Wat kan cultuureducatie op het mbo betekenen? Hoe ziet zo’n samenwerking eruit in de praktijk? Kunstloc Brabant, Pennings Foundation en het Summa College namen de proef op de som met een pilot voor mbo-studenten in Eindhoven. Studenten van de mbo 3 opleiding Hairstyling kwamen langs bij de Foundation om te praten over haar, cultuur en identiteit. “Wat betekent je haar voor jou? En wat vertel je met je haar?”
Geschreven door Marel van Andel
Het begint bij binnenkomst direct al goed: de Pennings Foundation, een presentatieplatform en kenniscentrum voor fotografie, heeft in mei en juni presentaties staan met het thema gender. Hoe dat er in de praktijk uitziet? Muren vol met foto’s van piemels. De expositie nodigt bezoekers uit om op een open en eerlijke manier stil te staan bij het thema gender. Maar als je eigenlijk nooit te maken krijgt met kunst, zoals het geval is bij deze groep studenten, dan is het vooral grappig en raar. De expositie kan dan ook op veel reacties rekenen.
Haarcultuur en identiteit
Deze expositie is niet waar de studenten voor komen. De Pennings Foundation heeft speciaal voor de groep een presentatie voorbereid over haarcultuur en identiteit, dat plaatsvindt achterin de ruimte. Ze beginnen met een gesprek. “Wat betekent je haar voor jou? Wat is het kortste haar dat je hebt gehad? Wat vertel je met je haar?” Enthousiast reageren de studenten dat hun kapsel belangrijk voor hen is, vooral om er mooi uit te zien.
Fotograaf: Deniz Fehmi Demirezen
Bantu knots en hanenkam
De Pennings Foundation vertelt verder over verschillende haarstijlen in verschillende culturen, zoals Bantu knots, die ook door zangeres Adele gedragen werden, dreadlocks, cornrows, en ook de hanenkam en mat komen voorbij. Af en toe worden de studenten even afgeleid door hun telefoon of door elkaar, maar wanneer er iets gevraagd wordt zijn ze er direct weer bij. Ze zijn het er bijvoorbeeld allemaal over eens dat Adele prima Bantu knots mag dragen. Maar ze begrijpen ook dat het gezien kan worden als culturele toe-eigening.
Om nog extra de connectie te leggen tussen kunst en haar, heeft de Pennings Foundation ook nog een aantal voorbeelden van kunstwerken opgezocht, zoals de kop en schotel van haar door Meret Oppenheimer, of een trui van mensenhaar. Daar zijn de studenten eensgezind over: het is vooral vies. “We kregen de vrijheid om een eigen invulling te geven aan deze workshop”, vertelt Julia van den Broek, werkend bij de Pennings Foundation. “We kozen voor de brug tussen haar en identiteit en cultuur.”
Een zine maken
Onderdeel van de middag is dat de studenten ook zelf aan de slaggaan. De studenten maken een eigen zine. Een klein tijdschriftje, gemaakt van een gevouwen A3 papier. Op elke pagina kunnen de studenten een hoofd van een kopieerblad plakken en daar een kunstzinnig kapsel bij maken, geknipt uit tijdschriften of zelf tekenen met stift of potlood. Ze kunnen aan de slag met thema’s zoals de toekomst, fantasie en sprookjes of natuur. “Bij ons is cultuur en fotografie het uitgangspunt, dus dat komt mooi terug in het maken van een zine, waar de studenten al knippend en plakkend een nieuw beeld creëren”, vertelt Julia.” Je merkt dat eerst even de hakken in het zand gaan als de opdracht nog niet helemaal helder is, maar nu is eigenlijk iedereen bezig.”
Fotograaf: Deniz Fehmi Demirezen
Experimenteren
“Wij zijn druk bezig met het vernieuwen van het programma rondom burgerschap, dus daarin zijn we aan het experimenteren”, zegt docent Irma Luijten. “Een onderdeel daarvan is ook om vaker naar buiten te gaan. Dat is belangrijk, omdat ze dan leren het dialoog aan te gaan, gesprekken te voeren met nieuwe mensen en aan het denken gezet te worden. De koppeling met de Pennings Foundation en burgerschap wekte dan ook onze interesse en we zijn benieuwd wat deze pilot gaat opleveren. Als we in de toekomst bijvoorbeeld gaan werken met een portfolio, kan een opdracht zoals deze zine daar een mooi onderdeel van zijn.”
Cultuur achter een kapsel
Voor de studenten is het ook nieuw. “We doen eigenlijk nooit dit soort dingen met school. We zijn een keer naar de bibliotheek geweest en hebben geleerd wat daar te doen is, maar verder zitten we gewoon op school. We hebben nog niet eerder iets met kunst en cultuur gedaan”, vertelt een van de studenten. “Het maken van een zine is niet helemaal mijn ding, maar het gesprek en de informatie vond ik leuk. Ik denk dat het belangrijk is om ook de cultuur achter kapsel te weten en die verdieping te hebben.”
Een andere student vult aan: “Ik vond het eerst een beetje gek en raar en had ook niet verwacht dat we dit zouden gaan doen. Deze opdracht zet mij wel aan het denken om breder en creatiever te denken. Op school ben je toch bezig met alleen maar haren knippen, niet met de kunst of cultuur erachter. Wij zijn simpel en direct gewend, deze opdracht gaat wat dieper.” Wat zo’n workshop precies oplevert, moet nog gaan blijken. Irma: “We gaan dit nog verder oppakken op school om nog beter uit te werken wat dit voor ons kan betekenen. Daarbij gaan we ook met de studenten in gesprek, om nog eens terug te kijken op wat ze ervan vonden.”
Fotograaf: Deniz Fehmi Demirezen
Inspiratie
Voor de Pennings Foundation heeft het in ieder geval al iets opgeleverd. Bij een kort afsluitend gesprek met de studenten vertellen ze: “We zijn bij de Pennings Foundation geïnspireerd geraakt door jullie komst. We hebben zelf veel over haar en identiteit geleerd toen we dit voor jullie aan het uitzoeken waren. Onze directeur is nu zelfs aan het kijken of we tijdens de Dutch Design Week hier iets kunnen doen met haar en bijvoorbeeld de kappers hier die hier links en rechts van dit pand gevestigd zijn.” Kort wordt daarna nog de workshop geëvalueerd, maar de studenten zitten eigenlijk nog maar met één vraag: “mogen we nog even kijken in de piemelhoek?”
Fotograaf: Deniz Fehmi Demirezen
Mbo en cultuuronderwijs
Cultuuronderwijs op het mbo is nog erg onderbelicht. Terwijl er juist veel kansen zijn om met cultuureducatie bij te dragen aan de ontwikkeling van de ruim 68.000 mbo-studenten in onze provincie. Cultuureducatie kan een essentiële rol spelen in de ontwikkeling van jongeren, door hen te helpen om hun creativiteit te ontplooien, kritisch te denken en hun plaats in de samenleving te ontdekken. Daarom is Kunstloc Brabant vier pilots gestart. Deze workshop in Eindhoven is er daar een van. Zo leert de Pennings Foundation een nieuwe doelgroep kennen en de MBO-studenten komen buiten de muren van school en in aanraking met kunst en cultuur. Eerder schreven we ook al een artikel over de pilot op het Koning Willem I College in Den Bosch.
Nieuwsgierig naar de verbinding tussen mbo en cultuureducatie?
Bekijk concrete voorbeelden van onze pilotprojecten op het mbo en inspiratie voor jouw school of gezelschap.
Lees meer over financiering voor cultuureducatie binnen het mbo .
