Gisteren ontving theatermaker Jetse Batelaan de Theaterprijs 2015 uit handen van de heer Swinkels, gedeputeerde cultuur en samenleving. Dat was samen met de uitreiking van de Brabant Bokalen, ter ere van het 75-jarig jubileum van het Prins Bernhard Cultuurfonds. In MEST magazine #4 interviewden we Jetse al eens, en vandaag lees je op Mestmag.nl een nieuw stuk. De jury omschrijft hem als 'de gedroomde theatermaker'.
Geschreven door Harm Peter Smilde
Het Prins Bernard Cultuurfonds heeft de Theaterprijs 2015 toegekend aan Jetse Batelaan (Almere, 1978), omdat hij 'de gedroomde theatermaker is'. Met gelauwerde voorstellingen als 'Broeders', 'De man die alles weet' en 'Reuzen' is hij naar de mening van de jury de theatermaker die het verschil maakt. Sinds 2013 is hij regisseur en artistiek leider van Theater Artemis in 's-Hertogenbosch.
Absurde aanname
"Behalve theater is er niets dat mij tot in al mijn vezels aanspreekt. Voor theater moet ik mij tot het uiterste strekken en alle knoppen aanzetten. Soms staan er dan wel lampjes gevaarlijk te knipperen. Als kind en op school verzon ik al voortdurend dingen en was ik aan het tekenen, verhalen bedenken en toneelspelen. Kindertelevisie van de VPRO vond ik toen ook geweldig. Daar sprak een soort ultieme vrijheid uit. 'Sjonge, dit is dus grenzeloos', dacht ik. Ik ben opgegroeid in Almere, een stad die relatief kort geleden vanuit het niets is opgebouwd. Misschien komt het ook daardoor dat ik er lol in heb om theater steeds opnieuw uit te vinden. Want als ik met een nieuwe voorstelling begin, weet ik soms echt niet hoe het loopt. Ik vind het een volstrekt absurde aanname dat het iets gaat worden. Die oprechte paniek heb ik nodig om creatief te worden. Het pakt ook de ene keer beter uit dan de andere keer. Sommige voorstellingen zijn 'voor me uit gaan lopen', zijn beter geworden dan ik dacht. Bij het maken van een voorstelling is het vanaf de eerste repetitie een leerproces. Daarbij heb ik waardevolle 'partners in crime': Theun Mosk - decor en licht - die na een slechte doorloop altijd lichtpuntjes ziet, Liesbet Swings - kostuumontwerpster - die op een heel onhandig moment kan zeggen dat iets niet werkt, en de dramaturg Peter Anthonissen. Zij zijn connaisseurs van mijn werk en volgen mijn gedachtegang. Ze verrassen me ook en trekken aan de bel als ik overmoedig wordt. Maar ze staan altijd aan mijn kant van het perspectief."
Kaders openbreken
"Uiteindelijk gaan al mijn voorstellingen over verdwijnen. Dat is natuurlijk een paradox, want het theater is een plaats om jezelf te laten zien. Daar hebben mijn personages altijd een ambivalente verhouding mee. In een voorstelling ben ik altijd op zoek naar zwakke plekken: dingen die we niet kunnen of willen benoemen. In de voorstelling 'Reuzen' benoem ik bijvoorbeeld de angst die - in mijn observatie - ouders hebben om hun kinderen op een of andere manier kwijt te raken. 'De dag dat de papegaai zelf iets wilde zeggen' gaat over hoe makkelijk het is om je achter anderen te verstoppen en hoe moeilijk het is om jezelf te zijn en jezelf uit te spreken. Dit soort schroom wil ik in het theater overwinnen, zodat het een plek wordt waar we werkelijk openhartig kunnen zijn. Mensen hebben heel veel gemeenschappelijk: angsten, dromen, verlangens. Dat interesseert en ontroert me."
Spelen met conventies
"Nu geef ik ook leiding aan een jeugdtheatergezelschap. Traditioneel bestaat theater uit zenders: de acteurs, en ontvangers: het publiek. Ik vind dat een voorstelling pas af is wanneer er interactie is met het publiek. Jeugdpubliek is daar heel geschikt voor. Die roeren zich en nemen de beleefdheidsregels niet in acht. Dus dat worden 'volle momenten'. Met Theater Artemis is die interactie mogelijk, ook buiten het theater om, bijvoorbeeld laatst op een school in Beek en Donk. Ik ken natuurlijk de theatertradities en -conventies. Jeugdpubliek refereert daar minder aan. In 'Voorstelling waarin hopelijk niets gebeurt' speel ik met de conventie dat er in het theater op z'n minst iets gebeurt. Ook kinderen verwachten dat, want helemaal blanco zijn ze natuurlijk niet."
Theaterprijs
"Het overviel me een beetje dat ik de Theaterprijs 2015 van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant kreeg. Ik werk nog maar sinds 2013 in Noord-Brabant, dus ik vind het erg eervol. Er spreekt ook waardering uit over wat we met Artemis onder meer met scholen doen. Ik voel me gesterkt en gewaardeerd in mijn benadering en manier van werken, waarin we op zoek zijn naar een nieuwe wereld, door theater steeds opnieuw uit te vinden."
Eerlijk zijn
"Als ik begin te werken aan een voorstelling, dan wil ik iets maken dat zich onderscheidt van alles wat ik eerder heb gedaan. Dat is - ook tijdens de repetities - een zoektocht waarvan ik niet weet waar die uitkomt en die gedreven wordt door mijn nieuwsgierig heid. Die nieuwsgierigheid is ook wel eens vermoeiend. Als iedereen naar rechts gaat, dan ben ik benieuwd wat er gebeurt als je naar links gaat. Wat ik wil bereiken met een voorstelling? Ik wil graag een open situatie scheppen, zodat we elkaar tijdens en na de voorstelling anders kunnen zien, buiten onze kaders. Dan ontstaat een moment waarin je eerlijk kun zijn tegen de ander en jezelf. Voor minder doe ik het niet.''
