Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Kunstenaars laten zich al eeuwen inspireren door de natuur. Van de waterlelies van Monet tot de organische architectuur van Gaudí. Maar door het toegenomen bewustzijn over de staat van onze aarde staan er nu kunstenaars op die zich ook op een heel andere manier bezighouden met onze omgeving. 

- Geschreven door Maaike Elise van Steenis

Meer dan ooit denken ontwerpers en beeldend kunstenaars na over de uitdagingen waarvoor deze generatie staat. De natuur is voor veel kunstenaars niet meer alleen een fraai onderwerp, maar vormt ook een kompas bij het maken van artistieke keuzes. Daarnaast onderzoeken zij alternatieve technieken of materialen, die vervolgens ook in andere bedrijfstakken kunnen worden benut.

Keramiekafval

Zo vroeg de Bredase ontwerper Hanneke de Leeuw, toen zij met keramiek begon te werken, zich af wat er eigenlijk gebeurde met keramiekafval. Het bleek nauwelijks hergebruikt te worden. Alleen in Japan vond zij enkele voorbeelden. Zij bezocht daar twee onderzoeksinstituten om te bekijken hoe dit proces in zijn werk gaat.

Vervolgens ontwikkelde ze borden die voor 10 procent uit gerecycled keramiek bestaan. In april dit jaar stond Hanneke op Ventura Future in Milaan (Salone del Mobile) met vazen van 20 procent gerecycled materiaal. Door voortdurend te testen onderzoekt zij hoeveel gerecycled materiaal er aan nieuwe stukken toegevoegd kan worden. Het moet immers wel bewerkbaar blijven.

Keramiekafval

‘Wat ik heel goed zou vinden, is als bedrijven gaan bedenken hoe ze dit toe kunnen passen. Er zijn nu al bedrijven die mij benaderen met de vraag of ik een ontwerp kan maken met hun keramiekafval. Daar werk ik graag aan mee. Het zou super zijn als ook de echt grote namen, zoals HEMA en IKEA, keramiekafval gaan verwerken in hun producten.

Lastig is wel dat innoveren betekent dat je de eerste periode geen afgerond werk hebt dat je kunt verkopen. Daardoor gaan de kosten voor de baten uit. Die investering moet je als kunstenaar wel kunnen dragen.’

Groentepapier

Kunstenaar Angelique van der Valk herkent dit probleem. Zij werkt volgens het cradle-to-cradleprincipe: ze gebruikt voornamelijk biologisch afbreekbaar materiaal, waardoor er geen afval ontstaat. Zo maakt ze onder meer papier van groenteafval. Hieruit ontstaan prachtige patronen en structuren, die vervolgens tussen glasplaten een abstract werk vormen. Een selectie van dit werk was vorig jaar te zien tijdens de Papierbiënnale.

Voor Angelique staat de keuze om duurzaam te willen werken centraal. Innovatie is daar een gevolg van. ‘Bepaalde minder duurzame opties vallen af, je moet zoeken naar wat er wél mogelijk is en wat de consequenties van die keuze zijn. Dat zie ik als een gegeven. En ik ontdek daarin ook weer kwaliteiten. Ik gebruik bijvoorbeeld geen gebleekte ondergrond of synthetische pigmenten, omdat die minder duurzaam zijn. Daardoor is mijn palet aan kleuren beperkt. Maar dat heeft ook weer zijn eigen esthetische kwaliteit.

Ik maak veel gebruik van oude technieken en combineer deze met verrassende materialen. Zo ontstaat spelenderwijs iets nieuws. Ook de cyclus van vergankelijkheid zie je terug in mijn werk. De kleuren van mijn groentepapierwerken veranderen in de loop der tijd. Dat vind ik juist interessant. Van mij mag dat denken ook wel in de kunst doordringen: dat alles een cyclus heeft, en niet eeuwig hoeft te zijn. Verandering mag er zijn.
Ik hoop ook bewustwording in gang te zetten. Wekelijks krijg ik de vraag van studenten of ze langs mogen komen om te kijken hoe ik werk. Dat vind ik heel mooi. De studenten van nu zijn de ontwerpers van straks. Die nemen mijn technieken weer mee in hun eigen werk, waardoor zij ook weer duurzamer kunnen produceren.’

Bladsculpturen

Ook kunstenares Willeke Klaassen laat zich inspireren door de schoonheid waar anderen aan voorbijgaan. ‘Mijn moeder zei vroeger al tegen me: kijk eens om je heen in plaats van alleen maar naar beneden. Ik maak veel lange wandelingen door het bos. Daar vind ik bladeren en takken die ik gebruik in mijn werk.''

Ik maak er sculpturen van, met een techniek die ik zelf ontwikkelde. Of ik print de bladeren op stof, om er vervolgens fossielen op te borduren. De bladeren zijn van een jaar geleden. De fossielen nog veel ouder. Ik hoop dat ik daarmee de mensen die mijn werk zien aan het denken zet. Straks is dit alles wat er nog over is van de natuur.

Kunstenaars hebben een andere manier van naar de wereld kijken. Het is belangrijk dat die gedeeld wordt. Onze maatschappij is erg gericht op vooruitgang. Daar kun je ook je vraagtekens bij zetten. Is het wel echt een verbetering?

Zorg en aandacht voor de omgeving is een uitgangspunt in mijn werk. Het is meer dan enkel een onderwerp. Voor mijn bladsculpturen gebruik ik lijm. Ik heb onderzocht hoe ik het resultaat kan bereiken dat ik wil. Nu ik weet dat het mogelijk is om dat te maken, kan ik onderzoeken hoe duurzaam de door mij gebruikte methoden en materialen zijn, en eventueel aanpassingen doen. Daar ga ik nu mee aan de slag.’

16930

Het is hoopgevend om te zien hoe kunstenaars de duurzaamheidsgedachte omarmen, en de beperkingen die hieruit voortvloeien als uitdaging tegemoet treden. Maar ergens is het natuurlijk krom dat zij de investeringen hiervoor nu nog vaak alleen moeten doen.

Dit artikel verscheen eerder in een uitgave van Boekmanstichting.

Maaike Elise van Steenis

Ondernemerschapscoach voor creatieven

duurzaamheid

Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal

Wat gebeurt er als je landschapsarchitecten, een kok, kweker, ontwerpers en kunstenaars samenbrengt in een ontwerpwedstrijd?

8 oktober 2024
Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal

Ontwerpen voor en met het water: twee designs voor de Henriëttewaard

Twee ontwerpteams delen hun proces en concept voor de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard.

17 september 2024
Ontwerpen voor en met het water: twee designs voor de Henriëttewaard

Winnaar Kunstopdracht Festival Kaapstad bekend

Met veel enthousiasme presenteerden de studenten hun idee om binnenstad van Tilburg ‘te kapen’. Sid van de Laar is de winnaar.

2 augustus 2024
Winnaar Kunstopdracht Festival Kaapstad bekend

De ontwerpen van de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Vijf ontwerpteams hebben hun visie verder uitgewerkt in innovatieve, klimaatbestendige en creatieve ontwerpen die tot de verbeelding spreken. 

5 juli 2024
De ontwerpen van de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Atelierboerderij ontwikkelt natuurlijk verflandschap

Walnotenboom en rode kool als grondstoffen voor verfmateriaal op 't Klein Laar.

27 juni 2024
Atelierboerderij ontwikkelt natuurlijk verflandschap

Kunstwerk Eenwoud ontkiemt op Landpark Assisië

Een bijzonder kunstwerk krijgt duizend jaar de tijd om zich te ontwikkelen: Eenwoud.

26 juni 2024
Kunstwerk Eenwoud ontkiemt op Landpark Assisië

Deze drie jonge makers gaan een vorm geven aan Brabandish

Na drie intensieve dagen vol workshops en een pitch voor de opdrachtgever zijn de drie winnaars bekend: Nele Vandeneede, Marijke Remmers en Manon Jeuken

21 juni 2024
Deze drie jonge makers gaan een vorm geven aan Brabandish

De 5 winnende teams van de Design Challenge

Een vijfkoppige jury heeft uit 44 inzendingen de 5 winnende teams geselecteerd voor de Design Challenge Henriëttewaard.

8 april 2024
De 5 winnende teams van de Design Challenge

Vijf lessen als je wil verduurzamen

Hoe helpen verbeeldingskracht en creativiteit bij het verduurzamen van organisaties en de openbare ruimte?

2 april 2024
Vijf lessen als je wil verduurzamen

Heldenmoed en verbeeldingskracht gezocht voor design challenge Henriëttewaard

In gesprek met Floris Alkemade, de juryvoorzitter van de design challenge.

20 februari 2024
Heldenmoed en verbeeldingskracht gezocht voor design challenge Henriëttewaard

Design Challenge: Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Duik in de challenge en verbeeld de toekomst van water en erfgoed!  

10 januari 2024
Design Challenge: Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

KunstUnlocked Omgevingsvisie

Hoe maak je meer impact op klimaatvraagstukken met creatieve ontwerpkracht?

21 november 2023
KunstUnlocked Omgevingsvisie

Vier zakelijke leiders maken stappenplan verduurzamen culturele sector

Vier zakelijk leiders komen met tips over duurzaamheid tijdens de opleiding Leiderschap in Cultuur (LinC).

31 oktober 2023
Vier zakelijke leiders maken stappenplan verduurzamen culturele sector

Verminder je ecologische voetafdruk

Wil je jouw culturele organisatie verduurzamen? Met deze infographic kun je direct zien waar je kunt beginnen.

10 oktober 2023
Verminder je ecologische voetafdruk

Kunst en Klimaat

Klimaatvraagstukken vragen om een gezamenlijke aanpak waarbij creativiteit niet mag ontbreken. Hóe pak je dat aan?

22 september 2023
Kunst en Klimaat

Biobased bouwen: Materiaal van nu én de toekomst

De toekomst van de bouw: biobased materialen. Rik Maarsen, Klarenbeek & Dros en Jeroen Doorenweerd zetten in Brabant stappen in de goede richting.

16 januari 2023
Biobased bouwen: Materiaal van nu én de toekomst

Van restafval tot design met een verhaal

Drie makers vertellen over hun werk dat is gemaakt van restmateriaal, -afval of hergebruikte producten. Hoe gaan zij om met dit materiaal?

2 november 2022
Van restafval tot design met een verhaal

Blog | Bestemming onbekend

Charlotte Hopmans blogt over hoe we samen tot een duurzame toekomst kunnen komen.

19 oktober 2022
Blog | Bestemming onbekend

Hoe staat het met duurzaamheid op Brabantse festivals?

Duurzaamheid en de festivalbranche, tot voor kort hadden ze niet veel met elkaar gemeen, maar daar komt nu verandering in.

4 oktober 2022
Hoe staat het met duurzaamheid op Brabantse festivals?

Blog | Een nieuw klimaatverhaal

Elsa van Dam bepleit een nieuw klimaatverhaal met oog voor urgentie en verbondenheid tussen mens en natuur.

27 september 2022
Blog | Een nieuw klimaatverhaal

Vergroening van steden: creatieve makers zorgen voor bewustzijn en innovatie

Drie exposanten van de expositie STAD = NATUUR in de LocHal delen hun visie op stadsnatuur, vergroening en klimaatadaptatie.

15 september 2022
Vergroening van steden: creatieve makers zorgen voor bewustzijn en innovatie

Kunst & Klimaat, omdat het niet anders kan

Kunstloc Brabant bekijkt dit najaar de klimaatcrisis door de bril der verbeelding. Hoe kan kunst bijdragen aan het keren van de klimaatcrisis?

8 september 2022
Kunst & Klimaat, omdat het niet anders kan

Opinie: Een gezellige transitie in de berm

Paul Roncken, directeur van de Stichting NatuurCollege, schrijft over de natuur- en energietransitie en neemt drie ontwerpontdekkingen onder de loep.

8 maart 2022
Opinie: Een gezellige transitie in de berm

Goed voornemen: groener filmen

De filmsector kan en moet duurzamer, groener, bewuster. Een goed voornemen voor dit nieuwe jaar. Maar hoe dan?

27 januari 2022
Goed voornemen: groener filmen

Hoe kunst en design kunnen bijdragen aan een duurzamere wereld

Kunst en design kunnen helpen de wereld te verduurzamen. In gesprek met drie projecten in Brabant die laten zien hoe dat kan.

15 december 2021
Hoe kunst en design kunnen bijdragen aan een duurzamere wereld

Stemming: Cultuur en de klimaatcrisis: verduurzaming in de culturele sector

Hoe gaat de culturele sector om met klimaatverandering? Documentalist Ton van der Linden zet een aantal duurzame voorbeelden op een rij.

7 oktober 2021
Stemming: Cultuur en de klimaatcrisis: verduurzaming in de culturele sector

‘De kleding die je nu hebt, is het meest duurzaam’: drie modeontwerpers over duurzaamheid

Duurzame mode is steeds meer onderwerp van gesprek. Drie Brabantse modeontwerpers die duurzaam bezig zijn, aan het woord.

22 juni 2021
‘De kleding die je nu hebt, is het meest duurzaam’: drie modeontwerpers over duurzaamheid

De veranderende rol van de ontwerper in tijden van crisis

Over de verantwoordelijke rol van een ontwerper in de vormgeving en inbedding van (nieuwe) sociaalmaatschappelijke waarden.

27 november 2020
De veranderende rol van de ontwerper in tijden van crisis

Wandelend aan de toekomst werken: Vera Hofman maakt de wereld een stukje mooier

Dirigente, fluitiste en maker Vera Hofman wandelde in augustus tweehonderd kilometer door Noord-Brabant en Limburg, onder het mom van Walk & Talk.

26 november 2020
Wandelend aan de toekomst werken: Vera Hofman maakt de wereld een stukje mooier

Kunst en duurzaamheid: de perfecte combinatie voor Ecodorp Boekel

Voorzitter Ad Vlems over het Ecodorp, de rol van de Artist in Residence en kunstenaars bij het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s).

5 november 2020
Kunst en duurzaamheid: de perfecte combinatie voor Ecodorp Boekel

Hoe verbeeldingskracht bijdraagt aan natuurinclusieve bouw

Vorige week vond het symposium ‘Heel Brabant ontwerpt natuurinclusief! Jij toch ook?’ plaats. MEST was erbij en ging in gesprek met de experts.

29 september 2020
Hoe verbeeldingskracht bijdraagt aan natuurinclusieve bouw

Trends in events in festivalprovincie Brabant

Duurzaamheid, inclusiviteit, technologie, purpose-driven en een totaalbeleving zijn de trends in onze snelgroeiende festivalprovincie.

6 februari 2020
Trends in events in festivalprovincie Brabant

Blog | Tend and befriend

Het is een drukke tijd. De rode draad bij al deze activiteiten was de zorg voor de samenleving en de wens om gezamenlijk oplossingen voor de grote maatschappelijke opgaven te ontwikkelen, to change the inevitable.

25 oktober 2019
Blog | Tend and befriend

“Kunstenaars verleiden je om écht iets met de energietransitie te doen.”

In 2050 moet de provincie Noord-Brabant volledig energieneutraal zijn. Hoe krijgen we dat voor elkaar?

22 oktober 2019
“Kunstenaars verleiden je om écht iets met de energietransitie te doen.”

Duurzaamheid in kunst en design: Beperkend én verrijkend

Kunstenaars laten zich al eeuwen inspireren door de natuur. Zo ook Hanneke de Leeuw, Angelique van der Valk en Willeke Klaassen.

8 oktober 2019
Duurzaamheid in kunst en design: Beperkend én verrijkend

Verleiding en verbeelding in de energietransitie

In 2050 moet de provincie Noord-Brabant energieneutraal zijn. Hoe zien kunstenaars en ontwerpers het energielandschap van de toekomst?

8 augustus 2018
Verleiding en verbeelding in de energietransitie

Maatschappelijke trends en de onmisbare blik van de kunstenaar

Sectoren bundelen hun krachten op zoek naar innovatieve oplossingen. Welke rol kan de kunstenaar spelen in deze vraagstukken?

26 oktober 2017
Maatschappelijke trends en de onmisbare blik van de kunstenaar

Earth Matters: De planeet als inspiratiebron

De textielindustrie is één van de meest vervuilende bedrijfstakken. Met de tentoonstelling Earth Matters brengt het TextielMuseum dit maatschappelijke thema onder de aandacht.

19 oktober 2017
Earth Matters: De planeet als inspiratiebron

Redden kunstenaars de wereld?

“Echte winst betekent niet alleen dat je nadenkt over geld verdienen, maar ook hoe je de planeet wilt achterlaten.” Hoe zet de cultuursector in op duurzaamheid?

13 oktober 2017
Redden kunstenaars de wereld?

Wereldwijde voorbeelden van sociale innovatie

Sociale innovatie is inmiddels een buzz woord in Brabant.

10 februari 2015
Wereldwijde voorbeelden van sociale innovatie