Trends & Ontwikkelingen

Stichting Stokroos heeft de lancering aangekondigd van de Seed Grant, een stimuleringsfonds bedoeld voor het ondersteunen van bijzondere artistieke projecten en de voortzetting van veelbelovende artistieke praktijken. Met de subsidie kunnen makers experimenteren, onderzoek doen, nieuw werk realiseren of starten met samenwerkingen en kunst- of designinitiatieven. 

De Seed Grant is bedoeld voor vormgevers, ontwerpers en beeldend kunstenaars die hun eerste drie carrièrejaren succesvol hebben afgerond en een consistent portfolio en cv hebben. Aanvragers moeten origineel en urgent werk tonen, met een bijzondere omgang met materialen of uitdagende concepten. De subsidie is beschikbaar voor mensen met de Nederlandse nationaliteit of degenen die in Nederland, inclusief de Caribische delen, of Suriname wonen en werken.

Ieder jaar op Prinsjesdag maakt de regering de Miljoenennota en de Rijksbegroting bekend. Hierin staat hoeveel geld het kabinet beschikbaar stelt voor plannen én waar dat geld vandaan moet komen. Dit is hét moment waarop het kabinet zijn visie op belastingheffing, overheidsuitgaven en economische stimulering deelt. Deze maatregelen hebben invloed op alle Nederlanders. De Creatieve Coalitie geeft een overzicht van de impact van deze maatregelen op jouw portemonnee als zzp’er of werknemer in de culturele of creatieve sector. Tevens licht de Creatieve Coalitie de kabinetsplannen toe voor de culturele en creatieve sector.

Ga je straks naar het museum, dan geldt een btw-tarief van 21 procent. Een dagje naar de Efteling: 9 procent, want attractieparken zijn uitgezonderd van de btw-verhoging. Maar hoe zit het dan met een openluchtmuseum dat ook een paar draai- en zweefmolens heeft staan? Betaal je dan 9 of 21 procent? En wat te denken van een festival (hoog tarief) dat ook films vertoont? Bioscopen blijven namelijk in het lage tarief vallen. Waarom het kabinet dit onderscheid maakt, wordt nergens uitgelegd. En dat vindt de Raad van State maar niks. ,,Door het gebrek aan motivering voor deze differentiatie komen de gemaakte keuzes willekeurig over.”

En de kans is bovendien aanwezig dat het kabinet nat gaat bij de rechter als het dit plan ongewijzigd voortzet, waarschuwt de Raad. Want uit Europese jurisprudentie blijkt dat goederen en diensten die vanuit het oogpunt van de gewone consument met elkaar concurreren, niet aan verschillende tarieven onderworpen mogen zijn. En dat is niet de enige kritiek die de Raad heeft. Neem nou de verhoging van het btw-tarief op nieuwsmedia. Die staat volgens het adviesorgaan op gespannen voet met het waarborgen van de pluriformiteit van de pers, ofwel dat er genoeg aanbod is van verschillende media. 

De komende maanden zal moeten blijken hoe stevig het btw-plan is. De Tweede Kamer buigt zich op 21 oktober de hele dag over de belastingwetgeving. Daarna volgen waarschijnlijk nog meerdere debatten. De stemming is half november voorzien.

Op 12 september heeft Airbnb een samenwerking aangekondigd met De Hollandsche Molen om monumentale molens in Nederland te beschermen. De samenwerking is onderdeel van de belofte van Airbnb om unieke en historisch belangrijke gebouwen in Europa te behouden.

De focus ligt voornamelijk op twee hoofdgebieden: gastvrijheid en ondernemerschap. Via een speciaal Molenerfgoedfonds worden bijdragen verstrekt om molens in heel Nederland te ontwikkelen, onderhouden, restaureren en promoten. Deze innovatieve financieringsvorm geeft molenorganisaties en molenaars in Nederland de kans om meer te investeren in onderhoud en behoud van molens. Naast financiële ondersteuning krijgen ontvangers deskundige begeleiding van Airbnb over gastvrijheid, verhuurmogelijkheden en ondernemerschap.

De festivals staan onder druk, voor een groot deel door de aangekondigde btw-verhoging. Wat gaat dat betekenen en hoe proberen festivals toekomstbestendig te blijven? "Het lijkt alsof het ergens hoger heffen meer binnenhaalt, maar dit gaat tot iets anders leiden", aldus Ide Koffeman, festivaldirecteur van Down The Rabbit Hole. 

"De btw gaat met 12 procent omhoog, maar de subsidies groeien niet mee", zegt Mariska Berrevoets, festivaldirecteur van Grasnapolsky. "Als stichting hebben we geen investeerders achter ons. We hebben geen buffer, zeker niet na afgelopen coronajaren. Het zijn al heel heftige jaren geweest." Bij Festival Grasnapolsky staat het ontdekken en een podium bieden aan nieuw talent centraal. Al vele festivals van dit formaat zijn gesneuveld door de prijsverhogingen. "Daarin denk ik dat Grasnapolsky, binnen de keten, een belangrijk element heeft voor opkomend talent", zegt Berrevoets 

De organisatie van Down the Rabbit Hole onderzocht in Beuningen en Wijchen, de omliggende gemeentes van het festivalterrein, wat de economische gevolgen van het festival, waar 45 duizend mensen naartoe komen, zijn. "Dat lag rond de 21,7 miljoen euro. Dat betekent dat daar al ongeveer 300 euro per inwoner wordt vergaard doordat wij daar iets organiseren. Ik denk dat er aan dat soort zaken voorbij wordt gegaan." Volgens Koffeman leidt de btw-verhoging tot een hogere drempel voor mensen om een kaartje te kopen. "Ik denk dat in die zin dit kabinet haar eigen glazen ingooit.

Het nieuwe kabinet kwamen gisteren met het langverwachte regeerprogramma. Het omvat veel plannen voor veel verschillende doelgroepen. Maar één onderwerp werd niet genoemd. Niet door de kabinetsleden en ook niet in het regeerakkoord: cultuur. En dat doet pijn, zegt directeur Cathelijne Broers van het Cultuurfonds. “De kater is heel erg groot. Landbouw en Visserij wordt bijvoorbeeld wel genoemd, maar cultuur is twee keer zo groot, economisch gezien”, zegt Broers.

Voor haar sector staat er niet veel hoopgevends in de plannen van het nieuwe kabinet, zegt ze. Vooral de btw-verhoging gaat pijn doen. “Dan horen we premier Schoof zeggen dat huishoudens erop vooruit gaan. Dat is natuurlijk fantastisch, en daarvoor moet je natuurlijk ook wel meer geld in de schatkist hebben. Maar met zo’n btw-verhoging denk ik: ja, dan heb je als huishouden de hele week gewerkt en dan wil je naar een popconcert, dan is zo’n btw-verhoging echt aanzienlijk. Dat is echt zorgelijk.”

De belastingverhoging die PVV, VVD, NSC en BBB hebben bedacht, is de meest verguisde maatregel van het nieuwe kabinet. Door de btw op bepaalde diensten te verhogen van 9 naar 21 procent, wordt van alles duurder: van voetbalwedstrijden en concerten tot boeken, kranten en weekendjes weg. De getroffen sectoren waarschuwen: 800.000 mensen dreigen te gaan stoppen met sporten, de cultuursector loopt straks 350 miljoen euro per jaar mis, de boekensector en krantenuitgevers waarschuwen voor ontlezing en de jongerenkampen en kleine hotels dreigen eraan te gaan nu logies duurder worden.

Wat een contrast: zo omstreden als het plan is in de samenleving, zo snel waren de partijen het erover eens in de formatie. Alles bij elkaar is er misschien ‘een middag’ over gesproken, klinkt het in kringen rond de onderhandelaars. De btw-verhoging levert namelijk een enorme slok belastinginkomsten op: 2,3 miljard euro in potentie.

Opvallend, want in de verkiezingscampagne heeft niemand deze melkkoe geopperd. Sterker nog: de PVV pleitte in haar verkiezingsprogramma voor ‘verlaging van de btw op boodschappen naar 0 procent’. En ook de BBB wilde vanwege ‘gezonde keuzes’ dat groente en fruit ‘onder het 0 procent-tarief’ zouden worden gebracht. In het regeerprogramma stond nota bene dat het kabinet ‘de bestrijding van laaggeletterdheid’ en een ‘gezonder en fitter Nederland’ wil.

Op Prinsjesdag 2024 is de miljoenennota gepresenteerd en zijn de besluiten voor de Basisinfrastructuur 2025-2028 bekendgemaakt. 

Bij de ontwikkelinstellingen zijn slechts 16 van de 49 BIS-aanvragen gehonoreerd. De talentontwikkeling in de sector loopt daarmee flinke schade op. Hoewel minister Bruins binnen de muzieksector op dit gebied voor wat verlichting zorgt, is dit niet voldoende. Van de meerjarige regelingen van de Rijkscultuurfondsen voor instellingen in de podiumkunsten en de beeldende kunsten is ook maar voor éénderde van de aanvragers subsidie toegekend. Voor veel organisaties betekent dit dat hun bestaanszekerheid op de tocht staat.

Het grote tekort aan publieke financiering wordt verergerd door de verhoging van het btw-tarief, dat nu nog 9% is. Kortom: er is een stapeling van maatregelen die de werkgelegenheid enorm onder druk zetten. Deze regering lijkt het geen probleem te vinden dat voor kunstenaars de bestaanszekerheid nog verder uit het zicht raakt. In plaats van afbraakbeleid pleit de Kunstenbond voor kunstenaarsbeleid en voor directe subsidies voor makers. Anders hebben we straks lege zalen en kale muren.

Na Prinsjesdag is nog altijd onzeker wat de cultuursector kan verwachten aan bezuinigingen. Minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) moet structureel 361 miljoen euro bezuinigen op de subsidies die onder zijn ministerie vallen. In november maakt hij bekend hoe dat verdeeld wordt, en hoeveel daarvan bij cultuur terecht komt. Hij kan, zo legt hij dinsdagmiddag uit in de hal van zijn ministerie, nu nog niet zeggen hoe groot de bezuiniging is die bij de cultuursector terechtkomt. Voor 2025 is de geplande bezuiniging op cultuur nog laag: 2,15 miljoen euro.

De omstreden btw-verhoging op cultuur en sport blijft wel staan in de plannen van het kabinet, en moet nog steeds per 2026 ingaan. D66 en CDA hebben alvast duidelijk gemaakt de btw-verhoging op sport niet te willen steunen in de Eerste Kamer, en stellen in plaats daarvan een belasting op e-sigaretten voor. Zo’n voorstel willen de twee partijen ook indienen voor de btw-verhoging op cultuur, legt D66-partijleider en Tweede Kamerlid Rob Jetten dinsdagochtend uit.

Het Fonds voor Cultuurparticipatie zal op verzoek van Bruins een specifieke meerjarige regeling maken voor talentontwikkeling in de klassieke muziek, waarvoor jaarlijks 1,9 miljoen euro beschikbaar is. Dat geld komt uit de begroting van het Fonds voor Cultuurparticipatie, Fonds Podiumkunsten en de cultuurbegroting.

Een ander lichtpunt voor de cultuursector is het overeindblijven van het fiscale voordeel dat particulieren krijgen als ze schenken aan goede doelen – anders dan in het hoofdlijnenakkoord uit mei stond. Die zogeheten giftenaftrek zorgt voor een belangrijke bron van inkomsten voor culturele instellingen. 

In het nieuwe Bredase cultuurbeleid 'Stad van Creatief Talent 2025-2040' is vastgesteld dat Breda ruimte wil bieden aan een jaarlijks festival dat diverse vormen van cultuur presenteert aan het publiek. De gemeente stelt hiervoor vier jaar lang €100.000 per jaar beschikbaar aan de partij met het beste plan. Stichting TURF wist de subsidie te bemachtigen en geeft de komende jaren invulling aan dit nieuwe culturele event in Breda.

Minister Bruins (OCW) neemt de adviezen van de Raad voor Cultuur over voor de toekenning van rijkssubsidies aan 115 instellingen in de culturele basisinfrastructuur 2025-2028.

Bruins neemt het advies van de Raad voor Cultuur over om 117 aanvragen, van in totaal 115 instellingen, voor de culturele basisinfrastructuur (bis) te honoreren. Bij 13 instellingen heeft de raad voorwaardelijk positief geadviseerd. Die instellingen dienen voor 1 november 2024 te voldoen aan de gestelde voorwaarden. De rijkscultuurfondsen honoreren gezamenlijk 306 meerjarige aanvragen in de periode 2025-2028.

In totaal krijgen 115 bis-instellingen en de 6 rijkscultuurfondsen €559 miljoen subsidie per jaar. Dit is €146 miljoen meer dan in de periode 2021-2024. Het verschil tussen beide periodes wordt onder meer bepaald door onder meer de investering in eerlijke beloning (fair pay) en de gebruikelijke compensatie voor inflatie en kostenstijgingen.

Door de besluiten van het Fonds voor Cultuurparticipatie is een knelpunt ontstaan bij de talentontwikkeling in de klassieke muziek. Op het terrein van talentontwikkeling was geen enkele aanvraag geheel gehonoreerd waardoor de doorstroom naar de professionele sector onder druk komt te staan. Daarom is jaarlijks een bedrag van 1,9 miljoen vrijgemaakt waarmee het Fonds voor Cultuurparticipatie een meerjarige regeling kan opzetten om talentontwikkeling in de klassieke muziek te behouden.

Al eerder bleek uit onderzoek van de econoom René Goudriaan dat de afschaffing van het laag-btw tarief voor boeken zal betekenen dat er 4 miljoen boeken minder verkocht gaan worden. Hij becijferde ook dar openbare bibliotheken 150.000 abonnees minder zullen krijgen. En dat terwijl de opbrengst naar inschatting slechts 50 tot maximaal 75 miljoen zal opleveren, een fractie van de beoogde 2,2 miljard die de maatregel op zou moeten leveren.

In opdracht van de Mediafederatie en NDP Nieuwsmedia heeft Decisio, een onafhankelijk bureau voor economisch onderzoek en advies, een rapport opgesteld over de gevolgen voor uitgevers van boeken, kranten en tijdschriften. Decisio berekende in haar basisscenario dat de omzet zal dalen met 13% en bij algemene uitgevers een verlies van 120 fte te verwachten valt. Dit staat los van de gevolgen voor de rest van de keten, van auteur en illustrator tot drukker en boekhandelaar. 

Het kabinet-Schoof rekent zich rijk met de bezuinigingen op kunst en cultuur. Want de sector is ook economisch van groot belang, schrijft Barbara Baarsma.

Een btw-verhoging, een ­hogere kansspelbelasting, minder giftenaftrek en minder subsidie: er vallen zware klappen in de culturele sector. Samen zetten deze maatregelen een neerwaartse spiraal in werking die ook economisch bezien problematisch is: kunst en cultuur zijn een onmisbaar onderdeel van de economie. Het kabinet-Schoof onderschat dit.

Onderschat kunst en cultuur niet als groeimotor. De sector stimuleert creativiteit, jaagt innovatie en daarmee de arbeidsproductiviteit aan, en is belangrijk voor vestiging van talenten en bedrijven. Dat levert verdichtingsvoordelen op: voordelen van ruimtelijke nabijheid tot andere bedrijven en talenten. De effecten daarvan op de productiviteit staan onomstotelijk vast. Kunst en cultuur zijn hiervoor de vruchtbare ­bodem.

De stapeling van maatregelen raakt de kunst- en cultuursector zo hard dat de maatschappelijke kosten hoger zijn dan de extra opbrengsten voor de schatkist. Het rijk rekent zich zo rijk, en verarmt de economie.

Een breed bondgenootschap van organisaties uit de cultuur, sport, evenementen, media, boeken en logies voert actie tegen de btw-verhoging op 17 september. Aan twee locaties die door de btw-verhoging worden getroffen, op en nabij de Koninklijke stoet, wordt tijdens het langstrekken van de koets een ‘kassabon voor de samenleving’ uitgehangen. Vanaf het dak van museum Escher in het Paleis en museum Huis van het Boek wordt in het bijzijn van ervaringsdeskundigen en politici een 20 meter lange banner uitgerold waarop iedereen kan zien wat de financiële gevolgen van de btw-verhoging zijn.

Op Prinsjesdag presenteert het kabinet dinsdag de radicaalste verandering van de btw sinds haar invoering in 1969. Alsof er al niet genoeg rellen over de consumptietaks waren. En weer zet rechts het in voor zijn cultuurstrijd met links. Jonathan Witteman zet de ontwikkeling van de BTW op een rij. 

De btw verdeelt de economie in een soort tweestandenmaatschappij, waarin een kleine groep bevoorrechte goederen en diensten onder het verlaagde regime van 9 procent valt, terwijl de rest zucht onder de knoet van de 21 procent. Over dit privilege – wie het krijgt, en van wie het wordt afgepakt – woedt al zolang de consumptietaks bestaat een felle strijd, die soms wel een front lijkt in de cultuuroorlog tussen rechts en links.

Nu verbant het kabinet-Schoof de podiumkunsten naar het hoge btw-tarief, terwijl voor pretparken opvallend genoeg het lage tarief blijft gelden, net als voor circussen, dierentuinen, kermissen en bioscopen. Pretparken dienen namelijk ‘primair en permanent voor vermaak en dagrecreatie’, schreef staatssecretaris Folkert Idsinga van Financiën (NSC) dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer. Zo is de tijdgeest 180 graden gedraaid: niet cultuur, maar vermaak geldt nu als aanbeveling voor een laag btw-tarief. En cabaret, musicals, popfestivals en andere podiumkunst zijn in de ogen van het kabinet blijkbaar niet vermakelijk genoeg.

Laten we er geen doekjes om winden, zegt Bas Jacobs, hoogleraar overheidsfinanciën aan de VU.: ‘De btw-verhogingen voor cultuur, boeken en kranten zijn gewoon een manier om links te pesten. Met solide argumenten heeft het niks te maken, daarvoor is het allemaal veel te ad hoc. De rechtse partijen gebruiken de btw simpelweg om een cultuurstrijd te voeren, en de linkse partijen boos te maken. En dat lukt tot nu toe heel aardig.’

Wat bezielt het kabinet met het doorvoeren van de btw-verhoging op cultuurgoederen? Uit de maatregel spreekt, volgens Peter Klok, in elk geval minachting voor een deel van de burgers. 

Een van de meest ingrijpende maatregelen van het kabinet-Schoof wordt in het regeerprogramma niet eens benoemd. De btw-verhoging op cultuurgoederen (podiumkunsten, musea, maar ook kranten) van 9 naar 21 procent, die naar alle waarschijnlijkheid tot een prijsverhoging van meer dan 10 procent en/of zware bezuinigingsoperaties zal leiden, blijft geheel onvermeld. In het Hoofdlijnenakkoord volstond het nieuwe kabinet met de mededeling ‘Afschaffen verlaagd btw-tarief culturele goederen en diensten – uitgezonderd bioscopen en dagrecreatie’. Een kabinet dat zo’n ingrijpende maatregel neemt, zonder verdere uitleg, behandelt een deel van zijn burgers met een minachting die niet heel vaak is vertoond.

Wie inkomenspolitiek wil bedrijven en de hoogste inkomens zwaarder wil belasten, moet de inkomstenbelasting verhogen. Alleen dan weet je zeker dat je alleen de rijken treft. Alle andere belastingmaatregelen moeten gericht zijn op verbetering en versterking van de samenleving. Producten waar de samenleving slechter van wordt, moeten zwaarder worden belast dan producten die een samenleving versterken. Dit kabinet heeft overduidelijk weinig liefde voor kunst en cultuur. Het woord ‘kunst’ valt in het regeerprogramma alleen als het over ‘kunstmatige intelligentie’ gaat. Met deze btw-verhoging laat het kabinet het ideaal van de volksverheffing definitief achter zich. 

In de podiumkunsten is een nieuwe coalitie gesmeed: ‘De groep van 59’. Het klinkt als een frisse avant-gardegolf, maar het gaat om een protestgroep. Daaronder zijn gezelschappen als Holland Opera, Orkater, De Warme Winkel, Het Grachtenfestival, Strijkkwartet Biënnale Amsterdam en Julidans.

De organisaties kregen elk een positieve beoordeling voor hun aanvraag bij het Fonds Podiumkunsten, het grootste van de zes rijkscultuurfondsen met een totaal jaarbudget van 47 miljoen voor meerjarige subsidies. Maar ondanks dat positieve oordeel kreeg geen van de 59 gezelschappen geld toegekend, omdat het budget van het fonds ontoereikend is.

De 59 verenigde instellingen vragen de Tweede Kamer samen om een extra bedrag van 10,9 miljoen vrij te maken: de optelsom aan subsidie die de organisaties in 2025 niet krijgen. Daarnaast willen de organisaties met politici in gesprek om „samen met ons als sector naar meer duurzame oplossingen voor de resterende drie jaar.”

Er is geen Nederlander te bekennen in het Gustav Mahler Jugendorchester en in het European Union Youth Orchestra zitten er nog maar twee. Algemeen directeur van Het Concertgebouw Simon Reinink en dirigent Jaap van Zweden luiden de noodklok. In een open brief in De Telegraaf schrijven zij dat ze zich zorgen maken over de afname van het aantal jonge, Nederlandse musici in internationale toporkesten. Reinink vertelt erover in de uitzending van De Ochtend.

Volgens Reinink en Van Zweden is de afname van het aantal Nederlandse jongeren in de internationale muziekwereld het resultaat van de jarenlange afbraak van het Nederlandse muziekonderwijs. "Muziekscholen sluiten en het muziekonderwijs wordt steeds ontoegankelijker, onder meer door de vele regels en afschaffing van subsidies", vertelt Reinink. "Al die stapelingen op elkaar zorgen ervoor dat je op een dag wakker wordt en beseft dat er geen één Nederlander meer in zo'n belangrijk orkest zit." In de brief staat hoe belangrijk muziekonderwijs is voor kinderen. Kinderen leren op hoog niveau muziek te maken. Tegelijkertijd leren ze zich te concentreren, discipline op te brengen, samen te spelen, hun fijne motoriek te ontwikkelen, te plannen, muziek te lezen en zich te uiten. Dat is belangrijk in een samenleving waarin veel jongeren kampen met mentale en cognitieve problemen.

Het college heeft ingestemd met het advies van de onafhankelijke adviescommissie over de meerjarige subsidieregeling cultuur voor de periode 2025 – 2028. Daarmee komt er een bedrag aan subsidies vrij dat kunstenaars en instellingen de mogelijkheid geeft om Tilburg nog leuker en interessanter te maken.

Er is voor deze 4 jaar meer geld vrijgemaakt ten opzichte van eerdere jaren (1.15 miljoen ten opzichte van 790.000 daarvoor). Hiermee maken we onder andere FairPay mogelijk; een fatsoenlijk en verantwoord salaris voor kunstenaars. Het is voor het eerst dat het college zich bij de verdeling van de subsidies laat adviseren door een onafhankelijke commissie. Tilburg werkt met zo’n commissie omdat we geloven dat dit de beste manier is om zo objectief en professioneel mogelijk te adviseren over de subsidietoekenningen. 

Er staat geen cultuurparagraaf in het regeerprogramma, maar al langer is duidelijk wat het kabinet met de sector wil: er minder geld aan uitgeven en er meer geld aan overhouden (subsidies omlaag, btw omhoog). De sector zelf vreest als gevolg van deze maatregelen een kaalslag.

Een puur economische benadering van cultuur voelt wellicht wat ongemakkelijk omdat het hoofddoel van bijvoorbeeld theater, concerten of musea niet economisch is. Toch is het interessant om door een economische bril naar de sector te kijken. Het gaat vaak over wat kunst en cultuur kosten, maar wat levert het eigenlijk op? De NOS duidt het in grafieken. 

De ‘boekenpetitie van CPNB, KBb en GAU die in recordtijd ruim 300.000 handtekeningen verzamelde tegen de btw-verhoging op boeken, wordt in de Tweede Kamer geëxposeerd. Een ruim twee meter hoog boek van kinderboekenschrijver Francine Oomen met de fictieve titel Hoe overleef ik 21% btw op boeken? staat centraal opgesteld.

Vanaf vanmiddag wordt tot en met februari een tentoonstelling georganiseerd ‘De stem van de Burger’, daar worden allerlei objecten en documenten getoond die ooit als petitie zijn aangeboden aan Kamerleden en belanghebbenden in de Tweede Kamer. De boekenpetitie maakt onderdeel uit van deze tentoonstelling.

De boekensector zal samen met een breed bondgenootschap van organisaties uit de sport-, evenementen-, logies-, media- en cultuursector op Prinsjesdag actievoeren tegen de btw-verhogingen. Een keur aan getroffen makers, journalisten, sporters en ondernemers zal zich in Den Haag roeren die dag.

De subsidieregeling Levendig Brabant 2023/2024 van de provincie Noord-Brabant is een groot succes. Het plan is vele malen overtekend, blijkt uit de evaluatie die naar Provinciale Staten is gestuurd: de provincie kreeg 217 aanvragen, waarvan er 68 toegekend werden. Met de pilots Levendig Brabant steunt de provincie kleinschalige initiatieven uit Brabant die cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd verbinden. Een goed voorbeeld is het project ‘Bosch BuitenSpel’, een theaterproductie waarin sportverhalen van Bossche vrijwilligers tot leven komen. Deze productie wordt opgevoerd als een fietstocht langs sportlocaties en is gericht op het bereiken van nieuwe doelgroepen.

“Ik ben blij dat dit initiatief succesvol blijkt”, zegt gedeputeerde Bas Maes (cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd). “Levendig Brabant is een belangrijk onderdeel van ons provinciaal beleid. Waarbij voorop staat dat iedereen telt, de kans krijgt zich te ontwikkelen en deel te nemen aan de samenleving. Met het leggen van verbanden tussen cultuur, sport, erfgoed en vrijetijd is een breed, divers en laagdrempelig aanbod gecreëerd. Hiermee hebben we veel mensen bereikt, ook de Brabander die hier anders misschien niet mee in aanraking zou komen.”

Op Prinsjesdag maakt minister Bruins o.a. de subsidies voor de culturele basisinfrastructruur (bis) bekend. Er is ruim meer afgewezen dan toegekend, zelfs instellingen met een positief advies krijgen soms niks uitgekeerd. Bij de Rijkscultuurfondsen, die ondersteuning bieden naast de bis, speelt hetzelfde. Gemeentes en provincies hebben ook te maken met knellende begrotingen en bezuinigingen. Het cultuurbudget lokaal verhogen kan dus ook niet zomaar.

Veel zzp’ers maken zich daarnaast zorgen over de aanpak van schijnzelfstandigheid en de invoering van een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering. De Kunstenbond blijft lobbyen voor maatregelen die zzp’ers daadwerkelijk helpen. Zo stuurden we op 11 september, samen met de Creatieve Coalitie, een Position paper over onze zorgen naar de Tweede Kamer. 

Maar de grootste bedreiging is volgens de Kunstenbond de aangekondigde btw-verhoging. Politiek is nooit een gelopen race. Schade voorkomen is beter dan schade herstellen. De Kunstenbond voert daarom actie: houd deze kaalslag tegen! 

Staatssecretaris Idsinga (Fiscaliteit en Belastingdienst) geeft antwoord op vragen over btw-verhogingen op boeken, cultuur, sport en logies. De vragen kwamen van de Tweede Kamerleden Vijlbrief, Paternotte, Rooderkerk, Paulusma en Sneller (allen D66) aan de minister van Financiën, de staatssecretaris van Financiën (Fiscaliteit en Belastingdienst) en de ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Economische Zaken en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Jeugd, Preventie en Sport) over de btw-verhogingen op boeken, cultuur, sport en logies. (ingezonden 15 juli 2024)

Idsinga geeft onder andere aan dat de tariefswijziging (afschaffing van het verlaagde BTW-tarief) een structurele opbrengst van € 2.331 miljoen oplevert en dat de tariefswijziging daarnaast bijdraagt aan een vereenvoudiging van het belastingstelsel. Voor de voorgenomen btw-verhoging is geen specifieke impactanalyse verricht. De staatssecretaris wil de negatieve gevolgen van de verhoging van het btw-tarief bovendien niet verder onderzoeken. 

De Creatieve Coalitie en Kunstenbond wenden zich nu tot de Tweede Kamercommissie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid. Donderdag 12 september vindt een commissiedebat plaats over het zzp-beleid. “Het is noodzakelijk om een gedegen beeld te krijgen van de gevolgen van het beleid voor zzp’ers in onze sector,” aldus De Creatieve Coalitie en de Kunstenbond in de position paper. “Voer een impacttoets uit zodat de gevolgen van het kabinetsbeleid op het verdienvermogen en de bestaanszekerheid van zzp’ers in kaart wordt gebracht.”

Het voorgenomen cultuurbeleid van het kabinet zorgt voor een kaalslag van 350 miljoen euro en een negatief domino-effect in de kunst- en cultuursector. Dat blijkt uit een analyse in opdracht van private financiers, gemeenten en de kunst- en cultuursector, waaronder het Cultuurfonds en Kunsten ’92.

“Vlak voor Prinsjesdag luiden wij als consortium de noodklok. De ongecoördineerde stapel van bezuinigingen en maatregelen heeft een enorme impact op de hele kunst- en cultuursector, zowel op de korte als op de lange termijn”, vertelt Cathelijne Broers, directeur van het Cultuurfonds. Het consortium vraagt met klem om uitstel van btw-verhoging, zodat er eerst gedegen onderzoek komt naar de daadwerkelijke opbrengsten en gevolgen voor de sector. Ook de gevolgen van de korting op het gemeentefonds dient nader onderzocht te worden. Volgens de private financiers, gemeenten en de kunst- en cultuursector is het een ongecoördineerde stapel van maatregelen waar niemand zicht op heeft of vanuit het Rijk verantwoordelijkheid voor neemt. Zij roepen minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de regie te pakken.

Het Museum van de Geest verkeert in een ernstige financiële crisis en dreigt nog deze maand de deuren te moeten sluiten. De combinatie van de gevolgen van corona, inflatie en het uitblijven van structurele subsidie, heeft geresulteerd in een acuut tekort in de exploitatie. Met een nieuwe campagne wordt gezocht naar sponsoren – groot en klein – om zo sluiting te voorkomen.

Bijna 20 jaar heeft het Museum van de Geest zonder enige structurele subsidie kunnen opereren, mede dankzij founders uit de gezondheidszorg, fondsen, een particuliere geefkring en onze enthousiaste bezoekers. Maar de beperkte middelen voor de culturele sector raken het Museum van de Geest nu ook. Hiermee wordt het museum in haar directe voortbestaan bedreigd.

Het Museum van de Geest heeft een unieke missie: mentale gezondheid bespreekbaar maken via kunst en cultuur. Het museum biedt bezoekers een diepgaande blik op mentaal welzijn door middel van kunstwerken en tentoonstellingen die zowel historische als hedendaagse perspectieven belichten. In 2022 werd Museum van de Geest uitgeroepen tot European Museum of the Year vanwege haar innovatieve programma over mentale gezondheid.

De Haagse theaters Diligentia en PePijn lijken gered. Het college van B en W maakt toch geld vrij om te voorkomen dat de theaters, die dreigden per 1 januari 2025 hun subsidie te verliezen, de deuren moeten sluiten. Dat volgt uit het meerjarenplan Kunst en Cultuur 2025-2028, dat het Haagse stadsbestuur dinsdag heeft gepresenteerd.

De totale pot van 70 miljoen euro aan cultuursubsidies wordt eens per vier jaar verdeeld. Eerder leek het erop dat de twee instellingen, die sinds 2001 onder één directie vallen, buiten de boot zouden vallen. Een adviescommissie gaf aan bij de twee theaters een „herkenbare signatuur” te missen en verweet ze geen artistiek-inhoudelijke visie te hebben.

Dat leidde de afgelopen tijd tot een stevige lobby om de theaters open te houden. In een brandbrief deden 150 artiesten vorige week een oproep aan de gemeenteraad en het college om Diligentia en PePijn niet te laten vallen. Met succes. 

De kunst- en cultuursector dreigt vanaf 2026 een klap van 200- tot 350 miljoen euro per jaar te krijgen als gevolg van de voorgenomen btw-verhoging, de korting op het gemeentefonds en een stapeling van andere financiële maatregelen van het kabinet. Tot die schatting op basis van openbare cijfers komen het Cultuurfonds, belangenorganisatie Kunsten ’92 en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). 

Hoewel in het hoofdlijnenakkoord niets over cultuurbeleid was opgenomen, hangt de sector via het ministerie van Financiën alsnog een bezuiniging boven het hoofd. De stapeling kan even hard uitpakken als de subsidiekorting van 200 miljoen euro in 2011, onder het door de PVV gedoogde eerste kabinet-Rutte. Namens het consortium van drie organisaties brengt Kunsten ’92 deze boodschap woensdag tijdens een kennismakingsgesprek over aan minister van Cultuur Eppo Bruins (NSC). Gezamenlijk roepen ze hem op ‘regie te nemen’ om ‘kaalslag’ te voorkomen en, met andere woorden, zijn collega op Financiën op andere gedachten te brengen. Vooralsnog wijst niets erop dat er in het regeerprogramma dat het kabinet-Schoof vrijdag presenteert aparte ambities voor cultuurbeleid zijn opgenomen. 

In het hoofdlijnenakkoord zitten maatregelen die samen een ‘ongecoördineerde stapel’ vormen, die de economische motor onder de kunsten ontregelt. ‘Het kabinetsbeleid veroorzaakt een domino-effect, doordat financiers elkaars gaten niet kunnen dichten’, zegt Cathelijne Broers, directeur van het Cultuurfonds. ‘De financiers zullen vooral ‘risicomijdende’ projecten gaan steunen, wat ten koste zal gaan van kleine en middelgrote instellingen en makers.’

De cultuursector draait op een mengsmering van subsidies (50 procent), kaartverkoop en andere eigen inkomsten (40 procent) en particuliere giften (10 procent). Raakt de btw de kaartverkoop, plannen om de giftenaftrek te verlagen en de kansspelbelasting te verhogen raken particuliere fondsen en instellingen met een kring van donateurs. De korting op het gemeentefonds in 2026 en een algemene bezuinigingsopdracht aan alle ministeries kunnen ten koste gaan van kunstsubsidies.

Door het overlijden van Robert de Kok dreigt ook zijn levenswerk – muziekschool De Heraut in zijn woonplaats Kaatsheuvel – te verdwijnen. Dat mag niet gebeuren, vinden ze in de plaatselijke muziekscene. Er komt een benefietconcert, met onder meer zijn oude band VOF de Kunst. Doel van het benefietconcert is uiteraard geld op te halen om een doorstart van de muziekschool mogelijk te maken. 

Bezoekers wordt gevraagd naar draagkracht entree te betalen. Jan: ,,Toen Robert ziek werd, heeft Willy De Heraut met onmiddellijke ingang gesloten. Het idee is om van de opbrengst een stichting op te zetten om daarmee fondsen en subsidies te werven.” De school staat er al, maar er moet wel geld zijn om de hypotheek te kunnen betalen. Ook moet er geld zijn om de docenten en een manager te kunnen betalen. ,,Dit is de muzikale huiskamer van Kaatsheuvel”, zegt Fleur Janssens. ,,Mensen komen vanuit Den Bosch en Tilburg om hier les te nemen. Als we niet uitkijken, is dit straks gewoon weg.”

De komende twee jaar kunnen tien culturele organisaties rekenen op ondersteuning van de gemeente Breda. Samen krijgen zij 380.000 euro per jaar. Dat blijkt uit het nieuwe cultuurbeleid ‘Stad van Creatief Talent 2025-2040'. Met dit nieuwe beleid wil de gemeente bewoners, bezoekers, talenten, bedrijven en internationals verbinden met een interessant cultuuraanbod. Met vooral de focus op jeugd- en jongerencultuur en talentontwikkeling. Het beleid moet Breda’s imago versterken als stad van toegepaste technologie en creativiteit. De ‘Tweejarige Subsidieregeling Cultuur Breda 2025-2026’ is een uitwerking van het nieuwe cultuurbeleid ‘Stad van Creatief Talent 2025-2040′.  

De subsidie is bedoeld voor organisaties die bezig zijn in de professionele kunst- en cultuursector en bijdragen aan de Bredase culturele voorzieningen. De tien organisaties die de komende twee jaar subsidie ontvangen, zijn: Body of Art, Popmonument, Bühne Breda, Kunstbende, Club Solo, het zuid land, Van Gogh Galerie & Gastatelier, Breda Beats, Poppodium Phoenix en Studio Kasboek.

De toekenning van meerjarige subsidies in de culturele sector voor de periode 2025-2028 heeft voor veel beroering gezorgd. Vooral bij de instellingen die een negatief bericht kregen. De danswereld in Noord-Brabant, eigenlijk in het hele land, krijgt zware klappen te verduren. Nu de subsidieregelingen voor 2025-2028 van het Rijk, Provincie Noord-Brabant en ook de steden bekend zijn, blijkt dat meerdere gezelschappen helemaal of deels buiten de boot vallen. Dat betekent grote onzekerheid. 

Dansgezelschap voor kinderen de Stilte in Breda is het zwaarst getroffen, maar ook professionele dansgezelschappen als The100Hands, Stichting Kostić en This is not a show (van choreograaf Katja Heitmann) verkeren in zwaar weer. Urban dance (breakdance), in ieder geval The Ruggeds uit Eindhoven, en mixed-abled gezelschappen die werken met dansers met een beperking als Tiuri uit Breda krijgen wel middelen. Gaan gezelschappen die al vele jaren hedendaagse dans brengen omvallen? Gaan ze afgeslankt verder? Joost Goutziers maakt de balans op voor de moderne dans in Noord-Brabant: een somber beeld. Ook dansstad Tilburg is minder ruimhartig, met alle gevolgen vandien.

Ronkend klinken de aankondigingen van het nieuwe museum ZAMU in Zaandam, dat ‘een van de grootste musea ter wereld’ zegt te willen worden. Hans den Hartog de Jager vraagt zich af: Om wiens belangen gaat het hier nu echt? Steeds meer particuliere geldschieters richten privémusea op. Daarbij zie je óók dat de doelen van zulke museumstichters gevarieerder is geworden. Het stichten van een museum gaat niet meer louter over altruïsme, het doel bevindt zich eerder op een spectrum dat loopt van zeer genereuze vrijgevigheid tot vrij fanatiek nagestreefd eigenbelang.. Als het ZAMU er daadwerkelijk in slaagt om geldschieters voor hun plan te interesseren, vloeit er geld van bedrijven of instellingen die potentieel in kunst zijn geïnteresseerd naar een ronkend initiatief waar de kunst weinig aan heeft.

Bedrijven, overheden en instellingen zouden er, juist in deze tijden, écht beter van doordrongen moeten raken dat het één geheel is: dat commerciële publiekstrekkers als Moco, ZAMU en zelfs Voorlinden profiteren van een artistieke infrastructuur die niet alleen bestaat uit grote musea en beroemde kunstenaars, maar ook uit kleine, zoekende instellingen waar talentvolle kunstenaars kunnen experimenteren om soms, later, zowaar, héél beroemd te worden. Zulke initiatieven zijn de kraamkamers waaruit de poenmusea uiteindelijk hun geld halen. Dat die twee niet automatisch met elkaar in verband worden gebracht, dat de Moco’s en ZAMU’s van deze wereld zich zonder enige genoegdoening aan die structuur kunnen onttrekken, is de echte schande. Daarom ook zijn de jubelzangen op het ZAMU misplaatst. Zoals het ZAMU zich nu presenteert trekt het de kunstwereld alleen maar verder uit het lood: een liefdeloos, flodderig initiatief dat geld en aandacht wegtrekt van instellingen die de kunst en de maatschappij echt iets geven: aandacht, experiment, durf, nieuwsgierigheid.   

Het Cultuurfonds heeft eerder (eind 2022 / begin 2023) een extra investering van bijna twee miljoen euro gedaan voor 65 VNPF-podiumleden. Deze financiële injectie was bedoeld om de popsector, die nog steeds worstelde met de gevolgen van de coronacrisis, te ondersteunen. Poppodia spelen een cruciale rol in het bereiken van jong publiek en het bieden van een platform voor jonge makers en nieuwe muziekstromingen. De VNPF-podia, die vaak afhankelijk zijn van ticket- en merchandise-inkomsten, werden zwaar getroffen door inflatie, stijgende energiekosten en de nasleep van de coronamaatregelen. 

De extra investering van het Cultuurfonds, waarvan elk VNPF-podium 30.000 euro ontving, was bedoeld om hen te helpen deze uitdagingen het hoofd te bieden.  Voorbeelden van uitdagingen waren marketinginitiatieven om verloren publiek terug te winnen en voor het blijven programmeren van jonge, experimentele makers. Uit een recente enquête blijkt dat deze extra financiering al een positieve impact heeft gehad op de sector: Sectorversterking: Meer dan de helft van de podia geeft aan dat hun organisatie is verstevigd en toekomstbestendiger is geworden. Publieksbereik: 80% van de podia meldt dat ze dankzij de bijdrage meer publiek hebben kunnen trekken, hoewel deze groei met 5% nog bescheiden is. Vernieuwing van het aanbod: Bijna driekwart van de podia heeft de financiering gebruikt om nieuwe en experimentele programmering te ondersteunen, met speciale aandacht voor startend talent.
Hoewel de impact van de steun overwegend positief is, blijven er zorgen over het bereiken van nieuwe doelgroepen en het bieden van voldoende kansen voor startend talent.