Trends & Ontwikkelingen

Ierland voert een basisinkomen in voor kunstenaars en musici. Dat heeft de regering besloten. Met ingang van 2026 ontvangen kunstenaars elke week €325. Drie jaar geleden startte de overheid een experiment waarbij 2.000 geselecteerde artiesten financiële steun kregen. En dat bleek een succes. 

In de proef bleek dat wekelijkse uitbetaling een positief effect heeft op het mentale welzijn. Kunstenaars en musici maken zich minder zorgen over geld, waardoor ze zich beter kunnen concentreren. Daarmee stijgt de productiviteit van de kunstenaars. Door de hogere productiviteit van de kunstenaars en musici verbeterde de kwaliteit van hun werk. Dat pakt financieel goed uit. Voor elke euro aan overheidsgeld die in het proefproject werd geïnvesteerd, kreeg de maatschappij € 1,39 terug. 

Nu willen de gemeente, De Pas, de bibliotheek en De Eijnderic alle functies samen onderbrengen in één gebouw, zodat er een soort ‘huis van Bernheze’ ontstaat. Daar hangt een behoorlijk kostenplaatje aan. Er wordt nu uitgegaan van zo’n 20 miljoen euro. Het college van burgemeester en wethouders neemt 4 november een besluit over het plan en komt dan met een voorstel naar de gemeenteraad. 

Het Theaterjaarboek 2024-2025 is uit. Dit jaar blikken we terug op een seizoen vol activisme, clowns, immersief en inclusief theater. Het Theaterjaarboek gaat in op een aantal trends van het afgelopen seizoen: een nieuwe omgang met publiek in het immersieve theater, een grote hoeveelheid clowns op het toneel, activisme, maar ook gelatenheid en rouw. Ook activisme, vrouwelijk perspectief en ecologisch bewustzijn komen aan de orde. 

Op Eyckenstein te Maartensdijk ontving Jeanette Wagenaar de sKBL-Ithakaprijs 2025, uitgereikt door juryvoorzitter dr. Johan de Haan, voor haar boek Gooilust. De stille strijd van Louise Blaauw-Six (Uitgeverij De Kring, 2025). Naast de eer ontvangt Wagenaar een award en een geldprijs van € 5.000,-. In deze elfde editie dongen in totaal dertien publicaties mee naar deze prestigieuze literatuurprijs, die jaarlijks wordt toegekend aan de meest inspirerende publicatie over kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen (KBL) die in het voorgaande jaar is verschenen.

Het Concertgebouw in Amsterdam heeft het jaarlijkse Chanoekaconcert, dat op het programma stond voor deze 14 december, geannuleerd. Reden hiervoor, zo schrijft Het Concertgebouw zondag in een verklaring, is de deelname van de voorzanger Shai Abramson, die ook optreedt als chief cantor voor het Israëlische leger (IDF). Abramson speelt daarom een „belangrijke rol” bij het IDF, aldus de verklaring, dat momenteel een „controversiële oorlog” voert.

Stichting Chanukah Concert, die het concert organiseert, reageert verbolgen op de stap van Het Concertgebouw en kondigt „juridische stappen” aan. 

Egypte krijgt een beeld terug van Nederland dat door onbekenden was gestolen. Het beeld werd in 2022 aangeboden op de grote TEFAF-kunstbeurs in Maastricht, waar bleek dat het was gestolen uit Egypte. Demissionair premier Dick Schoof vertelde zondag bij de opening van het nieuwe Grand Egyptian Museum dat Nederland het beeld teruggeeft. Het gaat om een sculptuur van een hoofd van ongeveer 3.500 jaar oud.

Het beeld werd in 2022 aangeboden op kunstbeurs TEFAF. Een anonieme tipgever meldde dat het kunststuk was gestolen, waarna de handelaar het beeld vrijwillig afstond.

Wie serieuze hoop had dat het Van Gogh Museum daadwerkelijk naar Eindhoven gaat verhuizen, kan wat het museum betreft gerust verder dromen. Want het museum blijft toch echt in Amsterdam. Dat stelt een woordvoerder van het Van Gogh Museum in reactie op het pleidooi vanuit de Eindhovense gemeenteraad om het vermaarde museum naar Brabant te verplaatsen. Volgens haar is een verhuizing ‘geen onderwerp van gesprek’.

Tijdens een vergadering in het Eindhovense stadhuis pleitten de fracties van D66 en VVD voor een verhuizing naar Eindhoven. Daar zou nu momentum voor zijn omdat het museum in Amsterdam miljoenen tekortkomt voor groot onderhoud aan het gebouw. 

Onderzoeksbureau BBN heeft in opdracht van Loon op Zand gekeken hoe alle maatschappelijke accommodaties in de gemeente ervoor staan. Volgens het bureau zit er een groot verschil tussen de accommodaties. Vooral de buurthuizen en wijkcentra die niet van de gemeente zijn, hebben het moeilijk: besturen en vrijwilligers dreigen weg te vallen of het onderhoud van panden loopt achter. „Om te voorkomen dat accommodaties verdwijnen, is ingrijpen noodzakelijk”, concluderen de onderzoekers.

Een van de buurthuizen die het zwaar heeft, is De Gildenbond. Het pand moet worden opgeknapt, maar daar is onvoldoende geld voor. Omdat Loon op Zand normaal gesproken niet investeert in gebouwen die niet van haar zijn, overweegt de gemeente nu De Gildenbond te kopen.

In Eindhoven vindt op maandag 3 november het evenement Mbo op de Rode Loper! plaats. Het doel is om de leesmotivatie van mbo-studenten te vergroten. Het evenement wordt georganiseerd door Stichting Samenleving & Kunst en vindt plaats in het Van Abbemuseum, Natlab, Dynamo en het Philipsmuseum. Ruim 500 mbo-studenten nemen deel aan workshops, theater en gesprekken met schrijvers, rappers en andere taalkunstenaars. De leesvaardigheid onder jongeren is volgens onderzoek zorgwekkend laag. Een op de vier jongeren loopt risico op laaggeletterdheid. Mbo op de Rode Loper! hoopt een positieve invloed te hebben op de motivatie om te lezen.

Het Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen is alweer zes jaar dicht. In 2019 moest het museum halsoverkop sluiten op last van de brandweer, na jarenlang achterstallig onderhoud. Na een lange impasse in de verbouwingsplannen is het budget inmiddels rond, vooral dankzij een schenking van 80 miljoen van stichting Droom en Daad. De gemeente stemde uiteindelijk in met een budget van 359,2 miljoen euro.

En: er is een definitief ontwerp, een verdere uitwerking van een eerder plan dat in 2024 werd gepresenteerd. In het definitieve ontwerp zijn onder meer de resultaten van een restauratie-onderzoek verder uitgewerkt en is het materiaalgebruik verder ingevuld. Het donderdag gepresenteerde plan, wordt begin december besproken in de Rotterdamse gemeenteraad.

29 oktober werd bekend dat Universal Music Group, de grootste platenmaatschappij ter wereld, een overeenkomst heeft gesloten met de AI-tool Udio, waarmee muziek kan worden gemaakt. De opmars van AI-muziek lijkt daarmee verder door te zetten. Het is een deal die verstrekkende gevolgen kan hebben voor de muziekindustrie, voor zowel artiesten als consumenten. 

Universal en Udio gaan vanaf nu samenwerken aan ‘innovatieve en commerciële muziek, een nieuwe muziekconsumptie en streamingervaring’. De samenwerking moet resulteren in een nieuwe versie van Udio, die volgend jaar zal worden geïntroduceerd. In deze nieuwe, gereguleerde AI-tool moet duidelijk te zien zijn van welke artiesten muziek is betrokken. De artiesten die zijn afgetapt krijgen een vergoeding uitgekeerd. Universal hoopt zo een nieuwe geldstroom op gang te brengen voor de bij hen aangesloten artiesten. Het wil voorkomen dat deze nog langer worden misbruikt voor AI-trainingen. De verwachting is dat meer platenmaatschappijen binnenkort een vergelijkbare afspraak maken, ook met andere AI-gereedschappen.

In de Egyptische hoofdstad Cairo is zaterdag het grootste museum ter wereld geopend, het Grand Egyptian Museum (GEM). Het huisvest alle onderdelen en unieke collecties van de rijke faraonische geschiedenis. De opening wordt gevierd als nationale feestdag en genodigden uit de hele wereld zijn ingevlogen om de ceremonie bij te wonen. Na meer dan twintig jaar in aanbouw – de eerste steen werd gelegd door de inmiddels overleden president Hosni Mubarak – en twaalf jaar na de oorspronkelijke datum, is het museum nu eindelijk feestelijk in zijn geheel geopend. “Het is een geschenk van Egypte aan de wereld en we zijn er trots op dat we dat eindelijk kunnen delen”, aldus de Egyptische minister van Toerisme en Oudheden Sherif Fathy.

Eindhoven groeit, en daar hoort volgens lokale politici een grote culturele instelling bij. Nu het Van Gogh Museum in Amsterdam miljoenen tekortkomt voor een verbouwing, zien de lokale fracties van D66 en VVD een kans. “Als het museum in Amsterdam bijna omvalt, willen wij het met open armen ontvangen,” zegt Annelies Becker, D66-raadslid in Eindhoven. 

Uiteindelijk komt het op de Eindhovense cultuurwethouder Saskia Lammers aan om stappen te zetten. Zij reageert enthousiast op het feit dat raadsleden in Eindhoven het belang zien van toonaangevende culturele voorzieningen in de stad, maar benadrukt in een schriftelijke reactie: ‘We zijn geen partij in de gesprekken die lopen tussen Van Gogh Museum en het Rijk. Er heeft ons ook (nog) geen concreet initiatief bereikt van Van Gogh Museum om naar Eindhoven te komen.’ Een persvoorlichter van het Van Gogh Museum bevestigt dat laatste. “Wat ons betreft is het geen realistische toekomstverwachting.”

Jarenlang heeft Het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam de wet- en regelgeving omtrent belastingvoordelen voor goede doelen overtreden. Hiervoor is de culturele instelling recent op de vingers getikt door de Belastingdienst, meldt het FD vrijdag. Mogelijk zijn hierdoor volgens de krant tientallen miljoenen aan erfenissen en schenkingen onterecht belastingvrij bij Het Concertgebouw terechtgekomen. De organisatie maakt zich geen zorgen, maar als aandeelhouders compensatie eisen kan dat flink in de papieren lopen.

Sinds de oprichting in 1883 is Het Concertgebouw al een NV. Reden daarvoor is dat het destijds gebouwd is met particulier geld van de eerste aandeelhouders. Naar aanleiding van de berisping van de Belastingdienst is tijdens een bijzondere aandeelhoudersvergadering door een meerderheid van bijna 97 procent gestemd voor het omvormen van de NV naar een stichting. Aandeelhouders die meegaan in de nieuwe stichting krijgen daar de eretitel van „founder”, wie dat niet wil, kan financiële compensatie krijgen van 250 euro per aandeel.

Het wetsvoorstel versterking auteurscontractenrecht is vandaag afgehamerd in de Eerste Kamer.  Na jaren overleg en voorbereiding, ging het voorstel vandaag met één klap door de Eerste Kamer. Daarmee is de wet per 1 januari 2026 een feit. NVPI is er blij mee, want de wet biedt ruimte aan aanbieders, producenten en makers om eerlijke en goede vrijwillige afspraken met elkaar te maken die de positie van makers verbeteren en adequate ruimte geeft aan een gezond investeringsklimaat. Het leidt volgens NVPI tot een sterkere creatieve sector. 

De bieb minder lang open, een verhoging van het cursusgeld voor de muziekschool en minder - gratis - evenementen: Cultureel Veenendaal trekt aan de noodbel over de aanstaande bezuinigingen. Of die bezuinigingen er ook gaan komen, daar beslist de gemeenteraad binnenkort over. Daarom komt cultureel Veenendaal nu al in actie om de politiek op andere gedachten te brengen.

De Programmaraad Cultuur Veenendaal heeft op een rijtje gezet wat de bezuinigingen voor Veenendaal kunnen betekenen. Het zou gaan om een bedrag van 150.000 euro jaarlijks dat bibliotheek, muziekschool De Muzen, theater Lampegiet en anderen op moeten hoesten.

In 2026 stelt de gemeente Alkmaar een subsidie van €200.000 beschikbaar voor culturele activiteiten door en voor jongeren. Met deze regeling wil de gemeente jongeren tussen de 14 en 27 jaar stimuleren om actief mee te doen aan cultuur, zoals fotografie, poëzie, mode, muziek, dans, theater, spoken word en digitale kunst. Ook hoopt de gemeente organisaties en instellingen te enthousiasmeren om culturele activiteiten voor jongeren aan te bieden of uit te breiden. Deze nieuwe regeling heet de ‘Subsidie Jongerencultuur Alkmaar 2026’. 

Op maandag 3 november om 18.00 uur wordt de landelijke amateurkunst-campagne 'Gewoon Buitengewoon Mens' gelanceerd. De campagne is een initiatief van negen amateurkunstkoepels, gesteund door partners uit het amateurkunstveld (o.a. Raad van 12, Fonds Cultuurparticipatie, LKCA), met als doel om zo veel mogelijk amateurkunstenaars te bereiken. Daarvan hebben we er maar liefst 9,2 miljoen in Nederland. Veel van de organisaties uit de achterban van Cultuurconnectie zijn (deels) ook in de amateurkunstwereld actief.

Chassé Theater bestaat dertig jaar en grijpt het jubileum aan om te feesten én de toegankelijkheid te verbeteren. Het Bredase theater wil graag twee roltrappen en een lift voor het publiek. Daarvoor is flink gespaard. Via crowdfunding hoopt Chassé de laatste euro’s bij elkaar te krijgen. Chassé, met 135 vaste medewerkers en 70 vrijwilligers, investeert ook in een nieuw geluidssysteem voor slechthorenden. 

Ruim 355.000 bezoekers verwelkomde Chassé Theater in 2024. Onder hen zijn een flink aantal minder mobiele (rolstoel)gebruikers, maar die komen bij afwezigheid van een bezoekerslift niet verder dan de begane grond. Een doorn in het oog van Chassé-directeur Ruud van Meijel, die het dertigjarig bestaan aangrijpt om roltrappen en een lift te installeren.

Jeugdleden van Nieuwe Veste, dat gevestigd is in Breda, leenden vorig jaar gemiddeld het meeste aantal jeugdboeken sinds 2015. Dat blijkt uit gegevens van de Koninklijke Bibliotheek. In het werkgebied van Nieuwe Veste wonen 33.605 minderjarigen die jeugdlid kunnen worden bij de bieb. Vorig jaar was 58 procent van die groep lid van de bibliotheek.

Tiel steekt komend jaar extra geld in het betaalbaar houden van te huren oefen- en voorstellingszalen voor de tientallen culturele verenigingen. Ook wordt onderzocht hoe de huur in de jaren daarna betaalbaar blijft.

De gemeente heeft eenmalig 125.000 euro extra aan kunst en cultuur te besteden wegens financiële meevallers. „We horen vanuit de verenigingen dat er een tekort is aan voldoende oefen- en uitvoeringslocaties en dat de kosten daarvoor steeds zwaarder op de financiën van de verenigingen drukken”, zegt wethouder Dave Verbeek. Om de pijn volgend jaar te verzachten, wordt er 25.000 euro uit dat potje gehaald om de huurlasten voor de clubs wat te drukken. Verbeek hoopt bij diverse projecten mee te liften op een ruimhartige cultuursubsidiepot van de provincie. „Voor elke 15.000 euro die wij als Tiel investeren, doet Gelderland er 40.000 euro bij.”

Het nieuwe rapport Why Impact Matters: 10 Practical Benefits of Impact Assessments beschrijft tien bewezen manieren waarop effectmetingen waarde kunnen toevoegen aan culturele en creatieve projecten. Het laat zien hoe data helpt om de volledige waarde van cultuur te meten, te communiceren en te versterken.

Het rapport is uitgebracht door Sound Diplomacy. Sound Diplomacy werkt samen met overheden, culturele organisaties, ontwikkelaars en investeerders om de economische, sociale en culturele waarde van muziek- en creatieve infrastructuur te meten. Deze inzichten gaan veel verder dan kaartverkoop of bezoekersaantallen. Ze stimuleren investeringen, vormen beleid en versterken gemeenschappen.

Het proefschrift van Peter van der Zant gaat over amateurkunstbeoefening, een populaire vorm van vrijetijdsbesteding in Nederland. Sinds de Tweede Wereldoorlog stimuleert de overheid amateurkunst. In de praktijk is het beleid echter vaak afhankelijk van het belang dat individuele beleidsmedewerkers en politici hechten aan amateurkunst. In dit proefschrift wordt onderzocht of het beleid van overheden, maar ook van instellingen en cultuurfondsen die amateurkunst ondersteunen, op een meer duurzame manier kan worden onderbouwd door gebruik te maken van het begrip ‘publieke waarde’. 

Uit het onderzoek blijkt dat veel burgers die zelf geen kunst in de vrije tijd beoefenen de waarde van amateurkunst voor het publiek en voor de samenleving inzien. Daarbij valt het grote verschil op tussen burgers die meer links en burgers die meer rechts georiënteerd zijn.

Peel en Maas blijft financieel gezond. De begroting van de gemeente heeft de komende jaren een positief saldo. In de begroting wordt er ruimte gemaakt om het gebouw van het Museum Peel en Maas aan te pakken. Ook gaat de gemeente aan de slag met DOK6. Het gebouw is verouderd en er zijn plannen, die volgens de wethouder verder moeten worden uitgewerkt. In het nieuwe jaar gaat Kasteel de Keverberg in Kessel weer open.

De toekomst van het monumentale pand ’t Venster aan Wilhelminaweg 1-3 in Wageningen hangt aan een zijden draad. De gemeente wil het rijksmonument, dat momenteel wordt gebruikt door Stichting De Steck als culturele broedplaats, verkopen. De kunstenaars en culturele ondernemers die er actief zijn, vrezen echter dat hiermee een unieke plek voor kunsteducatie en maatschappelijke initiatieven verloren gaat. Volgens De Steck is ’t Venster veel meer dan een gebouw: ‘Het is een creatieve motor en ontmoetingsplek voor alle Wageningers,’ stelt een woordvoerder van de stichting. 

Inwoners van de gemeente ’s-Hertogenbosch die ideeën hebben om cultuur in hun wijk een plek te geven, kunnen vanaf nu terecht bij stichting Cultureel Wijkenprogramma. Via een open call worden bewoners, makers, culturele- en maatschappelijke organisaties uitgenodigd om plannen in te dienen die bijdragen aan meer ontmoeting en verbinding in hun eigen wijk. Niet het brengen van cultuur naar de wijk staat centraal, maar het samen vormgeven ervan, op basis van de behoeften die er lokaal zijn.

Rotterdam krijgt een nieuwe impuls van jonge makers, ondernemers en creatieve doeners. Zij willen niet langer toekijken, maar actief meebouwen aan een stad waarin cultuur, economie en samenleving elkaar versterken. Hun boodschap: de toekomst van Rotterdam is al begonnen.

Volgens initiatiefnemers Mitchel Sam-Sin en Gordon Sana is het tijd om anders naar de stad te kijken. Met hun platform Cultural Bridges willen ze laten zien dat er al een creatief netwerk bestaat. Begin oktober reisde een kleine Rotterdamse delegatie naar CultureCon 2025 in Brooklyn, een belangrijk platform voor zwarte en multiculturele makers in de Verenigde Staten. Wat ze daar zagen, was geen klassiek congres, maar een levend netwerk waar cultuur, eigenaarschap en economie samenkomen.

In Eindhoven vindt op maandag 3 november het evenement Mbo op de Rode Loper! plaats. Het doel is om de leesmotivatie van mbo-studenten te vergroten. Het evenement wordt georganiseerd door Stichting Samenleving & Kunst en vindt plaats in het Van Abbemuseum, Natlab, Dynamo en het Philipsmuseum. Ruim 500 mbo-studenten nemen deel aan workshops, theater en gesprekken met schrijvers, rappers en andere taalkunstenaars.

et Van Gogh Museum moet van Amsterdam naar Eindhoven worden verplaatst. Dat vinden in elk geval twee partijen in de Eindhovense gemeenteraad. Zij dringen erop aan dat wethouder Saskia Lammers daartoe actie onderneemt. Volgens raadslid Annelies Becker van coalitiepartij D66 is nu het momentum, omdat het Van Gogh Museum vele miljoenen tekortkomt voor groot onderhoud van het gebouw aan het Museumplein. Ook de VVD opperde de verplaatsing.

Modekijkers hadden veel te zien deze maand met de debuten van tien nieuwe creative directors bij grote merken, en de celebs naast én op de catwalk. Daarnaast betreuren we twee toonaangevende stijliconen.

Als er één persoon is die zijn stempel op de muziek in Den Bosch en ver daarbuiten heeft gedrukt, is het Sjef Ipskamp. De dirigent en arrangeur, die dinsdag op 70-jarige leeftijd is overleden, laat een erfenis achter waar met genoegen en weemoed naar wordt geluisterd. Ipskamp was bijna 43 jaar aan de Koninklijke Harmonie verbonden.

Ipskamp was tot het laatste moment ook actief binnen de PvdA in Den Bosch. Hij deelde bij zijn afscheid zijn mening: „Het muziekleven in Den Bosch is een beetje zieltogend. Het muziekonderwijs is naar de gallemiezen. Van commerciële aanbieders word ik een beetje droevig.”

Het was een en al positiviteit in de Bergse raadzaal deze week. Vrijwel alle politici strooiden met complimenten. Eindelijk is de gemeente weer financieel gezond, de begroting toont louter zwarte cijfers voor de komende vier jaar. „En dat hebben we samen gedaan: college, ambtenaren en gemeenteraad.”

„Van een Bergse soap naar Bergse hoop”, grapte D66-fractievoorzitter Ufuk Cuman deze week tijdens de begrotingscommissie. Bergen op Zoom heeft volgens de partij ‘een zachte landing’ gemaakt. „We hebben flink bezuinigd, maar alle belangrijke maatschappelijke voorzieningen zijn behouden, zoals het CKB, Markiezenhof, zwembad De Melanen, de bibliotheek en de bouwkoten.” Het maakte Cuman trots.

De Italiaanse dirigent Beatrice Venezi (35), die dicht bij de rechtse regering-Meloni staat, is benoemd als de nieuwe muzikale directeur van het beroemde opera-orkest La Fenice in Venetië. Muzikanten, koorleden, administratieve medewerkers en technici verzetten zich tegen de benoeming van Beatrice Venezi als muzikaal directeur bij La Fenice. 

Topposities in de Italiaanse cultuurwereld zijn ook politieke benoemingen, en Venezi heeft gezien de huidige regering de juiste politieke kleur. Radicaal-rechts vindt al jaren dat links in de cultuurwereld een monopolie heeft en zo het nationale gesprek domineert. De rechtse regering van Giorgia Meloni is erop gebrand de „culturele hegemonie van links te doorbreken".