Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Veel culturele instellingen kunnen tegenwoordig door de overheidsbezuinigingen niet meer zonder de vrijwilliger. Zo ook de musea, getuige het rapport 'Musea voor mensen'. In de Volkskrant was te lezen dat middelgrote musea door de toenemende afhankelijkheid van de vrijwilligers de slag naar vernieuwing niet meer kunnen maken. Hoe zit dat eigenlijk met de Brabantse musea? Sabine Ticheloven legt het voor aan twee gedreven museumbestuurders: Wim Blok, van het Nederlands Leder & Schoenen Museum in Waalwijk en Harry van der Loo, van het Museum Klok & Peel in Asten.

Geschreven door Sabine Ticheloven 

Musea in Brabant

Brabant telt circa 125 musea waarvan grofweg 70 procent 'klein' (gemeten naar bezoekersaantallen) genoemd kan worden, met minder dan 10.000 bezoekers per jaar. Het merendeel van deze musea is sterk plaatsgebonden en draait bijna volledig op vrijwilligers. Zo'n 3 procent van de Brabantse musea is 'groot' en ontvangt meer dan 100.000 bezoekers per jaar. Zij werken voornamelijk met betaalde professionals die al dan niet worden bijgestaan door vrijwilligers. Zowel het Schoenenmuseum als Museum Klok & Peel vallen in de categorie 'middelgroot'. Beide musea hebben een collectie die uniek is in Nederland. Ze zijn het regionale ontgroeid en ambiëren een landelijke uitstraling.

Nederlands Leder en Schoenen Museum, Waalwijk 

Wim Blok is sinds 1988 de motor achter het Schoenenmuseum. Gehuisvest in de voormalige schoenfabriek van Pinocchio ontvangt het museum zo'n 20.000 bezoekers per jaar. Onder de 8 vaste beroepskrachten die in deeltijd de kerntaken van het museum uitvoeren bevinden zich een conservator (tevens PR medewerker), een medewerker publiekszaken en een educatiemedewerker. Zij maken iets meer uren dan de vrijwilligers samen. 

Werkzaamheden vrijwilligers

In het Schoenenmuseum werken, afgezien van de onbezoldigde bestuursleden, gemiddeld zo'n 25 tot 30 vrijwilligers. 'Zij voeren ondersteunende werkzaamheden uit zoals de weekend openstelling van het museum, rondleidingen en demonstraties, administratie, technisch onderhoud van het historisch machinepark, de museumshop en het restaurant. Hiervoor krijgen ze regelmatig een schouderklopje en een aai over hun bol' aldus Blok. In het verleden hebben zij ook een versnelde inventarisatie van het museumbezit verzorgd, de basis voor de huidige ontsluiting.

Vernieuwing?

Het vele werk dat de vrijwilligers verzetten voorkomt niet dat vernieuwen een heikel punt blijft. 'Een schoenmaker weet veel van schoenen maar het ontbreekt hem aan historische kennis. Zodra een schoen het museum in komt is het niet meer zomaar een schoen maar wordt het een museumobject.' Specifieke beroepskennis is dan onontbeerlijk. Als voorbeeld noemt Blok de enorme privé verzameling van Antoon Hendriks, leraar schoenmaken aan de Waalwijkse vakschool, waaraan het museum zijn ontstaan dankt. Hendriks verzamelde halverwege de vorige eeuw duizenden schoenen en gereedschappen zonder ook maar iets te registreren. De latere conservatoren hadden hun handen vol aan de inventarisatie en (nu nog) het documenteren daarvan.

Blok zou graag met zijn museum een stap vooruit willen maken, meer onderzoek doen binnen zijn eigen collectie. Iets dat nu, bij gebrek aan tijd en geld, alleen gebeurt voorafgaand aan een nieuwe tentoonstelling. Ook vernieuwingen op het gebied van educatie, presentatie, documentatie en de bibliotheek schieten erbij in. Dat valt, met een terugtrekkende overheid en een bedrijfsleven in zwaar weer - dus moeizame sponsoring - niet mee. Gelukkig is Blok een rasoptimist: 'het voordeel van een dal is dat er aan weerszijden bergen liggen'.

Museum Klok & Peel, Asten

Voor Harry van der Loo was 2014 een oogstjaar. Eerst mocht hij de Museumprijs in ontvangst nemen en vervolgens de 'Brabant Bokaal', een eerbetoon aan vrijwilligers die zich inzetten voor Brabantse cultuur en natuur. Hij kreeg de bokaal 'voor zijn bevlogen, tomeloze en enthousiasmerende inzet en voor het vernieuwen en herstructureren van het Klok & Peel Museum'.

Het museum als commune

Voor Van der Loo en de nieuwe museumploeg begon het zaaien in 2007 met de fusie van het Nationaal Beiaardmuseum en het Natuurhistorisch Museum De Peel in Asten, een dorp in de Peel nabij de Limburgse grens waar de grootste klokkengieterij ter wereld zich bevindt en de klokkencollectie haar oorsprong heeft. Het nieuwe museum kreeg een nieuw gebouw met tuin, een nieuwe strategie (een groen en sociaal museum worden) en een nieuwe naam: 'Museum Klok & Peel'. Inmiddels trekt het museum zo'n 47.000 bezoekers per jaar en is het diep geworteld in de lokale gemeenschap. Niet alleen door de ruim 170 vrijwilligers en 5 betaalde beroepskrachten, maar ook door de 25 sociale werkplekken die er zijn gecreëerd. 'Het museum functioneert als het ware als een commune, het is een ontmoetingsplaats voor bezoekers en plaatselijke bevolking.'

Voorbeeldfunctie

Van der Loo ziet Museum Klok & Peel als een uitzondering in het Brabantse land. 'Wij worden vaak gezien als een voorbeeld van hoe het ook kan.' Als oud-bestuurder uit het bedrijfsleven heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan de zakelijke ontwikkeling van het museum. 'Het is nu een projectgestuurde organisatie met commissies, project- en werkgroepen. Deze bestaan uit een projectleider (een vrijwillige professional) en een of meer (vrijwillige) medewerkers. Zo is het mogelijk om met heel veel vrijwilligers de boel draaiende te houden.' De professionele medewerkers zijn een belangrijk fundament onder de organisatie. 

Projecten

De projecten variëren van 'Zingend Brons' (het opzetten van een internationaal kenniscentrum voor de klokken- en beiaardcultuur) en 'Erfgoedpunt Peel' (een samenwerkingsproject), tot 'Publiekspromotie'. Bij laatstgenoemde mobiliseren de vrijwilligers zoveel mogelijk mensen om hun stem uit te brengen op het museum. Een vruchtbare aangelegenheid, zo blijkt. Zo is immers de Museumprijs in de wacht gesleept en nu ook de nominatie voor 'Het leukste uitje Noord-Brabant 2015'. Volgens Van der Loo is dat 'vrijwilligerswerk ten voeten uit'.

Hoe verder?

De twee Brabantse musea gaan op hun eigen manier om met de toenemende bezuinigingen. Het Schoenenmuseum houdt vast aan het meer 'traditionele' onderscheid tussen de werkzaamheden van de medewerkers. Betaalde professionals voeren de kerntaken uit, vrijwilligers de ondersteunende taken. Zodoende is vernieuwen, door de enorme werkdruk, onhaalbaar. Bij Museum Klok & Peel is deze scheiding diffuser. Hoewel ook zij enkele betaalde professionals hebben die kerntaken uitvoeren, werken ze op projectbasis met hoogopgeleide vrijwilligers aan het roer. Hierdoor lukt het hun wel te vernieuwen. Maar de vraag dringt zich op of dit niet juist de afhankelijkheid nog groter maakt? Is dit de toekomst voor de middelgrote Brabantse musea?

Sabine Ticheloven

Erfgoedspecialist en schrijver van levensverhalen en bedrijfshistorie

culturele instellinngen

Kunstloc Brabant adviseert bij provinciale regeling Versterken cultureel ondernemerschap

De provincie stelt €200.000 beschikbaar aan makers en culturele organisaties om hun zakelijke vaardigheden te ontwikkelen.

20 november 2024
Kunstloc Brabant adviseert bij provinciale regeling Versterken cultureel ondernemerschap

Kansen en uitdagingen voor jonge ontwerpers: zelfvertrouwen en grip op werkproces

Wat kunnen we doen aan te veel stress in het creatieve proces?

11 november 2024
Kansen en uitdagingen voor jonge ontwerpers: zelfvertrouwen en grip op werkproces

Inspiratie-artikelen rondom actuele thema's uit de cultuursector

Kunstloc Brabant richt spotlight op Brabantse voorbeelden uit kunst- en cultuursector die tot de verbeelding spreken.

27 augustus 2024
Inspiratie-artikelen rondom actuele thema's uit de cultuursector

Theaters financieel toegankelijk houden voor iedereen

Succesvolle initiatieven in Brabant verlagen financiële drempels voor het bezoeken van theater.

4 juni 2024
Theaters financieel toegankelijk houden voor iedereen

De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Stedelijk Museum Breda, de gemeente en Breda Marketing vertellen samen het verhaal van de familie (Oranje-)Nassau.

12 maart 2024
De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Club Zien laat alle vmbo-leerlingen in Brabant met educatief aanbod kennis maken met musea.

5 maart 2024
Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Over een nieuwe museumdefinitie in tijden van bezuinigingen en een veranderend politiek klimaat.

1 februari 2024
Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Kijk mee met organisatie De Vrolijkheid, wat kunstworkshops betekenen voor kinderen en jongeren in een azc!

17 oktober 2023
Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Verminder je ecologische voetafdruk

Wil je jouw culturele organisatie verduurzamen? Met deze infographic kun je direct zien waar je kunt beginnen.

10 oktober 2023
Verminder je ecologische voetafdruk

Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Hoe gaan Brabantse poppodia om met kostenstijgingen?

3 oktober 2023
Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Marieke Wiegel, directeur van de Grote Kerk Breda, reflecteert op de nieuwe plek die de Grote Kerk Breda in het culturele landschap inneemt.

11 september 2023
Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Werken met publieksdata in de culturele sector kan best ingewikkeld zijn. Theater De Schalm deelt haar ervaring.

18 juli 2023
Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Binnen de Fair Practice Code staat de eerlijke vergoeding van kunstenaars en creatieven centraal: een onderwerp dat veel stof doet opwaaien.

11 juli 2023
Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Evelien blogt over de drempels die ze zelf als 15-jarige voelde toen ze mee wilde doen aan een musical.

9 februari 2023
Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

De Hall of Fame in Tilburg is na een flinke verbouwing klaar voor de heropening.

20 december 2022
Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Hoe groot is de impact van de stijgende energiekosten bij Brabantse culturele instellingen, en op welke manier proberen zij de sterk gestegen prijzen het hoofd te bieden?

13 december 2022
Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

PLAN Talentontwikkeling Brabant heeft er een nieuwe partner bij: De Verkadefabriek in Den Bosch.

8 december 2022
Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Documentalist Ton van der Linden schrijft over de onmisbare, maar financieel lastige positie van cultuurgebouwen.

6 december 2022
Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

In dit artikel lichten we drie bloeiende broedplaatsen in Brabant verder uit.

12 juli 2022
Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Lector Bart de Zwart aan het woord over wat broedplaatsen zo bijzonder maken.

30 juni 2022
"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

De theaters kampen met een lagere bezetting dan vóór de pandemie. Geldt dat ook voor de theaters in Brabant? En hoe kijken zij naar de toekomst?

19 mei 2022
Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Hoe vinden jonge talenten de weg naar de spotlights? Het Noordbrabants Museum, Music Hub Brabant en Sarah Neutkens en Jesse Fischer aan het woord.

5 april 2022
Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Lessen van leiders in de cultuursector

LinC is een programma voor professionals in de cultuursector die willen groeien in hun zakelijk leiderschap. Drie deelnemers vertellen er meer over.

31 maart 2022
Lessen van leiders in de cultuursector

‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Willem Twee, poppodium 013, T*Agency en Schouwburg Concertzaal Tilburg over diversiteit en inclusie in de culturele sector. Hoe staat het ervoor?

15 maart 2022
‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

Brabantse orkesten en koren werken aan verjonging en vernieuwing. Brabant Koor, philharmonie zuidnederland en Kamerata Zuid delen hun ervaringen.

8 februari 2022
Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

De geheime werking van een Artist-in-Residence

Een Vlaamse schuur of een industriële locatie. Kunstenaars zijn altijd op zoek naar een inspirerende omgeving, die vinden ze in Artist-in-Residence.

1 december 2021
De geheime werking van een Artist-in-Residence

Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Het Noordbrabants Museum en Design Museum Den Bosch werken aan nieuw educatief aanbod voor vmbo-leerlingen. Leerlingen geven hun mening in de musea.

25 november 2021
Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe behouden Brabantse steden hun culturele, creatieve broedplaatsen? Electron, Sectie-C en Willem Twee muziek en beeldende kunst over hun broedplek.

28 september 2021
Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

De magie van een theaterbezoek behouden én zorgen voor een veilige omgeving; voor die uitdaging staan theaters en andere culturele instellingen.

28 mei 2020
Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Er is een mooie traditie van koren en muziekverenigingen in Brabant, maar het voortbestaan hiervan is geen vanzelfsprekendheid.

16 april 2020
'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

Bij co-creatie stellen culturele instellingen participatie centraal. Wat gebeurt als er musea (basis)scholen meer betrekken bij hun programma?

6 maart 2019
Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

Dit jaar kregen instellingen voor amateurkunst, naast instellingen in de professionele kunst, voor het eerst een provinciale subsidie voor 4 jaar, in plaats van per jaar. Negentien instellingen in de amateurkunst zagen hun subsidieverzoek gehonoreerd. Ook binnen de professionele kunsten zijn nieuwkomers te ontdekken in de subsidieregeling hedendaagse cultuur. Mestmag.nl vroeg naar de plannen van de nieuwkomers.

22 december 2017
De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Een zes meter hoge sculptuur van de wereldberoemde Anish Kapoor werd onthuld, ter ere van het 25-jarig jubileum van De Pont. Lees hoe dit ontstond.

19 september 2017
“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Maartje sprak Textielmuseumdirecteur Errol van de Werdt en marketeer Sophie Knottnerus over de in 2017 gewonnen Museumprijs.

20 juni 2017
Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

Een provinciaal museum en een groot landelijk museum gaan vijf jaar lang samenwerken. Het TextielMuseum in Tilburg en het Rijksmuseum in Amsterdam tekenden hiervoor.

14 maart 2017
Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

De traditionele kunstkaders voorbij

In samenwerking met Steven ten Thije en Diana Franssen (curatoren van het Van Abbemuseum in Eindhoven) is de basis gelegd voor een innovatief kunstproject tussen het kunstenaarsinitiatief en kunstmusea: Club Solo.

23 februari 2017
De traditionele kunstkaders voorbij

ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Het Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) in Oisterwijk: een begrip onder kenners wereldwijd, een mythe voor het publiek.

3 november 2016
ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Waarom De Pont zo'n goed museum is

Het gaat goed met museum De Pont. Al jaren. De waardering voor collectie en exposities is hoog, bij professionals en bezoekers, zowel nationaal als internationaal.

2 augustus 2016
Waarom De Pont zo'n goed museum is

Atelierbeheerstichtingen in Brabant

In september wordt de DMT-loods gesloopt het einde van een rauw en industrieel atelierpand in Den Bosch in beheer van ABS.

27 mei 2016
Atelierbeheerstichtingen in Brabant

Achter de schermen bij theater Artemis

Femme loopt een dag mee met Erica van de Kerkhof, werkzaam voor de afdeling educatie van theater Artemis.

15 december 2015
Achter de schermen bij theater Artemis

Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Als ondernemend ontwerper neemt Naan de creatieve functies onder de loep en sprak met directeur Marianne Splint (Gemeentemuseum Helmond) en directeur Errol van de Werdt (Textielmuseum Tilburg).

18 november 2015
Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Femme loopt een dag mee met Marieke Bakker, hoofd Inspectie van philharmonie zuidnederland

13 oktober 2015
Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen', sprak één van de twee directeuren uit, toen de ander voorstelde om een zakelijk leider aan te stellen.

11 juni 2015
Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Momenteel worden in Brabant verschillende (stedelijke) gebieden herontwikkeld.

10 maart 2015
Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Een schouderklopje en een aai over je bol

Hoe zit het met de Brabantse musea en hun afhankelijkheid van vrijwilligers?

26 februari 2015
Een schouderklopje en een aai over je bol

De Pont: meer smoel aan de straat

Museum De Pont gaat verbouwen: het museum krijgt meer smoel aan de straat, en er komt een nieuwe vleugel en een groter café.

23 oktober 2014
De Pont: meer smoel aan de straat

Haagse lessen voor Brabant

Paul Cornelissen gaat van Theater Dakota naar Cultureel Centrum Jan van Besouw in Goirle. Welke Haagse lessen gaat Cornelissen hier toepassen?

8 juli 2014
Haagse lessen voor Brabant

De Vikingen in de ballenbak

Hoe wist Eindhoven Museum een wereldspeler als IKEA te strikken voor VIKEA, een project over Scandinaviërs uit het verleden?

14 mei 2014
De Vikingen in de ballenbak