Creatieve makers en instellingen met een gift ondersteunen; zijn cultuurliefhebbers en gulle gevers daartoe bereid? En andersom: willen en kunnen makers hun publiek vragen om steun (in tijd of geld)?
Uit het onderzoek Waarde van cultuur 2024 blijkt dat sponsoring (3% van alle inkomsten) en private middelen (2% van alle inkomsten) maar een klein deel uitmaken van de totale inkomsten van de meerjarig gesubsidieerde organisaties in de zeven grootste steden van Brabant (in 2022). Welke kansen liggen er op dit gebied voor makers en culturele instellingen?
Geschreven door Simone Vos
Prof. Dr. Helleke van den Braber geeft les aan onder meer de Universiteit Utrecht over de relatie tussen makers en gevers, private middelen, sponsoring en het moderne mecenaat.
“Als we het over het moderne mecenaat hebben, gaat het over alles dat heen en weer gaat tussen liefhebbers van kunst en culturele instellingen of makers. Liefhebbers die zich bewust scharen achter specifieke kunstvormen en hun middelen inzetten voor de kunsten”, vertelt Helleke.
“Het publiek is tegenwoordig veel groter dan vroeger en er is een diverse mix aan steun mogelijk. Vriendenverenigingen, crowdfunding, sponsors, het geven van gelddonaties. Maar ook het geven van tijd, bijvoorbeeld vrijwilligers die zich inzetten voor makers of organisaties. En de community rondom een kunstenaar, die er voor morele steun is, is essentieel. Ook om te laten zien dat die kunstenaar relevant is.”
Illustratie door Narjes Mohammadi
Gever en nemer-relatie
Steun vragen, in de vorm van geld, tijd of commitment, is voor makers niet altijd makkelijk. De drempels die zij ervaren staan beschreven in het Onderzoeksrapport Leve het Geven. ‘Vragen om steun betekent immers dat je je publiek niet alleen benadert als anonieme ‘koper van je werk’ of ‘bezoeker van je voorstelling’, maar óók – of zelfs vooral – als potentiële ‘vriend’, donateur of weldoener.’
En: ‘Wie vraagt om een gift, maakt zich kwetsbaar. Je moet kunnen omgaan met de welwillende ‘ja’ die op zo’n verzoek kan volgen, maar ook met de harde ‘nee’. Durven vragen, betekent zorgvuldig inschatten óf je de vraag stelt, aan wie, op welke toon, met welke argumenten, op welk moment, en in welke context. Past de vraag om ondersteuning wel in het beeld dat je wilt dat je fans en bewonderaars van je hebben? Past de vraag in het beeld dat jij van jezelf als maker hebt?’
Liefhebbers opzoeken
Zulke vragen komt Helleke ook tegen in de gesprekken die zij voert met verschillende makers. Ze merkt dat makers in de laatste tien jaar steeds meer aanspraak maken op hun fan community. “Bijvoorbeeld bij popmuziekmakers zien we dat ze hun community van fans ontmoeten bij concerten en op social media. Daar zijn veel wat voorbeelden te vinden die hun achterban vragen hen te steunen. Dat zijn hun liefhebbers. Daar begint het. Jouw fans hebben wat met jouw werk, dus zij zijn de degenen die geneigd zijn je te steunen”, zegt ze.
Dat gebeurt op platforms als Voordekunst, waarbij makers een crowdfundingsactie op kunnen zetten, maar ook binnen hun eigen kring. Wanneer makers op zoek zijn naar een atelierruimte, is die community ook een mooie manier om daaraan te komen."
Lees de ervaringen van Brabantse makers en hun crowdfundcampagnes
De kansen voor makers/instellingen op een rij
- Ga voor een mix aan steun. Vriendenverenigingen, crowdfunding, sponsors, het verkrijgen van gelddonaties. Maar denk ook aan het krijgen van steun in tijd, bijvoorbeeld vrijwilligers die zich inzetten voor jou of jouw organisatie.
- Hierbij is het essentieel dat er bij elke gift wel een tegengift volgt. Bij de tegengift is nabijheid en interactie belangrijk.
- Maak gebruik van jouw bewonderaars/fans en stem jouw vraag om ondersteuning op hen af. Dus kies een hulpvraag die bij jouw type fans past (bijvoorbeeld een maandelijke donatie) en zet hier iets passends tegenover dat bij jou als maker past (bijvoorbeeld een atelierbezoek of meet & greet).
- Bedenk dat private steun je naast geld en tijd ook nog andere dingen kan opleveren, zoals draagvlak, erkenning en inspiratie.
- Stel de juiste hulpvraag die betrokkenheid oproept bij de gevers. Dus niet 'Betaal mee aan onze energierekening'. Maar: 'Wil je onze danser helpen aan een extra bijzonder kostuum?' Als je een aansprekend doel stelt, investeren veel gevers graag.
Je community omarmen
Metalzangeres Charlotte Wessels, is een goed voorbeeld van je community omarmen en toelaten, volgens Helleke. “Ze heeft een grote community die haar maandelijks donaties geeft, zodat zij haar makerschap kan door ontwikkelen. Daarbij organiseert ze Meet & Greets met haar fans, communiceert ze heel sterk met haar community en omarmt ze hen echt. Zij deelde met me dat haar vrijheid hierdoor juist is vergroot. Ze hoeft niet aan de wensen van een platenlabel te voldoen en haar fans vinden het juist leuk dat ze experimenteert. Daarbij is zij dus goed in het communiceren. Dat is belangrijk.”
Nabijheid en relatie
“Als maker moet je helder hebben wie je community is en wat je nodig hebt. Wanneer mensen veel belangstelling tonen in je werk en daar structureel naar vragen, zijn ze wellicht bereid om je te ondersteunen. Dat is het mooie aspect aan het mecenaat: het is een giftrelatie. Het is geen transactie, maar het gaat om vertrouwen en het gevoel van betrokkenheid. Dat is vaak de vraag die makers bij die relatie hebben: ‘Gaat diegene niet iets van mij verlangen?’”, zegt Helleke.
“Terwijl uit gesprekken met gevers blijkt dat zij zich juist heel bewust zijn van die positie. Ze kunnen niets eisen, maar vinden het vaak heel leuk als ze dichterbij mogen komen. Een studiobezoek, of vooraan zitten bij een concert; die waardering komt in de vorm van nabijheid en relatie. Het ligt er hierbij wel aan of je een sociaalvaardige maker bent of meer introvert. Je moet een manier vinden die bij jou past. Een atelierbezoek eens per twee maanden kan ook een mooie belofte zijn. Die onderhandelingen zijn onderdeel van het mecenaat.”
Illustratie door Narjes Mohammadi
Financieel houvast
In het Onderzoeksrapport Leve het Geven staat ook uitgewerkt wat geven voor de makers betekent: ‘De uitwisseling met gevers kan geld en andere middelen opleveren, maar ook draagvlak, erkenning en inspiratie. Dat is waardevol in een tijd waarin veel makers zoeken naar duurzame vormen van ondernemerschap. Zij kampen vaak met economische instabiliteit, lange werkuren, hoge werklast, en ingewikkelde combinaties van taken. In die realiteit kan het lastig zijn financieel houvast te vinden en te vertrouwen op de waarde van wat je te bieden hebt.’
Lees ook onze reeks over de financiële situatie van 3 Brabantse makers
Subsidiemix essentieel
Dat herkent Helleke: “De cultuursector heeft enorme behoefte aan een subsidiemix, dus niet alleen overheidssubsidies. Bedrijven kunnen ineens omvallen of omstreden worden, daarbij kom je al snel in een grijs gebied. Je eigen community is dus een hele mooie optie. Zeker sinds corona is het beeld dat de culturele sector niet vanzelf overeind blijft, duidelijker. De urgentie is helder, dus die donateurs zijn welkom.
Daarbij is het essentieel dat er bij elke gift wel een tegengift volgt. Als die uitblijft, dan strandt de relatie. De gever en nemer moeten er beide iets in stoppen en uithalen. Ze bepalen samen de interactie. Het is voor de gever een vorm van ‘pronken’, zoals: ‘Ik ben degene die deze expositie heeft mogelijk gemaakt’.”
Ilustratie door Narjes Mohammadi
Vraag het aan je fans
Muziektheatercollectief Circus Treurdier is een mooi voorbeeld van gevers betrekken en op een andere manier inkomsten verwerven, deelt Helleke. “Zij leggen de connectie met hun bezoekers, laten hen zelfs meehelpen met voorstellingen en creëren een hele gemeenschap om hun collectief heen. Zoals is te lezen in dit artikel in De Volkskrant. Ik geloof daar heel erg in: interactie met je publiek, de wederkerigheid in het werk. Ik denk dat in de huidige maatschappij dit model een mooie toekomst tegemoet gaat.”
“De ‘vraagcultuur’ is nog niet altijd even ingebed en je moet als maker of culturele instelling wel de goede vraag stellen. Dus niet: help je mee onze elektriciteitsrekening betalen? Maar: Wil je onze prima ballerina helpen aan een extra bijzonder kostuum? Betrokkenheid, een herkenbaar doel stellen; dan investeren heel veel gevers graag.”
Private investeringen in de culturele sector
Volgens de Raad voor Cultuur kunnen culturele organisaties de ANBI-status beter benutten. Dat staat in het advies 'Ieder zijn aandeel. Naar een evenwichtig financieel ecosysteem voor de cultuursector'. Net als Helleke geeft de Raad aan dat het veel kan opleveren om meer steun van particulieren te vragen. Hiervoor is wel het behoud van gunstige belastingregels, zoals de Geefwet, belangrijk.
Het idee dat minder geld van de overheid automatisch zorgt voor meer geld van donateurs, klopt niet. Op pagina Cultuur en geldstromen - private bijdragen in de Cultuurmonitor lees je hier meer over. De totale private bijdragen aan cultuur liggen al sinds 2015 rond de 400 miljoen euro.
Voor een mix van inkomsten is matchfunding één van de mogelijkheden. Via voordekunst dragen zowel publieke en private financiers via matchfunding bij aan crowdfundingsprojecten. Zij doen dit door een eerste inleg te doen van gemiddeld zo’n 25% van het benodigde doelbedrag. Het Cultuurfonds draagt bij als onderdeel van het programma Leve het geven. In de Matchfunding Toolkit van voordekunst vind je meer informatie.
Meer weten over verschillende vormen van financiering?
Neem eens een kijkje op deze handige pagina met tips of neem contact op met met een van ons:
