Trends & Ontwikkelingen

Gedeputeerde Bas Maes (Erfgoed) van de provincie Noord-Brabant en directeur-bestuurder Uǧur Özcan van het Nationaal Restauratiefonds zetten eerder vandaag bij een bezoek aan landgoed Zwijnsbergen in Helvoirt hun handtekening onder de samenwerking in het nieuwe fonds. Vanaf 15 juli kunnen monumenteigenaren bij het Restauratiefonds een lening met lage rente aanvragen uit het Brabants Erfgoedfonds. 

Het Brabants Erfgoedfonds is het eerste provinciale monumentenfonds in Nederland dat ook financiering beschikbaar stelt voor klimaatadaptieve maatregelen. Daarmee levert Brabant een belangrijke bijdrage aan actuele maatschappelijke opgaven, zoals de verduurzaming en klimaatbestendigheid van de leefomgeving. In het fonds zit 50 miljoen euro.

Met de Tweede Kamerverkiezingen op komst zijn de verschillende partijen druk bezig met het verzamelen van input voor hun partijprogramma. Daarin mag cultuurbeoefening natuurlijk niet ontbreken! Cultuurconnectie stuurde een brief naar de partijprogrammacommissies met een aantal voorstellen voor de sector.

Danseres Vérine Bouwman is vorige week benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Ze kreeg de koninklijke onderscheiding in het Orpheus Theater in Apeldoorn opgespeld na afloop van de laatste voorstelling van End of Season van Introdans. Die voorstelling markeerde tevens haar afscheid als danseres. Ze blijft als repetitor en balletmaster aan het gezelschap verbonden.

De Provinciale Staten van Gelderland hebben groen licht gegeven voor een nieuw onderkomen voor Introdans in het hart van Arnhem. De provincie hakte gisteren de knoop door over een bijdrage van 10 miljoen euro voor het nieuwe, toekomstbestendige pand van het vermaarde dansgezelschap, schrijft het regionale dagblad De Gelderlander. Introdans is al jaren in de weer met plannen voor nieuwe huisvesting.

De urgentie voor een nieuw repetitiegebouw is groot, schrijft de organisatie op de website. ‘De nieuwe locatie biedt de ruimte en faciliteiten om door te groeien, grootse producties te realiseren en ons educatieve en inclusieve werk verder te verdiepen.’

Na het stopzetten van de meerjarige subsidie eind dit jaar, heft het Friese dansgezelschap Ivgi&Greben zichzelf noodgedwongen op. Ondanks positief advies van de beoordelingscommissie, haalde het gezelschap te weinig punten binnen voor structurele subsidie van de gemeente Friesland voor de periode 2026-2028. ‘Dit betekent feitelijk het einde van het gezelschap en de professionele dans in de provincie Fryslân’, schrijft het gezelschap in een persbericht.

Vorige week maakten de Gedeputeerde Staten van Friesland de besluiten kenbaar voor de nieuwe meerjarige subsidieregeling voor de podiumkunsten. 19 kunstinstellingen kunnen de komende drie jaar aanspraak maken op een structurele bijdrage. Daarbij zitten onder meer Tryater, Explore the North, Pier21, Oerol, Opera Spanga en het Fries Straatfestival. De commissie signaleert een toename van theateractiviteit in de provincie Friesland, zegt Dennis Wiersma, voorzitter van de commissie Kunstinstellingen. ‘Met name jonge gezelschappen eisen aandacht op met frisse plannen waarbij de makers goed kijken naar hun biotoop en weloverwogen besluiten waar zij hun werk laten zien.’

De totale uitgaven van de VNPF-poppodia bedroegen € 255,3 miljoen in 2024, een stijging van 14% ten opzichte van 2023. Zowel de vaste lasten als de variabele kosten stegen bij de poppodia. Onder andere door meer concerten en hogere gages namen de uitgaven aan programma toe met 17%. De uitgaven aan personeel stegen met 16% en huisvestingskosten stegen met 6%. Deze cijfers zijn afkomstig van de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF) die een analyse maakte van de gegevens van 59 aangesloten poppodia over de jaren 2023 en 2024.

De opluchting is groot bij de Nationale Parken en IVN Natuureducatie, nu de Tweede Kamer een voorgenomen bezuiniging van 24 miljoen euro op hun werk heeft teruggedraaid. "Fantastisch nieuws", zegt directeur Jan Dijstelbloem van IVN, dat in en om de parken natuuractiviteiten organiseert. "Als de financiering in een half jaar naar 0 euro was gegaan, zou alles wat we de afgelopen tientallen jaren hebben opgebouwd weer zijn afgebroken."
 

Sinds vorig jaar ontwikkelt Utrecht Doventheater voorstellingen in de Nederlandse Gebarentaal (NGT). Hiermee bieden ze niet alleen ruimte voor een doof publiek, maar ook voor dove performers. Het literaire project ontving vorig jaar steun via de regeling Leesbevordering. Het Nederlands Letterenfonds sprak met oprichters Alicia Sort Leal en Boaz Blume en zakelijk leider Caroline Smits. ‘Mensen beseffen niet altijd dat je in de NGT ook taalkunst kunt maken.’

Van 6 tot en met 16 juli 2025 komt het Werelderfgoedcomité bijeen voor zijn 47e sessie. Dit jaar vindt de vergadering plaats in Parijs, bij het UNESCO-hoofdkwartier. Vertegenwoordigers van 21 landen beslissen hier over de plaatsing van nieuwe monumenten en natuurgebieden op de Werelderfgoedlijst. Ook bespreken ze hoe het gaat met de bescherming van de bestaande werelderfgoedersites.

 Belangrijkste onderwerpen zijn: Nieuwe nominaties: Er liggen meer dan 30 voorstellen voor nieuwe werelderfgoedsites op tafel. Staat van instandhouding: Hoe gaat het met bestaande erfgoederen? Werelderfgoed in gevaar: Sommige plekken dreigen ernstig beschadigd te raken door oorlog, klimaatverandering of slecht beheer. Die kunnen op de speciale lijst van Werelderfgoed in Gevaar worden geplaatst.

Op 14 juli wordt het allereerste Facebook Museum ter wereld geopend op Utrecht Centraal. Het initiatief komt van de Utrechtse kunstorganisatie SETUP, die met het museum aandacht wil vragen voor bewustwording rondom ons gebruik van het platform Facebook. ‘Dit doen we om een gesprek te starten over onze afhankelijkheid van sociale media platformen die in de handen zijn van Big Tech’, aldus Marissa Memelink, ontwerpend onderzoeker bij SETUP.  ‘Wij zijn de eerste stap in een cultuurverandering. Zodat wij ons als samenleving kritischer verhouden tegen dit soort platformen.’

Op 29 oktober gaat Nederland weer naar de stembus. Deze vervroegde verkiezingen betekent dat de politieke partijen in rap tempo een nieuw verkiezingsprogramma moeten schrijven. Samen met onze partners van de Podiumkunsten Alliantie heeft de NAPK onlangs de gezamenlijke inbreng gedeeld. Onder het motto “Podiumkunsten beleven we samen” roepen wij de verschillende politieke partijen op om in hun verkiezingsprogramma’s aandacht te hebben voor drie onderwerpen: 1 Werk als één overheid, 2 Investeer in een nieuw bestel – structureel en ambitieus, 3 Behoud lage btw en fiscale stimulansen

De KB presteert goed. Dit positieve beeld komt naar voren in de vijfjaarlijkse evaluatie van de nationale bibliotheek en wordt onderschreven door het ministerie van OCW. Dat blijkt uit de kamerbrief die demissionair minister Eppo Bruins over deze evaluatie heeft gestuurd. Hierin staat ook dat de KB met het ministerie in gesprek blijft over de financiering van de digitale taken van de nationale bibliotheek. De verschillende verbeterpunten, die in uit de evaluatie naar voren komen, worden zowel door het ministerie als door de KB ter harte genomen. 

Nadat WIN-directeur Noemí Planas vorige week in een open brief aan de Europese Commissie haar zorgen uitte over de overname van Downtown Music door Universal Music Group, heeft ook de European Composer & Songwriter Alliance (ECSA) vandaag een verklaring gepubliceerd. Daarin stelt de organisatie dat de overname de eerlijke concurrentie op de muziekmarkt ernstig bedreigt.

Volgens ECSA zou de fusie de al bestaande marktdominantie van enkele grote spelers verder versterken. De overname zou bovendien UMG’s invloed op collectieve beheersorganisaties en streamingplatforms vergroten, wat schadelijke gevolgen zou hebben voor culturele diversiteit en kleinere muziekbedrijven.

Een mysterieuze band zonder leden, een miljoenenpubliek op Spotify en felle kritiek uit de industrie: The Velvet Sundown laat zien hoe AI de muzieksector op zijn grondvesten doet schudden. The Velvet Sundown lijkt als uit het niets opgedoken. Binnen enkele weken telde de zogenoemde Californische rockband ruim 750.000 maandelijkse luisteraars op Spotify. Alleen: niemand kan bewijzen dat de band bestaat.

De affaire roept uiteraard felle reacties op in de muziekwereld. Kritiek richt zich vooral op het gebrek aan transparantie en de concurrentie die AI‑muziek vormt voor echte artiesten. Grote namen als Elton John en Dua Lipa pleiten voor duidelijke regelgeving en verplichte labeling van AI‑content. Of The Velvet Sundown een marketingstunt, een kunstproject of een serieuze AI‑businesscase is, blijft voorlopig onduidelijk. Maar het effect is reëel: de band is inmiddels het symbool geworden van de nieuwe realiteit waar de muziekwereld voor staat. Echte creativiteit en algoritmisch gegenereerde content concurreren voortaan op dezelfde platforms — en de sector moet nu bepalen hoe eerlijk die strijd mag zijn.

In een recent artikel van Bureau Lahaut, gebaseerd op cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 2025), wordt de stand van vrijwilligerswerk in de culturele sector uitgebreid geanalyseerd. In 2024 deed 6,5% van de Nederlanders van 15 jaar en ouder vrijwilligerswerk bij culturele verenigingen zoals muziek- en toneelclubs, musea en bibliotheken. Dit is het hoogste aandeel sinds de eerste meting in 2012 en markeert een herstel na de terugval tijdens de coronapandemie.

Vrijwilligerswerk blijkt cruciaal voor het functioneren van een breed scala aan culturele instellingen. Niet alleen musea, bibliotheken en erfgoedorganisaties zijn afhankelijk van onbetaalde inzet, maar ook festivals, concerten en andere culturele evenementen kunnen vaak niet plaatsvinden zonder vrijwilligers. De culturele sector is daarmee sterk afhankelijk van deze groep, zowel voor structurele functies als voor tijdelijke ondersteuning bij evenementen.

De provincie Noord-Brabant stelt in 2025 een bedrag van 1,5 miljoen beschikbaar voor vernieuwende samenwerkingsprojecten die bijdragen aan een levendig, gezond en leefbaar Brabant voor iedereen. De regeling ‘Cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd in de mix’ opent op 1 oktober a.s. en richt zich op projecten die samenwerken over de grenzen van de sectoren heen. De initiatieven moeten daarmee een bijdrage leveren aan maatschappelijke thema’s zoals duurzaamheid, gezondheid, mobiliteit of een veilige leefomgeving.

Het gaat om een voortzetting van de succesvolle regeling ‘Pilots Levendig Brabant’, waarmee sinds 2023 maar liefst 39 projecten zijn ondersteund. “Cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd zijn vaak niet los van elkaar te zien. De ervaringen opgedaan met de voorgaande regeling, leren ons dat Brabant barst van de initiatieven die niet in een hokje te vangen zijn. We dagen Brabanders nu opnieuw uit om sectoroverstijgend te werken en daarbij maatschappelijke thema’s te adresseren,” aldus Bas Maes, gedeputeerde cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd.

In welke staat erven onze kinderen deze wereld? Hoe krijgt ieder van ons persoonlijk te maken met de gevolgen van klimaatverandering? En hoe kunnen we werken aan oplossingen zonder moedeloos te worden van de complexiteit van de klimaatcrisis? Het project JUST ART, waarbij UvA-onderzoekers Colin Sterling, Hanneke Grootenboer en Martha-Cecilia Dietrich betrokken zijn, wil via kunst en artistiek onderzoek het bewustzijn vergroten en mensen helpen perspectief te zien in oplossingen. Het project ontvangt 6,8 miljoen euro als onderdeel van de Nationale Wetenschapsagenda, om kunst in het centrum van klimaatrechtvaardigheid te plaatsen.

Culturele makers in Breda en West-Brabant krijgen dankzij een nieuwe financieringsregeling de kans om hun ideeën tot leven te brengen. Festival TURF en investeringsfonds Brabant C introduceren een financieringsregeling. Deze is gericht op makers die actief zijn op het snijvlak kunst, cultuur, tech en elektronische muziek. Het is bedoeld voor makers die een multidisciplinair project willen ontwikkelen en uit willen voeren tijdens TURF in november van dit jaar.

Acht gemeenten in de Achterhoek hebben op feestelijke wijze het Cultuur- en Erfgoedakkoord ondertekend. Winterswijk, Oude IJsselstreek, Oost Gelre, Aalten, Montferland, Doetinchem, Bronckhorst en Berkelland bekrachtigen hiermee hun gezamenlijke inzet om kunst, cultuur en erfgoed in de regio te versterken en te verbinden met bredere maatschappelijke doelen. De ondertekening van het akkoord markeert een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling van de regio als cultuurregio. In 2024 werd de Achterhoek namelijk officieel erkend als Cultuurregio door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

De gemeente Utrecht stelt in 2025 meer dan 12.000 vierkante meter beschikbaar voor nieuwe culturele broedplaatsen en culturele initiatieven. Als eerste wordt gezocht naar nieuwe huurders voor de forten Lunet I, II en III. Fort Lunet II krijgt mogelijk ook een functie als locatie voor nachtcultuur. Wethouder Eva Oosters: "Dat zou ook in het kader van de nachtvisie natuurlijk wel een mooie zijn".

Verspreid over de stad komen in 2025 diverse gemeentelijke panden beschikbaar. Samen zijn die goed voor 12.400 m² aan creatieve werk-, presentatie- en ontmoetingsruimte. Naast maatschappelijke functies zoals zorg, educatie en sport, zet de gemeente daarvoor ook nadrukkelijk in op een culturele invulling. Dat is een forse stap in de bredere gemeentelijke ambitie om 80.000 m² extra culturele broedplaatsen te realiseren.

De gemeente Den Haag onderstreept in twee nieuwe beleidsnota’s de onschatbare waarde van kunst en cultuur voor de stad. Kunst en cultuur zijn een drijvende kracht achter persoonlijke groei, sociale cohesie en de kwaliteit van de leefomgeving. Door te investeren in cultuureducatie op school, cultuurbeoefening in de vrije tijd en kunst in de openbare ruimte zet Den Haag in op de toegankelijkheid van kunst en cultuur voor iedereen. Beide nota’s zijn uitwerkingen van de Cultuurvisie Den Haag 2033: De kunst van Betekenis.

Wethouder Saskia Bruines (Cultuur): “Kunst en cultuur raken aan wie we zijn. Ze verbinden mensen, openen perspectieven en maken Den Haag tot een stad waar iedereen de ruimte krijgt om zich te ontwikkelen. Het gaat over meer dan plezier maken. Het gaat ook om vaardigheden die nodig zijn om je volledig te kunnen ontwikkelen. Als gemeente zorgen we ervoor dat de basis op orde is en dat we een goede, verbindende partner zijn voor de vele partijen in de stad die zich inzetten om kunst en cultuur te versterken.”

Luttele maanden na de officiële oprichting van het Frysk Filmfûns heeft het regionale filmfonds zijn eerste subsidieronde gehad. Een onafhankelijke selectiecommissies kende geld toe voor de realisering van vijf filmprojecten. Alle projecten zijn geworteld in Friesland, door taal, thematiek, makers of locatie.

Steden als Maastricht en Rotterdam laten met educatieve projecten zien wat er mogelijk is als kinderen op jonge leeftijd een instrument leren bespelen. Kinderen uit groep 5, 6 en 7 krijgen dankzij structurele muziekeducatie de kans om op een echt podium te staan.

In Maastricht organiseert Stichting Toekomstmuziek - een initiatief van André Rieu - wekelijkse vioollessen op basisscholen, speciaal voor kinderen in wijken waar culturele kansen niet vanzelfsprekend zijn. Wat begint in kleine groepjes in het klaslokaal, mondt uit in een groot gezamenlijk concert in het Theater aan het Vrijthof. Ook in Rotterdam groeit al jaren een vergelijkbaar initiatief: Ieder Kind Een Instrument (IKEI), opgezet door SKVR, The Creative Network in samenwerking met het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het New Rotterdam Jazz Orchestra en diverse Rotterdamse basisscholen.

Op 29 oktober kiest Nederland. Verkiezingsprogramma’s worden geschreven, campagnes gaan van start, de stembus lonkt en het grote formeren staat straks voor de deur. Dit is het moment voor politieke partijen om hun culturele en creatieve hart te tonen. Cultuur hoort thuis in elk verkiezingsprogramma.

Investeren in cultuur is investeren in: onze samenleving, onze democratie, onze economie, gelijke kansen en oplossingen. Namens de gezamenlijke culturele en creatieve sector roept Kunsten ‘92 de politieke partijen op om essentiële randvoorwaarden voor een bloeiende culturele en creatieve sector op te nemen in het programma.

De gemeenteraad van Den Bosch moet nog debatteren over de ambities van het nieuwe Design Museum, maar een team van architecten is al bezig met ontwerpen. Voor sommige partijen is dat de omgekeerde volgorde en zorgt het voor veel ‘mist’. Die trok uiteindelijk op omdat na de zomervakantie alle informatie op papier wordt gezet. Judith Hendrickx van De Bossche Groenen en Paul Kagie van Leefbaar ’s-Hertogenbosch vroegen woensdagavond tijdens een extra debat in de gemeenteraad om duidelijkheid. Met de raad was afgesproken dat er een discussiestuk zou worden gepresenteerd: over de ambities, inhoud en vorm van het nieuw te bouwen museum in de Citadelpoort. 

Wethouder Mike van der Geld gaf toe dat hij de raad had moeten informeren over het uitstel van de discussie. „Maar dat is niet van invloed op de opdracht die wij aan de architecten hebben gegeven. Er zijn nog genoeg momenten waarop de gemeenteraad invloed heeft op het ontwerp en de inhoud en zelfs kan besluiten dat het museum daar niet komt.”

Stripfestival Breda, het jaarlijkse stripfeest in het Chassé Theater, stopt. De komende, vijftiende editie, zal de laatste zijn. Daarmee komt een einde aan een lange traditie van stripbeurzen in de stad. De organisatie geeft aan dat het steeds lastiger werd om het meerdaagse evenement in te passen in de programmering van het theater. „Het aanbod aan langlopende voorstellingen blijft groeien, waardoor rustige periodes waarin het festival eerder werd gehouden, inmiddels volgeboekt zijn”, aldus Rob van Bavel van de organiserende stichting. Ook blijkt het de laatste jaren elke keer weer een uitdaging om de begroting rond te krijgen.

Nadat het Draaiend Huis in mei vorig jaar voor de zoveelste keer dienst weigerde, besloot de gemeente Tilburg onderzoek te laten doen naar de kosten om het kunstwerk nu eens goed aan te pakken. Daaruit blijkt dat het object na 17 jaar toe is aan een grondige revisie. Om het Draaiend Huis weer veilig te laten draaien, dragen de onderzoekers verschillende varianten aan: de goedkoopste reparatie kost 680.000 euro. Voor de duurste variant moet de gemeente 1.030.000 euro neertellen. Maar volgens kunstenaar Körmeling kan zijn kunstwerk al voor 100.000 euro worden opgeknapt. 

Om antwoord te krijgen op die vraag klopte het college aan bij de Efteling, vanwege de kennis van het attractiepark over bewegende constructies. De Efteling bracht Tilburg in contact met een ingenieursbureau waarmee zij goede ervaringen hebben. Dit bureau voert een second opinion uit op zowel de geraamde revisiekosten als de offerte van de kunstenaar. Het moet leiden tot een nieuw advies over wat er nodig is om het kunstwerk veilig en duurzaam te laten draaien. Het Draaiend Huis, dat nu dus al meer dan een jaar stilstaat, is het meest omstreden en besproken kunstobject van de stad.

Blij, dankbaar, opgelucht en felicitaties. Er lijkt definitief een einde te zijn gekomen aan de jarenlange slepende ruzie tussen Vught en het theaterbestuur. Een conflict waarvan tientallen gebruikers en duizend muziekleerlingen de dupe dreigden te worden. De 1,5 miljoen wordt door de Speeldoos gebruikt waarvoor zij in het leven zijn geroepen. „Als het beheer van het gebouw in 2026 wegvalt, gaan we ons puur richten op het bevorderen van cultuur en amateurkunsten in Vught. In de volle breedte”, aldus theaterdirecteur Jelmer Lesterhuis.

„De deadline kwam steeds dichterbij en wij zijn tevreden”, stelt (cultuur)wethouder Mark du Maine. „Nu gaan we kijken wat het verstandigst is, nieuwbouw of toch renovatie. De tijd is anders dan vijf jaar geleden. Er is ook een verzoek gedaan om het gebouw te behouden als monument. Er wordt in deze tijd ook meer betekenis gegeven aan vernieuwbouw.”

Waar vroeger Philips-tv’s in treinwagons werden geladen, wordt binnenkort kunst geëxposeerd. Ontwerper Piet Hein Eek verbouwt het oude perronnetje op Strijp-R tot galerie. Daarmee gaat een jarenlang gekoesterde wens eindelijk in vervulling, vertelt architect Iggie Dekkers. Samen met Eek maakte zij het ontwerp voor de galerie in het bijna tachtig jaar oude perron aan de Beeldbuisring in Eindhoven. Daarbij wordt een schuingeplaatste glazen pui rond de bestaande constructie aangebracht. „De oude structuur blijft dus zichtbaar”, aldus Dekkers.

Deniz Fehmi Demirezen, projectleider mbo-pilots bij Kunstloc Brabant, pleit voor meer aandacht voor cultuur op het mbo. Cultuureducatie is goed verankerd in het basisonderwijs en havo/vwo, maar valt op het vmbo vaak weg en is in het mbo niet verplicht. Hierdoor missen duizenden jongeren in een cruciale fase van hun ontwikkeling structurele toegang tot kunst, cultuur en creativiteit. Dit vergroot de ongelijkheid en is een gemiste kans. Cultuur biedt studenten de kans om hun creativiteit en identiteit te verkennen, om kritisch te denken, samen te werken en actief deel te nemen aan de samenleving.

Op 29 oktober kiest Nederland. Verkiezingsprogramma’s worden geschreven, campagnes gaan van start, de stembus lonkt en het grote formeren staat straks voor de deur. Dit is het moment voor politieke partijen om hun culturele en creatieve hart te tonen. Investeren in cultuur is investeren in: onze samenleving, onze democratie, onze economie, gelijke kansen en oplossingen.

Cultuur hoort thuis in elk verkiezingsprogramma. Namens de gezamenlijke culturele en creatieve sector roept Kunsten '92 de politieke partijen op om een aantal essentiële randvoorwaarden voor een bloeiende culturele en creatieve sector op te nemen in het programma.