Project IDOLS is een initiatief van de Federatie Creatieve Industrie uitgevoerd in het kader van de Arbeidsmarktagenda, mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het project laat zien hoe de culturele en creatieve sector effectief ingezet kan worden bij het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. Het stimuleren van opdrachtgeverschap en professionaliseren van de sector vergroot tegelijkertijd het verdienvermogen. Vier onderzoekers van de TU Delft deden onderzoek naar de leeropbrengsten. Wat heeft IDOLS opgeleverd? En hoe moet een eventueel vervolg eruit zien?

Afgelopen maand presenteerden we het Cultuurmarketing Onderzoek 2020. In dit onderzoek kwam onder andere naar voren dat ondanks flinke bezuinigingen op personeel en budget (gemiddeld 33% minder budget), het prijsbeleid bij het merendeel van de organisaties hetzelfde bleef. Toch blijken marketeers over het algemeen tevreden over hun organisatie: 92.3% van de respondenten geeft aan dat de eigen organisatie adequaat heeft gereageerd op de coronacrisis en ziet kansen voor de toekomst. Maar hoe zit dit bij de zzp’ers? 95 zzp’ers die in het afgelopen jaar werkzaam waren als marketeer voor minstens 1 culturele organisatie beantwoordden in oktober 2020 vragen van het jaarlijkse Cultuurmarketing Onderzoek naar trends en ontwikkelingen in het cultuurmarketing vakgebied. Er is een grote diversiteit te zien in jaren dat de respondenten werkzaam zijn als zzp’er. Ruim driekwart (76.6%) van de respondenten geeft aan zichzelf als senior te zien. Ook freelancers kregen een harde klap te verduren door de coronacrisis. Ruim een derde (35.9%) van de respondenten verloor in 2020 meer dan de helft van hun opdrachten. Toch is een carrièreswitch voor de meesten niet aan de orde.

‘’Als ik naar de bioscoop ga, scant een oud-klasgenoot met hbo-diploma cultureel erfgoed mijn kaartje. In winkels en musea tref ik oud-klasgenoten met masters in de cultuurwetenschappen achter de kassa. Ik ken twee mannen met conservatorium op zak: de ene is bezorger, de andere werkt in een fabriek.’’ Veel afgestudeerden in de richtingen kunst en cultuur kunnen moeilijk een passende baan vinden, aldus Rosalie Bouwman. Ze pleit voor kleinere opleidingen met minder studenten. ‘’Bescherm jongeren voor de totale deceptie die het leeuwendeel zal ondergaan. De opleiding tot kunstenaar is van groot belang voor de samenleving, maar alleen de getalenteerdste of gewiekste houdt een carrière als kunstenaar vol.’’. Ze verwijt opleidingen dat zij de schijn ophouden dat hun studies aansluiten op de arbeidsmarkt.

Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het CBS op 20 december 2020 in het kader van de Barometer Culturele Diversiteit een dashboard gepubliceerd met cijfers over culturele diversiteit op de arbeidsmarkt. Dit geeft een beeld van de culturele diversiteit van de werkzame beroepsbevolking, werknemers, geregistreerde werkzoekenden en uitgestroomde gediplomeerde studenten in Nederland, onder meer uitgesplitst naar regio en bedrijfstak of beroepsgroep. Daarnaast kunnen organisaties (die via het CBS al een eigen barometer hebben laten uitvoeren) dit dashboard gebruiken ter vergelijking door hun eigen gegevens in te vullen in het dashboard. 20 december 2020.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een tabel gemaakt die informatie bevat over de inkomens en omzet van zzp'ers in de culturele en creatieve sector, 2018-2020 t/m derde kwartaal , verdeeld naar type zzp'ers en of de zzp'er wel of niet de hoofdkostwinner van het huishouden is.

Sinds het officiële startschot van werktuig PPO ( Programma Permanente Professionele Ontwikkeling ) op 8 oktober jl. zijn inmiddels bijna 1500 aanvragen voor een bijdrage aan een professioneel ontwikkelingsplan ingediend. Platform ACCT is zeer blij met het besluit van minister van Engelshoven (OCW) om extra budget toe te voegen aan de middelen van PPO voor een ruimere bijdrage aan zelfstandigen in coronatijd. Het platform kijkt terug op twee succesvolle pilots met waardevolle leerpunten voor de verdere ontwikkeling van het programma. PPO Pilot Cultuur Academy Nijmegen en PPO Pilot Omscholing Dansers Nederland & Sociaal Fonds Podiumkunsten.

Samen met het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) en andere sociale partners onderzoekt Platform ACCT een mogelijke pensioenoplossing voor zelfstandigen in de cultuursector. Ben je werkzaam als opdrachtgever in de cultuursector? En wil je bijdragen aan een evenwichtig arbeidsvoorwaardenpakket voor zzp'ers? Doe dan mee met de pilot ZZP Pensioen. Wat houdt dat in? De cultuursector streeft naar een gelijkwaardige positie voor alle werkenden. In deze sector zijn veel zzp‘ers werkzaam. Zij zijn voor opdrachtgevers enorm belangrijk. Zzp’ers kunnen nu nog geen pensioen opbouwen bij een pensioenfonds. Daarom heeft PFZW samen met sociale partners het ZZP Pensioen ontwikkeld. Op die manier kan er worden bijgedragen aan een evenwichtige beloning. In een pilot van 4 jaar (start januari 2022) gaat PFZW toetsen of en hoe het nieuwe product werkt.

Als alternatief op de najaarsbijeenkomst organiseerde de Tiele-Stichting in november 2020 een webinar over het verdienmodel van literaire auteurs. Ook de literaire wereld heeft volop te maken met de gevolgen van de coronacrisis: schrijvers leven zelden alleen van de boeken die ze publiceren, maar moeten het juist ook hebben van voordrachten, optredens op scholen en workshops. Wie onderzoek doet naar inkomens van schrijvers door de eeuwen heen, kan vaststellen dat zij altijd veel verschillende klussen met elkaar hebben moeten combineren, en begrijpt des te beter waarom ook schrijvers in deze crisis al snel in moeilijkheden kunnen raken. In het webinar bespreken onderzoekers van verschillende Nederlandse en Vlaamse universiteiten de relatie tussen geld en auteurschap vanaf de middeleeuwen tot nu.

Minister van Engelshoven (OCW) beantwoordt vragen van PvdA-Kamerllid Asscher over over de problemen bij de omscholingsregeling dans (ODN). Door tekorten dreigt de Omscholing Dansers Nederland, die al tientallen jaren professionele dansers en danseressen de mogelijkheid biedt om zich na hun danscarrière om te scholen per 2021 te verdwijnen.

Beroepsvereniging BAM! Popauteurs zal per 1 december 2020 de werkzaamheden van de Dutch DJ Foundation (DDJF) voortzetten. Op deze manier denken de beroepsverenigingen dat producers en dj’s beter vertegenwoordigd kunnen worden. BAM! Popauteurs kent een sterke vertegenwoordiging in bestuursorganen van onder andere Buma/Stemra, Sena, Norma, de Popcoalitie en diverse internationale koepelorganisaties. Daarnaast zijn er korte lijntjes met Den Haag en Brussel. “Door de krachten te bundelen en met één mond te spreken worden dj’s en producers straks nog beter gerepresenteerd richting politiek en werkveld”, aldus het persbericht. Daarnaast zijn er speciale evenementen voor leden om kennis te delen en er is een gratis juridisch spreekuur. De Dutch DJ Foundation (DDJF) werd begin 2015 opgericht met als doel het geven van voorlichting aan en het behartigen van de belangen van alle Nederlandse dj’s en producers.

Het CBS publiceert gegevens over de omzet en inkomenspositie van zzp’ers in de culturele en creatieve sector, 2018-2020. Dit gebeurde op vraag van het ministerie van OCW naar aanleiding van de motie Ellemeet/Asscher. Doel : op basis van bestaande registraties een indruk te geven van de veranderde inkomenspositie van alle zzp’ers in de culturele en creatieve sector. Uit de cijfers blijkt dat er een gemiddelde omzetdaling van 70 % is. De tabel bevat geen gegevens over de COVID-gerelateerde inkomenssteun waarvan de zzp’ers in z’n algemeen of in de getroffen sectoren gebruik van kunnen maken. De tabel zegt niets over de effecten van de steunmaatregelen. De afbakening van zzp’ers geschiedt op basis van belastingaangiften.

Vanaf 16 november zijn Groningen, Drenthe en Friesland een stuk beter te vinden voor filmproducenten, locatiescouts en production designers. New Noardic Wave-initiatiefnemers Joris Hoebe en Anton Felipa en Filmvereniging Groningen lanceren met hun team Screen Noord, de Film Commission van het Noorden. Screen Noord helpt filmproducenten belangeloos bij het snel vinden van filmlocaties, geschikte lokale fondsen, talentvolle crew, goed bereikbare faciliteiten, lokale catering en transport. Ondertussen worden de banden flink aangetrokken met andere Nederlandse en Europese filmregio’s binnen het Screen Talent Europe netwerk, het Filmfonds, brancheorganisaties en broadcasters om het Noorden te voorzien van meer producties en financiële middelen. Een filmfonds en economische stimulans regelingen zijn de volgende stap.

Digi-PACCT wordt een digitaal platform dat onder meer inzicht moet gaan geven in de geldende arbeidsvoorwaarden in de culturele en creatieve sector, waaronder cao’s en honorariumrichtlijnen. Inmiddels is de cao-kaart gelanceerd die een uitgebreid inzicht geeft in alle cao’s in de sector. Daarnaast zal een kennisbank worden opgebouwd (en blijvend worden geactualiseerd) met informatie over (de toepassing van) bestaande maar ook toekomstige wet- en regelgeving omtrent arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht en fiscaalrechtelijke onderwerpen. Een derde en tevens zeer belangrijk onderdeel van Digi-PACCT is het stimuleren van kennisdeling tussen (met name) kleine werkgevers en HR-professionals in de sector om goed werk- en opdrachtgeverschap te bevorderen.

De coronacrisis treft de werkgelegenheid in verhouding het hardst in de cultuur, sport en recreatie. Het UWV in Noord-Brabant verwacht in die sector dit jaar een ‘forse krimp van het aantal banen’. Dat zegt uitkeringsorganisatie mede op basis van de jongste cijfers over het aantal WW-uitkeringen, die volgens haar een goede graadmeter vormen voor de 'dynamiek op de arbeidsmarkt'. In heel Noord-Brabant waren er eind september 42.100 mensen met een WW-uitkering, wat 17 procent meer is dan vorig jaar. Het aantal WW-uitkeringen voor ontslagen mensen in de sector cultuur, sport en recreatie lag evenwel 25 procent hoger, in totaal zo'n 560. In die cijfers zitten volgens het UWV niet de zelfstandigen die in deze sector zonder werk zijn komen zitten, onder wie beeldend kunstenaars en sportinstructeurs. Zij kunnen geen beroep doen op een WW-uitkering. Zelfstandigen komen in verhouding in de sector (38 procent) veel meer voor dan elders. Nog een indicatie vormt het aantal vacatures in de sector, aldus de organisatie. In Noord-Brabant lag dat aan het eind van het tweede kwartaal 42 procent lager dan een jaar eerder terwijl de gemiddelde daling voor alle sectoren 23 procent was. De meeste openstaande vacatures bij cultuur, sport en recreatie waren er in Brabant voor ‘medewerkers bediening in bijvoorbeeld een culturele of recreatieve organisatie en voor sportinstructeurs’.

Platform ACCT wil rond drie thema’s tot ‘richtingwijzers’ komen voor alternatieven die de culturele en creatieve sector na de huidige crisis zo snel mogelijk sociaal-economisch duurzamer maken. Onderzoeker en adviseur Joost Heinsius (Values of Culture & Creativity) verzamelt hiervoor momenteel input van zowel werkenden als organisaties in de sector. Het onderzoek richt zich op drie thema’s: Zelfstandigen aan het werk, Arbeid & Sociale Zekerheid en Digitalisering. De eerste resultaten worden dit najaar verwacht

Op 18 september zal het Programma Permanente Professionele Ontwikkeling (PPO) opengesteld worden voor werkenden en werkzoekenden uit de cultuursector. Met PPO kunnen werkenden in de culturele en creatieve sector continu blijven leren en ontwikkelen. Op 8 oktober opent minister van Engelshoven (OCW) formeel de uitvoering van het programma. Werkenden en werkzoekenden, ook zelfstandigen, kunnen met behulp van een aanvraagtool op de PPO-website hun ontwikkelvraag formuleren en hiervoor cofinanciering aanvragen. Naast de cofinanciering (1/3 van de kosten) vanuit PPO wordt tevens een bijdrage van de werkgever en de werknemer verwacht. Bestaande Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen kunnen dus eveneens een vraag om cofinanciering verwachten. Werkgevers en opdrachtgevers zonder O&O fonds of andere ontwikkelvoorziening zullen mogelijk rechtstreeks aanvragen krijgen van hun medewerkers of opdrachtnemers.

Op 11 september gaat een nieuwe groep jong talent van 67 jonge ontwerpers starten met het Professional Experience Programme (PEP). Op 4 en 5 september ontving een eerdere groep van 46 architecten, 10 stedenbouwkundige, 9 landschapsarchitecten tijdens een feestelijke bijeenkomst in B.Amsterdam van PEP het certificaat waarmee zij zich als architect kunnen inschrijven bij Bureau Architectenregister.

Voor alle zzp’ers uit de dans- en theatersector geldt nu een verplicht minimumtarief. Het artikel over zzp- tarieven in de cao werd door het ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid als ‘algemeen verbindend verklaard’, en dus verplicht voor de hele theater- en danssector. Daarmee heeft het veld een landelijke primeur. De algemene cao voor theater en dans was al langer verplicht in de hele sector. Alleen het artikel over de beroepsafhankelijke minimumtarieven van zzp’ers kreeg van het ministerie lange tijd geen algemene wettige status. Dat dat nu wel het geval is, noemt de Kunstenbond, de grootste vakbond in de creatieve en culturele sector, ‘een historische stap’.

Vier van de vijf zzp'ers blijven boven het bestaansminimum na drie maanden geen inkomen te hebben gehad. Dat blijkt uit een simulatie van het CBS, op basis van gegevens uit 2018. Deze zzp'ers hebben voldoende buffer aangelegd om het langer uit te houden in crisistijden, zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS.

De coronacrisis treft niet iedere werknemer even hard. Het grootste risico om hun baan te verliezen hebben mensen met een flexibel dienstverband in een sector, zoals de cultuursector, die naar verwachting gaat krimpen. Relatief veel werknemers met een niet-westerse migratieachtergrond, laag opgeleide mensen en mensen met een arbeidsbeperking voldoen aan beide criteria. Werkverlies bij deze groepen brengt een groot risico op armoede met zich mee. Daarom moet sterker worden ingezet op beleid dat voorkomt dat kwetsbare groepen zich structureel in een risicovolle positie op de arbeidsmarkt bevinden. Omscholing kan hierbij een rol spelen. Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau in de publicatie Kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.

Zzp is tegenwoordig dé arbeidsvorm bij uitstek. Volgens de Dutch Creative Council zo’n veertig procent van de creatieve industrie. Toch was het niet altijd zo. Economische ontwikkelingen en overheidsbeleid hebben gezorgd voor een explosieve toename van individueel opererende ontwerpers.