Innovatie in de basis van de voedselindustrie: de boeren willen wel, maar weten niet hoe. Of zoals Elies Lemkes (algemeen directeur ZLTO) het prachtig verwoordt: “Boeren hebben kunstenaars nodig om hun verhaal te vertellen, want dat kunnen ze zelf niet”. bkkc is in samenwerking met ZLTO het project FoodLabPeel gestart, een programmalijn van Agri meets Design. Boeren uit de Peelregio worden gekoppeld aan een ontwerper om via co-creatie nieuwe ideeën en concepten te ontwikkelen. Redacteur Miranda is opgegroeid in de Peelregio. Nieuwsgierig naar het verloop van deze samenwerking zocht ze namens MEST contact met twee ontwerpers/kunstenaars.
Geschreven door Miranda den Dekker
FoodLabPeel is ontstaan vanuit de discussie rondom intensieve veehouderij in regio de Peel. Het project richt zich op het maatschappelijke vraagstuk van voedsel en voedselproductie en de invloed van voedsel op de cultuur. Het doel is duidelijk: door middel van creatieve en ontwerpende ingrepen een bewustwordingsproces op gang brengen en bijdragen aan het maatschappelijke debat. Eco-social designer Wieteke Brocken heeft namens bkkc het concept ontwikkeld. Gebaseerd op co-creatie, zodat boeren in contact kunnen treden met de consument door middel van creatievelingen. Boeren hebben kunstenaars nodig om hun verhaal te vertellen, want dat kunnen ze zelf niet.
Een kijkje in het leven van de boer
Afgelopen donderdag vonden de laatste keukentafelgesprekken plaats en de ontwerpperiode is nu voor alle duo's begonnen. De gesprekken vormen de aftrap voor de ontwerpers en kunstenaars om binnen te kijken in het boerenbedrijf en elkaar beter te leren kennen. Fotografe Tineke Schuurmans voegt hieraan toe: “Ik kom niet alleen binnen in hun bedrijf, maar ook in hun leven. Werken en leven liggen hier heel dicht bij elkaar”. Tineke is binnen het project gekoppeld aan Henk Kuijpers, een varkensboer aan de rand van Deurne. De interesse in de boer is bij Tineke ontstaan als oprichter en curator van mEATing en haar ervaring met het fotograferen van varkens-boeren gezinnen. Henk en zijn van oorsprong stadse vriendin Horry hebben al verschillende stappen ondernomen om meer openheid te creëren en de communicatie toegankelijker te maken door onder andere een eigen website. Samen gaan ze aan de slag om via andere creatieve manieren het bedrijf meer met de omgeving te verbinden. Het succes van hun match is de openheid. Tineke laat me weten: “Ik krijg antwoord op een hele berg vragen die ik mag stellen. Zij vinden dat alles gevraagd en gezegd mag worden, ook dilemma's mogen aan bod komen”.
De verantwoordelijkheid van de consument
Foodcurators (Lucas Mullié en Digna Kosse) is gekoppeld aan Marcel en Miriam Berkvens. Marcel en Miriam hebben een bedrijf met Zeugen in Mariahout en zoeken naar manieren om zichtbaar te zijn bij de consument en hun liefde voor het vak over te brengen op consumenten, ondanks alle schakels die ertussen zitten. Lucas en Digna hebben in deze eerste fase al veel gezien van de boerderij en veel geleerd. Lucas vertelt: “We hebben nu al geleerd dat de keten nog veel complexer is dan we al vermoedden. De reis van varken tot een kotelet op je bord is nog veel langer dan we dachten”. Dit houdt ze in hun ontwerpproces niet tegen en de eerste ideeën zijn al ontstaan. Digna laat los: “Voor varkensboeren bestaat een keurmerk waarmee zij ‘punten' kunnen verdienen voor de wijze waarop zij hun varkens houden, het Beter Leven Keurmerk. Wat als wij een Beter Consumeren Keurmerk introduceren? Daarmee kan de consument ook zijn aandeel in de voedingsindustrie accepteren”. Een eerste idee, maar het laat mij al zien hoe kunstenaars en ontwerpers de koppeling kunnen zijn tussen boeren en consumenten.
Een open dialoog
De nieuwsgierigheid naar elkaar en een open dialoog aangaan, zijn de basis van een geslaagd project op verschillende niveaus. Netty van de Kamp (bkkc) en Marjon Krol (ZLTO) zijn de projectleiders van FoodLabPeel en met hen praat ik over de gewenste impact op deze verschillende niveaus. Netty vertelt: “We hebben gekozen voor vraagstukken van boeren die niet te individueel of te beperkt zijn, maar ook een universeel karakter hebben”. Marjon licht toe: “In eerste instantie hopen we dat het de deelnemende boeren iets oplevert waarmee ze verder kunnen. Vervolgens gaan we voor een beter gesprek en nieuwe dialogen in de Peel door middel van de vijf praktische en concrete casussen binnen FoodLabPeel en uiteindelijk voor nieuwe perspectieven”."
De verbondenheid met hun werk
Cross-sectorale samenwerking vanuit de creatieve sector is niet nieuw, maar de samenwerking tussen creatievelingen en boeren is wel vernieuwend en verrassend. Volgens de ontwerpers/kunstenaars die ik sprak, lijken ze echter meer op boeren dan je op het eerste gezicht zou denken. Digna vertelt: “Zowel boeren als kunstenaar en ontwerpers zijn vaak heel erg verbonden met het werk dat ze doen”. Tineke voegt hieraan toe: “Werken en leven liggen zowel bij boeren als bij kunstenaars (die ik ken) heel dicht bij elkaar. Ook het oplossingsgerichte, het creatief denken, is iets wat herkenbaar is.” Werken en leven liggen zowel bij boeren als bij kunstenaars (die ik ken) heel dicht bij elkaar.
Miranda den Dekker
Afgestudeerd Vrijetijdsmanager, schrijver
