Trends & Ontwikkelingen

His Master’s Voice opent nog voor het eind van dit jaar zijn eerste winkel in Nederland. Den Haag krijgt de primeur. Dit is tekenend voor de muziekbranche, vindt Esther Vollebregt, directeur van de Nederlandse Vereniging van Entertainment Retailers (NVER). “Dat een beroemd merk als HMV het aandurft om een grote fysieke winkel te openen zegt alles over de branche in Nederland, die de laatste drie jaar een stijging laat zien.”

Het is beslist niet altijd feest geweest in de muziekwinkels. Nederlandse platenzaken kennen een geschiedenis van diepe dalen en hoge pieken. De redding kwam de laatste jaren uitgerekend van de geluidsdrager die zich uit de winkel had laten verstoten: het vertrouwde en nu ineens weer hippe vinyl. Vollebregt wil het evenement niet al te nadrukkelijk als aanjager benoemen, zegt ze: “Maar toen achttien jaar geleden Record Store Day in Amerika begon en twee jaar later ook hier voet aan de grond kreeg, met exclusieve platen van bekende artiesten en live optredens in platenzaken, werd tegelijkertijd ook het vinyl weer populairder. De laatste jaren vooral onder jongeren.” 

Sinds 1 mei biedt de Bibliotheek Rotterdam als eerste in Nederland een gratis lidmaatschap aan alle inwoners. Dat blijkt een succes: in de eerste vijf maanden meldden 12.500 Rotterdammers zich voor het abonnement waarmee ze kosteloos zes boeken per jaar kunnen lenen. Bijvangst is dat het aantal betalende leden in dezelfde periode óók toenam. 

Gelijktijdig met de invoering van het gratis lidmaatschap schafte de bibliotheek ook haar boetesysteem af. Hierdoor wordt het te laat inleveren van boeken niet langer financieel bestraft. Voor het plan trok de gemeente 100.000 euro uit. ‘De beleidswijziging moet drempels wegnemen voor een bezoekje aan de bibliotheek’, zegt cultuurwethouder Said Kasmi (D66). ‘We leven in een snel veranderende wereld die continue toegang tot kennis vereist en burgers die participeren. De bibliotheek moet daarin een basisvoorziening zijn, geen luxe.’

Evenementenlocatie The Loft in Amsterdam zal zijn zaal niet langer openstellen voor het Joodse dansfeest We will dance again. Drie grote shows die dezer dagen in The Loft waren gepland in het kader van het Amsterdam Dance Event, werden door de artiesten geannuleerd. Dit omdat op dezelfde locatie eerder dit jaar het Joodse dansfeest werd georganiseerd. „We zijn verrast door hun besluit, en betreuren dit, maar respecteren hun keuze”, schrijft The Loft in een verklaring die ze vrijdag niet verder willen toelichten.

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) hebben 1,3 miljard euro voor media en nog eens 1,4 miljard voor cultuur. Het is veel geld. Maar op het geheel van de 555 miljard euro omvattende rijksbegroting komt het niet verder dan 0,55 procent. De bulk gaat naar gezondheidszorg, defensie, woningbouw, onderwijs, sociale zekerheid en andere verkiezingsthema’s die tijdens de televisiedebatten wel aan de orde komen. 

Toch doet geen van de partijen die nu in de Tweede Kamer zitten in hun verkiezingsprogramma luchtig over het belang van cultuur, media en sport voor de Nederlandse samenleving. Sterker nog: aan grote woorden is vaak geen gebrek. De Volkskrant onderzoekt wat de partijen willen met cultuur.

Het gaat deze verkiezingscampagne zelden over kunst en cultuur. Terwijl de plannen met cultuur veel zeggen over wat voor land Nederland wil zijn. Juist de cultuurparagrafen laten zien hoe sterk de visies op nationale identiteit van elkaar verschillen. De grote ideologische verschillen ten spijt, alle partijen hebben oog voor de cultuur in de regio’s buiten de Randstad.

De programma’s gaan weliswaar nauwelijks over kunst en cultuur, maar achter die schaarse plannen en ideeën schuilt een sterke ideologische tegenstelling over wat voor land Nederland is, of moet worden. Grofweg zijn er twee visies op nationale identiteit, geschiedenis en de rol die kunst, cultuur en media spelen in de vorming van Nederland. De eerste bestaat uit een stroming die de Nederlandse identiteit ziet als iets dynamisch, als iets dat verandert en zich aanpast aan de tijd. Voor de tweede stroming is cultuur een statisch gegeven dat doorgegeven moet worden, dat wil behouden wat er is of wil terugkeren naar wat er was.

Zuid-Korea is booming in Rotterdam. Een kleine twintig Koreaanse zaken onderstreept de populariteit in het centrum. Maar waarom kiezen zoveel verschillende winkels voor Rotterdam als vestigingsplek? Volgens Wendersteyt, manager van een Sojubar, draait de populariteit van de Koreaanse cultuur in Nederland om méér dan eten: „Het gaat om de vibe en een complete ervaring. Rotterdam heeft laten zien dat het ontvankelijk is voor deze cultuur, met steeds meer Koreaanse restaurants en winkels in de stad.” TikTokexpert Scheufler verklaart de opkomst van de Koreaanse cultuur ‘door het internationale karakter van een stad als Rotterdam’.

De gemeente Amsterdam heeft waarschijnlijk per ongeluk een kunstwerk onder de A10 gesloopt. Het gaat om de verbeelding van een vrolijk tropisch landschap in plastic. Tot gisteren stond dat in een van de donkere onderdoorgangen van de ringweg in Amsterdam Nieuw-West. Toen kunstenaar Leonard van Munster van een vriendin hoorde dat handhavers het kunstwerk aan het weghalen waren, ging hij er meteen heen. “Er staan alleen nog twee palmbomen.” 

“Hoe het kan dat het kunstwerk nu is opgeruimd is onduidelijk en gaan we onderzoeken,” aldus de woordvoerder van de gemeente Amsterdam. Het ontruimen van een kunstwerk gaat normaal gesproken altijd in overleg met de kunstenaar. 

Wie kunst en cultuur belangrijk vindt, kan beter links dan rechts stemmen. Het Parool pluist de verkiezingsprogramma’s van de partijen uit en ziet dat de verschillen een stuk verder gaan dan meer of minder subsidie.

De politieke tweedeling op het gebied van kunst en cultuur begint al met de invulling van het begrip ‘cultuur’. Op rechts is het folklore en ‘nationale identiteit’ wat de klok slaat. Ook aan de linkerzijde is er veel aandacht voor erfgoed, maar daar wordt tevens de innovatieve kracht van de cultuursector benadrukt. De progressieve partijen hebben daar extra geld voor over. 

Het college stelt voor om de bouw van het Sociaal Cultureel Centrum (SCC) in Pijnacker met een jaar uit te stellen, om in 2026 een sluitende begroting te kunnen presenteren. D66 Pijnacker-Nootdorp vindt dat het bij dit uitstel moet blijven en dat alles gericht moet zijn op een opening van het SCC in 2028. D66 wil dat het college het jaar uitstel benut om de plannen voor het SCC verder uit te werken. 

Het Zeeuws Museum wil vertrekken uit de Abdij. Tegelijkertijd wil Middelburg groeien als museumstad. De vraag is alleen hoe. De gemeente heeft vier opties op een rij laten zetten. De goedkoopste kost een half miljoen, de duurste 25 miljoen euro. Het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen heeft haar collectie van meer dan 200.000 objecten beschikbaar gesteld aan de stad. Daarmee zou Middelburg een museum over de geschiedenis van de stad kunnen opzetten. Dat is er nu nog niet. De gemeente heeft onderzoeksbureau Berenschot gevraagd om verder te kijken dan alleen een nieuw museum.

De provincie heeft plannen voor een groot Zeeuws collectiecentrum. Dat is nodig omdat meerdere musea in Zeeland ruimte tekortkomen. Ook het Zeeuws Museum - gevestigd in de Abdij, heeft ruimtegebrek en zegt te willen verhuizen. Op verzoek van de gemeente heeft Berenschot gekeken naar wat Middelburg kan doen om te groeien als museumstad. Daarbij is ook gekeken wat er nodig is om het Zeeuws Museum in de stad te houden. Het onderzoeksbureau heeft vier opties op een rij gezet.

Op 6 en 7 november staat de Engels gesproken internationale conferentie ‘Don’t Worry, It’s (Only) Temporary’, georganiseerd door Stichting NDSM-werf, op het programma. Het 2-daagse evenement gaat over tijdelijke kunst in de openbare ruimte.

Tijdelijke kunstprojecten in de openbare ruimte hebben de kracht om ruimtes te vormen, tot nadenken aan te zetten en ideeën of ervaringen van die ruimte te transformeren. Toch blijven er vragen: hoe kunnen dergelijke werken relevant blijven buiten hun tijdelijke aard en oorspronkelijke context? Hoe kunnen ze in de toekomst worden verspreid? Welke kaders zijn nodig om duurzame en samenwerkingsgerichte praktijken mogelijk te maken?

Gedeputeerde Staten hebben subsidie toegekend aan 31 culturele projecten. Het totaalbedrag van 1.366.677 euro is afkomstig uit de regeling Cultuurversterking en cultuurinnovatie NSPD. Op dinsdag 21 oktober hebben Gedeputeerde Staten besloten om subsidie toe te kennen aan 31 projecten in Zeeland. De regeling heeft als doel om culturele innovatie en samenwerking in de regio te stimuleren. De projecten variëren van film, muziek en dans tot kunst en educatie.

Rotterdam is een stad die groot geworden is door durf, vernieuwing en verbeeldingskracht. Kunst en cultuur vormen het kloppende hart van onze stad. Toch staat dit hart onder druk. Niet door een gebrek aan talent of ideeën, maar door bestuurlijk falen. Noë Baljet, Rick Mogezomp en Quinten Lykles van de Jonge Democraten Rotterdam-Zeeland maken zich zorgen over de groeiende gemeentelijke inmenging in de cultuursector. Ze pleiten voor meer transparantie en verantwoordelijkheid bij culturele instellingen. 

In de afgelopen jaren, heeft de gemeente geprobeerd steeds meer grip te krijgen op culturele instellingen door prestatie- en monitoreisen steeds verder aan te scherpen. Als instellingen aan steeds meer kaders moeten voldoen, verliezen zij meer van hun artistieke vrijheid. 

Op de internationale kunstmarkt gaan jaarlijks tientallen miljarden om. Is investeren in kunst dus een goed idee? Quote vroeg experts om raad. Bob Albricht is gespecialiseerd in negentiende- en twintigste-eeuwse Hollandse schilderkunst. Hij is verheugd over de toestroom van een nieuwe lichting jonge verzamelaars: 'Goede kunst kun je doorgeven aan de volgende generatie.'

Verbinding in plaats van verdeeldheid. Dat is het doel van een groep muzikanten en kunstenaars uit Dwingeloo. Met een speciale kunstactie wil de groep zich verzetten tegen polarisatie in de samenleving. "Ik denk dat iedereen merkt dat er een enorme polarisatie is en dat mensen ongelofelijk hard tegen elkaar zijn", legt Alok van Loon uit, een van de initiatiefnemers van de groep Muzikanten en Kunstenaars voor Democratie. Op de Brink in Dwingeloo maakt de groep samen muziek en kunst om voorbijgangers aan het denken te zetten. 

De drie belangrijkste culturele podia in de gemeente hebben te maken met financiële tekorten. Het gaat om Myllesweerd in Mill, De Weijer in Boxmeer en de Schouwburg Cuijk. Volgens het college van burgemeester en wethouders is de situatie zorgelijk en zijn externe onderzoeken gestart naar de oorzaken en de structurele subsidiebehoefte.

Om helder te krijgen hoe groot de financiële problemen zijn en welke structurele steun nodig is, laat de gemeente de exploitatie van de drie podia extern doorlichten. Daarbij worden ook meerjarige onderhoudsplannen opgesteld. De uitkomsten moeten leiden tot een voorstel voor structurele ondersteuning, dat naar verwachting in het tweede kwartaal van 2026 wordt voorgelegd aan de gemeenteraad. Voor de korte termijn krijgt Myllesweerd een incidentele subsidie ter hoogte van het tekort over 2024. De organisatie neemt daarnaast maatregelen om de verliezen te beperken. 

Het gaat deze verkiezingscampagne zelden over kunst en cultuur. Terwijl de plannen met cultuur veel zeggen over wat voor land Nederland wil zijn. Juist de cultuurparagrafen laten zien hoe sterk de visies op nationale identiteit van elkaar verschillen. De programma’s gaan weliswaar nauwelijks over kunst en cultuur, maar achter die schaarse plannen en ideeën schuilt een sterke ideologische tegenstelling over wat voor land Nederland is, of moet worden. Grofweg zijn er twee visies op nationale identiteit, geschiedenis en de rol die kunst, cultuur en media spelen in de vorming van Nederland. 

De eerste bestaat uit een stroming die de Nederlandse identiteit ziet als iets dynamisch, als iets dat verandert en zich aanpast aan de tijd. Nationaal erfgoed moet worden gekoesterd, maar niet zonder reflectie op het verleden.  De tweede stroming wil tradities graag behouden. Voor deze stroming is cultuur een statisch gegeven dat doorgegeven moet worden, dat wil behouden wat er is of wil terugkeren naar wat er was. In Trouw een analyse van de partijprogramma's. 

Het lijkt wel een film, de spectaculaire kunstroof afgelopen zondag in het Louvre, waarbij dieven met een verhuiswagen en slijptollen peperdure juwelen wisten te ontfutselen uit het Louvre. Sommigen noemen de roof zo perfect dat je er bijna respect voor zou krijgen. Anderen waarschuwen voor valse romantiek. Hoe gingen de dieven te werk, en waarom spreken kunstroven zo tot de verbeelding? In de podcast Culturele Bagage bespreekt Esma Linnemann dit met kunstredacteur Wieteke van Zeil, chef series Mark Moorman, en belt ze met hoofdconservator van de koninklijke collecties in Paleis Het Loo Paul Rem.

Gemeente Eindhoven maakt aanspraak op 2 miljoen euro aan verzekeringsgeld na het afbranden van de culturele broedplaats Stroomhuis mocht er gekozen worden voor herbouw. Om dat geld te krijgen moet er wel snel actie ondernomen worden, voor oktober 2027 moet begonnen worden met de bouw.

Het is nog altijd te vraag wat er gaat gebeuren nu het Stroomhuis is afgebrand. De creatieve gemeenschap in het Stroomhuis heeft zichzelf hervormd tot Stichting Nieuw Eindhoven Peil (NEP). De functies van het Stroomhuis worden waarschijnlijk tijdelijk verplaatst naar Microstad. De gesprekken hierover lopen nog, zo laat het stadsbestuur weten in een raadsinformatiebrief.

In 2026 viert Cultuur Eindhoven haar tienjarig bestaan. In dit Jaarplan 2026 kan je de plannen voor dit jaar lezen en een vooruitblik op nieuwe kansen en ontwikkelingen voor cultuur in Eindhoven. Cultuur Eindhoven blijft inzetten op zichtbaarheid, samenwerking en een sterk cultureel ecosysteem. 

Voor het programma Erfgoed & Overheid wordt gezocht naar concrete ideeën om de erfgoedzorg bij gemeenten en provincies te versterken. Met betrokken partijen wordt gekeken waar op bestaande structuren kan worden aangehaakt en hoe middelen het meest effectief kunnen worden ingezet.

Via Erfgoed & Overheid spelen OCW, IPO en VNG gezamenlijk in op de onder druk staande uitvoering van erfgoedtaken bij gemeenten en provincies. Taken op het gebied van archeologie, gebouwd erfgoed en cultuurlandschappen zijn van groot belang voor de instandhouding van ons cultureel erfgoed. Zeker in het licht van urgente ruimtelijke opgaven, zoals woningbouw en de energietransitie. 

Het Fonds Podiumkunsten heeft ‘onzorgvuldig, onvoldoende transparant en deels vooringenomen gehandeld’ bij het afwijzen van subsidie. Dat oordeelt de rechtbank Amsterdam in beroepszaken van theatergroep De Warme Winkel en choreograaf Arno Schuitemaker. De uitspraak kan grote gevolgen hebben voor andere kunstenaars. De ingrijpende uitspraak biedt ook hoop aan Orkater, Holland Opera en Holland Baroque, de drie podiumkunstorganisaties die nog een beroepsprocedure hebben lopen bij de rechtbank.

Vorig jaar zomer maakte het FPK, het belangrijkste rijkscultuurfonds voor de podiumkunsten, de subsidiebesluiten bekend voor de periode 2025-2028. Tot verbijstering van de theaterwereld viel De Warme Winkel, ondanks een positief advies, buiten de boot. De groep ging in bezwaar: in haar ogen was de argumentatie van de adviescommissie onjuist en de gevolgde procedure onzorgvuldig en onvoldoende transparant. De rechtbank Amsterdam heeft de theatergroep nu op de meeste punten in het gelijk gesteld. Binnen zes weken moet er een nieuwe beoordeling van De Warme Winkel liggen, voor Schuitemaker krijgt het fonds twaalf weken de tijd. 

Het Charlotte Köhler Stipendium 2025 gaat naar theaterauteur en dramaturg Nina van Tongeren. De aanmoedigingstoelage voor literair talent bestaat uit 5000 euro. Op 20 november is de uitreiking in het Amsterdamse muziekpodium Splendor.

Nederland loopt eenzaam voorop als het gaat om de distributie van VR-producties. En dat is geheel te danken aan Nu:Reality, dat programma’s verzorgt voor een aantal filmtheaters. Volgend jaar maakt het VR-distributieplatform de stap over de grens en wordt het programma Territoires Immersifs gelanceerd in Frankrijk.

De kwaliteit van de presentaties is hoog dit jaar. Dat mag ook wel, want de 37 kunstenaars(collectieven) die dit weekend hun werk presenteren, zijn gekozen uit 1.800 aanmeldingen. Bijzonder aan de Jan van Eyck, waar de gelukkigen zich een jaar lang verder kunnen ontwikkelen, is dat niet alleen kunstenaars worden aangenomen, maar ook bijvoorbeeld curatoren, schrijvers, muzikanten, ontwerpers en koks. Ook qua nationaliteiten is de diversiteit enorm: de deelnemers komen dit jaar uit 31 verschillende landen. De Volkskrant licht vier opvallende talenten uit.

“Digitale zaken hangen onderaan de voedselketen in Den Haag”, zegt Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA). Het Kamerlid is fel tijdens het verkiezingsdebat woensdag over de digitale samenleving op de Eindhovense Dutch Design Week. Daar tonen ontwerpers uit binnen- en buitenland hun ideeën en is digitalisering dit jaar een belangrijk thema. De vijf Kamerleden die te maken hebben met digitalisering zijn het over één ding roerend eens: het is bizar dat het thema deze verkiezingen totaal geen onderwerp van gesprek is. 

Om de digitalisering van Nederland hoger op de agenda te zetten, klinkt al langer de roep om een minister van Digitale Zaken aan te wijzen. Maar daar willen ze in Den Haag niet aan, zegt Kathmann. “Het is een spel van geld en macht. Een nieuw ministerie betekent dat er ook geld moet komen en andere ministeries zijn niet van plan om budget in te leveren. Er is geen investeringsagenda en dus geen geld. Daar komt bij dat technologie geen sexy onderwerp is, en dus is het geen thema.” 

Het Parijse Musée des Arts Décoratifs viert 100 jaar art deco met een tentoonstelling. Toch blijft art deco een ongrijpbare stroming die geen stroming is. Wel is er, van pennendoos tot vitrinekast, één belofte: schoonheid voor iedereen. 

Sinds deze week is in het Parijse Musée des Arts Décoratifs (MAD) de tentoonstelling 1925-2025. Cent ans d’Art déco te zien. In november is het honderd jaar geleden dat in Parijs de Exposition internationale des arts décoratifs et industriels modernes werd afgesloten die in april 1925 was begonnen, na diverse keren te zijn uitgesteld: eigenlijk zou ze in 1915 plaatsvinden, maar daar kwam de Eerste Wereldoorlog tussen. En zo werd de tentoonstelling in 1925 een viering van vooruitgang en de wens dingen mooi te maken, na jaren van vernietiging en lelijkheid.

Precies op de Nederland-Belgische grens aan de Loswal in Baarle verrijst de komende maanden het nieuwe Cultuurcentrum Baarle. Na veertig jaar discussie en financiële uitdagingen zetten beide burgemeesters dinsdagmiddag de symbolische eerste schop in de grond. Het huidige Cultuurcentrum Baarle (CCB) aan de Pastoor de Katerstraat voldoet al decennia niet meer.

Investeerder Bruheze Beheer bracht de komst van het nieuwe Cultuurcentrum Baarle in een stroomversnelling. Het bedrijf betaalt de bouw - bijna 10 miljoen euro - en verhuurt de ruimtes aan beide gemeenten. Loots: „We hebben een overeenkomst voor dertig jaar en daarna is het telkens tot vijf keer tien jaar verlengbaar. Dus voorlopig zitten we voor tachtig jaar onder de pannen.” Burgemeeester Marjon de Hoon-Veelenturf van Baarle-Nassau: „Dit wordt de huiskamer of ontmoetingsplek voor Baarle. En wat ook mooi is dat door het multifunctioneel gebruik van de ruimtes verenigingen meer gaan samenwerken. Zo ontstaat er kruisbestuiving, worden de ruimtes effectiever gebruikt en is het centrum beter te exploiteren binnen ons budget."

Cinekid duurt nog tot en met aanstaande zondag, maar gisteren zijn de eerste Cinekid Leeuwen uitgereikt. Olifantje in het bos is uitgeroepen tot Beste Nederlandse Kinderfilm en werd door de jury bestempeld als ‘instant klassieker’. Honey won de prijs voor Beste Kinderfilm.

De Holocaust Literatuurprijs 2025 is toegekend aan historicus Jan Willem Stutje voor zijn boek Folterfabriek Buchenwald. Overleven en collaboreren in een Duits Concentratiekamp. Dat maakte de jury vorige onlangs bekend. De tweejaarlijkse prijs bekroont het beste Nederlandstalige boek over de Holocaust.

De directeur van het Louvre, Laurence des Cars, heeft na de kunstroof van afgelopen zondag haar ontslag aangeboden aan de minister van Cultuur. Maar dit werd niet geaccpeteerd. Ze zei woensdagmiddag in de Franse senaat, waar ze zich moest verantwoorden voor de diefstal, te hebben gefaald om de gestolen juwelen te beschermen. Ze benadrukte dat de beveiligingssystemen volledig functioneren, maar erg verouderd zijn.

Op 20 oktober was het precies vijftien jaar geleden dat de Stichting Udense Kunstenaars officieel werd opgericht. Wat ooit begon als het Platform Udense Kunstenaars (PUK) groeide al snel uit tot een volwassen organisatie: STUK. Met de oprichting in 2010 kregen de ontmoetingen tussen Udense kunstenaars een officieel karakter en een stevig fundament. Drie jaar geleden, na het ontstaan van de gemeente Maashorst, besloot de stichting haar naam te veranderen in s.MaaK: Stichting Maashorst Kunst.

De Nederlandse politiek moet niet alleen maar kijken naar AI als verdienmodel, schrijven Daniel Mügge en Marleen Stikker. Ze moet ervoor zorgen dat onwenselijke innovatie de kop in wordt gedrukt. Digitalisering verandert onze samenleving fundamenteel, en AI is de klapper op de digitale vuurpijl. Gaandeweg verschralen of verdwijnen banen. Weten scholen en universiteiten zich geen raad met algoritmische taalmodellen. Worstelt de creatieve sector met kunstmatige concurrentie, van Spotify tot reclamespots. Worden sociale media overspoeld door AI-gegenereerde content.

Tel dat bij elkaar op, en je zou verwachten dat democratisch grip krijgen op onze AI-toekomst een politieke topprioriteit zou zijn. Maar als AI al opduikt in verkiezingstijd, dan is het als toverformule voor economische voorspoed. Dat verhaal is zwaar overdreven. Het is tijd voor een nieuw Ministerie van Digitale Zaken.