In december 2020 waren er in totaal 8,5 miljoen werknemersbanen, 264 duizend minder dan een jaar eerder. Het aantal banen liep terug tijdens de lockdowns van maart tot en met mei en van oktober tot en met december. Uit nieuwe cijfers van het CBS over nieuwe, hervatte en beëindigde banen blijkt dat de terugval in banen tijdens de lockdowns vooral werd veroorzaakt doordat er minder nieuwe banen bijkwamen. In april 2020 was er bovendien een piek in het aantal beëindigde banen. Daarna werden in vergelijking met 2019 gemiddeld per maand niet meer, maar minder banen beëindigd. In de drie bedrijfstakken horeca, verhuur en overige zakelijke diensten (waaronder de uitzendbureaus) en cultuur, sport en recreatie verdwijnen in 2020 naar verhouding de meeste banen. In april 2020 zijn in deze bedrijfstakken per saldo respectievelijk 11 procent (42 duizend), 5 procent (50 duizend) en 6 procent (8 duizend) van het totaal aantal banen in de bedrijfstak verdwenen. Voor alle drie de bedrijfstakken geldt dat er in de perioden van lockdown minder nieuwe banen bij zijn gekomen dan in 2019. In juni 2020 treedt herstel op in de bedrijfstakken horeca en verhuur en overige zakelijke diensten. Per saldo komen er in de horeca 39 duizend banen bij: er zijn 26 duizend nieuwe en 35 duizend hervatte banen, terwijl er 23 duizend worden beëindigd. De bedrijfstak cultuur, sport en recreatie laat in augustus enig herstel van het aantal banen zien. In november gaan er in de horeca per saldo weer 52 duizend banen verloren (15 procent). In de verhuur en overige zakelijke diensten vindt het grootste banenverlies plaats in december (62 duizend banen, 6 procent).

Ruim de helft  van de zzp’ers ziet  de vraag tijdens de  coronacrisis afnemen. Vooral in de dienstverlenende en creatieve beroepen liep de vraag naar diensten terug. Dit concluderen TNO en CBS naar aanleiding van de tweejaarlijkse Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA). De verandering in de vraag naar producten, in negatieve of in positieve zin, verschilt naar de beroepsklasse waarin zzp’ers werken. Van de zzp’ers met een dienstverlenend beroep, zoals kappers, schoonheidsspecialisten en koks, gaf 80 procent aan dat de vraag was afgenomen. In de creatieve en taalkundige beroepen was dat ruim 73 procent. Het gaat dan om bijvoorbeeld kunstenaars, grafisch vormgevers en taalkundigen.

Hebben corona en de beperkende maatregelen in 2020 impact gehad op het werk en inkomen van freelance journalisten, fotojournalisten, schrijvers en fotografen? Daar lijkt het wel op. Het aantal betaalde uren is in de coronaperiode gekelderd met 24 procent en het bruto jaarinkomen daalde met zo’n 13 procent. Na het veelbelovende jaar 2019 geven de deelnemers die hebben meegewerkt aan het onderzoek Mediafreelancers Corona Monitor 2020 vaker aan dat zij amper van de journalistiek kunnen leven. Zij vroegen net zo vaak de steunmaatregel Tozo aan als sectoren die helemaal stil kwamen te liggen door corona. Ook zijn de deelnemers aan het onderzoek in het coronajaar voor meer dan de helft afhankelijk van niet-journalistieke opdrachtgevers. Het mediabrede onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de NVJ en Auteursbond met steun van de collectieve beheersorganisaties Lira en Pictoright. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek : het inkomensdeel uit journalistieke opdrachten daalt (47% in 2020); 52% van de respondenten komt in 2020 amper of niet rond; 30% heeft steun gekregen uit Tozo1; 15% had steun gewild maar werd afgewezen of kwam er niet voor in aanmerking; het fototarief daalt in de coronaperiode verder tot gemiddeld € 54.

Jarenlang werden de freelance koorleden bij Nationale Opera & Ballet structureel onderbetaald, totdat ze zich begonnen te verenigen. Twee jaar geleden schreven de freelancers onder aanvoering van het Platform voor Freelance Musici een gezamenlijk stuk waarbij ze de opera opriepen binnen vijf jaar tot gelijke betaling aan de vaste koorleden te komen. De opera toonde goede wil, maar kwam naar smaak van de Kunstenbond te langzaam en te vrijblijvend in beweging. De Kunstenbond heeft hierop de opera voor het gerecht gedaagd. Na anderhalf jaar onderhandelen heeft het niet tot een rechtszaak hoeven komen. Met de veranderingen in de wetgeving, een wisseling van het management bij de opera en de druk vanuit het recht, is het gelukt om met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2021 te komen tot gelijke beloning van vast en freelance. Kunstenbondleden hebben ingestemd met het principe akkoord voor de nieuwe cao NO&B. Het feit dat freelancers in de cao zijn opgenomen, maakt deze revolutionair. De freelancers gaan nu pensioen opbouwen, krijgen doorbetaald bij ziekte en bij roosterwijzigingen, ze kunnen aanspraak maken op WW en het uurtarief gaat er flink op vooruit. Omgerekend naar hun oude ZZP-tarief is het totaalpakket een verbetering van ongeveer 250%.

Het Platform ACCT heeft op 11 juni opgeroepen tot evenredige coronasteun in de culturele sector. ‘’ Voor de culturele en creatieve sector is blijvende inzetbaarheid van werkenden - en met name zelfstandigen- van groot belang. En juist die zelfstandigen vormden de meest eenvoudige bezuinigingsoptie tijdens de coronacrisis en blijken daarnaast het minst geprofiteerd te hebben van de generieke en specifieke steunmaatregelen van de Rijksoverheid. Dit gegeven vraagt om een correctie. Wij doen een beroep op de meest betrokken partijen om zo snel en concreet mogelijk en het gesprek hierover aan te gaan. Wij zullen vanuit onze verantwoordelijkheid als arbeidsmarktplatform dat gesprek zo goed mogelijk faciliteren en ondersteunen. “

Hoe navigeer je met de Fair Practice Code? Hoe doen anderen dat? Hoe werk je met de vijf kernwaarden, waar de code op is gestoeld? Kunsten’92 heeft de publicatie ‘Navigeren met de Fair Practice Code’ uitgebracht. Kunsten ’92 heeft onlangs ondersteuning gekregen van het ministerie van OCW om in samenwerking met Platform ACCT uitvoering te geven aan het vervolg: het projectplan ‘Verdieping, implementatie en promotie van de Fair Practice Code mei 2021-mei 2023’. In de komende jaren staat voor Kunsten’92 centraal: de gebruikers van de code handelingsperspectief bieden; kennis over de code en de toepassing ervan delen; voorlichting geven; grip krijgen op de dilemma’s en kansen; subsidiënten, overheden, organisaties en werkenden verbinden en draagvlak behouden. Er is een roep om een concretiseringsslag. De Online Quickscan zal verder worden uitgewerkt tot een uitgebreide tool, die helpt om fair practice beleid vorm te geven en uit te voeren. Dit doet Kunsten ’92 samen met digiPACCT van Platform ACCT.

De Sociaal Economische Raad (SER) is het belangrijkste adviesorgaan van de regering op het gebied van sociaal economische vraagstukken. In aanloop naar de formatie presenteert de SER het Sociaal Akkoord 2021-2025, voortgekomen uit overleggen met werknemers en werkgevers. In dit akkoord wordt o.a. geadviseerd te zorgen voor meer kansengelijkheid en meer inkomenszekerheid. Arbeidsvoorwaarden voor zzp’ers en freelancers komen hierin ook uitgebreid aan bod. O.m. over collectief onderhandelen, minimum tarieven en pensioenen.

Sinds 1 augustus 2020 geeft Sjoerd Feitsma, voormalig wethouder Cultuur in Leeuwarden, leiding aan Platform Arbeidsmarkt Culturele en Creatieve Toekomst (Platform ACCT). Het platform zet zich in voor het verbeteren van de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector en is ontstaan vanuit de Arbeidsmarktagenda Culturele en Creatieve Sector 2017-2023. De Boekmanstichting ging met Feitsma in gesprek over zijn nieuwe functie in tijden van crisis. “Het is heel goed geweest dat de ondersteuning in de afgelopen periode gericht was op het in stand houden van de infrastructuur en de instellingen, maar nu moet de focus komen te liggen op de positie van de werkenden en met name de zelfstandigen.”

UWV denkt dat de arbeidsmarkt zich in de loop van 2021 en 2022 gaat herstellen van de coronacrisis. In 2021 zal het aantal gewerkte uren toenemen met 2%. Het herstel van het aantal banen is naar verwachting in 2022 zichtbaar met een groei van 1,3%. De sectoren die in 2020 het meest geraakt zijn door de coronamaatregelen, laten in 2021 een krimp zien van het aantal banen. In de sector cultuur, sport en recreatie daalt het aantal banen met 4,3%, bij schoonmaakbedrijven met 3,3% en in de horeca met 1,5%. Ondanks de economische impact van de lockdowns is de werkloosheid relatief weinig toegenomen. Uit onderzoek van UWV blijkt dat 61% van de werknemers die tussen maart en oktober 2020 hun baan verloren binnen een half jaar weer werk vond. Dit geldt ook in de horeca en de cultuur-, sport- en recreatiesector. In de horeca vond 63% van de baanverliezers weer werk binnen zes maanden en in de cultuur, sport en recreatie was dit 59% van de baanverliezers. De baanverliezers in de horeca en de cultuur, sport en recreatie vonden over het algemeen weer werk in de sector waar zij werkzaam waren. Vooral in de luchtvaart, horeca, de reisbranche en de cultuur-, sport- en recreatiesector werden veel banen ondersteund door de NOW. In de eerste aanvraagperiode werd naar schatting 80% van de banen in de luchtvaart ondersteund door de NOW en ook in de drie daaropvolgende periodes werd een groot deel van de banen in de luchtvaart ondersteund door de NOW. Ook in de reisbranche (65%), horeca (62%) en de cultuur, sport en recreatie (53%) werd in de eerste periode van de NOW het merendeel van de banen ondersteund door middel van de regeling. Het aantal ondersteunde banen door de NOW nam gedurende het jaar wel af.

Zzp’ers zeggen pensioen belangrijk te vinden, maar zij hebben vaak niets geregeld. Bovendien zien ze een verplichte regeling al helemaal niet zitten. Dat blijkt uit onderzoek van online bank Knab. Knab vroeg 2.500 klanten die zelfstandig ondernemers zijn óf en wat ze geregeld hebben voor hun pensioen. Wat blijkt? Bijna de helft (48 procent) heeft niets geregeld. Wel neemt de bereidheid toe naarmate iemand langer zzp’er is. Bij ondernemers die al vijf jaar zzp’er zijn, heeft 43 procent niets geregeld. Dat is beter dan het gemiddelde, maar het aantal is nog altijd vrij laag. Het maakt overigens behoorlijk verschil in welke branche iemand werkt. Binnen de sectoren kunst & cultuur (70 procent), horeca (61 procent), persoonlijke dienstverlening (61 procent) en detailhandel (60 procent) hebben veel zzp’ers niets geregeld voor later. Binnen de zakelijke dienstverlening ligt dat percentage met 40 procent aanzienlijk lager

Het CBS publiceert Kunstenaars en werkenden in overige creatieve beroepen, 2017/2019. De tabellen bevatten cijfers over kenmerken, positie op de arbeidsmarkt en arbeidsomstandigheden van personen werkzaam als kunstenaar of in een overig creatief beroep in het afgelopen decennium (tot en met 2017/2019).

Op 27 mei is het rapport van de Boekman stichting “Ongelijk getroffen, ongelijk gesteund” gepubliceerd. De conclusies die hier voor de Creatieve Coalitie uit naar voren springen zijn: De zgn. ‘flexibele schil’ ( zelfstandigen en flexwerknemers met tijdelijke contracten ) is het kind van de rekening. Het Trickle down beleid faalt. Instellingen potten de coronasteun op. De generieke coronasteun bereikt de kwetsbaren uit de flexibele schil mondjesmaat.

Op 14 juni vindt er een talkshow plaats n.a.v. de publicatie ‘Cultuur in tijden van corona’ waarin vijftien culturele instellingen van uiteenlopende aard zijn geportretteerd. Eén van de voornaamste conclusies van de coronacrisis is dat de hardste klappen zijn geïncasseerd door de creatieve zzp’ers. De pandemie heeft zichtbaar gemaakt hoe moeilijk het is om via culturele instellingen de financiële positie van kunstenaars te waarborgen. De sociaaleconomische ongelijkheid in de sector is toegenomen. Voor met name jong afgestudeerde kunstenaars is het bovendien moeilijk om in deze tijd hun loopbaan te starten. In reactie op de coronamaatregelen zijn door culturele instellingen de nodige initiatieven genomen om kunstenaars in contact te brengen met het publiek, of om inkomsten te kunnen generen. Veel van deze initiatieven hadden of hebben echter een tijdelijk karakter. In de meeste gevallen kan dan ook niet gesproken worden van substantiële financiële voorzieningen. Dit roept de vraag op bij wie de verantwoordelijkheid ligt. Welke steun kunnen culturele instellingen leveren? Aan welke instrumenten moeten we hierbij denken? Welke rol zou beleid hierin moeten spelen? Hoe kantelen we van incidenteel naar structureel?

Voor het eerst in de geschiedenis van de Nederlandse overlegeconomie is er sprake van een akkoord tussen zowel werkgevers, werknemers als zelfstandigen. Dit Sociaal Akkoord 2021 is de opvolger van het Sociaal Akkoord 2017 van AVV en ONL, waarvan veel onderdelen terecht zijn gekomen in de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB). ONL, AVV en VZN maken in dit nieuwe akkoord als eerste concrete afspraken over de uitvoering van de voorstellen uit het eindrapport van de Commissie Regulering van Werk (Commissie-Borstlap) over de benodigde hervorming van ons arbeidsmarktbeleid. Ook geven zij een aanzet voor een open(er) overlegeconomie waarin zelfstandigen zich vertegenwoordigd voelen.

Het moet een marktplaats worden voor mensen die interesse hebben voor kunst en cultuur in de buurt. Een zangkoor op zoek naar dirigent, een toneelvereniging die een nieuw stuk wil opvoeren of een band op zoek naar een drummer. De Kultuurcentrale.nl is een website waar amateurs en professionals uit de Groninger culturele wereld terechtkunnen, is een initiatief van het provinciale Kultuurloket. Volgens projectleider Paula Mulder is er behoefte aan een online platform. ‘Nu is alles nogal versnipperd,’ vertelt ze. ‘We krijgen bij ons loket geregeld vragen van verenigingen die een dirigent of regisseur zoeken. We plaatsen die in onze nieuwsbrief, maar via onze nieuwe website komen vraag en aanbod rechtstreeks met elkaar in contact.’

De Kunstenbond schreef in opdracht van Platform ACCT op basis van de Autoriteit Consument & Markt leidraad een whitepaper over de mogelijkheden op het gebied van collectief onderhandelen van zzp'ers.

Het CBS publiceert de tabel Arbeidsmarkt culturele en creatieve sector 2010-2020Q3. Met daarin cijfers over het aantal banen, arbeidsjaren en zelfstandig ondernemers in de culturele en creatieve sector voor de jaren 2010 tot en met het derde kwartaal van 2020 (voorheen: tabellenset Cultuur in Beeld). Deze tabellenset is samengesteld op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De tabellen bevatten een tijdreeks, voor werknemers gaat het om de periode van 2010 tot en met het derde kwartaal van 2020, voor zelfstandig ondernemers om de periode van 2010 tot en met 2019.

In navolging van de onderzoeken naar arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden onder freelance musici (klassieke en pop) en archeologen voerde HTH Research rondetafelgesprekken met vier andere beroepsgroepen in de sector. Welke knelpunten liggen er in ontwerp, cultuureducatie en amateurkunst, film en media? Voor de ene sector werd duidelijk dat er nog veel kennis moest worden vergaard (wat kost nu eigenlijk een gemiddeld optreden?). Bijna alle sectoren willen een overzicht met tariefrichtlijnen ontwikkelen. Een andere sector vond het van belang dat ook collega’s weten wat het betekent als er tegen (te) lage tarieven gewerkt wordt. Ook werd vaker gevraagd om te komen tot een gedeeld begrippenkader. Platform ACCT werkt de komende jaren aan praktische doelen per sector.

Kunstenbond maakt zich zorgen over zzp’ers in de cultuursector die nauwelijks oudedagsvoorziening opbouwen. In samenwerking met zzp'ers en opdrachtgevers uit de cultuursector en pensioenfonds Zorg en Welzijn werd een eenvoudig pensioenproduct voor zzp'ers ontwikkeld. Men is klaar om te testen en heeft daarvoor experimenteerwetgeving nodig, maar na jaren van positieve berichten lijkt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zich plots terug te trekken. Iets wat haaks staat op de afspraken in het pensioenakkoord. De Kunstenbond doet daarom een beroep op de ministeries van OCW, SZW en Financiën : Geef de gevraagde extra ruimte om te experimenteren met deze pilots voor de ontwikkeling van passende pensioenproducten.

In 2020 zette Platform ACCT de eerste stappen in de ontwikkeling van digiPACCT: een platform voor HR en arbeidsvoorwaarden in de culturele en creatieve sector. Op 10 mei 2021 gaat hetofficieel van start met een online kick-off bijeenkomst. DigiPACCT is het platform voor HR en arbeidsvoorwaarden voor iedereen met HR-taken in de culturele en creatieve sector. Samenwerking, netwerken en het delen van kennis staan centraal. Met dit platform willen we goed werkgever- en opdrachtgeverschap in de sector stimuleren.

Het nieuwe rapport op basis van de HBO-Monitor laat zien dat HBO-afgestudeerden meer stress ervaren in hun werk dan vóór de coronapandemie. Dit aandeel ligt het hoogst bij afgestudeerden uit de sectoren kunst (49%) en onderwijs (bijna 47%). De sterkste stijging in werkstress in coronatijd zien we bij de sector gezondheidszorg. Daartegenover staat dat werkloosheidscijfers onder de groep HBO- afstudeerders relatief weinig veranderd zijn. Wel is een relatief sterke stijging in werkloosheid te zien bij de kunstsector. Deze is vrijwel zeker deels het gevolg van de coronapandemie.

Het aantal zelfstandigen met een volledige werkweek (van 35 uur of meer) is tijdens de coronapandemie gedaald. Afgelopen jaar werkten in het vierde kwartaal 895.000 zelfstandigen voltijds, zo'n 44.000 minder dan in dezelfde periode in 2019. Eén op de drie zelfstandigen met minder dan 20 uur werk per week, zou graag meer uren willen werken. Voor de coronacrisis was dat één op vier. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. "Hoe dat komt? Zelfstandigen hebben gewoon een stuk minder opdrachten in deze coronatijd", zegt CBS-woordvoerder Van Mulligen. "Werknemers in loondienst hebben misschien ook wat minder werk, maar zelfstandigen merken dat direct en veel heviger." Tegelijk met de toename van het aantal zelfstandigen dat minder dan 35 uur per week werkt, steeg ook het aantal zelfstandige deeltijdwerkers dat wekelijks best meer uren zou willen werken. Dat zijn vooral mensen in creatieve en talige beroepen.

In maart 2020 gaat de cultuursector vanwege de coronacrisis in lockdown. Culturele organisaties komen in financieel zwaar weer. Steunpakketten bieden soelaas, maar zijn voor sommigen ook slechts een druppel op een gloeiende plaat. Vanaf de zomer sijpelden de berichten binnen over reorganisaties, waarbij gedwongen ontslagen vallen die iedereen pijn doen. Na een paar maanden waarin cultuurorganisaties gereguleerd open mogen zijn met maximale (=minimale) bezoekersaantallen moet alles in november toch weer helemaal op slot. Op welke manier hebben de onzekere tijden en financiële tekorten hun weerslag gevonden in het vacature-aanbod in de sector? Culturele Vacatures blikt terug.

De coronacrisis dwingt kunstenaars soms om een ander vak te kiezen. NRC sprak met vier van hen, die een nieuw beroep hadden gekozen.

Recent onderzoek uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam (UvA) toont aan dat het reële inkomen van werkenden in de creatieve industrie de afgelopen 10 jaar is afgenomen. Waar begin 2010 vaste contracten nog in de meerderheid waren, zijn dat eind 2018 zzp’ers. Ook het aandeel werkenden dat verschillende posities of banen combineert, de multiple jobholders, is in deze periode toegenomen. De COVID-19 crisis zal dit er sindsdien niet beter op gemaakt hebben. Deze zesde ‘Kort & Bondig’ richt zich op de vraag hoe de flexibilisering van de arbeidsmarkt van de creatieve industrie er het afgelopen decennium uit heeft gezien. De bevindingen zijn gebaseerd op analyses van microdatabestanden van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Werkenden in de culturele en creatieve sectoren kunnen sinds een aantal maanden een beroep doen op Werktuig PPO voor cofinanciering van permanente professionele ontwikkeling. Normaal gesproken kan bij Werktuig PPO 1/3 bijdrage aan de kosten worden aangevraagd, met daarnaast een eigen bijdrage en een bijdrage van de werk/opdrachtgever. Momenteel hebben zzp’ers door de coronacrisis vaak geen opdrachtgever die professionele ontwikkeling wil of kan meefinancieren. In specifieke situaties kan er vanuit PPO tijdelijk een extra bijdrage leveren tot 2/3 van de totale investering met een maximum van 2.000 euro. Deze mogelijkheid tot aanvragen van een extra bijdrage loopt tot 1 juli 2021.

Het specifieke overheidsbeleid om de werkgelegenheid in de culturele en creatieve sector in stand te houden werkt niet. Dat blijkt uit de Corona Poll van de Creatieve Coalitie en Kunstenbond. Werk en betalingen worden massaal doorgeschoven (72,6%). Bijna 70% van de zzp’ers/werknemers met een tijdelijk contract ontvangt geen of slechts een deel van het overeengekomen honorarium/salaris (69,4%). Daarnaast ging per werkende 16 weken aan werk waarover men in gesprek was, in 2020 niet door. Het generieke beleid biedt nauwelijks een vangnet. De belangrijkste conclusies op een rij.

Het Amsterdamse poppodium Melkweg gaat medewerkers helpen om zich om te scholen naar beroepen in de IT-sector. Op die manier hoopt het podium (voormalig) medewerkers meer kansen te bieden op de arbeidsmarkt, nu de cultuursector nog steeds door zwaar weer gaat. Daarnaast biedt het de deelnemers ook waardevolle skills bij hun werkzaamheden in de Melkweg.

Freelancers die werkzaam zijn in de eventindustrie denken niet dat de sector dit jaar uit het dal krabbelt. Dat blijkt uit een enquête die is uitgevoerd door de Vereniging Voor Freelance Event professionals (VVFE) onder haar 522 leden. Uit de cijfers blijkt verder ook dat de behaalde omzet uit 2020 merendeels behaald is uit andere werkzaamheden, buiten de cultuur- en evenementensector. In 2021 verwachten de freelancers 60% van de omzet van 2019 te halen. De freelancers zijn daarentegen een stuk positiever over 2022. De generieke steunmaatregelen zijn voor 65% van de achterban niet toegankelijk. 46% procent van de ondervraagden is begonnen met bij- of omscholing.

In het vierde kwartaal van 2020 daalde zowel het aantal banen en vacatures als de werkloosheid. Na een toename in het derde kwartaal waren er aan het eind van het vierde kwartaal weer minder openstaande vacatures. Het aantal vacatures daalde met 6 duizend naar 210 duizend. Vergeleken met het derde kwartaal waren er 14 duizend banen minder. Met 384 duizend was het aantal werklozen 35 duizend lager dan in het voorafgaande kwartaal. Door de lockdown die medio december 2020 inging, nam het aantal banen in de cultuur, recreatie en overige diensten af met 4 duizend in het 4de kwartaal van 2020. Zo blijkt uit cijfers van het CBS.

Kunstenbond heeft de rechtszaak gewonnen rondom een schijnzelfstandig lid  van Het Balletorkest. Hoboïste Dorine Schoon is geen zelfstandig ondernemer, maar feitelijk in dienst van Het Balletorkest, oordeelt de kantonrechter. Zij speelde jaren als invaller bij het ensemble, dat haar vorig voorjaar - zonder opgaaf van reden - liet weten dat zij niet meer zou worden gevraagd. Maar Schoon – een van de initiatiefnemers van het Platform voor Freelance Musici - nam daar geen genoegen mee, en nam contact op met de Kunstenbond. Volgens de vakbond mocht de hoboïste niet gezien worden als zelfstandig ondernemer, zoals het orkest beweerde, maar ging het hier om een verkapt dienstverband. De uitspraak is een duidelijke waarschuwing voor werkgevers: aan het in stand houden van schijnzelfstandigheid kleven grote risico’s. Er is een belangrijke stap gezet naar een betere bescherming van werkenden in  de culturele sector, volgens de bond.

Afgelopen december vroeg de belangenorganisatie voor acteurs ACT haar leden de ACT Monitor in te vullen. Sinds een paar jaar investeert ACT in deze monitor om het werk en inkomen van de leden in kaart te brengen. De ACT Corona Monitor 2020 gaat na wat de voorlopige effecten van het coronavirus zijn op het werk en inkomen van acteurs, of er gebruik is gemaakt van steunmaatregelen en hoe men verder poogt te ‘overleven’ als acteur of in een andere rol als werkende persoon. Er is ook aandacht gevraagd voor een ander onderwerp, dat losstaat van corona, maar bijzonder urgent is: er werden een aantal korte vragen opgenomen over tarieven per voorstelling, draaidag en of hierover (minimum- of norm-)afspraken moeten komen. Het onderzoek werd uitgevoerd door HTH Research, Tilburg.

De Vlaamse socioloog Delphine Hesters deed uitgebreid onderzoek naar de sociaal-economische positie van kunstenaars. Dat is een zgn. 'wicked problem', want het is onderdeel van grotere maatschappelijke problemen. Oplossingen die aangedragen worden in de praktijk of door het beleid zijn vaak slechts deeloplossingen en kunnen op hun beurt weer nieuwe problemen veroorzaken. Delphine Hesters vertelde over haar onderzoek tijdens het tweedelig webinar The Asset of Art. In haar presentatie besprak Hesters vier grote verschuivingen in de kunstwereld waardoor kunstenaars in hun positie zijn gekomen. Ze beschrijft een aantal uitdagingen waar kunstenaars in het uitoefenen van hun beroep tegenaan lopen, variërend van tijdgebrek tot geldgebrek. De mythe van de lineair groeiende carrière in de kunst correspondeert niet alleen niet met de werkelijkheid, maar kan ook schadelijk zijn voor kunstenaars, stelt Hesters. Bij systeemveranderingen gaat het altijd om een collectieve daad. En, benadrukt ze: “Bij de grote veranderingen binnen de manier waarop de kunstensector georganiseerd is, zijn kunstenaars áltijd een drijvende kracht geweest.”

In het kader van het thema Verdienvermogen voerde CJP een sectorbreed onderzoek uit naar de ontwikkeling van een samenwerkingsmodel op het gebied van dataverzameling en data exploitatie in de culturele sector. Data spelen in de bedrijfsvoering een steeds grotere rol - ook binnen de culturele sector. De manier waarop de sector omgaat met publieksdata is namelijk bepalend voor een succesvolle marktontwikkeling door de sector zelf, zonder afhankelijkheid van derde partijen zoals mediabedrijven of technische (software)platformen. In dit onderzoek is gekeken naar de bereidheid om samen te werken, de behoeftes van individuele instellingen en naar een aantal randvoorwaarden. Culturele instellingen kregen drie prototypes voorgelegd: 1) model dat inzicht geeft in de eigen prestaties (benchmark), 2) model dat inzicht geeft in de loyaliteit van de eigen klanten 3) model dat inzicht geeft in de mogelijkheden om de markt te vergroten. Uit het onderzoek blijkt dat de culturele sector klaar staat voor samenwerking op datagebied en dat het tijd is om er nu echt mee aan de slag te gaan.

Het Experiment: onder die naam startte toenmalig Rijksbouwmeester Jo Coenen in 2003 een programma voor beroepservaring om de kloof te dichten die hij zag tussen de ontwerpopleidingen en de bouwpraktijk. Het idee: koppel de afgestudeerde architect in spé aan een ervaren collega die hem wegwijs maakt in het vak, van acquisitie en honoraria opstellen tot het bijwonen van een bouwvergadering. Daaruit kwam in 2015 de wijziging van de Wet op de Architectentitel voort, die afgestudeerde ontwerpers verplicht om de tweejarige beroepservaringperiode te volgen. Het Professional Experience Programme (PEP) biedt het geïntegreerde programma voor beroepservaring aan. Met de wijziging van de wet groeide het aantal deelnemers aan PEP snel, van 30 naar 200 per jaar. De stichting leunde voor een groot deel op vrijwilligers: geëngageerde architecten die daarnaast hun eigen bureau hadden, maar steeds meer moesten regelen. De nieuwe status vroeg om professionalisering, en daarom zocht de stichting in 2018 de samenwerking met de BNA, die eerder al financieel garant stond. Op 13 januari ondertekenden BNA-voorzitter Francesco Veenstra en bestuursvoorzitter Stichting PEP Jeroen van Schooten een akte, waarmee de verbintenis tussen PEP (Professional Experience Programme) en de BNA een feit is.

‘Je kunt niet alles worden wat je wilt’, betoogde Rosalie Bouwman. Ze pleit ervoor dat kunstopleidingen minder studenten aannemen, omdat velen van hen niet in de cultuursector werk zullen kunnen vinden. Choreograaf en producent van dans- en theatervoorstellingen Pieter de Ruiter. reageert. Hij stelt dat het bij opleidingen in kunst en cultuur om zo veel meer dan een baan gaat. Hij gaat specifiek in op zijn ervaringen als choreografiecoach op de mbo-opleiding Creatief & Cultureel op het ROC Amsterdam. De studenten die naar deze mbo-opleiding komen hebben een enorme passie voor urban dance. Ze ontwikkelen discipline, leren wat het betekent ergens helemaal voor te gaan, om samen te werken, daar verantwoording voor te nemen, van niets iets te maken en wat ze begonnen zijn, af te maken. Door het volgen van de opleiding zijn hun kansen in de maatschappij wel degelijk vergroot. Leerlingen stroomden door naar het hbo. Anderen zijn terecht gekomen in de zorg of in de kinderopvang, werken met amateurgezelschappen of geven kinderen les in diverse stijlen urban dance. Weer anderen maakten de overstap naar een studie economie of techniek.

Project IDOLS is een initiatief van de Federatie Creatieve Industrie uitgevoerd in het kader van de Arbeidsmarktagenda, mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het project laat zien hoe de culturele en creatieve sector effectief ingezet kan worden bij het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. Het stimuleren van opdrachtgeverschap en professionaliseren van de sector vergroot tegelijkertijd het verdienvermogen. Vier onderzoekers van de TU Delft deden onderzoek naar de leeropbrengsten. Wat heeft IDOLS opgeleverd? En hoe moet een eventueel vervolg eruit zien?

Afgelopen maand presenteerden we het Cultuurmarketing Onderzoek 2020. In dit onderzoek kwam onder andere naar voren dat ondanks flinke bezuinigingen op personeel en budget (gemiddeld 33% minder budget), het prijsbeleid bij het merendeel van de organisaties hetzelfde bleef. Toch blijken marketeers over het algemeen tevreden over hun organisatie: 92.3% van de respondenten geeft aan dat de eigen organisatie adequaat heeft gereageerd op de coronacrisis en ziet kansen voor de toekomst. Maar hoe zit dit bij de zzp’ers? 95 zzp’ers die in het afgelopen jaar werkzaam waren als marketeer voor minstens 1 culturele organisatie beantwoordden in oktober 2020 vragen van het jaarlijkse Cultuurmarketing Onderzoek naar trends en ontwikkelingen in het cultuurmarketing vakgebied. Er is een grote diversiteit te zien in jaren dat de respondenten werkzaam zijn als zzp’er. Ruim driekwart (76.6%) van de respondenten geeft aan zichzelf als senior te zien. Ook freelancers kregen een harde klap te verduren door de coronacrisis. Ruim een derde (35.9%) van de respondenten verloor in 2020 meer dan de helft van hun opdrachten. Toch is een carrièreswitch voor de meesten niet aan de orde.

‘’Als ik naar de bioscoop ga, scant een oud-klasgenoot met hbo-diploma cultureel erfgoed mijn kaartje. In winkels en musea tref ik oud-klasgenoten met masters in de cultuurwetenschappen achter de kassa. Ik ken twee mannen met conservatorium op zak: de ene is bezorger, de andere werkt in een fabriek.’’ Veel afgestudeerden in de richtingen kunst en cultuur kunnen moeilijk een passende baan vinden, aldus Rosalie Bouwman. Ze pleit voor kleinere opleidingen met minder studenten. ‘’Bescherm jongeren voor de totale deceptie die het leeuwendeel zal ondergaan. De opleiding tot kunstenaar is van groot belang voor de samenleving, maar alleen de getalenteerdste of gewiekste houdt een carrière als kunstenaar vol.’’. Ze verwijt opleidingen dat zij de schijn ophouden dat hun studies aansluiten op de arbeidsmarkt.

Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het CBS op 20 december 2020 in het kader van de Barometer Culturele Diversiteit een dashboard gepubliceerd met cijfers over culturele diversiteit op de arbeidsmarkt. Dit geeft een beeld van de culturele diversiteit van de werkzame beroepsbevolking, werknemers, geregistreerde werkzoekenden en uitgestroomde gediplomeerde studenten in Nederland, onder meer uitgesplitst naar regio en bedrijfstak of beroepsgroep. Daarnaast kunnen organisaties (die via het CBS al een eigen barometer hebben laten uitvoeren) dit dashboard gebruiken ter vergelijking door hun eigen gegevens in te vullen in het dashboard. 20 december 2020.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een tabel gemaakt die informatie bevat over de inkomens en omzet van zzp'ers in de culturele en creatieve sector, 2018-2020 t/m derde kwartaal , verdeeld naar type zzp'ers en of de zzp'er wel of niet de hoofdkostwinner van het huishouden is.

Sinds het officiële startschot van werktuig PPO ( Programma Permanente Professionele Ontwikkeling ) op 8 oktober jl. zijn inmiddels bijna 1500 aanvragen voor een bijdrage aan een professioneel ontwikkelingsplan ingediend. Platform ACCT is zeer blij met het besluit van minister van Engelshoven (OCW) om extra budget toe te voegen aan de middelen van PPO voor een ruimere bijdrage aan zelfstandigen in coronatijd. Het platform kijkt terug op twee succesvolle pilots met waardevolle leerpunten voor de verdere ontwikkeling van het programma. PPO Pilot Cultuur Academy Nijmegen en PPO Pilot Omscholing Dansers Nederland & Sociaal Fonds Podiumkunsten.

Samen met het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) en andere sociale partners onderzoekt Platform ACCT een mogelijke pensioenoplossing voor zelfstandigen in de cultuursector. Ben je werkzaam als opdrachtgever in de cultuursector? En wil je bijdragen aan een evenwichtig arbeidsvoorwaardenpakket voor zzp'ers? Doe dan mee met de pilot ZZP Pensioen. Wat houdt dat in? De cultuursector streeft naar een gelijkwaardige positie voor alle werkenden. In deze sector zijn veel zzp‘ers werkzaam. Zij zijn voor opdrachtgevers enorm belangrijk. Zzp’ers kunnen nu nog geen pensioen opbouwen bij een pensioenfonds. Daarom heeft PFZW samen met sociale partners het ZZP Pensioen ontwikkeld. Op die manier kan er worden bijgedragen aan een evenwichtige beloning. In een pilot van 4 jaar (start januari 2022) gaat PFZW toetsen of en hoe het nieuwe product werkt.

Als alternatief op de najaarsbijeenkomst organiseerde de Tiele-Stichting in november 2020 een webinar over het verdienmodel van literaire auteurs. Ook de literaire wereld heeft volop te maken met de gevolgen van de coronacrisis: schrijvers leven zelden alleen van de boeken die ze publiceren, maar moeten het juist ook hebben van voordrachten, optredens op scholen en workshops. Wie onderzoek doet naar inkomens van schrijvers door de eeuwen heen, kan vaststellen dat zij altijd veel verschillende klussen met elkaar hebben moeten combineren, en begrijpt des te beter waarom ook schrijvers in deze crisis al snel in moeilijkheden kunnen raken. In het webinar bespreken onderzoekers van verschillende Nederlandse en Vlaamse universiteiten de relatie tussen geld en auteurschap vanaf de middeleeuwen tot nu.

Minister van Engelshoven (OCW) beantwoordt vragen van PvdA-Kamerllid Asscher over over de problemen bij de omscholingsregeling dans (ODN). Door tekorten dreigt de Omscholing Dansers Nederland, die al tientallen jaren professionele dansers en danseressen de mogelijkheid biedt om zich na hun danscarrière om te scholen per 2021 te verdwijnen.

Beroepsvereniging BAM! Popauteurs zal per 1 december 2020 de werkzaamheden van de Dutch DJ Foundation (DDJF) voortzetten. Op deze manier denken de beroepsverenigingen dat producers en dj’s beter vertegenwoordigd kunnen worden. BAM! Popauteurs kent een sterke vertegenwoordiging in bestuursorganen van onder andere Buma/Stemra, Sena, Norma, de Popcoalitie en diverse internationale koepelorganisaties. Daarnaast zijn er korte lijntjes met Den Haag en Brussel. “Door de krachten te bundelen en met één mond te spreken worden dj’s en producers straks nog beter gerepresenteerd richting politiek en werkveld”, aldus het persbericht. Daarnaast zijn er speciale evenementen voor leden om kennis te delen en er is een gratis juridisch spreekuur. De Dutch DJ Foundation (DDJF) werd begin 2015 opgericht met als doel het geven van voorlichting aan en het behartigen van de belangen van alle Nederlandse dj’s en producers.

Het CBS publiceert gegevens over de omzet en inkomenspositie van zzp’ers in de culturele en creatieve sector, 2018-2020. Dit gebeurde op vraag van het ministerie van OCW naar aanleiding van de motie Ellemeet/Asscher. Doel : op basis van bestaande registraties een indruk te geven van de veranderde inkomenspositie van alle zzp’ers in de culturele en creatieve sector. Uit de cijfers blijkt dat er een gemiddelde omzetdaling van 70 % is. De tabel bevat geen gegevens over de COVID-gerelateerde inkomenssteun waarvan de zzp’ers in z’n algemeen of in de getroffen sectoren gebruik van kunnen maken. De tabel zegt niets over de effecten van de steunmaatregelen. De afbakening van zzp’ers geschiedt op basis van belastingaangiften.

Vanaf 16 november zijn Groningen, Drenthe en Friesland een stuk beter te vinden voor filmproducenten, locatiescouts en production designers. New Noardic Wave-initiatiefnemers Joris Hoebe en Anton Felipa en Filmvereniging Groningen lanceren met hun team Screen Noord, de Film Commission van het Noorden. Screen Noord helpt filmproducenten belangeloos bij het snel vinden van filmlocaties, geschikte lokale fondsen, talentvolle crew, goed bereikbare faciliteiten, lokale catering en transport. Ondertussen worden de banden flink aangetrokken met andere Nederlandse en Europese filmregio’s binnen het Screen Talent Europe netwerk, het Filmfonds, brancheorganisaties en broadcasters om het Noorden te voorzien van meer producties en financiële middelen. Een filmfonds en economische stimulans regelingen zijn de volgende stap.

Digi-PACCT wordt een digitaal platform dat onder meer inzicht moet gaan geven in de geldende arbeidsvoorwaarden in de culturele en creatieve sector, waaronder cao’s en honorariumrichtlijnen. Inmiddels is de cao-kaart gelanceerd die een uitgebreid inzicht geeft in alle cao’s in de sector. Daarnaast zal een kennisbank worden opgebouwd (en blijvend worden geactualiseerd) met informatie over (de toepassing van) bestaande maar ook toekomstige wet- en regelgeving omtrent arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht en fiscaalrechtelijke onderwerpen. Een derde en tevens zeer belangrijk onderdeel van Digi-PACCT is het stimuleren van kennisdeling tussen (met name) kleine werkgevers en HR-professionals in de sector om goed werk- en opdrachtgeverschap te bevorderen.

De coronacrisis treft de werkgelegenheid in verhouding het hardst in de cultuur, sport en recreatie. Het UWV in Noord-Brabant verwacht in die sector dit jaar een ‘forse krimp van het aantal banen’. Dat zegt uitkeringsorganisatie mede op basis van de jongste cijfers over het aantal WW-uitkeringen, die volgens haar een goede graadmeter vormen voor de 'dynamiek op de arbeidsmarkt'. In heel Noord-Brabant waren er eind september 42.100 mensen met een WW-uitkering, wat 17 procent meer is dan vorig jaar. Het aantal WW-uitkeringen voor ontslagen mensen in de sector cultuur, sport en recreatie lag evenwel 25 procent hoger, in totaal zo'n 560. In die cijfers zitten volgens het UWV niet de zelfstandigen die in deze sector zonder werk zijn komen zitten, onder wie beeldend kunstenaars en sportinstructeurs. Zij kunnen geen beroep doen op een WW-uitkering. Zelfstandigen komen in verhouding in de sector (38 procent) veel meer voor dan elders. Nog een indicatie vormt het aantal vacatures in de sector, aldus de organisatie. In Noord-Brabant lag dat aan het eind van het tweede kwartaal 42 procent lager dan een jaar eerder terwijl de gemiddelde daling voor alle sectoren 23 procent was. De meeste openstaande vacatures bij cultuur, sport en recreatie waren er in Brabant voor ‘medewerkers bediening in bijvoorbeeld een culturele of recreatieve organisatie en voor sportinstructeurs’.

Platform ACCT wil rond drie thema’s tot ‘richtingwijzers’ komen voor alternatieven die de culturele en creatieve sector na de huidige crisis zo snel mogelijk sociaal-economisch duurzamer maken. Onderzoeker en adviseur Joost Heinsius (Values of Culture & Creativity) verzamelt hiervoor momenteel input van zowel werkenden als organisaties in de sector. Het onderzoek richt zich op drie thema’s: Zelfstandigen aan het werk, Arbeid & Sociale Zekerheid en Digitalisering. De eerste resultaten worden dit najaar verwacht

Op 18 september zal het Programma Permanente Professionele Ontwikkeling (PPO) opengesteld worden voor werkenden en werkzoekenden uit de cultuursector. Met PPO kunnen werkenden in de culturele en creatieve sector continu blijven leren en ontwikkelen. Op 8 oktober opent minister van Engelshoven (OCW) formeel de uitvoering van het programma. Werkenden en werkzoekenden, ook zelfstandigen, kunnen met behulp van een aanvraagtool op de PPO-website hun ontwikkelvraag formuleren en hiervoor cofinanciering aanvragen. Naast de cofinanciering (1/3 van de kosten) vanuit PPO wordt tevens een bijdrage van de werkgever en de werknemer verwacht. Bestaande Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen kunnen dus eveneens een vraag om cofinanciering verwachten. Werkgevers en opdrachtgevers zonder O&O fonds of andere ontwikkelvoorziening zullen mogelijk rechtstreeks aanvragen krijgen van hun medewerkers of opdrachtnemers.

Op 11 september gaat een nieuwe groep jong talent van 67 jonge ontwerpers starten met het Professional Experience Programme (PEP). Op 4 en 5 september ontving een eerdere groep van 46 architecten, 10 stedenbouwkundige, 9 landschapsarchitecten tijdens een feestelijke bijeenkomst in B.Amsterdam van PEP het certificaat waarmee zij zich als architect kunnen inschrijven bij Bureau Architectenregister.

Voor alle zzp’ers uit de dans- en theatersector geldt nu een verplicht minimumtarief. Het artikel over zzp- tarieven in de cao werd door het ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid als ‘algemeen verbindend verklaard’, en dus verplicht voor de hele theater- en danssector. Daarmee heeft het veld een landelijke primeur. De algemene cao voor theater en dans was al langer verplicht in de hele sector. Alleen het artikel over de beroepsafhankelijke minimumtarieven van zzp’ers kreeg van het ministerie lange tijd geen algemene wettige status. Dat dat nu wel het geval is, noemt de Kunstenbond, de grootste vakbond in de creatieve en culturele sector, ‘een historische stap’.

Vier van de vijf zzp'ers blijven boven het bestaansminimum na drie maanden geen inkomen te hebben gehad. Dat blijkt uit een simulatie van het CBS, op basis van gegevens uit 2018. Deze zzp'ers hebben voldoende buffer aangelegd om het langer uit te houden in crisistijden, zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS.

De coronacrisis treft niet iedere werknemer even hard. Het grootste risico om hun baan te verliezen hebben mensen met een flexibel dienstverband in een sector, zoals de cultuursector, die naar verwachting gaat krimpen. Relatief veel werknemers met een niet-westerse migratieachtergrond, laag opgeleide mensen en mensen met een arbeidsbeperking voldoen aan beide criteria. Werkverlies bij deze groepen brengt een groot risico op armoede met zich mee. Daarom moet sterker worden ingezet op beleid dat voorkomt dat kwetsbare groepen zich structureel in een risicovolle positie op de arbeidsmarkt bevinden. Omscholing kan hierbij een rol spelen. Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau in de publicatie Kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.

Zzp is tegenwoordig dé arbeidsvorm bij uitstek. Volgens de Dutch Creative Council zo’n veertig procent van de creatieve industrie. Toch was het niet altijd zo. Economische ontwikkelingen en overheidsbeleid hebben gezorgd voor een explosieve toename van individueel opererende ontwerpers.