Wat gebeurt er als je je eigen afkomst, familiegeschiedenis of adoptie centraal zet in je afstudeerwerk? Voor drie studenten aan het St. Joost, Yvela Jessica, Cherylia Boussakou en Katalin Vos, werd het eindexamenjaar een persoonlijke reis. Ze verlieten Nederland en gingen terug naar hun geboorteland of het dorp van hun familie. Ze onderzochten wie ze zijn, waar ze bij horen en wat ze met hun werk willen vertellen.
Geschreven door Marel van Andel
Voor Yvela begon haar afstuderen bij een gemis en het niet weten waar ze vandaan komt, de taal, de cultuur en haar familie. Ze is geboren in Haïti en op jonge leeftijd geadopteerd. “Bij adoptie word je uit een land gehaald en geplaatst in een land waar je je niet zo snel zal herkennen in het straatbeeld, ik groeide op in een erg witte omgeving.” Als kind wilde Yvela vooral meedoen, erbij horen, Nederlands zijn. Maar de laatste jaren ging ze juist terug naar haar kern: naar Parijs, waar ze op haar tiende zichzelf voor het eerst écht in het straatbeeld herkende, door de multiculturele samenleving van Parijs. Online ging ze ook op zoek, waar ze haar moeder vond en leerde kennen, nu hebben ze regelmatig contact. Voor haar afstuderen begon ze haar research bij haar kapper, want haar haar is een groot onderdeel van waardoor ze zich lang anders voelde. Het leverde een installatiewerk op met film, foto’s, prints op tegels en interviews.”
Het afstudeerwerk van Yvela Foto: Willeke Machiels
Dichter bij je roots
Cherylia voelde ook dat het tijd was om dichter bij haar roots te komen. “Ik heb geen goede relatie met de Marokkaanse kant van mijn familie. Daardoor voelde ik dus ook veel afstand tot die roots. In mijn vierde jaar ben ik naar het dorp in Marokko gegaan waar mijn vader is opgegroeid en daar ben ik alles gaan fotograferen. Ik heb daar toen ook familie ontmoet, van wie ik niet wist dat ze bestonden.” Ze werd warm onthaald: met eten, verhalen en de woorden dat ze een van hen was. “Toen voelde ik me voor het eerst geaccepteerd.” Terug in Nederland maakte ze een uitvouwbaar boek met collages. “Mijn persoonlijke reis was ook niet lineair, die chaos kan ik mooi, met humor, verwerken in een collage”, zegt ze. Dit werd haar afstudeerproject Wetend-Onwetend.
Collage van afstudeerproject Cherylia
Terugvinden van jezelf
Katalin koos voor film als vorm. Eerder had ze al projecten over adoptie gedaan, maar zichzelf had ze nooit centraal gezet. “Ik interviewde dan anderen, maar ik keek nooit naar mijn eigen verhaal.” Nu maakte ze een experimentele documentaire over het terugvinden van jezelf in een ander land, in haar geval in Roemenië. “Ik heb nu een jaar de tijd om iets te maken, dus dit is ook mijn kans om een reis te gaan maken.” Ze ging naar de plekken uit haar adoptiedossier, om te zien hoe het daar werkelijk is.
Alle drie merken ze dat kunst een mooie manier is om je persoonlijke verhaal te vertellen. Katalin: “Ik keek veel documentaires over dit onderwerp, maar die hadden vaak de ouder als focus. Ik wilde graag mijn persoonlijke ervaring delen. Door film kon ik een gevoel geven aan wat adoptie betekent, het is namelijk heel moeilijk te omschrijven. Je bent blij dat je hier bent, dat je hier kunt studeren, dat had daar misschien niet gekund. De vrienden die ik hier nu heb, had ik daar niet gehad. Maar het is ook een gek gegeven dat je wordt verplaatst. In film is er ruimte voor al die gevoelens.”
Still uit de film van Katalin
Nieuwe inzichten
Tijdens de zoektocht en het uitwerken van het persoonlijke verhaal, kregen de drie jonge makers nieuwe inzichten. Yvela: “Ik kwam erachter dat ik mezelf niet hoef te forceren in een Nederlandse identiteit. Ik kan een Haïtiaans persoon zijn, die ergens anders is opgegroeid.”
Ook Cherylia kreeg veel antwoorden. “Tijdens die reis zijn veel gaatjes in mijn brein gevuld. Ik had veel vragen over mijn familie en afkomst en geen foto’s of beelden, nu heb ik eindelijk een beeld, ook nog veel positiever dan ik van tevoren dacht. Marokko is zo’n divers land.”
Yvela voor haar afstudeerwerk Foto: Nadia ten Wolde
Hetzelfde schuitje
Deze inzichten delen de kunstenaars, en daar herkennen anderen zich ook weer in. Cherylia: “Bij de NowShow, de afstudeerexpositie van het St. Joost, zeiden meerdere mensen dat ze zich net zo voelden als ik. Zo waren er mensen die de typische kauwgom uit mijn vaders regio herkenden. Ik kan zo dus een plekje van erkenning maken dat er meer mensen in hetzelfde schuitje zitten als ik.
Dat herkent ook Yvela: Een doel van mijn project is naast mij eigen zoektocht ook dat anderen zich erin kunnen herkennen. Het is belangrijk om adoptie niet te romantiseren, wat in de Westerse maatschappij wel nog vaak gebeurt. Maar het ook te zien als een soort diepe wond van verlies die nooit meer dicht zal gaan.” Als kunstenaar kan ik de uitnodiging tot gesprek maken en probeer ik het verlies een verbeelding te geven om het wat draagbaarder te maken..”
Collage van afstudeerproject Cherylia
Toekomstplannen
Alle drie merken ze dat hun identiteit als thema een onderwerp is waar ze graag verder mee aan de slag gaan. Yvela is bezig met het maken van een fotoboek van haar gemaakte beelden. Ook Cherylia wil verder met Marokko als thema. Katalin wil graag nog activistischer aan de slag over kinderrechten en Roemenië, en misschien een residentie in het buitenland zoeken.
Over deze afstudeerprojecten
Yvela won met haar werk de St. Joostpenning.
Het werk van Cherylia en haar zoektocht naar haar Marokkaanse roots en haar plek in het Rif kun je bekijken op haar Instagram-account.
De film van Katalin kun je hier bekijken.
Laat je inspireren!
Kunstloc Brabant maakt inspiratieverhalen waarin we goede voorbeelden uit Noord-Brabant uitlichten. Verhalen die laten zien wat de waarde van kunst en cultuur is voor onze provincie en haar inwoners. Met deze verhalen willen we beleidsmakers en het culturele veld inspireren en helpen bij het maken van hun beleid.
Heb je een tip of vraag? Mail ons gerust:
