Trends & Ontwikkelingen

SintLucas is weer trotse deelnemer van de DDW. We zijn zichtbaar en actief op een aantal momenten en plekken in de stad. We hopen  je daar graag te verwelkomen. Past, Present, Possible is het thema van Dutch Design Week 2025. Bij SintLucas voegen we daar met trots nog een paar extra P’s aan toe. Onze studenten presenteren werk dat impact maakt, met een focus op People, Planet en Production. 

De zes mbo-vakscholen – Cibap (Zwolle), Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR), Grafisch Lyceum Utrecht (GLU), Hout- en Meubileringscollege (HMC te Amsterdam en Rotterdam), Mediacollege Amsterdam en SintLucas (Eindhoven) – brengen opnieuw het beste werk van hun studenten samen in de Expositie Something talented. 

Fontys is dit jaar volop aanwezig tijdens Dutch Design Week 2025 met acht spraakmakende projecten verspreid over de stad. Wat meteen opvalt: bijna allemaal gaan ze over de toekomst van AI. Vanuit heel verschillende hoeken wordt verkend wat technologie met ons leven kan doen.

Vlaanderen en Nederland sloten in 1995 een cultureel verdrag. Hoe zijn de onderlinge verhoudingen dertig jaar later? De Lage Landen praat erover met de voorzitter van de Nederlandse Raad voor Cultuur, de van oorsprong Vlaamse Kristel Baele, en Joop Daalmeijer, die in 2023 de eerste Ensor ontving vanwege zijn grote verdienste voor de Vlaams-Nederlandse samenwerking. ‘In Nederland zijn kunst en cultuur franje, in Vlaanderen hoort het er echt bij. Daar heeft het te maken met identiteit en cohesie, met samen dingen doen. Dat is een wezenlijk verschil. Als je van kinds af aan leert dat het normaal en belangrijk is, ga je er later ook meer aan hechten.’

Baele: “Ik vind ook dat er meer geld naar cultuur moet en meer aandacht voor de regio’s. Maar ik wil nog een lans breken voor twee andere dingen. Allereerst cultuureducatie. Dat is in Vlaanderen nog steeds beter geregeld dan in Nederland. Het is een onderdeel van het curriculum dat er net als sport gewoon bij hoort, terwijl het hier helemaal is uitgekleed. En het andere is amateurkunst. Muziekscholen en wijkcentra waar je met elkaar cultuur kunt maken.”

Josine Gilissen, bekend van Theater Boulevard, is de nieuwe voorzitter van Stichting Muziek, dans- en musical Vught (MDM). Ze volgt Gemma Wiegant op. MDM Vught is dé aanbieder van cultuureducatie in Vught. Bij MDM volgen momenteel bijna 1500 kinderen en volwassenen uit Vught, Helvoirt en Cromvoirt lessen in muziek, dans en musical.

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven nemen studenten uit het hele land het op tegen misinformatie en fake news, versterkt door AI. Op donderdag 24 oktober 2025 organiseren BNNVARA, NTR, KRO-NCRV, NPO Innovatie, Dutch Digital Agencies (DDA), Dutch Digital Design, Night of the Nerds en het SintLucas gezamenlijk de Creative Jam 2025.

De jaarlijkse challenge daagt studenten uit om creatieve oplossingen te bedenken voor maatschappelijke vraagstukken. Eerdere edities stonden in het teken van thema’s van partners als IKEA, Philips en What Design Can Do. Dit jaar ligt de focus op de invloed van AI op de verspreiding van nepnieuws en de vraag hoe jongeren zich daartegen kunnen wapenen.

Van12tot18 is een magazine voor leraren en leidinggevenden in het mbo en voortgezet onderwijs. Het magazine besteedt aandacht aan leren en onderwijzen, de leerling en de leraar en maatschappelijke ontwikkelingen waar het onderwijs mee te maken heeft. Het huidige nummer heeft als thema cultuuronderwijs, met artikelen als ‘cultuureducatie is de wiskunde van de verbeelding’ en ‘taal en rekenen zit in alle kunstvakken’. 

Op het muziek- en cultuuronderwijs aan Bergenaren ouder dan 21 jaar mag niet worden bezuinigd. Dat betoogden deze week een aantal insprekers tijdens een beeldvormende raadsvergadering, waarin de toekomst van het CKB werd besproken. De inmiddels doorgevoerde bezuiniging van zeven ton dwingt het CKB om na te denken over haar taken in de nabije toekomst. Eén van de mogelijke scenario’s is dat de voormalige muziek- en balletschool zich voortaan concentreert op jeugd en jongvolwassenen.

Binnen Cultuureducatie met Kwaliteit 4 Noord-Brabant (CmK4) wordt een aantal professionele leergemeenschappen (PLG’s) opgezet. In een PLG werken diverse professionals uit het culturele- en onderwijsveld samen aan kennisontwikkeling en innovatie. Vanuit een actuele vraag uit de praktijk onderzoeken de deelnemers aan de PLG het onderwerp en vertalen dit naar de onderwijspraktijk. De opbrengsten van het onderzoek worden gedeeld met de rest van het werkveld in de vorm van kennisproducten en -tools, zoals (pilot)projecten, instrumenten, scholing of andere activiteiten. 

In 2025 en 2026 starten leergemeenschappen rondom de volgende thema’s: gespecialiseerd onderwijs, mbo, het volgen van culturele ontwikkeling, meerstemmigheid in het aanbod en actualisatie van de kerndoelen.

Kennis en vaardigheden, maar toch vooral attitude. Daar gaat het om bij de opleiding Orthopedagogisch Muziekbeoefenaar , volgens Felix Havenith, opleidingsmanager Docent Muziek aan het Conservatorium Maastricht. ‘Het begint met een passie voor muziek die je wilt overdragen aan mensen met een beperking. Daar zoeken we naar in onze studenten.’ Deze aanpak blijkt nuttig voor het gespecialiseerd onderwijs, maar ook voor het reguliere onderwijs.

Taalontwikkeling en leesbevordering van kinderen krijgen landelijk aandacht door rijkssubsidies en actieprogramma’s. Ook in stadsdeel Segbroek in Den Haag, wordt gericht gewerkt aan het voorkomen van taalachterstand. CultuurSchakel ontwikkelde in samenwerking met basisschool De Elout en culturele aanbieder Huis van Gedichten een naschools programma waarin taalplezier centraal staat. Taalfeest toont aan dat creatieve schrijflessen na schooltijd taalvaardigheid en zelfexpressie effectief versterken. De casus is uitgebreid beschreven door Cultuur Schakel. 

Op 25 september stroomde Het Koelhuis in Zutphen vol met zo’n 180 leerkrachten, icc’ers, vakdocenten, cultuurcoaches, cultuurambtenaren en andere betrokkenen bij Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK). Halverwege het programma gaf hoogleraar cultuureducatie Edwin van Meerkerk een plenair minicollege. Zijn boodschap was helder én prikkelend: het gaat goed met cultuureducatie – en tegelijk ook helemaal niet. Cultuureducatie heeft de afgelopen jaren een stevige positie opgebouwd. Toch hangen er donkere wolken boven dit succes. Van Meerkerk gaf vier concrete adviezen mee aan alle deelnemers. 

In Eindhoven werkten museum MU Hybrid Art House en het Stedelijk College samen om creatieve oplossingen te zoeken voor ecologische vraagstukken. In het educatieve project Ecokino dient de combinatie van kunst en wetenschap als inspiratie, maar vooral als uitnodiging tot nieuwsgierigheid. De samenwerking tussen deze twee werelden blijkt vruchtbaar. Waar wetenschappers systematisch en op basis van bewijs te werk gaan, brengen kunstenaars verbeelding, intuïtie en kritische vragen in.

Op vrijdag 3 oktober stond de NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden in het teken van De Kunst van het Ontwerpen, een jaarlijkse ontwerpprijs die is uitgegroeid tot een traditie onder kunstvakdocentenopleidingen. Het landelijk overleg KVDO, dit keer samen met de vakvereniging VONCK (Vereniging Onderwijs kunst en Cultuur) biedt met deze prijs een podium aan beginnende kunsteducatoren. De juryprijs werd toegekend aan Robbert van Strien met Net Echt, een goed doordacht lesprogramma over found footage in film. Daarnaast werden een publieksprijs en een aanmoedigingsprijs uitgereikt. 

Jongeren tussen de 15 en 18 jaar worden gestimuleerd tot lezen middels een boekenweek voor de doelgroep. Deze bestaat onder andere uit een Literatour schrijverstournee voor scholen. In 2024 bezochten negentien auteurs drieëntachtig middelbare scholen, een landelijke dekking van 13%. De auteurs gaven op deze scholen 236 lezingen aan 6.600 leerlingen.

Medewerkers van het CKB maken zich zorgen. Het personeelsbestand is krap, en er komen meer taken bij, wat de werkdruk verhoogt. Daardoor neemt de kans op ziekte of zelfs vertrek van personeel toe. De ondernemingsraad trekt aan de bel. In een brief aan de gemeenteraad vragen zij aandacht voor de situatie bij het Centrum voor de Kunsten Bergen op Zoom (CKB). Daar is in de afgelopen jaren zeven ton bezuinigd, vooral door het niet invullen van meerdere vacatures en het genereren van extra inkomsten.

Nu ligt er een toekomstplan voor het CKB, en hoewel er geen banen meer op de tocht staan, maken medewerkers zich toch zorgen. Zo is het onzeker of het huidige pand van het CKB behouden blijft. Ook is er onduidelijkheid over het cultuuraanbod van het CKB. Wethouder Berend Doedens kan een deel van de zorgen van CKB-medewerkers wegnemen. „Nu de bezuinigingsopdracht van zeven ton al is gehaald, hoeven we voorlopig nergens meer op te besparen.”

Tijdens Dutch Design Week 2025 opent op het Ketelhuisplein in Eindhoven de experimentele leeromgeving Un/School. Het initiatief richt zich op de vaardigheden die nodig zijn voor de toekomst, zoals inclusief ontwerpen, toekomstdenken en creatief werken met AI. Vijf ontwerpstudio’s, Muzus, Afdeling Buitengewone Zaken, morgenmakers, Greenberry en Fundamentals Academy, slaan de handen ineen met Dutch Design Foundation. Un/School is geen traditioneel klaslokaal, maar een dynamische omgeving waar leren door te doen centraal staat. 

Cultuureducatie moet net als de gymles standaard op het rooster staan van elke school. En ook buitenschools moet iedereen kansen krijgen om deel te nemen aan cultuur. D66-Kamerlid Ilana Rooderkerk maakt zich daar bij de komende verkiezingen hard voor. ‘Elke gemeente zou toegang tot cultuur moeten bevorderen. De afgelopen jaren zijn die voorzieningen zoals muziekscholen steeds meer afgebrokkeld, maar elk kind zou overal naar muziek-, dans- of theaterles moeten kunnen. Daarnaast moet er op alle scholen aandacht zijn voor cultuur. School is immers de plek waar alle kinderen komen, dus daar bereik je iedereen. Net als de gymles zouden ook cultuurlessen op school gewoon moeten zijn.’

Het debat over Fair Pay lijkt soms abstract, maar in cultuureducatie en amateurkunst is het uiterst concreet, stelt Marijn Cornelis. De sector leunt op vakdocenten, dirigenten, regisseurs en workshopleiders – vaak zzp’ers met een gemengde praktijk. Zij vormen het hart van cultuurdeelname in Nederland, maar kampen met lage tarieven, versnipperde opdrachten en beperkte erkenning. 

Als cultuureducatie en -beoefening structureel onderdeel van de creatieve sector moeten blijven, is eerlijke beloning noodzakelijk. Cornelis pleit daarom voor landelijke afspraken en een systeem waarin niet het lesaanbod, maar de leerling (en diens ouders) rechtstreeks financiële steun ontvangt, zodat cultuurtoegang breed en gelijk blijft.

Het nieuwe kennisdossier Cultuur op school van Kunstgebouw biedt praktische routes om cultuur een vanzelfsprekend onderdeel van de school te maken. Het kennisdossier is ontwikkeld voor iedereen in het primair onderwijs die met cultuur aan de slag wil. Je kan kiezen uit 3 routes, afgestemd op jouw ervaring en ambitie: Verkenner – Doe inspiratie en lesideeën op om de eerste stappen te zetten met cultuuronderwijs. Ontwikkelaar – Verdiep het cultuuronderwijs en creëer samenhang met andere vakken. Aanjager – Werk aan visie, draagvlak en samenwerking binnen én buiten de school.

Welke verschillen zijn er in het muziekonderwijs op Europese scholen? In Zweden is veel aandacht voor popmuziek, in Montenegro draait het juist om folklore. In sommige landen moet er op de basisschool elke week muziek worden gegeven, in Nederland niet. Zijn we bij ons slechter af?

In Nederland is muziek een onderdeel van het verplichte kunst- en cultuuronderwijs, zowel in het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Elke school moet iets doen aan muziek, maar er wordt niet gespecificeerd hoeveel. In de rest van Europa is het wettelijk vaak heel anders geregeld. Muziek is een vak dat op zichzelf staat en echt verplicht is. Ook de kerndoelen zijn in Nederland weinig specifiek. Buiten Nederland zie je die specificatie wel terug in de nationale curricula, er wordt bijvoorbeeld benoemd dat leerlingen moeten zingen, spelen, luisteren en analyseren. 

Oktobermaand Kindermaand wordt georganiseerd door de stichting Kunst en Cultuur in opdracht van de provincie. Volgens Peter Pot van de stichting kunnen kinderen in Drenthe gratis naar bijvoorbeeld culturele instellingen. "Dat kan gaan om een theater, of om een kunstenaar die zijn atelier openzet. Een circus of dans. Zo breed als je maar kan bedenken. Ook erfgoed; de molen is open. Kinderen kunnen overal mee kennismaken." Alle basisschoolkinderen hebben via hun school een folder gekregen met daarin een overzicht van de activiteiten. 

De jarenlange onzekerheid voor het personeel van het CKB is voorbij. De bezuiniging van 7 ton is gerealiseerd en tegelijkertijd ziet de gemeente voldoende toekomstperspectief voor het Centrum voor de Kunsten Bergen op Zoom. Er is vooral bespaard op personeel. Zes openstaande vacatures worden niet meer ingevuld en dat levert 650.000 euro op. Daarnaast heeft de voormalige muziekschool structureel 50.000 euro meer opbrengsten weten te creëren.

„De bezuiniging op het CKB hangt al vijf jaar als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de medewerkers”, stelt wethouder Berend Doedens. „Zeven ton is veel geld, het personeel heeft lang in onzekerheid gezeten over hun baan en de toekomst van het CKB. We bieden hen nu duidelijkheid.”  Nu wil de gemeente, samen met het CKB naar de toekomst kijken. De gemeenteraad buigt zich volgende maand over mogelijke toekomstplannen van hert CKB. 

In 2024 organiseerden openbare bibliotheken bijna 398 duizend activiteiten, bijna 60 duizend meer dan een jaar eerder. Sinds 2015 zijn er elk jaar meer activiteiten, met uitzondering van de coronajaren. Dit blijkt uit nieuwe jaarcijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de KB, nationale bibliotheek.I n 2024 organiseerden de openbare bibliotheken samen 18 procent meer activiteiten  dan in 2023. Vergeleken met 2019 was dit 80 procent meer. Sinds de Bibliotheekwet in 2015 inging, worden er elk jaar meer activiteiten georganiseerd.

Via de online Bibliotheek worden steeds meer e-books uitgeleend. Van het totaal aantal uitgeleende boeken in 2024 was 10 procent een e-book, in 2019 was dit 6 procent. Het aantal mensen met betaald werk is in 2024 ruim 4 procent meer dan in 2023 en bijna 20 procent meer dan in 2019. 

De Kinderboekenweek 2025, van 1 t/m 12 oktober, staat met het thema Vol avontuur! in het teken van avonturen beleven door het lezen van boeken. Maar ook mét een boek beleven kinderen dit jaar extra veel avontuur. Het Kinderboekenweekgeschenk Lexie van Kevin Hassing is namelijk een maand lang geldig als ticket voor Avonturenpark Hellendoorn (Overijssel) of Familiepark Drievliet (Zuid-Holland).

Het Kinderboekenweekgeschenk biedt dit jaar nog iets bijzonders. Met een QR-code in het boek krijgen kinderen toegang tot een verrijkt luisterboek met muziek en geluiden, verzorgd door Studio Popcorn. Auteur van het Kinderboekenweekgeschenk én stemacteur Kevin Hassing sprak het verhaal in. Zo komt het avontuurlijke verhaal over Lexie nog meer tot leven en is het voor nog meer kinderen toegankelijk.

Tijdens de Kinderboekenweek verschijnt Ik Begin, een boek met vijftien inspirerende verhalen van kinderen en bekende Nederlanders. Met Ik Begin willen ABN AMRO en haar partners laten zien wat de kracht van sport, kunst en cultuur is en dat een klein steuntje in de rug het verschil kan maken.​ ​

ABN AMRO is dit jaar partner van de Kinderboekenweek en met de samenwerking onderschrijft de Kinderboekenweek het initiatief en de boodschap van het boek. ​​Scholen kunnen een set van de boeken bestellen via abnamro.com/ikbeginhetboek. Vanaf de start van de Kinderboekenweek, 1 oktober, zijn de verhalen ook te luisteren en online te lezen. 

De nieuwste editie van de NMO Kids Monitor biedt een uniek en actueel inzicht in het mediagedrag van kinderen tussen de 6 en 12 jaar. Uit het onderzoek blijkt dat kinderen in 2025 zowel digitale als traditionele media omarmen: televisie en smartphones zijn favoriet, maar ook papieren media blijven onverminderd populair. De NMO Kids Monitor 2025 bestaat uit een grootschalig onderzoek onder 1.025 kinderen, uitgevoerd door onderzoeksbureau Ipsos I&O.

Vijf Brabantse kunstorganisaties hebben woensdag 3 september het vernieuwde Circle of Talent Convenant ondertekend. Met deze samenwerking willen zij samen met partners blijvend investeren in de creatieve talentontwikkeling van alle kinderen en jongeren in Brabant.

Volgens de basisprincipes van de Circle of Talent staat de kracht van kunst bij creatieve talentontwikkeling centraal en wordt het onderwijs en de coaching gegeven door professionele kunstenaars, designers, dansers, musici of theatermakers. De Circle of Talent betreft een totaalprogramma: van breedtekunst in het primair en voortgezet onderwijs, via talentontwikkeling in de vrije tijd, naar een (topkunst)vakopleiding. Dit totaalprogramma is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs, bedrijfsleven, (gemeentelijke) overheid en kunstonderwijs. 

De verkiezingen voor de Tweede Kamer staan voor de deur. Voor iedereen die zich inzet voor kunst- en cultuureducatie is dit hét moment om te kijken hoe politieke partijen zich uitspreken over de rol van onze sector. Cultuurconnectie heeft de programma’s van de grootste partijen geanalyseerd en zet de belangrijkste zaken op een rij.

In meerdere programma’s wordt cultuureducatie nadrukkelijk genoemd als onderdeel van goed onderwijs. Tot op heden is PvdD de enige partij die in het partijprogramma kenbaar maakt cultuureducatie en -participatie wettelijk te willen verankeren, al zijn er partijen die wel mogelijkheden verkennen of steun aanbieden aan het idee. Veel partijen zijn er echter wel van doordrongen dat de subsidieperiodes moeten worden verlengd. Het is echter niet duidelijk of ze hiermee ook op gemeentelijke subsidies doelen. In verschillende partijprogramma’s komt de verbinding tussen cultuurbeoefening en andere domeinen aan de orde. 

De gisteren gepresenteerde Miljoenennota bevestigt het beeld dat onze sector al langer vreest: het beleid op cultuur wordt voortgezet in de lijn van vorig jaar, zonder grote verschuivingen of extra middelen. Toegang tot cultuur, en vooral cultuurbeoefening, blijft daardoor onder druk staan. Mooie woorden over toegankelijkheid worden niet ondersteund door structurele investeringen. Dat schrijft Cultuurconnectie in een reactie op de Miljoenennota. 

Binnen de cultuursector in Nederland wordt afgelopen jaren steeds vaker gewerkt via ‘Art of Hosting’. Kunstloc Brabant droeg hieraan bij door twee trainingen te organiseren voor mensen uit het cultuureducatieve werkveld, waarin we zo’n zestig professionals uit de sector opleidden in de kunst van het hosten. Maar wat betekent het eigenlijk om te werken volgens Art of Hosting? Welke theorieën en gedachtes liggen aan de basis? En wat kan deze benadering betekenen voor de cultuursector? Kunstloc Brabant deelt kennis, inzichten en ervaringen.