Trends & Ontwikkelingen

Het Refugiehuis aan de Spinhuiswal in Den Bosch krijgt een nieuwe bestemming. Op de begane grond komt ruimte voor een creatieve broedplaats. Een plek waar makers kunnen werken, samenwerken en laten zien wat ze maken. De deuren staan straks open voor de stad. De gemeente wil deze locatie, tussen het Bossche Broek en historische binnenstad, activeren tot een creatieve hub waarbij verschillende makers en maatschappelijke organisaties samen werken en bieden daarom deze open call aan. Vandaar dat de gemeente nu op zoek is naareen initiatiefnemer (of een groep) die dit wil dragen. 

Creatieve makers en instellingen met een gift ondersteunen; zijn cultuurliefhebbers en gulle gevers daartoe bereid? En andersom: willen en kunnen makers hun publiek vragen om steun (in tijd of geld)? Prof. Dr. Helleke van den Braber geeft les aan onder meer de Universiteit Utrecht over de relatie tussen makers en gevers, private middelen, sponsoring en het moderne mecenaat. 

“Het publiek is tegenwoordig veel groter dan vroeger en er is een diverse mix aan steun mogelijk. Vriendenverenigingen, crowdfunding, sponsors, het geven van gelddonaties. Maar ook het geven van tijd, bijvoorbeeld vrijwilligers die zich inzetten voor makers of organisaties. En de community rondom een kunstenaar, die er voor morele steun is, is essentieel. Ook om te laten zien dat die kunstenaar relevant is.” Helleke merkt dat makers in de laatste tien jaar steeds meer aanspraak maken op hun fan community.

In de publicatie ‘Vijf jaar samen cultuur maken’ staan het bereik, resultaten en lessen van het Programma Cultuurparticipatie 2020-2024. In 2020 startten het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) en het Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) het Programma Cultuurparticipatie om ervoor te zorgen dat meer kinderen, jongeren en volwassenen actief kunnen deelnemen aan culturele activiteiten, met speciale aandacht voor groepen die hierbij drempels ervaren.

Een jongere generatie enthousiast maken voor zingen in een koor kun je het best gezamenlijk aanpakken. Maar hoe organiseer je dit in een versnipperd veld? Deze vraag was het begin van de pilot Koorzang in Den Haag. Thijs Hazeleger zette koren bij elkaar en ontdekte de grote behoefte aan samenwerking in de stad. Iets dat ook speelt bij andere kunstdisciplines. 

Want al zijn de oude verbanden afgebrokkeld, het levert nog steeds veel op als iedereen die zich bezig houdt met cultuurbeoefening binnen een bepaalde stad of regio elkaar met zekere regelmaat opzoekt. Ondersteunende organisaties kunnen daarin een belangrijke rol spelen.

De directie van het Muziekgebouw in Eindhoven zet een streep door het geplande concert van Elisabeth Leonskaja op 4 december. Op aandringen van verontruste Oekraïners is de Russische meesterpianiste niet welkom. 

In een brief riep de Oekraïense ambassadeur Jack Pisters, directeur van het Muziekgebouw, op om het concert niet door te laten gaan. Belangrijkste reden: op 21 november treedt Elisabeth Leonskaja op in Moskou. Dat concert is gratis te bezoeken voor Russische soldaten en hun families. Ze deelt het podium met dirigent Yuri Bashmet, een uitgesproken Poetin-aanhanger.

Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) overhandigde op maandag 17 november 2025 de Johannes Vermeerprijs aan choreograaf en danstheaterregisseur Marco Gerris. Hij krijgt deze Nederlandse staatsprijs voor de kunsten vanwege zijn baanbrekende werk, waarin hij dans, theater en andere disciplines samenbrengt. Voorafgaand aan de uitreiking in de Nieuwe Kerk te Den Haag hield minister Moes een toespraak.

Marco Gerris staat volgens de minister in een traditie van vernieuwers van de dans in Nederland. Hij is uniek in de manier waarop hij dat doet. Als pionier en inspirator van het danstheater in Nederland verlaagt Marco Gerris drempels.

De Design Academy verhuist een deel van de opleiding naar de High Tech Campus. Het gaat om het Trans Realities Lab, waar studenten experimenteren met onder meer VR en AI. Onder leiding van docent Ian Briscoe doen Design Academy studenten hier onderzoek naar de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van digitale werelden. 

Onder de naam 3EALITY werken bedrijven op de HTCE samen aan innovaties op het gebied van de virtuele realiteit, zoals spatial computing en digital twins. Hier zullen ook de designstudenten aan de slag gaan. Otto van den Boogaard, CEO van HTCE: „De komst van het Trans Realities Lab op HTCE markeert de langverwachte samensmelting van technologie en design in het ecosysteem van Eindhoven."

Minister Moes stuurt antwoorden op de vragen van het kamerlid Rooderkerk (D66) over het bericht ‘Van Gogh Museum dreigt deuren te sluiten, ruziet met staat over geld voor onderhoud’. Het Van Gogh Museum heeft het ministerie van OCW laten weten dat er sprake is van achterstallig onderhoud. De minister is van mening dat de huidige subsidie voldoende is om noodzakelijk onderhoud uit te voeren. Het Van Gogh Museum zal ook zelf moeten bijdragen aan de uitvoering van haar eigen renovatieplan, in het bijzonder als het gaat om werkzaamheden die verdergaan dan noodzakelijk onderhoud.

Trompettist Ellister van der Molen is de winnaar van de tweejaarlijkse Jerry van Rooyen Award. De prijs wordt voor de tweede keer uitgereikt, in 2023 won Joan Reinders deze nieuwe nationale muziekprijs. De Jerry van Rooyen Award - in het leven geroepen door Ack van Rooyen - wordt toegekend aan musici die voor hun vakmanschap en ambitie meer erkenning verdienen. De winnaar ontvangt een sculptuur vervaardigt door Toon Tullemans en een geldbedrag van 5000 euro. 

Ter ere van hun 80-jarige bestaan in 2027, slaan de internationale kunstenfestivals Holland Festival, Festival d’Avignon en Edinburgh International Festival de komende edities drie keer op rij de handen ineen voor een groots opgezette coproductie. Het is voor het eerst dat deze prestigieuze Europese festivals gezamenlijk gaan coproduceren.

Volgens Holland Festival-directeur Emily Ansenk vinden de drie festivalorganisaties elkaar in het feit dat ze ‘niet bang zijn om gedurfde kunst en gedurfde artiesten’ op het podium te zetten.

Vandaag heeft de European Film Academy de genomineerden bekend gemaakt voor de negen belangrijkste categorieën. Titels met Nederlandse inbreng ontbreken. Alleen de Hongaars-Nederlandse coproductie I Accidentally Wrote a Book maakt kans op de Young Audience Award. The North stond eerder wel op de shortlist maar wist niet door te dringen tot de laatste vijftien die strijden om prijs voor beste Europese film van het jaar. 

Op het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) bespraken documentairemakers de impact van AI-technologie op hun vakgebied. Oscar-genomineerde regisseur David France gebruikte AI om gezichten te verbergen in "Welcome to Chechnya" en om de stem van Leonard Peltier te verjongen in "Free Leonard Peltier". De Britse filmmaker Marc Isaacs experimenteerde met AI in "Synthetic Sincerity". De Portugese filmmaker Susana de Sousa Dias en de Emmy-winnende Eugen Bräunig benadrukten de risico's en noodzaak van richtlijnen voor het gebruik van AI in documentaires.

Regisseur Anne Jan Sijbrandij heeft de NPO Documentaire Talent Award 2025 gewonnen voor zijn filmplan Aku-Ik. Sijbrandij kreeg de prijs zondagmiddag als winnaar van IDFA Project Space NL bij De Balie in Amsterdam.

De NPO Documentaire Talent Award is een ontwikkelingsbijdrage van € 25.000, die beschikbaar wordt gesteld door het NPO-fonds. Met de bijdrage kan de regisseur in samenwerking met een omroep werken aan de verdere ontwikkeling van het documentaireplan, waarna bij het fonds een aanvraag voor een productiebijdrage kan worden ingediend.

In Boekel ligt het plan klaar: de sloop van Nia Domo in het centrum en de bouw van ‘Hof van Boekel’. Het college van B en W wil onderzoeken of een multifunctionele accommodatie (MFA) voor onderwijs, opvang en samenkomst, haalbaar is. Het college denkt dat nieuwbouw de beste optie is omdat daarmee alle kanten op kan worden gegaan. 

Wethouder Jeanne van Eert-van de Ven (Gemeenschapsbelang Venhorst-Boekel) ziet veel voordelen in het samenbrengen van functies. „Door onderwijs, opvang, culturele voorzieningen en ontmoetingsruimtes te combineren in één gebouw ontstaan meer mogelijkheden voor het delen van de ruimte. Denk hierbij aan de samenwerking tussen de bibliotheek en het onderwijs, of aan gedeelde ruimtes voor verenigingen en zorgpartners.”

Singer Laren-museumdirecteur Jan Rudolph de Lorm gaat met pensioen. Samen met algemeen directeur Evert van Os, die in 2014 naar Laren kwam, bouwde De Lorm Singer uit tot een drukbezochte culturele ontmoetingsplek. Trok het dorpsmuseum bij zijn komst nog geen 100.000 bezoekers, vorig jaar kwamen er ruim 300.000. Het verouderde en versleten museumcomplex ging onder zijn leiding ook flink op de schop. 

Het entreegebouw, de horeca en het Singer-theater zijn in 2017 volledig vernieuwd. Tuinarchitect Piet Oudolf ontwierp een nieuwe beeldentuin, en meer recent werd het museum compleet gerenoveerd en kreeg het een nieuwe vleugel. Onder leiding van De Lorm kreeg het museum meer dan tweehonderd kunstwerken cadeau die hielpen om van Singer hét museum van het Nederlandse modernisme te maken.  

Het begon met een ambitieus idee. Alle manuscripten van Anne Frank bijeenbrengen, digitaliseren en toegankelijk maken voor iedereen. Vanuit dat streven ontstond in 2011 het project Anne Frank Manuscripten, een samenwerking tussen onder andere de Anne Frank Stichting en het Huygens Instituut, de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Nu wordt een deel van die bevindingen uitgebracht, in de vorm van een boek: Anne Frank, schrijfster, dat meldt Neerlandistiek.

Het project bood een unieke kans om Anne Franks schrijverschap op een nieuwe manier te onderzoeken. Door haar teksten naast elkaar te leggen, werd zichtbaar hoe Anne haar werk herschreef en ontwikkelde. “We konden echt volgen hoe ze dacht, hoe ze verbeterde, hoe ze verhalen vormgaf. Dat maakte het onderzoek ontzettend boeiend en leerzaam.”

Ruim zestig medewerkers van het Concertgebouw zijn het niet eens met de keuze van de directie om alsnog de deuren te openen voor de omstreden Israëlische voorzanger Shai Abramson. Gisteren stuurden ze een brief aan de directie, waarin ze om opheldering vragen. De directie van het Concertgebouw heeft inmiddels laten weten niet op hun besluit terug te komen.

De Surinamepleinbuurt in Amsterdam heeft een nieuwe ontmoetingsplek, vol kunst en cultuur. In Buurthub SUP ontmoeten bewoners elkaar en de kunstenaars van Broedplaats SUP. In Broedplaats SUP hebben 104 kunstenaars een  werkplaats. En in Buurthub SUP kunnen bewoners van alles doen.

Stadsdeelbestuurder Flora Breemer vertelt: “Zonder cultuur gaat het niet goed met de stad. En zonder makers is er geen cultuur. Dus moeten we altijd ruimte houden voor makers .Daarnaast hebben we ontmoetingsruimten nodig in de stad. Ik ben blij dat het is gelukt om ruimte te veroveren voor de buurt.”

De Cultuurtafel Leiden waarin de Leidse Schouwburg – Stadsgehoorzaal, de Pieterskerk, Museum De Lakenhal, Theater Ins Blau, Nobel, BplusC, De Veenfabriek, het Leiden International Film Festival, ROEM, ARS, Wibar, PS|Theater, DansBlok, Studio Moio en Theater de Generator zijn vertegenwoordigd, heeft grote waardering voor de snelle politieke actie om extra geld voor cultuur beschikbaar te stellen bij de vaststelling van de begroting. “Maar structurele investering blijft wel noodzakelijk”, zo waarschuwt het platform.

Met de verhoging van de toeristenbelasting krijgt de gemeente vanaf volgend jaar naar verwachting zo’n 324.000 euro extra binnen. Dat extra geld wordt opgebracht door iedereen die in Leiden overnacht. Dat geld kan nu naar de cultuursector om daar de acute knelpunten aan te pakken. “Deze extra middelen maken het mogelijk dat meer positief beoordeelde instellingen de komende drie jaar alsnog kunnen blijven bestaan en dat organisaties beter in staat zijn hun plannen uit te voeren met een eerlijke beloning voor makers en medewerkers”, schrijft tafelvoorzitter Rutger Brouwer van Poppodium Nobel. 

Op perron 1b van Station Zutphen is afgelopen vrijdag een nieuwe culturele missie gelanceerd: Stichting MARS. Deze nieuwe ontmoetingsplek in het voormalige seinhuisje werd op feestelijke wijze geopend door wethouder André Putker.

Nieuwbouwwijk Noorderhaven is een wijk die bruist van nieuwe bewoners, maar kent nog nauwelijks plekken waar mensen spontaan kunnen komen aanwaaien. Door binnentuinen en afgesloten woonblokken ontstaan allemaal losse eilandjes van mensen die elkaar zelden ontmoeten. “MARS wil het water zijn tussen die eilandjes”, legde Myrthe van Dommelen uit. 

Gemeente Geldrop-Mierlo wil meer financiële steun bieden aan de Weeffabriek. Het cultureel centrum heeft een gat in de begroting van 50.000 euro en de gemeente wil de instelling met meerdere financiële impulsen toekomstbestendig maken. Twee jaar geleden kreeg de Weeffabriek al eens stevige financiële steun van de gemeente. Toen werd er 600.000 euro geïnvesteerd in het culturele onderkomen in de gemeente. 

Om de financiële positie van het cultuur centrum de komende jaren te borgen, is het volgens de gemeente nodig jaarlijks een bedrag aan extra subsidie te geven. Dat moet gebeuren vanaf 2026. Over de jaren 2024 en 2025 krijgt het culturele centrum nog eens 107.000 euro bijgestort om de tekorten over die jaren te kunnen wegschrijven.

Op 7 februari 2026 opent het Nederlands Fotomuseum zijn deuren in het recent gerenoveerde Rijksmonument pakhuis Santos aan de Rotterdamse Rijnhaven. Met ruim 6,5 miljoen objecten beschikt het museum over een van de grootste museumcollecties van fotografie ter wereld. In het monumentale gebouw komen cultureel erfgoed, architectuur en een eigentijdse museale presentatie samen tot een internationale ontmoetingsplek voor fotografie. 

Een vakjury heeft de winnaars van de tweejaarlijkse Fiep Westendorp Stimuleringsprijzen 2025 voor jonge illustratoren gekozen. De drie prijzen (elk twintigduizend euro) worden toegekend aan Jingran He, Donna Kroese en een collectief bestaande uit Moos Boeke, Abel Dijkstra en Vera Wolsink. 

De Johannes Vermeerprijs 2025 is gisteren uitgereikt aan choreograaf en danstheaterregisseur Marco Gerris. Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) overhandigde hem de prijs in de Nieuwe Kerk te Den Haag, vanwege zijn baanbrekende werk waarin hij dans, theater en andere disciplines samenbrengt. Het is voor het eerst dat de Johannes Vermeerprijs uitgereikt wordt aan een kunstenaar in het dansveld.

De Johannes Vermeerprijs is de Nederlandse staatsprijs voor de kunsten en bestaat uit een geldbedrag van 100.000 euro. Dit geldbedrag is bestemd voor een speciaal project dat de winnaar kan opzetten binnen het eigen werkterrein. De prijs bestaat sinds 2008 is ingesteld om uitzonderlijk artistiek talent te eren en te stimuleren. De organisatie van de prijs is in handen van de zes rijkscultuurfondsen. 

‘The Fortress’ is de titel van het nieuwe werk dat kunstenaar Dries Verhoeven en curator Rieke Vos tijdens de 61e editie van La Biennale di Venezia zullen presenteren. Verhoeven en Vos werken momenteel aan een performance en een architectonische ingreep in het Rietveldpaviljoen. De Biënnale van Venetië vindt plaats van 9 mei t/m 22 november 2026.

Met ‘The Fortress’ onderzoeken Verhoeven en Vos de menselijke behoefte aan zelfbescherming en de drang om eigen grenzen, levenswijze en gemoedsrust veilig te stellen. In de grimmige tijd waarin we leven, worstelt de westerse samenleving volgens het duo met het eigen verlichte zelfbeeld enerzijds en een duistere voorstelling van de toekomst anderzijds. Met het kunstwerk neemt Verhoeven de bezoeker mee in die tegenstrijdigheid. Het Rietveldpaviljoen, gebouwd met het vooruitstrevende optimisme van de naoorlogse jaren, is niet alleen de plek waar de presentatie plaatsvindt, maar wordt zelf onderwerp van het werk.

Het Vaticaan geeft 62 historische objecten terug aan de inheemse volken van Canada. Paus Leo XIV schenkt de voorwerpen aan de Canadese bisschoppenconferentie die ze vervolgens "zo snel mogelijk" teruggeeft aan de inheemse gemeenschappen. De artefacten worden naar verwachting begin volgende maand naar Montreal gevlogen, waar ze eerst naar een historisch museum gaan. Daar wordt onderzocht aan welke gemeenschappen ze toebehoren, meldt de Canadese nieuwsite CBC.

De Canadese minister van Buitenlandse Zaken noemt de teruggave een belangrijke stap "die het culturele erfgoed van inheemse volkeren eert". Volgens haar is het van belang voor "rechtvaardigheid en verzoening".

De 16-jarige componist Kobus Jansen uit Zutphen is op 16 november benoemd tot Kindercomponist der Nederlanden. Lize Bastiaens droeg het stokje over tijdens het festival November Music. Kobus Jansen mag zich een jaar lang Kindercomponist der Nederlanden noemen. Hij wordt begeleid door Anne-Maartje Lemereis, de Componist der Nederlanden.

Onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam en belangenorganisatie BAM! Popauteurs zijn gestart met de eerste BAM! Artiestenmonitor. Deze jaarlijkse enquête onderzoekt de inkomenspositie, werkpraktijk, mentale gezondheid en houding tegenover kunstmatige intelligentie van Nederlandse popmuzikanten. De BAM! Artiestenmonitor richt zich op artiesten, songwriters en producers die actief zijn binnen pop, hiphop, dance en andere populaire genres. De enquête vraagt naar demografische gegevens, dagelijkse werkzaamheden, inkomsten, tijdbesteding en ervaringen met AI in de creatieve praktijk.

De European Film Academy maakt werk van haar kerntaak: de zichtbaarheid van Europese films vergroten. Na het instellen van een jaarlijkse Maand van de Europese Film wordt nu een European Award Season gelanceerd. Gedurende twee maanden worden de genomineerden voor de European Film Awards in het zonnetje gezet. 

Emile Castelain is de winnaar van de Monumententalentprijs 2025. Deze jaarlijkse aanmoedigingsprijs is ingesteld door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om verjonging en vernieuwing in de erfgoedsector te stimuleren. Emile heeft wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de erfgoedwaarden van objecten en gebouwen binnen een themaparkomgeving. 

De uitreiking vond plaats op 13 november 2025 tijdens het Nationaal Monumentencongres en werd gedaan door Susan Lammers, algemeen directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Emile ontvangt als Monumententalent een geldprijs van €3.000 en een bijzonder kunstwerk van kunstenaar Omoyater Harrison. 

De provincie Gelderland wil 8 miljoen euro beschikbaar stellen om duizenden opgeslagen archeologische vondsten te beoordelen. Het gaat om ongeveer 16.000 dozen waarvan de inhoud nog nooit systematisch is uitgepakt. Wat er precies in ligt, is ook voor het provinciebestuur onbekend en juist dat is de reden dat de provincie nu in actie moet komen. Doordat er geen duidelijke afspraken waren over het verwerken van deze materialen, bleven duizenden dozen jarenlang ongeopend. De provincie is echter wettelijk verplicht om alle vondsten te registreren en te beoordelen op hun historische waarde.

Misschien nog wel meer dan onder het overbelaste aanmeldcentrum voor asielzoekers, lijdt Ter Apel onder de negatieve beeldvorming. Daar wil het Oost-Groningse dorp met een expositie graag iets tegenover stellen. ‘Het is heerlijk wonen hier, maar daar hoor je nooit iets over.’

Marjan Brouwer begon ruim twee jaar geleden als directeur van Museum Klooster Ter Apel. Ze ging met inwoners in gesprek, over het leven in Ter Apel. De interviews met inwoners – 25 stuks – maken onderdeel uit van de zondag geopende expositie Groeten uit Ter Apel in het museum.