Koninkrijk en Ierland een open brief gepubliceerd waarin meer dan 200 schrijvers, dichters en kunstenaars oproepen tot een “onmiddellijke en volledige boycot” van de staat Israël. De maatregel moet volgens hen van kracht blijven totdat de bevolking van Gaza voldoende voedsel, water en medische hulp via de Verenigde Naties ontvangt.

De brief is geïnitieerd door de auteurs Horatio Clare en Sean Murray en wordt ondersteund door een groot aantal prominente stemmen, onder wie Zadie Smith, Michael Rosen, Irvine Welsh, Jeanette Winterson, Hanif Kureishi en Brian Eno.

Trombonist Arjan Linker heeft de Grachtenfestivalprijs 2025 gewonnen. Die prijs wordt jaarlijks uitgereikt tijdens het Grachtenfestival in Amsterdam. De jury volgde de drie kandidaten voor de prijs tijdens concerten in het afgelopen seizoen. Tijdens het Grachtenfestival speelden de genomineerden traditiegetrouw ieder een concert in de serie Meesterlijk. Tijdens een laatste concert op vrijdagavond speelden de drie finalisten ieder nog één keer in een uitverkocht Felix Meritis waarna de jury de Linker als bekend maakte.

Damesportret van Giuseppe Vittore Ghislandi (1655-1743) was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in bezit van kunsthandel Goudstikker. Nu hangt het, bijna tachtig jaar later, bij een van de dochters van Friedrich Kadgien, financieel adviseur van rijksmaarschalk Hermann Göring, thuis boven de bank in Buenos Aires. Journalisten van het AD probeerden al jaren met de twee dochters van Kadgien in contact te komen. Hier gingen de zussen echter nooit op in, totdat een van hen haar huis te koop zette. Op de makelaarswebsite is het schilderij te zien op een van de foto’s die van het huis werd gemaakt. 

Het portret van de Italiaanse gravin Colleoni staat al lange tijd op de internationale opsporingslijst Lost Art Database. Ook staat het als vermist op de website van de Nederlandse Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. 

Het Israëlische geweld in Gaza zet veel popartiesten ertoe aan zich uit te spreken voor de Palestijnen. Dit gebeurt in protestliederen, zoals het nummer Hind's Hall van de Amerikaanse rapper Macklemore. In tekst, zoals de projectie van de leus 'Free Palestine' tijdens het optreden van dj-duo Job Jobse en KI/KI op festival Lowlands. Of door middel van uitspraken op het podium, waarvoor een lid van de Noord-Ierse rapgroep Kneecap zich zelfs moet verantwoorden voor de rechter.

Dit jaar is Apeldoorn de trotse gaststad van de allereerste editie van DE OPENING, de landelijke opvolger van de bekende Uitmarkt. Waar de Uitmarkt jarenlang symbool stond voor de culturele aftrap in Amsterdam, is nu gekozen voor een opzet die heel Nederland betrekt. En terecht, want kunst en cultuur leeft óók buiten de Randstad. Apeldoorn mag het spits afbijten. Het wordt een feestelijk weekend waarin de hele stad en omliggende dorpen in beweging komen.

DE OPENING vindt plaats van 29 tot en met 31 augustus. Het programma van DE OPENING staat bol van mooie acts, tentoonstellingen en artiesten. Wat Apeldoorn uniek maakt, is dat zowel professionals als amateurkunstenaars een podium krijgen. 

De Amerikaanse president Donald Trump heeft een nieuw initiatief gelanceerd, genaamd 'America by Design', met als doel de visuele presentatie en gebruiksvriendelijkheid van federale overheidsdiensten te verbeteren. Het initiatief moet een einde maken aan de verouderde digitale en fysieke systemen van de overheid, die inefficiënt en kostbaar zijn.

De stap, vastgelegd in een recentelijk uitgevaardigde presidentiële uitvoeringsbesluit, introduceert de aanstelling van een nieuwe 'Chief Design Officer'. Deze persoon zal toptalent uit de creatieve sector rekruteren en de uitvoering van het project coördineren in alle federale departementen en agentschappen. Met dit initiatief wil de Amerikaanse overheid de kloof dichten met de private sector op het gebied van digitale gebruikerservaring en een moderne uitstraling creëren voor overheidsdiensten.

Met de subsidiekorting die het Nederlands Film Festival vorig jaar voor de kiezen kreeg, leek het laatste uur geslagen te hebben voor het Forum van de Regisseurs. Maar het competitieprogramma voor innovatieve en grensverleggende auteursfilms beleeft een doorstart als onafhankelijk evenement. Negen korte en lange films worden vertoond op drie plekken, ook buiten Utrecht.

De Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) brengt het manifest ‘Het feest van de toekomst’ uit. De branchevereniging komt met 24 voorstellen waarmee Nederland een gezond festival-klimaat houdt. “Als we in 2040 nog goed feest willen vieren moeten we daar nu al de voorwaarden voor scheppen.”

Nederland is één van de meest innovatieve evenementenlanden ter wereld. Toch staat de sector onder druk, met name festivals. Boris van der Ham, voorzitter van de VVEM: “Door stijgende kosten, inflatie, personeelstekorten en uitdijende regelgeving dreigen steeds meer festivals in de problemen te komen. Zo heeft elke gemeente weer andere regels. Daar moet eenheid in komen.”

Het Fonds Podiumkunsten reserveert vanaf 2025 jaarlijks €525.000 om popartiesten op podia beter te kunnen betalen. Daarmee krijgt de Fair Pop Pilot uit 2024 een structureel vervolg. De middelen worden in overleg met de Ketentafel Popmusici ingezet.

Tussen 2025 en 2028 ontvangt het Fonds daarnaast jaarlijks aanvullend €9,6 miljoen van het ministerie van OCW. Dit budget, beschikbaar gesteld door staatssecretaris Uslu, is bedoeld om de positie van makers en andere professionals in de culturele sector te versterken.

Wat zich onder water afspeelt, zien we aan land niet – het verdwijnen van riffen, bijvoorbeeld. Creatievelingen zoeken naar oplossingen voor rifherstel, zoals een beeldenpark onder water, of een ‘herdenkingsrif’ gemaakt van as.

De Eindhovense muzikant Dylan van Dael en de Effenaar gaan de komende twee jaar samen op zoek naar de toekomst van livemuziek. Welke rol gaan kunstmatige intelligentie, virtual reality en hologrammen daarin spelen? Het is voor het complete verhaal belangrijk om Pokka te introduceren, en dan pas Dylan van Dael. Want Pokka, een fictief zilverkleurig 3D-figuur, met een Sonic the Hedgehog-achtig kapsel, speelt de hoofdrol in het werk van Van Dael. Pokka - ontworpen door de Antwerpse kunstenaar Mick Thörig - is een schuchter, zelfs onzeker 3D-wezen. 

Hoe de komende twee jaar samenwerken met de Effenaar er uit gaan zien is nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Het Fonds Podiumkunsten kende in ieder geval alvast bijna 100.000 euro toe voor samenwerking. Maar het past perfect bij de ambities van Effenaar Lab, en de nadruk die het poppodium legt op talentontwikkeling.

De gemeente Maashorst begint met een pilot voor het Volwassenenfonds Sport & Cultuur. Dit fonds is bedoeld voor inwoners vanaf achttien jaar met een laag inkomen. Het fonds maakt sporten en culturele activiteiten mogelijk voor wie dit normaal niet kan betalen.

Al ruim een eeuw trekken kunstenaars naar Zeeland voor het schitterende licht. Nog steeds is de kunstpraktijk in de provincie, ver weg van de Randstad en de grote subsidiestromen, bloeiend en groeiend. ‘Deze omgeving, waar zo veel ruimte is waar je rommel kunt maken, geeft inspiratie.’

Fotograaf Janne van Gilst en modekunstenaar Gino Anthonisse verrassen met hun zomerexpositie (On)rust in de polder eilandgenoten en vakantiegangers. Het is een voorbeeld van de vele honderden particuliere ateliers en expositieruimten waar beeldend kunstenaars hun werk tonen. Om te zien hoe het kunstenaars daar vergaat, wat verder van het Randstedelijk rumoer, toerde de Volkskrant deze zomer rond in Zeeland.

Verschillende bands verlaten Spotify, vanwege de beleggingsportefeuille van eigenaar Daniel Ek. Die steekt zijn geld onder meer in een bedrijf dat militaire AI en drones ontwikkelt. Ook de manier waarop artiesten worden uitbetaald speelt mee, net als de AI-muziek op het platform. Alternatieven zijn er, maar ook meer beren op de weg. Waarom is het zo lastig te stoppen met Spotify? ‘Het bedrijf dat moet zorgen voor het product dat ik maak, heeft geen respect voor dat product.’

Na 45 jaar bij het Drents Museum neemt directeur Harry Tupan afscheid. Hij begon als stagiair en werd uiteindelijk, in 2017, directeur. Hij vierde in Assen grote successen. En toen was er plots die kunstroof. ‘Die ene zwarte bladzijde moet ik kunnen dragen.’

rijplaats, creatieve hub, gesamtkunstwerk, speeltuin voor volwassenen; noem het zoals je wilt. Het Werkwarenhuis aan de Tramkade in Den Bosch bestaat deze maand tien jaar en daar zijn initiatiefnemers Petra Janssen, Edwin Vollebergh (Studio Boot) en Simone Kramer (C-mone) erg trots op. Een veelzijdige, culturele plek in een oude veevoederfabriek maken, dat was het idee in 2015. ,,Het is een plek geworden waar talent zich ontwikkelt en jongeren de kans krijgen", vertelt Kramer. 

Kunstloc Brabant en de provincie Noord-Brabant hebben een overeenkomst van vier jaar voor de coördinatie van het programma TalentHub Brabant ondertekend. Zo blijft Kunstloc jonge makers in Brabant in ieder geval tot en met 2028 helpen bij hun ontwikkeling en het vinden van hun plek in de professionele kunstwereld. Eerder werd al bekend dat het TalentHub Brabant-programma voor vier jaar is verlengd. Daar komt nu bij dat de provincie ook de samenwerking met Kunstloc Brabant voor vier jaar vastlegt. 

Creatief directeur Anne Breure en acteur Sadettin Kırmızıyüz spreken dit jaar samen de Staat van het Theater uit. De jaarlijkse openingsspeech van het Nederlands Theater Festival markeert de start van het nieuwe theaterseizoen. Op geheel eigen wijze geven sprekers hun visie op ontwikkelingen binnen en buiten de theatersector.

De Deense regering schaft de btw op boeken af. Met die maatregel wil het land het lezen onder de bevolking stimuleren en de dalende leescijfers keren. Denemarkten heeft een van de hoogste btw-heffingen op boeken ter wereld. Tot nu toe betaalden Denen 25 procent btw over hun boeken. De regering vermoedt dat deze hoge belasting een rol speelt in de leescrisis. Daarom kondigde de Deense minister van Cultuur, Jakob Engel-Schmidt, aan dat de btw-heffing volledig verdwijnt. “Het gebeurt niet iedere dag dat het een bewindspersoon lukt collega’s ervan te overtuigen dat er zoveel geld moet worden geïnvesteerd in cultuur voor de Denen,” zegt hij tegen het Deense persbureau Ritzau. De maatregel kost de schatkist naar verwachting 44 miljoen euro per jaar.

Unavailable van regisseur Kyrylo Zemlyanyi is geselecteerd voor de Orrizonti Short Films Competition. De kortfilm is een coproductie van CineSud, de filmhub van de Euregio, en daarmee de eerste Limburgse minoritaire productie in deze prestigieuze competitie van het filmfestival van Venetië.