Trends & Ontwikkelingen

De Europese brancheorganisatie IMPALA heeft haar vijfde rapport over Equity, Diversity & Inclusion (EDI) gepubliceerd. Sinds de lancering van het charter in 2020 werkt IMPALA met ledenorganisaties in heel Europa aan structurele verbeteringen op het gebied van gelijkheid, diversiteit en inclusie. Het nieuwe rapport laat zien welke voortgang de afgelopen jaren is geboekt en welke nieuwe instrumenten beschikbaar komen om het beleid verder te verankeren.

Een belangrijk onderdeel van de nieuwe fase is de introductie van een EDI-toolkit, ontwikkeld voor leden van IMPALA. Deze toolkit bevat praktische handvatten zoals een zelfevaluatie-instrument, trainingen en een sectorbrede enquête om de voortgang te meten.

Het verslag van de Filmpolitieke Bijeenkomst 2025 — waarin filmprofessionals, beleidsmakers en politici pleiten voor meer voorspelbare financiering, samenwerking en zichtbaarheid voor onafhankelijke producties — is gepubliceerd. “Onafhankelijke producties zijn de motor van de film- en audiovisuele sector. Die motor moet niet alleen onderhoud krijgen, maar ook meer vermogen.” Met die woorden opende moderator Ruurd Bierman de Filmpolitieke Bijeenkomst 2025, op 28 september tijdens het Nederlands Film Festival in Utrecht.

De bijeenkomst stond in het teken van de toekomst van de Nederlandse film- en AV-sector, en van de noodzaak om de financieringsmogelijkheden voor films en series te verbreden - van fictie en documentaire tot animatie en innovatieve producties. Filmprofessionals, beleidsmakers en politici spraken over de grote druk op de sector en de bijbehorende uitdagingen. Daarbij ging het om maatregelen die nodig zijn om een gelijk speelveld met de omringende landen te realiseren, de publiek-private samenwerking te versterken en te bouwen aan een duurzaam ecosysteem voor de sector als geheel.

Geluidskunst is een kunstvorm waarin geluid de hoofdrol speelt. Geen muziek in de traditionele zin, maar klanken uit het dagelijks leven; natuur- en stadsgeluiden, geluid van objecten en elektronisch gegenereerde geluiden worden ingezet als materiaal voor installaties en multimediale kunstwerken. Zoals in het Nxt Museum (Amsterdam), Sonic Acts (Amsterdam) of het Uncloud Festival (Utrecht), waar grootschalige immersieve werken disciplines samenbrengen. Makers zoals Mariska de Groot, Heleen Blanken en Ji Youn Kang combineren ruimtelijke installaties en klank tot ervaringen die de ruimte hoor- én zichtbaar maken.

Geluidskunst is een bijzondere kunstvorm die de zintuigen op een andere manier prikkelt dan beeldende kunst of theater. Niet gericht op het oog, maar op het oor, nodigt ze uit tot een andere manier van waarnemen. Door te spelen met ruimte, tijd en klank, zet geluidskunst ons denken op scherp en opent ze nieuwe perspectieven op onze omgeving. Een kunstdiscipline die steeds meer kunstenaars en publiek weet te inspireren.

Warner Bros. Discovery heeft zichzelf te koop gezet. Paramount Skydance toont interesse in overname. Het samengaan van deze mediaconglomeraten zou leiden tot een enorme concentratie van commerciële slagkracht in de wereld van streaming, tv-kanalen en filmproductie. Warner Bros. en Paramount Pictures, twee van de Big Five-studio’s, versmelten tot één superfilmstudio. 

Zo’n fusie is zeer omstreden. Paramount is onlangs opgekocht door Trumpiaan Larry Ellison (dankzij IT-bedrijf Oracle een van de rijkste mannen van de VS), die via Oracle op het punt staat een groot belang in de Amerikaanse tak van TikTok te verwerven. Wanneer ook Warner door Ellison wordt opgekocht, dreigt een belangrijk deel van de Amerikaanse persvrijheid te verdwijnen.

Deze week lanceerden de acht bibliotheken uit de Brainport Regio de AI-assistent Boekbot tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven. Deze digitale tool helpt lezers bij het vinden van een passend boek, ongeacht hun leeservaring. De officiële lancering vond plaats in het Natlab en werd verricht door Eindhovens burgemeester Jeroen Dijsselbloem, Directeur-Generaal Cultuur en Media van het ministerie van OCW Barbera Wolfensberger en directeur-bestuurder van de Bibliotheek Eindhoven Albert Kivits. Boekbot is ontwikkeld binnen het programma Bouwen aan de Bibliotheek van de Toekomst, een samenwerking van de acht Brainportbibliotheken. 

In de podcast Klassiek Inside deelt Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis (GroenLinks–PvdA) zijn visie op kunst en cultuur in Nederland. Volgens Mohandis is cultuur geen bijzaak, maar een essentieel onderdeel van wie wij zijn. "Cultuur is niet iets wat we erbij doen in Nederland", zegt hij. “Cultuur maakt onderdeel uit van de emancipatie, van ons zijn, van ons DNA.” Hij benadrukt dat cultuur bijdraagt aan persoonlijke ontwikkeling, vooral bij jongeren. "Het gaat over hoe we opgroeien, hoe we kinderen maximaal de ruimte geven om zichzelf te ontdekken, om zich te ontwikkelen", aldus Mohandis.

Mohandis pleit voor meer structurele zekerheid in de culturele sector. Hij vindt dat instellingen te afhankelijk zijn van losse subsidierondes. “Ik wil veel meer vastigheid in het systeem. Dus dat hele subsidiecircus moet op de schop” stelt hij. Volgens Mohandis moet het geld dat via gemeenten, provincies en het Rijk in de sector omgaat, beter worden vastgelegd. "We hebben het bij de bibliotheken gedaan, dat is nu een verplichte voorziening in elke gemeente. En eigenlijk zouden wij dat ook willen voor het totaal aantal cultuurinvesteringen die er is."

Het Platform voor Freelance Musici houdt per 2026 op te bestaan. Dat maakte oprichter en drijvende kracht Dorine Schoon vandaag bekend. Het platform geeft al jarenlang een stem aan duizenden freelancemusici; onder meer in de strijd voor eerlijke betaling, veilige werkomstandigheden en erkenning voor de beroepsgroep in de meest brede zin. 

In Woonzorgcentrum Annenborch in Rosmalen zijn vrijdagmiddag 24 oktober 5 bijzondere kunstwerken aangeboden door de directeur van stichting Kubra-Art Wilma de Turck en onthuld door wethouder van Cultuur Mariève Craste. De kunstwerken zijn het resultaat van het community-artproject ‘Voor Elkaar’, een initiatief van Stichting KuBra, waarbij bewoners, buurtgenoten (jong en oud) en kunstenaars samen aan de slag gingen met verf, hout, creativiteit en veel enthousiasme! 

In Gouda start een project waarin verhalen van bewoners uit Korte Akkeren worden omgezet in kunstwerken. Het project ‘Verhalen en Kunst voor Korte Akkeren’ wordt georganiseerd door Cultuurhuis Garenspinnerij, Ontmoetingscentrum De Walvis en Mozaïek Wonen. Bewoners, kunstenaars en cursisten van De Kunstmachine werken samen om persoonlijke verhalen, herinneringen en ideeën uit de wijk te verbeelden. De foto's van de kunstwerken krijgen een vaste plek op de gevels van de Herenstraat. Zo blijven de verhalen en kunstwerken jarenlang zichtbaar.

De Jeugd van Tegenwoordig, Lil' Kleine, Extince, Opgezwolle, The Opposites, Broederliefde, Frenna. Allemaal groot geworden bij het platenlabel Top Notch, dat dit jaar dertig jaar bestaat. Het jubileum is aanleiding voor het Stadsarchief Amsterdam om een aantal archiefstukken van het label op te nemen in de collectie. Vorige week donderdag werd een deel van het archiefmateriaal van het label gepresenteerd; van polaroids en platenhoezen tot collector’s items zoals de eerste cd van het iconische nummer Spraakwater van Extince. De presentatie is een startschot van een samenwerking tussen het stadsarchief en het platenlabel waarbij in de loop van het komende jaar wordt bepaald welke stukken definitief in de collectie worden opgenomen.

Op Festival Circolo heeft acrodanser Tim van den Bos de Lucas de BNG Circusprijs 2025 gewonnen. Hij ontving de titel en geldprijs van 7500 euro uit handen van Margo Mulder, Burgemeester van Bergen op Zoom en bestuurslid van het BNG Cultuurfonds. De BNG Circusprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan het meest onderscheidende talent dat afstudeert aan een van de twee HBO-circusopleidingen in Nederland: Codarts Circus Rotterdam of Fontys Circus and Performance Art in Tilburg.

De afgelopen decennia is het aantal muziekfestivals sterk toegenomen, een ontwikkeling die vaak wordt aangeduid als 'festivalisering', vooral in stedelijke gebieden. Op basis van een uniek archiefonderzoek analyseerden wetenschappers de ontwikkeling van muziekfestivals in Rotterdam en Milwaukee over een periode van vijftig jaar. Uit het onderzoek blijkt dat festivals zich aanvankelijk vooral afspeelden op locaties buiten het dagelijkse stadsleven – als aparte plekken waar bezoekers tijdelijk werden “ontvangen”. Sinds het midden van de jaren 2000 is echter een duidelijke verschuiving zichtbaar: muziekfestivals vinden steeds vaker plaats midden in de stad, als “gasten” in de alledaagse ontmoetingsplekken van buurten en gemeenschappen.

Deze verschuiving laat zien hoe festivals zijn geëvolueerd van incidentele, afgesloten evenementen tot een integraal onderdeel van het stedelijke leven, met een belangrijke rol in sociale verbinding en stedelijke identiteit.

Op 26 oktober is in het radioprogramma OVT bekendgemaakt dat Dievenland van Janna Coomans de Libris Geschiedenis Prijs 2025 heeft gewonnen. Aan de bekroning van het beste historische boek van het jaar dat een breed publiek aanspreekt is een geldbedrag van 20.000 euro verbonden. De uitreiking vindt altijd plaats tijdens de Maand van de Geschiedenis.

De Children's Booker Prize is de nieuwste prijs in het repertoire van de prestigieuze Booker Prizes, naast de Booker Prize en International Booker Prize. Vanaf 2027 zal deze jaarlijks worden uitgereikt. De Children's Booker Prize wordt uitgereikt aan hedendaagse fictie voor kinderen van 8 tot 12 jaar oud. Zowel Engelstalige als naar het Engels vertaalde boeken komen in aanmerking, anders dan bij de Booker Prize en International Booker Prize, waarbij dit gesplitst is. 

Om de nieuwe ambities van het beleidsplan 2025-2028 van het Filmfonds zo goed mogelijk uit te voeren, is onze organisatie op onderdelen opnieuw vormgegeven in samenspraak met alle medewerkers. Belangrijkste doel van de verandering is om, met de nieuwe beleidsprioriteiten als uitgangspunt, nog sterker in te kunnen zetten op samenhang in strategie en soepele werkprocessen. Het fondsbeleid richt zich de komende jaren op kwaliteit boven kwantiteit, meer creatieve vrijheid voor de makers en meer aandacht voor het publiek. 

Grootste wijziging is de komst van een Team Talent & Experiment en een Team Speelfilm en Documentaire. Deze teams zijn voortaan van kop tot staart verantwoordelijk voor de uitvoering van de bijbehorende regelingen van het Fonds.

Vertegenwoordigers van tientallen muziekverenigingen, amateurkunstenaars, koren theatermakers, culturele instellingen en zzp’ers verzamelen zich donderdagavond in Prismare om in gesprek te gaan met Enschedese politieke partijen. Het is in Enschede de eerste bijeenkomst die in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen wordt gehouden. De politici van acht partijen, alleen Burger Belangen Enschede is niet van de partij,  introduceren hun opvattingen, krijgen vragen op zich afgevuurd en vertellen op de zeepkist wat ze van de bijeenkomst voor hun verkiezingsprogramma hebben opgestoken.  

De culturele sector in Rotterdam maakt zich hard voor Birgit Donker, de directeur van het Nederlands Fotomuseum die deze zomer plotseling is ontslagen. Ruim dertig directeuren zeggen de gang van zaken met ‘grote zorg te volgen’. Dat staat in een gezamenlijke brief aan de Raad van Toezicht van het Fotomuseum, die Birgit Donker afgelopen juli op straat zette.

 Ze stellen dat het ontslag niet goed is onderbouwd, omdat de RvT geen onafhankelijk onderzoek heeft laten uitvoeren. Ook het lopende interne onderzoek moet worden stopgezet. Ze pleiten voor een onafhankelijk onderzoek door een derde partij. Ook raden ze de RvT aan ‘te reflecteren op de eigen rol en werkwijze’.

Op uitnodiging van de Commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Eerste Kamer der Staten-Generaal ging de Raad voor Cultuur op 28 oktober in gesprek over cultuur en media. Op de agenda stonden onder meer het in november te verschijnen advies over financiering van kunst en cultuur, het begin volgend jaar te verschijnen advies over artistieke vrijheid, de door de raad bepleite verlenging van de cultuursubsidieperiode naar maximaal acht jaar, de bescherming regionale culturen en volkscultuur buiten de Randstad en de effecten van bezuinigingen op cultuur

De snelle groei van het aantal zelfstandigen in Nederland lijkt ten einde. Nieuwe cijfers laten zien dat het aantal zzp’ers begin 2025 voor het eerst in meer dan tien jaar is gedaald. Vooral de bouw en zorg verliezen zelfstandigen, terwijl de overheid straks de AOV verplicht. De combinatie van strengere regels, economische afkoeling en oplopende lasten duwt de zzp-markt richting een nieuwe balans.

De zakelijke dienstverlening blijft relatief stabiel, terwijl in de ICT en creatieve sector juist nog lichte groei wordt gemeten. Daar zijn opdrachten vaker projectmatig en hooggespecialiseerd, waardoor zelfstandigheid beter standhoudt. Ondertussen werkt het kabinet aan de Basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen (BAZ), bedoeld om zelfstandigen een minimale inkomensbescherming te bieden bij langdurige ziekte of arbeidsongeschiktheid. Ruim vier op de vijf zzp’ers hebben momenteel geen AOV.

Moker, het samenwerkingsverband tussen instellingen voor beeldende kunst in Amsterdam, is ‘verbaasd’ over het voornemen van de gemeente om het H’art Museum met 3,2 miljoen euro te steunen om ‘financiële problemen op de korte termijn af te wenden’.

Bij de verdeling van de middelen van het Kunstenplan 2025-2028 werd de sector ‘Beeldende Kunst en Creatieve Industrie’ vorig najaar bovenmatig getroffen. Vijftien bij Moker aangesloten instellingen ontvingen een positief advies, maar kregen desalniettemin geen subsidie. Moker noemt het daarom ‘extra schrijnend’ dat de gemeente Amsterdam het H’art Museum nu wel tegemoet wil komen, ‘hoezeer wij het hen ook gunnen’.

Hoe verzilver je de kansen die digitalisering in de cultuursector biedt? En hoe ontdek je de potentie die digitalisering kan hebben voor jouw culturele organisatie? Tijdens de eerste uit een reeks van vier kennissessies van gemeente Den Haag die georganiseerd en gemodereerd werd door Art-up, stonden deze vragen centraal.

Amsterdam Museum, ILFU (International Literature Festival Utrecht) en Thunderboom Records deelden tijdens deze eerste kennissessie lessen en tips aan de hand van praktijkvoorbeelden. Daarnaast werd meer geleerd over de landelijke subsidieregeling van Cultuurloket DigitALL en hielp men elkaar tijdens een workshop aan goede ideeën. 

Half oktober verschenen twee interessante rapporten over internationale culturele samenwerking en cultuurbeleid. Van 26 tot en met 28 oktober vindt een grote Europese museumconferentie plaats, van het Netwerk van Europese Museum Organisaties, in Denemarken. Het congres is in Denemarken omdat dat land nu voorzitter is van de Europese Unie. En er wordt op het ogenblik gewerkt aan het Meerjarig Financieel Kader van de EU, dus ook aan de concrete invulling van het Europese cultuur- en mediabudget voor 2028 – 2034.

Dit zijn nog maar een paar recente ontwikkelingen die voor Kunsten '92 aanleiding zijn om in een speciale nieuwsbrief (van 27 oktober) de aandacht te vestigen op verschillende rapporten over Europees en internationaal cultuurbeleid. 

De wooncrisis is hét onderwerp van de komende verkiezingscampagne. Er is een nijpend tekort aan woningen en de huizen die er zijn, kosten te veel, voldoen niet aan woonwensen of staan op een verkeerde plek. Onder ontwerpers leven echter volop ideeën over hoe het anders kan, met alternatieve bouwmaterialen, nieuwe ontwikkel- en financieringsconstructies, minder regels en meer experiment. 

In aanloop naar de verkiezingen sprak Edo Dijksterhuis met Overtreders W, Lindey Cafsia en Collectief Soepel over hoe ontwerpers de wooncrisis te lijf gaan — met lef, samenwerking en een flinke dosis idealisme.

Of het British Museum met onverdeeld genoegen terugkijkt naar zijn eerste maar jaarlijks te herhalen benefietgala is nog maar de vraag. Tijdens het gala dineerden de aanwezige gasten in de beroemde Duveen-zaal, waar de zogeheten Elgin Marbles uit de Griekse tempel Parthenon te zien zijn. Precies dat schopte tegen het zere been van Griekenland, dat het museum dan ook beschuldigde van „provocatieve ongevoeligheid”. 

Daags na het evenement brak een storm van kritiek los. „De voornaamste zorg van het museum zou de veiligheid, integriteit en ethiek van de monumenten moeten zijn”, liet de Griekse minister van Cultuur Lina Mendoni optekenen in een persverklaring, door Griekse media geciteerd. Mendoni hekelt het organiseren van diners, recepties en modeshows in musea. Wat meespeelt is dat het British Museum al jaren wijgert de beroemde friezen uit het Parthenon terug te geven. 

His Master’s Voice opent nog voor het eind van dit jaar zijn eerste winkel in Nederland. Den Haag krijgt de primeur. Dit is tekenend voor de muziekbranche, vindt Esther Vollebregt, directeur van de Nederlandse Vereniging van Entertainment Retailers (NVER). “Dat een beroemd merk als HMV het aandurft om een grote fysieke winkel te openen zegt alles over de branche in Nederland, die de laatste drie jaar een stijging laat zien.”

Nederlandse platenzaken kennen een geschiedenis van diepe dalen en hoge pieken. De redding kwam de laatste jaren uitgerekend van de geluidsdrager die zich uit de winkel had laten verstoten: het vertrouwde en nu ineens weer hippe vinyl. Vollebregt wil het evenement niet al te nadrukkelijk als aanjager benoemen, zegt ze: “Maar toen achttien jaar geleden Record Store Day in Amerika begon en twee jaar later ook hier voet aan de grond kreeg, met exclusieve platen van bekende artiesten en live optredens in platenzaken, werd tegelijkertijd ook het vinyl weer populairder. De laatste jaren vooral onder jongeren.” 

Sinds 1 mei biedt de Bibliotheek Rotterdam als eerste in Nederland een gratis lidmaatschap aan alle inwoners. Dat blijkt een succes: in de eerste vijf maanden meldden 12.500 Rotterdammers zich voor het abonnement waarmee ze kosteloos zes boeken per jaar kunnen lenen. Bijvangst is dat het aantal betalende leden in dezelfde periode óók toenam. 

Gelijktijdig met de invoering van het gratis lidmaatschap schafte de bibliotheek ook haar boetesysteem af. Hierdoor wordt het te laat inleveren van boeken niet langer financieel bestraft. Voor het plan trok de gemeente 100.000 euro uit. ‘De beleidswijziging moet drempels wegnemen voor een bezoekje aan de bibliotheek’, zegt cultuurwethouder Said Kasmi (D66). ‘We leven in een snel veranderende wereld die continue toegang tot kennis vereist en burgers die participeren. De bibliotheek moet daarin een basisvoorziening zijn, geen luxe.’

Evenementenlocatie The Loft in Amsterdam zal zijn zaal niet langer openstellen voor het Joodse dansfeest We will dance again. Drie grote shows die dezer dagen in The Loft waren gepland in het kader van het Amsterdam Dance Event, werden door de artiesten geannuleerd. Dit omdat op dezelfde locatie eerder dit jaar het Joodse dansfeest werd georganiseerd. „We zijn verrast door hun besluit, en betreuren dit, maar respecteren hun keuze”, schrijft The Loft in een verklaring die ze vrijdag niet verder willen toelichten.

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) hebben 1,3 miljard euro voor media en nog eens 1,4 miljard voor cultuur. Het is veel geld. Maar op het geheel van de 555 miljard euro omvattende rijksbegroting komt het niet verder dan 0,55 procent. De bulk gaat naar gezondheidszorg, defensie, woningbouw, onderwijs, sociale zekerheid en andere verkiezingsthema’s die tijdens de televisiedebatten wel aan de orde komen. 

Toch doet geen van de partijen die nu in de Tweede Kamer zitten in hun verkiezingsprogramma luchtig over het belang van cultuur, media en sport voor de Nederlandse samenleving. Sterker nog: aan grote woorden is vaak geen gebrek. De Volkskrant onderzoekt wat de partijen willen met cultuur.

Het gaat deze verkiezingscampagne zelden over kunst en cultuur. Terwijl de plannen met cultuur veel zeggen over wat voor land Nederland wil zijn. Juist de cultuurparagrafen laten zien hoe sterk de visies op nationale identiteit van elkaar verschillen. De grote ideologische verschillen ten spijt, alle partijen hebben oog voor de cultuur in de regio’s buiten de Randstad.

De programma’s gaan weliswaar nauwelijks over kunst en cultuur, maar achter die schaarse plannen en ideeën schuilt een sterke ideologische tegenstelling over wat voor land Nederland is, of moet worden. Grofweg zijn er twee visies op nationale identiteit, geschiedenis en de rol die kunst, cultuur en media spelen in de vorming van Nederland. De eerste bestaat uit een stroming die de Nederlandse identiteit ziet als iets dynamisch, als iets dat verandert en zich aanpast aan de tijd. Voor de tweede stroming is cultuur een statisch gegeven dat doorgegeven moet worden, dat wil behouden wat er is of wil terugkeren naar wat er was.

Zuid-Korea is booming in Rotterdam. Een kleine twintig Koreaanse zaken onderstreept de populariteit in het centrum. Maar waarom kiezen zoveel verschillende winkels voor Rotterdam als vestigingsplek? Volgens Wendersteyt, manager van een Sojubar, draait de populariteit van de Koreaanse cultuur in Nederland om méér dan eten: „Het gaat om de vibe en een complete ervaring. Rotterdam heeft laten zien dat het ontvankelijk is voor deze cultuur, met steeds meer Koreaanse restaurants en winkels in de stad.” TikTokexpert Scheufler verklaart de opkomst van de Koreaanse cultuur ‘door het internationale karakter van een stad als Rotterdam’.

De gemeente Amsterdam heeft waarschijnlijk per ongeluk een kunstwerk onder de A10 gesloopt. Het gaat om de verbeelding van een vrolijk tropisch landschap in plastic. Tot gisteren stond dat in een van de donkere onderdoorgangen van de ringweg in Amsterdam Nieuw-West. Toen kunstenaar Leonard van Munster van een vriendin hoorde dat handhavers het kunstwerk aan het weghalen waren, ging hij er meteen heen. “Er staan alleen nog twee palmbomen.” 

“Hoe het kan dat het kunstwerk nu is opgeruimd is onduidelijk en gaan we onderzoeken,” aldus de woordvoerder van de gemeente Amsterdam. Het ontruimen van een kunstwerk gaat normaal gesproken altijd in overleg met de kunstenaar. 

Wie kunst en cultuur belangrijk vindt, kan beter links dan rechts stemmen. Het Parool pluist de verkiezingsprogramma’s van de partijen uit en ziet dat de verschillen een stuk verder gaan dan meer of minder subsidie.

De politieke tweedeling op het gebied van kunst en cultuur begint al met de invulling van het begrip ‘cultuur’. Op rechts is het folklore en ‘nationale identiteit’ wat de klok slaat. Ook aan de linkerzijde is er veel aandacht voor erfgoed, maar daar wordt tevens de innovatieve kracht van de cultuursector benadrukt. De progressieve partijen hebben daar extra geld voor over.