Trends & Ontwikkelingen

In 2024 werden festivals en concerten met meer dan 3.000 bezoekers in Nederland samen 29,9 miljoen keer bezocht. Dat is een lichte daling ten opzichte van 2023 (30,6 miljoen). Deze terugloop komt volledig door de festivalmarkt. De concertmarkt liet juist een sterke groei zien en lijkt zich daarmee definitief te hebben hersteld van de coronajaren.

Het aantal grote concerten (meer dan 3.000 bezoekers) steeg in 2024 met 17% naar 385. Het aantal bezoeken groeide met 11% tot 5,2 miljoen – het hoogste sinds de start van de metingen in 2017. In tegenstelling tot de concertmarkt stond de festivalmarkt in 2024 onder druk. Het aantal festivals daalde van 1.252 naar 1.225 (-2%), terwijl het bezoek met 5% terugliep. 

Aanstaande zaterdag 16 september organiseert het ILFU een lezersmars naar aanleiding van toenemende censuur op boeken en literatuur wereldwijd. Boekenkrant onderzocht de schrikbarende stijging van book bans in de VS, waar inmiddels duizenden titels van de planken verdwijnen.

Sinds Donald Trump in januari aan zijn tweede presidentstermijn begon, is er een hele reeks maatregelen doorgevoerd in het educatie- en boekenveld. Onderzoek van schrijversvereniging PEN America wijst uit dat in het academisch jaar 2023-2024 meer dan 10.000 boeken op openbare scholen in de VS in de ban zijn gedaan. Deze boeken worden uit zowel openbare- als schoolbibliotheken gehaald, of worden bijvoorbeeld geschrapt uit curricula op scholen.

Maartje de Lint is een van de hoofdpersonen in de documentaire Het Muziekmedicijn, geregisseerd door journalist Frénk van der Linden. Als muziektherapeut zingt en danst ze met mensen met dementie, van wie Van der Linden er een paar volgt. Muziek kan bij mensen met dementie onverwachte reacties oproepen: herinneringen komen boven, gezichten lichten op. Hoe dat precies werkt in het brein, en waarom het muzikale geheugen vaak zo lang behouden blijft wordt onderzocht in de documentaire. 

De internationale gemeenschap schoot Nederland te hulp na de Watersnoodramp van 1953. Scandinavische landen en Oostenrijk leverden honderden zogenoemde Geschenkwoningen aan gezinnen die hun huis kwijt waren geraakt.  De Raad voor Cultuur heeft 43 Geschenkwoningen genomineerd om rijksmonument te worden. Als de eigenaren er geen bezwaar tegen hebben, is Nederland binnen een jaar in één klap ruim veertig rijksmonumenten rijker. Ze zijn bedoeld als tastbare herinneringen aan ’s lands grootste naoorlogse ramp én aan de uitingen van Europese solidariteit die daarop volgden.

Met uitzondering van coronajaar 2020 toont het Nederlands Film Festival al sinds 2015 de beste Nederlandse videoclips van het afgelopen jaar. Ter gelegenheid van de tiende jubileum wordt tijdens de komende festivaleditie een prijs uitgereikt. De Fullscreen x XITE Oeuvreprijs gaat naar rapper, zanger en regisseur Yousef Gnaoui, beter bekend als Sef.

De zoektocht naar een nieuwe directeur-bestuurder voor het Theater aan de Parade verloopt niet eenvoudig. Er is met kandidaten gesproken, maar die zijn te licht bevonden. Er komt een nieuwe wervingsactie en interim-directeur Rob Almering blijft het net begonnen seizoen aan. Volgens Carin van Berkel-van Kastel, voorzitter van de raad van commissarissen, is er wel een verklaring voor om een nieuwe zoektocht te beginnen: „De zoektocht is complex vanwege de verantwoordelijkheid die de rol van directeur- bestuurder met zich meebrengt. Op cultureel gebied, ondernemerschap en bedrijfsvoering." 

Het kabinet schiet het Haagse museum Panorama Mesdag te hulp. Het wordt een rijksmuseum en krijgt 1,8 miljoen euro per jaar. Die plannen werden vandaag bekendgemaakt in de Miljoenennota. In het museum hangt het gelijknamige schilderij Panorama Mesdag, een cilindervormig schilderij van 14 meter hoog en met een omtrek van 120 meter. Op het schilderij staat een panorama van de Noordzee, Den Haag, Scheveningen en de duinen. Het werd in 1881 geschilderd door Hendrik Willem Mesdag.

Eerst waren vooral musea in Washington aan de beurt, maar het herschrijven van de geschiedenis gebeurt nu in het hele land. De beroemde slavernijfoto De gegeselde rug verdwijnt uit een Amerikaans nationaal park. De censuur is het gevolg van het half jaar oude decreet van president Donald Trump om ‘waarheid en verstand terug te brengen in de Amerikaanse geschiedschrijving’. 

De Amerikaanse regering heeft meerdere nationale parken opdracht gegeven uitlegbordjes en tentoonstellingen weg te halen die over de slavernijgeschiedenis gaan, heeft The Washington Post gemeld. Nationale parken omvatten naast beschermde natuur ook plekken waar zich belangrijke momenten in de Amerikaanse geschiedenis hebben afgespeeld.

Knap, blond, jongensachtig: Robert Redford was een van de meest geliefde filmsterren van zijn generatie. Hij was ook maatschappelijk geëngageerd en gaf met het Sundance Film Festival een stevige impuls aan de onafhankelijke cinema. Redford is thuis in de Amerikaanse staat Utah overleden, laat zijn publicist weten. Hij was 89 jaar oud.

De Maagd startte op haar 35-ste verjaardag een crowdfundingsactie, waarbij bezoekers wordt gevraagd te investeren in het Bergse theater. De stoelen in de foyer zijn versleten en de muren moeten een lik verf. Het theater riep daarom Bergenaren op om als verjaardagscadeau een donatie te doen. Onder de noemer ‘Weer verliefd op De Maagd’, hebben bijna 150 Bergenaren gehoor gegeven aan de oproep. „Toch is er nog werk aan de winkel”, zegt Charlotte Verbeek, „We zijn op de helft van het benodigde bedrag. Er is 35.000 euro nodig in totaal.”

Vijfentwintig jaar lang is er gepast, gesloopt en gemeten, maar nu is het culturele hart van Veenendaal af. De Brouwersgracht is geopend, het project Brouwerspoort is klaar. Afgelopen vrijdag werd het project feestelijk geopend bij het stadsstrand. Met de bibliotheek, het filmhuis, het stadsmuseum en de muziekschool op het Kees Stipplein vormt Brouwerspoort het nieuwe culturele centrum van Veenendaal. „Er gebeurt van alles: activiteiten, horeca, wonen, winkelen. Een echte ontmoetingsplek, ook voor jongeren.’’

In de NRC staan reacties van zeven reacties van lezers naar aanleiding van de AvroTros en het Songfestival en op het controversiële concert van Bob Vylan in Paradiso. Velen steunen het besluit van AvroTros om het Songfestival te boycotten vanwege Israël’s optreden in Gaza, en benadrukken de politieke kracht van cultuur. Sommigen vinden dat kunst en sport niet politiek beoordeeld moeten worden. Over het Bob Vylan-concert zijn reacties fel: sommigen noemen zijn uitspraken gevaarlijk en haatdragend, anderen pleiten voor kalmte en juridische beoordeling in plaats van politieke ophef.

Na een reeks beschuldigingen door vrouwen over seksueel wangedrag lijkt de Turkse cultuurwereld wakker te worden. Theatergroepen en sommige filmproducenten stellen manifesten op tegen seksuele intimidatie. Meer dan honderd personen (uitsluitend mannen) uit de werelden van tv, theater, mode, muziek en film in Turkije zijn de afgelopen weken op sociale media beschuldigd van seksuele intimidatie of aanranding.

Anna Ol, eerste solist bij Het Nationale Ballet, is de winnaar van de Alexandra Radius Prijs 2025. Radius reikte de prijs gisteren persoonlijk uit bij de première van de voorstelling Monument van Het Nationale Ballet. Ol blinkt volgens de jury uit door een grote technische zuiverheid en esthetische perfectie. De Vrienden van Het Nationale Ballet reiken de Alexandra Radius Prijs jaarlijks uit aan de danser zich in het voorbije dansseizoen het meest opvallend heeft onderscheiden bij het gezelschap. De prijs bestaat uit een bedrag van 5.000 euro en een kunstwerk.

De regering moet onderzoeken of Opera Zuid 1,6 miljoen extra subsidie kan ontvangen vanuit het Fonds Podiumkunsten. Daartoe dienden PVV’ers Geert Wilders en Martine van der Velde dinsdag een motie in tijdens het Tweeminutendebat Cultuur.

De huidige rijkssubsidie voor Opera Zuid, 1,9 miljoen euro per jaar, is volgens de partij te laag om haar operafunctie in de regio Zuid te vervullen. Als het bedrag niet verhoogd wordt, leidt dat volgens Wilders en Van der Velde ’tot een aanzienlijke vermindering van het operabereik’ en een ‘verschraling van het aanbod in die regio’. De partij sprong bij eerdere cultuurdebatten ook al in de bres voor het operahuis.

Er wordt een speciaal monument gemaakt om de textielarbeiders van Tilburg te eren. De gemeenteraad heeft zich unaniem achter het voorstel geschaard. „We kunnen echt iets moois neerzetten”, zegt Stefan Jansen van de PvdA. De partij diende een motie in om een monument te realiseren voor ‘de mannen, vrouwen én kinderen die werkten in de textiel’. Andere partijen waren vol lof over het voorstel. In de stad werd er ook al positief gereageerd op het plan.De vorig jaar opgerichte stichting Spoor, die Tilburg adviseert en begeleidt bij het plaatsen van kunst in de openbare ruimte, krijgt de opdracht om aan de slag te gaan met het monument.

Na twee afgelaste lockdownedities en vier daadwerkelijke jaargangen vertrekt directeur Maurits Westerik bij Best Kept Secret, het festival in Hilvarenbeek. Friendly Fire memoreert: 'In 2022 kwam Best Kept Secret sterk terug en zijn er meerdere mooie edities georganiseerd. Het festival staat als een huis en Maurits gaat een nieuwe uitdaging aan.’ Westerik laat optekenen: ‘Ik heb heel veel geleerd en gedaan, genoten van alle samenwerkingen en ons enthousiaste publiek, Best Kept Secret staat prachtig op de kaart en ik zie weer uit naar een nieuw project.’

Bijna driekwart (72%) van de Nederlanders doet bewust aan een vorm van persoonlijke ontwikkeling. Ze doen dit op verschillende manieren, bijvoorbeeld door te sporten, gezonder te leven, of nieuwe kennis op te doen. Ook boeken, zowel non-fictie als fictie, dragen volgens Nederlanders bij aan zelfontwikkeling. De meeste recente themameting van het GfK-SMB-kwartaalonderzoek naar lees-, leen- en koopgedrag van de Nederlandse consument besteedt aandacht aan lezen voor de persoonlijke ontwikkeling.

Haarlem wil het Frans Hals Museum verhuizen naar het voormalige ziekenhuiscomplex Egelantier aan de Gasthuisvest, vlak bij het huidige hoofdgebouw. Die plek is volgens het college van burgemeester en wethouders het beste voor de toekomst van het museum. In oktober besluit de gemeenteraad over de voorkeurslocatie. Volgens het stadsbestuur zijn het huidige gebouw aan het Groot Heiligland en de Hal aan de Grote Markt verouderd en niet meer geschikt voor het tentoonstellen van kostbare kunstwerken. 

De eerste editie van NLWave25 gaat bijna van start en laat een sterke line-up zien. Tijdens het showcase event zullen 44 Nederlandse projecten worden gepresenteerd aan een internationaal gezelschap van sales professionals en festivalprogrammeurs. De projecten laten een mix zien van kersverse titels, veelbelovend work-in-progress en recent voltooide films en documentaires van zowel nieuw talent als gevestigde regisseurs. NLWave25 vindt eind deze maand plaats van 24 tot en met 26 september in Utrecht, aan de vooravond van het Nederlands Film Festival.

NLWave is een nieuw initiatief van het Nederlands Filmfonds, in samenwerking met SEE NL en Eye Filmmuseum. NLWave biedt Nederlandse filmmakers de kans om hun werk in een vroeg stadium onder de aandacht te brengen. 

Drie jaar heeft museumdirecteur Cathy Jacob om een nieuwe vorm te vinden voor een museum voor hedendaagse kunst in Terneuzen. Het project genaamd Art Base wordt gefinancierd door het Mondriaan Fonds. Jacob: "In de Randstad is er al veel, misschien wel te veel en in de regio is er te weinig." Op drie plekken in Nederland, in Terneuzen, Schiedam en Heerlen, wordt onderzocht hoe hedendaagse kunst op een nieuwe manier kan worden getoond. Met inwoners is in een kleine groep de afgelopen maanden diepgaand verder gepraat en ideeën uitgedacht over het museum.

Na de omstreden uitspraken van punkrapduo Bob Vylan in Paradiso in Amsterdam trekken poppodia 013 en Doornroosje verschillende conclusies: afzeggen en door laten gaan. De oproep van punkrapduo Bob Vylan om de straten op te gaan op zoek naar fascisten om ze duidelijk te maken dat je het niet met ze eens bent, en de omgang met de moord op Charlie Kirk, dat ging poppodium 013 in Tilburg te ver. Doornroosje in Nijmegen schrijft in een statement dat er „geen strafbare feiten zijn geconstateerd”, dat „dat diverse media de uitlatingen van de band uit hun context hebben gehaald” en ze geen onderdeel willen zijn van „culturele censuur”.

Het is volgens Bjorn Schipper, advocaat van Plus One Legal en gespecialiseerd in media- en entertainmentwetgeving, een goed idee dat het OM onderzoek doet naar de uitspraken: een „goede stresstest voor het systeem”, noemt hij het. 

Binnen de cultuursector in Nederland wordt afgelopen jaren steeds vaker gewerkt via ‘Art of Hosting’. Kunstloc Brabant droeg hieraan bij door twee trainingen te organiseren voor mensen uit het cultuureducatieve werkveld, waarin we zo’n zestig professionals uit de sector opleidden in de kunst van het hosten. Maar wat betekent het eigenlijk om te werken volgens Art of Hosting? Welke theorieën en gedachtes liggen aan de basis? En wat kan deze benadering betekenen voor de cultuursector? Kunstloc Brabant deelt kennis, inzichten en ervaringen.

In drukke stadscentra, in doodstille natuurgebieden of gewoon in de trein: Nederland telt naar schatting ruim 10.000 openbare kunstwerken. In het laatste deel van een serie van Nieuwsuur aandacht voor de houdbaarheid: hoe lang overleeft kunst in de openbare ruimte? Welke kunst mag de komende 40 jaar meerijden in de trein?

"Artistieke vrijheid kan nooit betekenen dat concertbezoekers of Amsterdammers zich bedreigd voelen of er wordt opgeroepen tot haat of geweld." Dat stelt de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema na het optreden van de band Bob Vylan, zaterdagavond in Paradiso.

Halsema zegt het onderzoek van het Openbaar Ministerie "naar de strafbaarheid van uitspraken" af te wachten. Een woordvoerder van het OM laat weten dat er nog geen onderzoek is gestart. "Normaal gaan we af op aangiftes, maar het is nog niet bekend of die er zijn", zegt zij. "We moeten eerst kijken wat er precies is gezegd en wat de context van die uitlatingen is."

Zo'n 500 schilderijen, beeldhouwwerken en antiekstukken uit de collectie van levensmiddelen- en zeepfabrikant Unilever gaan vandaag onder de hamer bij het Haagse Venduehuis. Het zijn werken uit de 19de en 20ste eeuw van relatief onbekende Nederlandse en buitenlandse kunstenaars. Maar ook van grote namen als Karel Appel, Anton Pieck en Dick Bruna. De kunst hing voor een deel jarenlang op het hoofdkantoor van Unilever in Rotterdam, een ander deel stond decennia te verstoffen in de kelder. 

Dat is zonde, vond het bedrijf, maar zelf ophangen lukt amper meer. De reden? Kleinere en ook moderne kantoren. Met minder bedrijfsmuren om kunst aan op te hangen, krijgt de veilingmeester steeds vaker kunst aangeboden van bedrijven die het ooit kochten om hun kantoren mee op te fleuren. 

Afgelopen periode deed Kunstloc Brabant onderzoek naar cultuurbeleid in Brabantse gemeenten. De cultuurscores variëren van een 5 (onvoldoende) tot een 9 (uitstekend). Oirschot scoort een 8 en presteert daarmee boven het provinciaal gemiddelde. Een resultaat waar de gemeente trots op is. 

Ook komende jaren blijft de gemeente zich actief inzetten voor cultuur in Oirschot. Samen met culturele aanbieders en organisaties, het onderwijs, het Cultuurplatform Oirschot en inwoners wordt ruimte gegeven aan nieuwe initiatieven zoals de dorpsdichter, het cultureel programma van de Nieuwjaarsontmoeting en de Cultuurprijs.

De toekomst van het Willibrordcentrum in Heeswijk-Dinther is veiliggesteld. Het gebouw komt in handen van Stichting Sociaal Cultureel Willibrordcentrum. Daarmee is een dreigende sluiting van de baan en kunnen clubs die het gebouw gebruiken, dat blijven doen. 

De gemeente Oosterhout zette op 13 september lokaal cultureel talent in het zonnetje met de uitreiking van de Stimuleringsprijs en de Cultuurprijs. Uit maar liefst 46 voordrachten had de jury, bestaande uit wethouder Willem-Jan van der Zanden en voorzitter Theo Peeters, vier genomineerden geselecteerd voor de twee prijzen. De Stimuleringsprijs, goed voor een bedrag van 2500 euro, werd dit jaar toegekend aan Leonie Heemskerk namens Theater De Schelleboom. De Cultuurprijs, een oeuvreprijs bestaande uit een penning en een oorkonde, ging dit jaar naar Boy Neomagus.

Jana Beranová (1932) krijgt de Anna Blaman Prijs 2025. De driejaarlijkse prijs gaat naar ‘een schrijver die met zijn of haar oeuvre een bijdrage heeft geleverd aan de kwaliteit van het literaire klimaat in regio Rotterdam.’ De 93-jarige dichteres ontvangt 15.000 euro. Op 28 november 2025 wordt de prijs uitgereikt op het stadhuis van Rotterdam.

Zes op de tien basisscholen en ruim twee op de tien middelbare scholen doet mee aan het leesbevorderingsprogramma de Bibliotheek op school. Steeds meer basis- en middelbare scholen en instellingen voor beroepsonderwijs huisvesten een schoolbibliotheek volgens de aanpak van de Bibliotheek op school. Scholen werken in dit programma, een onderdeel van Kunst van Lezen, samen met de openbare bibliotheek om middels het lezen van boeken het leesplezier en de leesvaardigheid te bevorderen.

Dit weekend bezochten naar schatting 1,8 miljoen bezoekers de ruim 6.000 gratis opengestelde monumenten en 1.250 activiteiten in Nederland tijdens de VriendenLoterij Open Monumentendag. Het wat wisselvallige weer weerhield mensen er niet van Open Monumentendag te bezoeken.

Het publiek genoot twee dagen lang van historie, cultuur en boeiende verhalen. Tijdens deze 39ste editie van Open Monumentendag stond het thema ‘Erfgoed & Architectuur’ centraal. De slogan ‘Gebouw(d) om te blijven’ benadrukt de waarde van de verscheidenheid aan historische gebouwen die ons land rijk is. 

Op school een lied leren zingen is leuk. Maar nog leuker wordt het als je toewerkt naar een écht optreden, in een heuse concertzaal die tot de nok toe vol zit met publiek! Dat gebeurt tijdens de jaarlijkse Korenbattle Haarlem. In de grote zaal van PHIL Haarlem komen koren van verschillende basisscholen uit Kennemerland om voor een uiteenlopend publiek en professionele jury een lied te zingen, dat ze de voorgaande weken hebben voorbereid.

Vier praktische adviezen voor regio’s die ook met dit soort initiatieven muziek naar de scholen willen brengen: Eén: zoek een mooie locatie zoals PHIL, want kinderen en ouders vinden dat fantastisch. Twee: zorg voor een duidelijke taakverdeling. Drie: begin op tijd met organiseren, en vooral met het vinden van de juiste mensen. Vier: goed contact onderhouden met de scholen. En vind daarbij een balans tussen zakelijk en persoonlijk.