Trends & Ontwikkelingen

De European Film Academy maakt werk van haar kerntaak: de zichtbaarheid van Europese films vergroten. Na het instellen van een jaarlijkse Maand van de Europese Film wordt nu een European Award Season gelanceerd. Gedurende twee maanden worden de genomineerden voor de European Film Awards in het zonnetje gezet. 

Emile Castelain is de winnaar van de Monumententalentprijs 2025. Deze jaarlijkse aanmoedigingsprijs is ingesteld door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om verjonging en vernieuwing in de erfgoedsector te stimuleren. Emile heeft wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de erfgoedwaarden van objecten en gebouwen binnen een themaparkomgeving. 

De uitreiking vond plaats op 13 november 2025 tijdens het Nationaal Monumentencongres en werd gedaan door Susan Lammers, algemeen directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Emile ontvangt als Monumententalent een geldprijs van €3.000 en een bijzonder kunstwerk van kunstenaar Omoyater Harrison. 

De provincie Gelderland wil 8 miljoen euro beschikbaar stellen om duizenden opgeslagen archeologische vondsten te beoordelen. Het gaat om ongeveer 16.000 dozen waarvan de inhoud nog nooit systematisch is uitgepakt. Wat er precies in ligt, is ook voor het provinciebestuur onbekend en juist dat is de reden dat de provincie nu in actie moet komen. Doordat er geen duidelijke afspraken waren over het verwerken van deze materialen, bleven duizenden dozen jarenlang ongeopend. De provincie is echter wettelijk verplicht om alle vondsten te registreren en te beoordelen op hun historische waarde.

Misschien nog wel meer dan onder het overbelaste aanmeldcentrum voor asielzoekers, lijdt Ter Apel onder de negatieve beeldvorming. Daar wil het Oost-Groningse dorp met een expositie graag iets tegenover stellen. ‘Het is heerlijk wonen hier, maar daar hoor je nooit iets over.’

Marjan Brouwer begon ruim twee jaar geleden als directeur van Museum Klooster Ter Apel. Ze ging met inwoners in gesprek, over het leven in Ter Apel. De interviews met inwoners – 25 stuks – maken onderdeel uit van de zondag geopende expositie Groeten uit Ter Apel in het museum.

Bij de opening van IDFA 2025 werd het Cultuurfonds Documentaire Stipendium uitgereikt. Deze stimuleringsprijs voor documentairemakers met bewezen kwaliteiten is €50.000 groot. De winnaar is Lidija Zelovic, die in haar dankwoord stelde dat “hoe meer ik me zorgen maak, hoe meer films ik maak”. Het Cultuurfonds Documentaire Stipendium wordt mogelijk gemaakt door een anonieme donateur en wordt uitgereikt sinds 2011.

Ook dit jaar bewees New Music Conference dat het dé ontmoetingsplek is voor iedereen die werkt aan en voor de toekomst van de Nederlandse componistencultuur. Componisten, musici, programmeurs en andere professionals kwamen voor deze dag samen in de Verkadefabriek in Den Bosch om van elkaar te leren, te delen en te inspireren. Dit jaar werden zoals alle voorgaande jaren de Buma Classical Awards uitgereikt tijdens New Music Conference.

Arjan Linker ontving de Buma Classical Award 2025 vanwege zijn opvallende aanwezigheid met zowel eigen composities als arrangementen in het culturele circuit in de afgelopen twee jaar.Klaas de Vries en Peter-Jan Wagemans mochten de Buma Classical Lifetime Achievement Award 2025 in ontvangst nemen. 

Culturele centra hebben het zwaar in het Land van Cuijk, zo ook Myllesweerd in Mill.  Myllesweerd biedt de Millse gemeenschap een breed scala aan activiteiten. Toch kampt Myllesweerd met flinke exploitatietekorten, voornamelijk door het tekort aan vrijwilligers en de daarmee samenhangende gestegen personeelskosten.Om dit gat te dichten keert de gemeente Land van Cuijk een eenmalige subsidie uit van maar liefst 132.973 euro. De gemeente Land van Cuijk wil gaan onderzoeken waar cultuurcentra in de gemeente tekortkomen in hun subsidies. Het moet in kaart brengen wat op termijn oplossingen kunnen zijn.

De gemeente Den Bosch heeft een streep gezet door de nieuwbouw van het Design Museum aan de Citadellaan. Wat betekent dit voor de musea in het centrum van de stad en de grootschalige ontwikkelingen in de Citadelpoort? Directeur Timo de Rijk moet ‘na een enorme tegenvaller en grote teleurstelling’ aan de slag. „Vooropgesteld: verhuizen was geen doel op zich, maar volgens de gemeente waren wij nodig in een nieuw stuk binnenstad. Wij wilden bovendien een beter pand.” 

Voor de musea in het centrum betekent dit dat het Design Museum voorlopig op de huidige locatie blijft en samenwerkingsmogelijkheden met het Noordbrabants Museum kan onderzoeken. Voor de Citadelpoort betekent dit dat de gemeente nu op zoek is naar een andere publiekstrekker, zoals een onderwijsinstelling, bioscoop, culturele organisatie of commerciële partij, voordat er later in 2026 een definitief besluit wordt genomen.

Nog een kleine twee maanden en dan heeft Zandvoort eindelijk zijn flink gemoderniseerde theater De Krocht binnen de monumentale muren van een voormalig kerkgebouw uit 1854. Decennia moest het wachten op een welverdiende opknapbeurt. Hoe lang was er al niets of nauwelijks meer gedaan aan theater De Krocht? Ongeveer veertig jaar. 

Gemeenteraad na gemeenteraad sprak in door de loop der jaren steeds wisselende samenstellingen keer op keer uit, dat hier ’nu toch echt’ wat gedaan moest worden. Dat De Krocht dat vanwege zijn maatschappelijk belang verdiende! Om de renovatie vervolgens maar weer naar achteren te schuiven als gemakkelijke manier om geld te vinden voor andere dingen. In 2020 kwam er dan toch eindelijk een eind aan dat vooruitschuiven en de oeverloze discussies wat een verbouwing dan eigenlijk mocht kosten.

Nu het Concertgebouw en de Stichting Chanukah Concert een compromis hebben gesloten over het optreden van de Israëlische voorzanger Shai Abramson bij het chanoekaconcert in december, is het aangekondigde kort geding van de baan. Maar de kernvraag blijft buiten beeld, stelt Maurits Jan Vink in een ingezonden brief in Het Parool. Waarom deed het eerdere besluit zoveel pijn binnen de Joodse gemeenschap, en wat zegt het over de manier waarop culturele instellingen omgaan met spanning?

Ondanks stevige concurrentie van de Sint trok het verjaardagsfeest van het Chassé Theater in Breda zaterdag honderden bezoekers. Onder hen liefhebbers van het eerste uur. En de directeur? Die glunderde de hele middag van trots.

Dertig jaar geleden trokken ze aan het kortste eind, de politici en andere Bredanaars die een bescheiden opvolging van schouwburg Concordia wilden. In 1995 opende een groot en groots Chassé zijn deuren, om daarna jaar na jaar het gelijk van de pleitbezorgers met lef te bewijzen. Het aantal bezoekers in die afgelopen dertig jaar, zo’n 8 miljoen, en de medewerkers maakten het Chassé Theater tot wat het nu is. Een niet weg te denken cultuurtempel in Breda, die de hele regio bedient.

Ooit waren er onder meer een bouwhandel, muziekschool, Airborne Museum en makelaarskantoor gevestigd. Maar sinds vorige week heeft het pand aan de Spoorstraat 1 in Best een kunstgalerie als bestemming, Meeting-ART. Al heel wat bezoekers wisten hun weg ernaartoe te vinden. „Het is een prachtig pand met mooie ruimtes en bouwkenmerken”, vertellen eigenaren Jos Piek en Marieke Snoeks. „We mogen dit de komende twee jaar huren. Op dit moment liggen we super zichtbaar en centraal voor bezoekers.”

De Dommelsche Watermolen krijgt deels een nieuwe invulling. Naast de verkoop van meel voor thuisbakkers zijn er plannen om het rijksmonument open te stellen als culturele en educatieve bestemming voor onder meer scholen en toeristen. 

De Dommelsche Watermolen wordt ruim 700 jaar geleden gebouwd en is sinds begin vorige eeuw in handen van de familie Van den Eijnden. Vanuit de nabijgelegen molenwinkel wordt er meel voor de thuisbakkers verkocht en jarenlang ook diervoer voor huis- en erfdieren. Met die laatste activiteit stopt de molenwinkel per 1 januari 2026. De molenwinkel is vanaf 1 januari 2026 twee dagen per week geopend voor de verkoop van bakmeel en bakingrediënten en accessoires voor de thuisbakker. Daarnaast wordt de watermolen zelf ingericht voor workshops en rondleidingen.        

Cultuur Oost opent samen met Cultuurfonds Gelderland, Voordekunst, Mondriaan Fonds, VSBfonds en Cultuur Academy het nieuwe Gelders Adviespunt Cultuurfinanciering. Binnenkort sluiten ook de provincie Gelderland en het Fonds voor Cultuurparticipatie aan. Met dit centrale loket willen de organisaties de drempel verlagen tot landelijke en regionale fondsen, zodat meer makers en instellingen uit Gelderland hun weg vinden naar financiering.

Financieringstrajecten kunnen ingewikkeld zijn, ook door de veelheid aan subsidies en fondsen. Daarom bundelt het adviespunt de spreekuren van verschillende fondsen én adviseurs in één overzichtelijke online omgeving. Via het online loket kunnen gebruikers zelf kiezen met welk fonds of met welke adviseur ze in gesprek willen gaan en direct een tijdstip plannen. De sessies vinden vervolgens digitaal plaats.

De Vlaamse Charlotte Van den Broeck (34) wint met haar boek over de Tasmaanse tijger de Boekenbon Literatuurprijs. Van den Broeck ontvangt een geldbedrag van 50.000 euro. De jury, onder leiding van voormalig staatssecretaris voor cultuur Gunay Uslu, prijst haar ‘vasthoudendheid en stilistische brille’. ‘Dit is het soort literaire non-fictie dat we zelden lezen. Zij is een absolute aanwinst voor het genre van de zoekende en onderzoekende non-fictie.’ 

Het Openluchtmuseum in Arnhem houdt in 2027 op met zijn tentoonstelling over De Canon van Nederland, waarmee in vijftig ‘vensters’ het verhaal van de Nederlandse geschiedenis wordt verteld. Hiermee verdwijnt de Canon, na de mislukte oprichting van Het Nationaal Historisch Museum tussen 2006 en 2010, uit de museale wereld. De tentoonstelling kwam tot stand in 2017, in samenwerking met het Rijksmuseum. De Canon van Nederland is te zien in het entreepaviljoen van het Openluchtmuseum en heeft ruim 15 miljoen euro gekost: 8 miljoen voor de verbouwing, 7,4 miljoen voor de bijzondere inrichting.

De Canon kreeg onderdak in het Openluchtmuseum na het fiasco rondom de oprichting van het Nationaal Historisch Museum. Dat museum moest ook in Arnhem komen, maar hoge kosten en geruzie over de locatie deden het initiatief de das om.

Na een kort ziekbed is zondagavond in Den Haag de schrijfster Yvonne Keuls (93) overleden. Dat maakte haar familie bekend. Ze schreef onder andere Jan Rap en z’n maat, De moeder van David S. en Het verrotte leven van Floortje Bloem. Keuls heeft meer dan negentig publicaties op haar naam staan, van toneelstukken en hoorspelen tot literaire televisiebewerkingen en romans. Veel van haar boeken werden bekroond en zijn uitgegroeid tot klassiekers van de Nederlandse literatuur. 

De uit Goes afkomstige modeontwerper David Laport is de eerste winnaar geworden van de Cultuurprijs Zeeland. Het was de eerste editie van de Zeeuwse Cultuurprijzen, een initiatief van de provincie en georganiseerd door Cultuurkwadraat. De prijzen zijn bedoeld om ‘uitzonderlijk talent en vakmanschap’ te belonen, van amateurkunst tot professionele kunstenaars en gezelschappen.

Filmmaakster Pien Vroonland uit Borssele werd uitgeroepen tot Cultuurtalent.  Bij de publieksprijs amateurkunst kreeg muziekvereniging ONDA uit Nieuw- en Sint Joosland de meeste stemmen. 

Meer dan een miljoen mensen kwamen afgelopen week naar Eindhoven en omliggende gemeenten om de twintigste editie van Glow met eigen ogen te zien. Zoveel bezoekers zag het lichtfestival niet eerder. Dat is een record voor het gratis festival. Het zal vast te maken hebben met het mooie weer en de jubileumeditie waarbij ook publieksfavorieten een comeback maakten. 

Jaarlijks laat het lichtfestival onderzoek doen naar de ervaringen van het publiek. „Glow was verbindend, horen we veel terug. Dat streven we als gratis festival ook na. Mensen voelen zich verbonden met de stad.” Die verbinding werd ook gevoeld in Helmond, Best, Oirschot, Veldhoven en nieuwkomer Lieshout, waar het drukker was dan vorige jaren. Exacte cijfers heeft ze niet, maar de regio heeft een flinke bijdrage geleverd aan die magische grens van een miljoen bezoekers, zegt Suzanne Maas namens de organisatie.

Beatbox dicht, De Singel weg, Kattegat ontruimd. In Zwolle verdwijnen de plekken waar jonge kunstenaars kunnen groeien sneller dan dat ze er bijkomen. Maar nu hebben drie creatievelingen hun oog laten vallen op het oude V&D-pand. „Als je iets wil veranderen, moet je groot durven denken.” Verschillende kunstenaarscollectieven bundelen hun krachten en dienen samen een voorstel in: een broedplaats waar kunstenaars kunnen werken, repeteren, experimenteren en optreden. En dat op een locatie die elke Zwollenaar kent.

Duurzaamheid staat definitief op de agenda in de cultuur- en evenementensector. Met zo’n 75 miljoen bezoekers per jaar produceert deze sector veel afval. VANG Buitenshuis helpt de sector bij het opzetten en implementeren van een circulaire bedrijfsvoering. Daarbij werkt VANG Buitenshuis samen met partners in het veld zoals het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCenW), Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), de Nederlandse associatie voor Podiumkunsten (NAPK), De Museumvereniging en Green Events.

VANG Buitenshuis heeft een online verzamelpagina gepubliceerd met praktische hulpmiddelen voor duurzame bedrijfsvoering in de cultuur- en evenementensector. De site biedt onder meer een zesstappenplan naar een afvalvrije organisatie, praktijkvoorbeelden en informatie over wetgeving rond herbruikbare materialen.

Popaanzee gaat verder onder de naam Popakkoord. De Zeeuwse popkoepel presenteerde de nieuwe identiteit tijdens een lancering in Poppodium De Spot in Middelburg, samen met muzikanten, makers en partners uit de regio. De organisatie wil met de naamswijziging de stap markeren van projectorganisatie naar netwerkorganisatie voor de provincie Zeeland. De rebranding moet leiden tot één herkenbaar en toegankelijk platform dat professionals, makers en podia beter met elkaar verbindt. 

Fair Pay, een onrealistische wens, of de enige weg naar het voortbestaan van de culturele en creatieve sector? Vingerwijzen tussen werkgevers en de overheid, financiële druk op de gehele sector en groeiende ontevredenheid bij werkenden: er moet iets gebeuren. Om het gat tussen Fair Pay en de huidige situatie te dichten zijn collectieve oplossingen, solidariteit en het nemen van verantwoordelijkheid nodig. 

Een gezonde cultuurarbeidsmarkt is niet alleen belangrijk voor werkenden, maar zorgt voor een divers, creatief en hoogwaardig veld, en draagt daarmee bij aan Brede Welvaart. Op 20 november is de slotavond over fair practice werken in Pakhuis de Zwijger. Waar liggen de kansen? Wie moet er aan de bak? Waar staan we over een jaar? En hoe verenigen we ons als sector naar de buitenwereld en de overheid toe?

Op 12 november presenteerde de Europese Commissie haar visie voor een levendig en geïntegreerd Europees cultuurlandschap met de lancering van het Cultuurkompas voor Europa. Dit toekomstgerichte kader is ontworpen om het EU-cultuurbeleid vorm te geven. Het Cultuurkompas zal het EU-beleid in vier belangrijke richtingen sturen, voor een EU die: de Europese waarden en culturele rechten hoog houdt en versterkt; kunstenaars en culturele professionals sterker maakt en mensen ondersteunt; gebruikmaakt van cultuur en cultureel erfgoed om concurrerender, veerkrachtiger en samenhangender te worden; en internationale culturele betrekkingen en partnerschappen bevordert.

In tijden van onzekerheid en verandering versterkt cultuur onze democratie, sociale cohesie, concurrentievermogen en veerkracht. Dit sluit aan bij de meest recente Eurobarometer over cultuur, waaruit blijkt dat 87% van de respondenten van mening is dat cultuur en cultureel erfgoed een zeer belangrijke plaats in de Unie moeten innemen, zodat burgers zich meer Europeaan voelen.

De financiële stabiliteit van de culturele sector staat onder toe­nemende druk. De overheid is de afgelopen twintig jaar verhou­dings­gewijs steeds minder aan kunst en cultuur gaan uitgeven. De teruggang is niet opgevangen door giften, sponsoring of inves­teringen door particulieren. Het volgende kabinet moet daarom 250 miljoen euro extra investeren in cultuurbeleid, stelt de Raad voor Cultuur in een op 14 november verschenen advies aan minister Gouke Moes (BBB) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zijn voorganger Eppo Bruins (NSC) had de raad als onafhankelijk adviesorgaan van de regering gevraagd te onderzoeken hoe de ‘financieringsmarkt’ voor cultuur kan worden verbeterd.

Sinds 2005 heeft cultuur volgens de raad, omgerekend naar nu, 500 miljoen euro op jaarbasis ingeleverd ten opzichte van andere sectoren. Nederland is daarmee een van de weinige EU-landen waar de cultuuruitgaven zijn gedaald. Het cultuurbudget van de overheid ligt inmiddels ook onder het Europees gemiddelde, schrijft de raad in het advies, getiteld Ieder zijn aandeel – Naar een evenwichtig financieel ecosysteem voor de cultuursector.