Trends & Ontwikkelingen

Steeds meer lezers, schrijvers, uitgevers, boekhandels, bibliotheken en andere organisaties sluiten zich aan bij de acties met het motto ‘Vrijheid is een open boek’. Het gezamenlijke initiatief waarmee het boekenvak zich uitspreekt tegen het intimideren van schrijvers, verbieden van boeken en monddood maken van kritische stemmen. Meer dan honderd bibliotheken en boekwinkels hebben inmiddels gezegd mee te lopen met de Lezersmars op 20 september in Utrecht en aandacht te besteden aan de Week van het Verboden Boek die duurt van 20 t/m 28 september.

De provincie Noord-Brabant heeft de Brabantse Monitor Brede Welvaart gepubliceerd. Het doel is om brede welvaart niet alleen te meten, maar ook te begrijpen. De monitor combineert objectieve gegevens, zoals inkomen en onderwijs, maar ook cultuur, met subjectieve informatie uit een vragenlijst onder ruim 10.000 Brabanders. Zo ontstaat een compleet beeld van hoe het écht gaat in de provincie.

De Brabantse Monitor Brede Welvaart is de opvolger van de in 2023 verschenen Monitor Ervaren Brede Welvaart en is afgenomen in het najaar van 2024. Deze editie van de monitor gaat dieper in op 2 belangrijke thema’s: gezondheid en jongvolwassenen. 

TIMETUBE is een twee kilometer lang kunstwerk dat verwijst naar het historische legerkamp Willem I, dat tussen 1832 en 1834 in Oirschot lag. Het werk verbeeldt de enorme omvang van het kamp en neemt bezoekers mee terug in de tijd. Kunstenaar Rob Sweere staat bekend om zijn monumentale, ruimtelijke werken die toeschouwers uitnodigen om geschiedenis en landschap op een nieuwe manier te beleven. Op Open Monumentendag vindt de opening van het kunstwerk plaats. 

Donderdagavond 28 augustus maakte de vakjury van Film Talent Award Brabant in Deurne de winnaars bekend van de genomineerde Brabantse afstudeerfilms 2025. Totaal waren eerder al 7 films genomineerd. De avond was tevens de start van het jaarlijkse Filmfestival Deurne Nacht van het Witte Doek. 

Van de drie genomineerde fictiefilms ontvingen Milou Laarhoven en Mike Versluis de Award voor hun film “Novocaine for the soul “. Van de vier genomineerde documentaires ontving Jip Tissink de Award voor haar film “Ga maar vliegen”.

Op 2 september lanceerde de Design Academy Eindhoven (DAE) haar institutionele plan voor de komende jaren. Dit is een strategisch beleidsdocument dat de langetermijndoelen, prioriteiten en acties van een organisatie schetst. Voor DAE vormt dit document de leidraad voor de toekomst.

Met ingang van dit schooljaar is SintLucas gestart met de nieuwe opleiding Immersive experience. De vakschool is met deze nieuwe opleiding gestart, omdat de vraag naar uitvoerende specialisten door de opkomst van nieuwe technologieën steeds meer toeneemt. De studenten krijgen de praktijkgerichte vakken midden in het werkveld: bij Enversed Studios op Strijp-T.

De heropening van het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam is bijna een half jaar uitgesteld. De opening stond eind september gepland, maar in de aanloop werd directeur Birgit Donker ontslagen. De oude locatie in Las Palmas is sinds mei gesloten en na het ontslag van Donker bleef het lang stil over de heropening in pakhuis Santos. Tot nu: het Nationale Fotomuseum gaat in februari 2026 opnieuw open, maakt de leiding bekend. Er moet eerst een opvolger komen.

‘Een unicum voor onze opleiding’. Zo omschrijft Fontys docent Wessel van Wanrooij de winst die studenten met hun korte film hebben binnengehaald bij het jaarlijkse Filmfestival Deurne Nacht van het Witte Doek. Ze maakten de film voor de minor Filmeducatie.

De film werd ingestuurd onder het mom van ‘niet geschoten is altijd mis’. Maar de studenten schoten raak. En keihard ook. Ze wonnen niet alleen de publieks- maar ook de juryprijs. En daarmee een bedrag van 1.750 euro, plús een hele grote eer. Want in de komende tijd wordt de film vertoond in verschillende filmzalen in Brabant. 

Annelies Verbeke heeft dinsdagavond de prestigieuze Toneelschrijfprijs gewonnen voor haar stuk Wunderbaum speelt live (online gaat het mis). De jury spreekt van een ‘machtig gecomponeerd stuk dat de toneelschrijfkunst eert en vernieuwt’. Aan de prijs is 10 duizend euro verbonden.

Het Koetshuis van Het Noordbrabants Museum is vanaf nu gratis toegankelijk en biedt met de reeks Brabantse Nieuwe jonge Brabantse kunstenaars een podium voor hun eerste solotentoonstelling. De huidige presentaties worden verzorgd door twee St. Joost‑afgestudeerden. 

Deze samenwerking tussen Het Noordbrabants Museum, Avans Creative Innovation (waar St. Joost onderdeel van uitmaakt) en Rabobank onderstreept het belang van talentontwikkeling en laat zien hoe St. Joost‑alumni hun kunstenaarspraktijk naar een professioneel publiek kunnen brengen. Dankzij de gratis toegankelijkheid van het Koetshuis wordt kunst laagdrempeliger en versterkt dit de verbinding tussen jonge makers, het museum en het brede publiek.

Een kleine kunstbeurs, van hoge kwaliteit. Dat was de belofte waarmee de galeriehouders Sara Lang en David van Doesburg vorig jaar NAP+ lanceerden. De Amsterdamse kunstbeurs was een succes, daarom opent deze week de tweede editie. Kunstbeurzen worden voor galeries steeds belangrijker, merkt Lang. Zij runt Lang Gallery samen met haar vader en groeide op tussen de kunst. Ze herinnert zich hoe levendig galeries eind vorige eeuw waren. Die tijden zijn voorbij. Inmiddels ontvangen galeries weinig bezoekers, terwijl kunstbeurzen steeds populairder worden bij het publiek. De meeste galeries halen daar de helft van hun omzet binnen. 

Op dinsdag 9 september, precies een week voor Prinsjesdag, is in Nieuwspoort het Maatschappelijk Noodpakket gepresenteerd. Geen houdbaar eten of kaarsen in dit Maatschappelijk Noodpakket, wel actiepunten zoals het behoud van het lage btw-tarief op essentiële publieke goederen en het instellen van een Nationaal Coördinator voor Maatschappelijke Weerbaarheid.

Dit actieplan vanuit uiteenlopende sectoren is een gezamenlijke oproep aan de politiek om te investeren in een weerbare samenleving. In zeven actiepunten dringen de organisaties uit cultuur, sport, nieuwsmedia, boeken en evenementen aan op investeringen in dat wat Nederland samenbrengt in tijden van polarisatie. De Creatieve Coalitie, Kunsten '92 en de VVEM (Vereniging van Evenementenmakers) zijn ondertekenaars van de oproep. 

Op 5 september is het Harry Wich Stipendium uitgereikt aan Selina Losa Gonzales. Selina ontvangt € 12.500 voor haar professionele ontwikkeling als scenograaf. Haar werk bevindt zich op het snijvlak van theater, installatie en locatietheater, en is diepgeworteld in oude rituelen en menselijke verhoudingen. De jury prijst haar volwassen manier van denken: van concept en materiaal tot eindproduct. Met dit stipendium eert het Cultuurfonds de nalatenschap van scenograaf Harry Wich en investeren het fonds in nieuw talent binnen de scenografie. 

Samen met partners initiëert voordekunst trajecten waarbij makers net nog een beetje meer worden ondersteund. De missie van voordekunst is het stimuleren van ondernemerschap bij creatieve initiatiefnemers, van makers tot instellingen. En dat doet voordekunst niet alleen door creatieve makers te begeleiden bij crowdfundingcampagnes. Een mooi voorbeeld hiervan is het traject Find, Fund, Film, in samenwerking met het K.F. Hein Fonds. Door middel van Find, Fund, Film draagt voordekunst samen met het K.F. Hein Fonds bij aan de ontwikkeling van toekomstige filmprofessionals. 

De extra miljarden voor defensie mogen niet ten koste gaan van investeringen in onderwijs, cultuur en wetenschap. Kennis is immers een bindmiddel voor onze samenleving, schrijft SCP-directeur Karen van Oudenhoven in een column.

Rembrandt maakte in zijn schilderij ‘Minerva in haar studeerkamer’ het statement dat ware vooruitgang niet van wapens, maar van kennis en cultuur komt. Het pleidooi van Van Oudenhoven is de waarde van kennis en cultuur voor een weerbare samenleving niet te vergeten. Kennis is niet alleen dé belangrijkste motor achter technologische en sociale innovatie en mede daardoor van economische vooruitgang, zij vormt ook een belangrijk bindmiddel tussen de verschillende perspectieven in de samenleving.

Breda groeit en krijgt steeds meer inwoners. Daarom maakt de gemeente bewuste keuzes over de inrichting van de stad zodat de openbare ruimte leefbaar en toekomstbestendig blijft. Met de nieuwe visie openbare ruimte 2040  ‘Breda, Stad in een Park - overal een verhaal’ kiest de gemeente voor een stad die uitnodigt tot bewegen, ontmoeten en ontspannen. In de openbare ruimte is plek voor toonaangevende kunst, cultuur, festivals en evenementen.

Wethouder Jeroen Bruijns (Openbare Ruimte) trok de stad in om met mensen in gesprek te gaan. In de binnenstad, de Haagse Beemden en Ulvenhout werd een opvallend kunstwerk neergezet: een auto met daarin een grote boom. Als symbool voor waar het in de openbare ruimte knelt.

De vernieuwde publicatie van DutchCulture richt zich op het versterken van de culturele samenwerking met buurland België. In de Culturele Financieringsgids Nederland en België vindt u diverse publieke en private financieringsmogelijkheden, afgestemd op Nederlands-Belgische culturele projecten, beschikbaar voor professionals, makers en organisaties. Deze gids is geïnitieerd en ontwikkeld in samenwerking met de Nederlandse Ambassade in België.

Zeer waarschijnlijk zullen de politieke verhoudingen in Den Haag na de verkiezingen veranderen. Als het aan de VNG ligt, verdwijnt het jargon van ‘kaasschaven’ en ‘ravijnjaar’. Hoog tijd om te bouwen aan een solide financieel fundament, eerlijke verdeling van taken en verantwoordelijkheden en vooral aan hersteld wederzijds vertrouwen.

Vanaf 2026 wordt het gemeentefonds structureel fors verlaagd. Gemeenten blijven ondertussen verantwoordelijk voor grote, kostbare en vaak wettelijk verplichte taken, zoals jeugdzorg, de uitvoering van de Wmo, participatiebeleid en omvang rijke investeringen in het fysieke domein. De gevolgen zijn zichtbaar in het hele land: hogere lokale lasten voor inwoners, uitstel of afstel van gemeentelijke investeringen en minder budget voor sport, cultuur, armoedebeleid en woningbouw. Dit alles zet de kwaliteit van de lokale dienst verlening en het vertrouwen in het lokaal bestuur onder druk.

Kunstzone 3 onderzoekt hoe kunsteducatie zich verhoudt tot klimaatverandering; één van de grootste uitdagingen van deze tijd. Niet vanuit doemdenken, maar vanuit verbeeldingskracht en nieuwsgierigheid. Wat hoopvol stemt, is hoeveel er in het kunstonderwijs al gebeurt rond natuur, ecologie en duurzaamheid. 

Naast het themadossier over klimaat neemt redacteur Allerd van den Bremen de lezers mee in het wel en wee van muziekonderwijs over de grens. Tenslotte wordt de serie ‘Rolmodellen’ geïntroduceerd, waarin kunstvakdocenten worden geëerd die anderen blijvend hebben geïnspireerd.

Op maandag 1 september 2025 vond de 24ste editie plaats van het Paradisodebat. Edo Dijsterhuis maakte een verslag, dat nu is terug te lezen. “De vrijheid staat niet onder druk, maar de vrijheid wordt niet genoeg genomen”, stelde Karin Amatamoekrim, die de eerste discussieronde over maatschappelijke druk inleidde. Martine Gosselink vertelde in de inleiding voor de tweede ronde hoe vooral kleine musea onder druk van voornamelijk lokale bestuurders hun programmering aanpassen. Volgens Bregtje van der Haak, directeur Eye Filmmuseum en de inleider van ronde drie, is er nu meer dan ooit behoefte aan heldere beelden, gezien de vervaging van het onderscheid tussen feit en fictie. Het slotakkoord kwam van hoogleraar Boutellier, die stelde dat de vrijheid van de kunstenaar absoluut is en alleen door strafrechtelijke grenzen wordt beperkt.

Cultuur in de wijk is één van de thema's binnen de subsidieregeling Versterken sociale basis in Eindhoven en is beschikbaar in 2025 en 2026. De regeling is bedoeld voor culturele projecten en activiteiten die bijdragen aan de leefbaarheidsverbetering in de wijk, het versterken van de sociale basis in de wijk en/of ontmoeting tussen bewoners in de wijk tot stand brengt. De culturele activiteit wordt ontwikkeld of uitgevoerd voor of samen met buurtbewoners en vindt plaats in (een van de) bestuurlijk vastgestelde actiegebieden. 

Stichting Cultuur Eindhoven heeft de genomineerden bekend gemaakt voor de Eindhoven Cultuurprijs 2025. Er zijn drie genomineerden per categorie. De genomineerden voor de Stimuleringsprijs zijn: DEMO, Eindhoven Pride en Club Symbiose. De genomineerden voor de Waarderingsprijs Organisatie zijn: Dynamo, Mies-en-Scène en Bell’s Comedy Club. De genomineerden voor de Waarderingsprijs Individu zijn: Erwin Thomasse, Luka Kooijmans en Imke Sloos. De genomineerden werden op donderdag 4 september verrast en ingelicht tijdens een tafelinterview met Uit in Eindhoven bij Keukenconfessies. Op 8 oktober wordt in de Effenaar tijdens de uitreiking duidelijk wie de prijzen in ontvangst zullen nemen.

Kleding is vaak te kwetsbaar om te laten zien in een museum. Nu kun je 140 jurken, jassen en mutsen in detail en van alle kanten bekijken in een ‘online museum’. Zelfs de gerepareerde mottengaatjes zijn zichtbaar.

Historische kleding is vaak erg kwetsbaar en daarom zijn mooie kostuums uit museumcollecties maar zelden of soms nooit meer te zien. Daar brengt de website Modemuze.nl, waarin 23 musea en instellingen uit Nederland en Vlaanderen samenwerken, digitaal verandering in. Op de website is een knop toegevoegd: ‘Bekijk collectie 360’. De deelnemende musea kozen gezamenlijk 140 objecten uit die met een 360 gradentechniek gefotografeerd zijn, denk aan een couture-outfit van Dior, kleding van een punker of Volendammer dracht.

Renovatie van cultureel centrum Jan van Besouw mag van burgemeester en wethouders van Goirle 9,9 miljoen euro kosten. „Uit drie scenario’s kiezen we voor de optimale variant”, laat wethouder Koos Krook (CDA) weten. De ‘huiskamer van Goirle’ vraagt al jaren om investeringen in de technische installatie, met name de klimaatbeheersing. Het kwam de afgelopen jaren voor dat bezoekers tijdens voorstellingen uit een verhitte theaterzaal wegliepen. Verduurzaming moet er ook toe leiden dat de energierekening omlaag gaat.

Honderden acteurs, regisseurs en andere filmprofessionals weigeren nog samen te werken met Israëlische filmbedrijven en -organisaties die “betrokken zijn bij de genocide en apartheid tegen het Palestijnse volk”.

In een afgelopen weekend gepubliceerde verklaring schrijven de ‘Film Makers for Palestine’ dat ze de “kracht van cinema om percepties te beïnvloeden” erkennen. „In deze urgente crisis, waarin veel van onze regeringen het bloedbad in Gaza mogelijk maken, moeten we er alles aan doen om de medeplichtigheid aan die aanhoudende horror aan te pakken.”

Van februari tot juli 2025 is op verschillende locaties in Noord-Brabant door vrijwilligers gewerkt aan een vijfendertig meter lang wandkleed. Nu het af is, wordt het getoond in het Textielmuseum in Tilburg. Het maakt deel uit van het landelijk project ‘Draden van ons slavernijverleden’. Doel is om bewustwording over ons koloniale slavernijverleden te vergroten.

De culturele vrijheid staat onder druk. Dat raakt kunstenaars, theaters en popzalen, bezoekers van musea. Eigenlijk raakt het iedere Nederlander, want ‘cultuur houdt de samenleving open’. Vandaar dat er dit jaar vele onderzoeken, vergaderingen en discussiedagen zijn over culturele vrijheid die van twee kanten onder vuur ligt. De eerste kant is die van de politiek. Een voorbeeld van een aanval op een artiest kwam deze zomer vanuit de VVD. Op gemeentelijk niveau is de druk welhaast nog groter. 

De toon van het debat zoals dat in de politiek wordt gevoerd, slaat over naar andere plekken in de samenleving, zegt de directeur van de Boekmanstichting Jan Jaap Knol. En daar zit de tweede kant die de culturele sector onder vuur neemt. Die komt vanuit de gepolariseerde samenleving. 

Filmstudio Warner Bros. klaagt AI-plaatjesmaker Midjourney aan voor copyrightschending. Gebruikers kunnen makkelijk afbeeldingen en filmpjes genereren met beroemde superhelden en tekenfilmfiguren waar Warner Bros. het alleenrecht over heeft. Warner Bros. eist tot 150.000 dollar schadevergoeding per overtreding. Midjourney heeft nog niet gereageerd op de claim. 

Het Netherlands Production Incentive heeft in tien jaar tijd bijgedragen aan de groei van de Nederlandse filmwereld, die in financieel opzicht drie keer zo groot is geworden, internationaliseerde en professionaliseerde. Volgens de evaluatie die het Filmfonds gisteren publiceerde, loopt de regeling nu echter tegen zijn grenzen aan. De economische regeling faciliteert het maken van duurdere films en stimuleert internationale coproducties. Een van de aanbevelingen in het rapport is dan ook om het Netherlands Production Incentive om te vormen tot een echt economische regeling zonder plafond. 

Gratis voorstellingen voor de jeugd van de gemeente Oisterwijk tussen de 4 en 18 jaar. Dat is waar GenO’ zich op richt. 21 september start een gloednieuw cultuurprogramma voor kinderen en jongeren in samenwerking met lokale partners. Een divers en aantrekkelijk aanbod voor alle jeugd, helemaal gratis en zonder verdere verplichtingen.

Wethouder Anne Cristien Spekle doet zondag 7 september de aftrap van deze pilot: “Kunst en cultuur zijn enorm belangrijk voor je persoonlijke ontwikkeling. Maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend en bereikbaar. Met dit leuke en gevarieerde gratis cultuurprogramma, echt afgestemd op de behoeften van kids en jongeren, halen we een drempel weg."

De culturele canon van Zweden bevat vooral klassiekers als Astrid Lindgren en Ikea. De centrumrechtse regering gaf opdracht tot het nationalistische project ten dienste van ‘gemeenschap, onderwijs en inclusie’. Ondertussen snijdt diezelfde coalitie fors in de begroting voor cultuur.

Buiten de regering valt het nieuwe culturele ijkpunt voornamelijk hoon ten deel. Het aandeel van de staatsbegroting dat voor kunst en cultuur is geoormerkt, is in twintig jaar niet zo laag geweest en zal nog verder slinken, kondigde de minister van Cultuur Parisa Liljestrand onlangs aan.

Carnaval en corso zijn veel meer dan kleurrijke optochten: ze blijken een belangrijke rol te spelen in het versterken van sociale samenhang binnen lokale gemeenschappen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Stijn van Helmondt, research masterstudent aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zijn studie laat zien dat mensen die actief deelnemen aan de voorbereidingen van deze evenementen zich sterker verbonden voelen met hun dorps- of stadgenoten dan mensen die niet meebouwen.

Ze staan op drukke stadspleinen en in natuurgebieden, op rotondes en op stations: kunstwerken in de publieke ruimte. Ons land telt duizenden van deze openbare werken. Ze worden met zorg en liefde gemaakt. Maar als ze er eenmaal zijn, ligt verwaarlozing op de loer. Want wie is verantwoordelijk voor het onderhoud? Hoeveel het er precies zijn in Nederland, is onduidelijk, want een centrale registratie is er niet. Simone Vermaat van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) schat het aantal openbare kunstwerken in Nederland op "meer dan tienduizend". De meeste werken worden gemaakt in opdracht van een gemeente of het Rijk. Soms is de opdrachtgever een particulier. Maar wie de eigenaar ook is, een plan voor onderhoud op de lange termijn ontbreekt vaak, zegt Vermaat van de RCE.