Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Het klinkt als een ongewone combinatie: boeren die intensief samenwerken met de creatieve sector. Toch gebeurt het, en steeds vaker. Kunstenaars, ontwerpers en boeren hebben elkaar juist heel veel te bieden. Maar wat dan precies? We spraken erover met Marjon Krol (ZLTO), Tiny Schepers (varkensboer bij de Heyde Hoeve) en Sietske Klooster (zelfstandig ontwerper en buitenpromovenda bij TU/e).

Sinds 2015 werken Brabantse boeren, ontwerpers en kunstenaars in zogenaamde FoodLabs samen aan vraagstukken op het gebied van voedseltransitie. Ze gaan hierin bijvoorbeeld aan de slag met oplossingen rond intensieve veehouderij en voedselverspilling. Marjon Krol is er vanaf het begin bij betrokken. Als projectleider markt en keten ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie) vertaalt ze maatschappelijke ontwikkelingen naar kansen voor ondernemers in de agrarische sector. “Over transitie en transitieprocessen wordt vaak wat abstract gesproken. Maar in zo’n FoodLab wordt het juist heel concreet, omdat je met mensen aan de slag gaat die de transitie moeten doormaken. De boeren zijn hoofdrolspeler in het hele traject. En de ontwerpers, de creatieve wereld, die helpen hen daarbij.”

Kunstenaar + boer

Eén van die boeren is Tiny Scheepers. Hij deed mee aan het allereerste FoodLab. Samen met vier andere varkensboeren runt hij de Heyde Hoeve. Transparantie is voor hen belangrijk. Maar daar lag nu ook juist de uitdaging: veel consumenten kennen het verhaal van het lapje vlees – dat later op hun bord ligt – niet meer. De afstand tussen burger en boer is te groot geworden. Dat het vlees van de Heyde Hoeve bijvoorbeeld veel beter houdbaar is, duurzaam wordt geproduceerd en dat het bovendien veel malser is dan veel andere varkenslapjes, is bij hen niet bekend.

Marjon Krol | Beeld door: Imara Angulo Vidal
Marjon Krol | Beeld door: Imara Angulo Vidal

Via Marjon kwam hij terecht bij FoodLabPeel. “Ik dacht toen wel: wat moet ik met een kunstenaar?” vertelt hij. Tijdens een matchmaking sessie werden boeren en kunstenaars aan elkaar voorgesteld. “De klik met kunstenaar Koen Vanmechelen was meteen heel goed”, herinnert Tiny zich. “Zijn visie op biodiversiteit en duurzaamheid paste bij die van mij. En dan heeft hij ook nog eens een netwerk waar je stil van wordt.” Marjon glimlacht: “Bij ZLTO en bij de stuurgroep landbouw innovatie Brabant stonden maatschappelijke vraagstukken natuurlijk ook op de agenda. Maar hoe creatief je zelf ook bent, merk ik, het is lastig om buiten je eigen straatje te denken. De samenwerking met een kunstenaar brengt een ander perspectief. Ze stellen andere vragen, kijken anders tegen ons werk aan. En dat is nodig om echt iets te kunnen veranderen.”

Lucy Dog

Hoe zorg ik als boer voor nog meer transparantie in mijn werk, en op welke manier toon ik vervolgens die unieke kenmerken van mijn product in de markt? Samen met KoenVanmechelen ontwikkelde Heyde Hoeve het concept voor Lucy Boar. Met onder andere een foodtruck zijn Tiny en zijn collega’s sindsdien te vinden op evenementen. “Aan de ene kant van de foodtruck staan de varkens”, legt Tiny uit. “En aan de andere kant kun je een ‘Lucy Dog’ kopen. Geproduceerd van het vlees van diezelfde varkens.” Mensen reageren heel verschillend op de truck, vertelt Tiny. Sommigen vinden het best confronterend, anderen vinden het mooi om te zien dat de varkens er zo vrij en gezond uitzien. “Uiteindelijk doet het bij iedereen iets. Ineens is die worst geen anoniem stuk vlees meer, maar een product met een geschiedenis. En dat is wat we wilden bereiken.”

Boer Tiny Scheepers | Beeld door: Imara Angulo Vidal
Boer Tiny Scheepers | Beeld door: Imara Angulo Vidal

Open einde

Aan de ene kant, blikt Tiny terug, heeft Lucy Boar al veel opgeleverd. Een goede manier om het verhaal te vertellen aan consumenten, kopers en andere ketenpartners. Toch heeft hij een kanttekening. “Ons vlees is op een andere manier geproduceerd. Met oog voor de natuur, het dier en ook gericht op malsheid en smaak. Daartegenover staat een iets hogere prijs dan mensen misschien gewend zijn. En die acceptatie is er nog niet. Ook het traject met Koen brengt nog geen extra geld in het laatje”, vertelt hij.

Om dit te laten slagen is niet alleen verandering vanuit ons als boeren nodig, maar ook vanuit de verkopers en de consument. Tiny Scheepers

Wel is hij zoveel jaar later nog steeds betrokken bij de Heyde Hoeve. “De samenwerking met Koen was prettig – we hebben nog steeds contact. Maar voor zo’n project moet je echt een lange adem hebben. Daar hebben we ons misschien wel op verkeken”, zegt hij. Als boer ben je immers ook gewoon druk met je onderneming draaiende te houden. Tiny: “Als ik het nog eens opnieuw moest doen, dan zou ik vanaf het begin af aan marktpartijen, zoals supermarkten en keurslager, bij het project betrekken. En dat zij toezeggen dat ze hun nek willen uitsteken voor ons product. Want om dit te laten slagen is niet alleen verandering vanuit ons als boeren nodig, maar ook vanuit de verkopers en de consument. Samen maken we een echte verandering mogelijk.

Sietske Klooster

Sietske Klooster is als zelfstandig ontwerper aan de TU/e verbonden. Hier doet ze ontwerpend onderzoek naar de rol van de creatieve industrie in grote veranderingen in het agrifoodsysteem. Daarvoor werkt ze samen met onder andere Agri meets Design. Haar MelkSalon, en wat ze daaruit leerde, gebruikt ze als praktijkcasus. Terugkijkend, zegt Sietske, waren de afgelopen jaren niet alleen voor de boeren maar ook voor haarzelf enorm leerzaam. “Veranderingen op het gebied van voedselproductie en de manier waarop we met voedsel omgaan, duren lang. Je moet er jaren in blijven investeren”, weet ze nu.

Sietske Klooster | foto: Imara Angulo Vidal
Sietske Klooster | foto: Imara Angulo Vidal

Bij de MelkSalon begon dat heel voorzichtig: eerst met het laten proeven van melk. Toen boeren ervan overtuigd waren dat het inderdaad anders moest, dacht ze samen met hen – in co-creatie – na over hoe het dan anders zou kunnen. Welke mogelijkheden en bedrijfsmodellen zijn er nog meer te bedenken? “Melk is een ambachtelijk product. Wat we drinken, komt onder meer tot stand door keuzes die een boer maakt. Over koeienras, soort gras, keuze voor voer en nog veel meer. Maar vaak weet de consument dat niet. Ieder pak in de supermarkt is toch hetzelfde?” Sietske vindt dat zonde. Het respect voor het product melk, voor de verfijning in smaak en voor de keuzes die de boer maakt moeten beter in beeld komen. Melk is namelijk veel meer dan het fabrieksproduct dat bij de supermarkten in de schappen staat. “Er is te weinig waardering voor wat de boer produceert. Dat komt aan de ene kant door hoe het systeem nu is ingericht: alles draait op eenvormigheid en massaproductie. Aan de andere kant is de boer het rechtstreekse contact met de consument kwijt geraakt.”

Trots op je unieke product

Met haar MelkSalon liet Sietske boeren, producenten en consumenten de smaaknuances tussen melk van verschillende boeren en koeien proeven. “In eerste instantie waren de meeste boeren ook sceptisch. Dus ik begon met schenken van melk aan hén. Na verloop van tijd zag ik dat er steeds meer boeren waren die dachten: hé, dit is mijn product. En dat ze daar ook trots op waren. Dat was mooi om te merken.” Op een bepaald moment gingen boeren zelfs door de smaak en samenstelling van de melk in gesprek over elkaars bedrijf. “Dan smaakte melk bijvoorbeeld heel licht naar hout. En dan ging het over: komt dat misschien door de houtsnippers die bij jou op de grond liggen? Ik vind dat prachtig”, vertelt Sietske. Boeren weten zo weer waar ze het voor doen. Hun unieke, natuurlijke product. Met kenmerken en eigenschappen die voortkomen uit keuzes die zij maken. En dan weet je ook beter wat je over je product wil vertellen: aan de producenten, aan supermarkten en aan consumenten. “Als je als boer de passie voelt waarmee je ooit aan het vak begon, dan kun je dat ook makkelijker overdragen aan anderen.”

Na verloop van tijd zag ik dat er steeds meer boeren waren die dachten: hé, dit is mijn product. Sietske Klooster

Het verhaal van melk

“Tussen mij en de boeren met wie ik werk klikt het vaak heel goed. We lijken op bepaalde vlakken erg op elkaar: we zijn ondernemers en we maken allebei iets. Op andere punten verschillen we juist weer enorm. Dat zorgt ervoor dat we elkaar op andere sporen kunnen zetten dan die we normaal belopen.” Wat hoopt Sietske met haar werk en onderzoek te bereiken? “Mensen weten nu vaak niet meer waar eten vandaan komt. Of hoe het geproduceerd is. We zijn zover af komen te staan van één van onze basisbehoeften. Daar wil ik iets aan doen”, besluit ze bevlogen. “En als ik daar door mijn werk iets aan kan veranderen, dan heb ik mijn doel al bereikt.”

FoodLab

FoodLab is als werkmethode ontwikkeld door Kunstloc Brabant. In samenwerking met ZLTO is de methodiek aangescherpt in de praktijk. Een FoodLab wordt ingezet rond complexe vraagstukken waarvoor innovatieve oplossingen nodig zijn. Denk bijvoorbeeld aan voedselverspilling en intensieve veehouderij. Partijen uit de agrofoodsector en de creatieve sector werken op basis van co-creatie met elkaar samen. Koppels van ontwerpers en ondernemers (verwerkers/telers) werken aan een vraagstuk. Samen ontwikkelen ze een oplossing voor het specifieke vraagstuk. De koppels werken gedurende enkele maanden intensief samen. Interesse? Neem contact op met Netty van der Kamp.

FoodLab Peel en FoodLabFood Heroes werden ondersteund door provincie Noord-Brabant met een bijdrage uit de impulsgelden.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in de innovatiegids ‘All Inclusive!’. In deze gids laat Kunstloc Brabant zien wat de kracht van kunst is bij belangrijke maatschappelijke opgaven, zoals de energietransitie, leefbaarheid in de wijken en goede zorg en welzijn. Vraag een exemplaar op, bekijk de volledige gids online of haal een exemplaar op in de LocHal in Tilburg! 

All Inclusive!

Iris van den Boezem

Freelance redacteur en tekstschrijver

Blog | Hoe vertel jij jouw verhaal?

Kunstloc Brabant biedt schrijfcursussen aan om te komen tot jouw eigen verhaal.

31 augustus 2023
Blog | Hoe vertel jij jouw verhaal?

Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Ellemijn Hendriks

In gesprek met afstuderend grafisch vormgever Ellemijn Hendriks die een drieluik maakt geïnspireerd op Jheronimus Bosch.

29 augustus 2023
Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Ellemijn Hendriks

Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Fedora Boonaert

In gesprek met afstuderend designer Fedora Boonaert die met haar werk graag verhalen uit het verleden op een diepgaande manier herverteld.

22 augustus 2023
Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Fedora Boonaert

Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Nico Ade Nicolas

In gesprek met drie veelbelovende afstudeerders van kunstacademies over hun passies, intrigerende afstudeerprojecten en toekomstplannen. We trappen af met musicus Nico Ade Nicolas.

15 augustus 2023
Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Nico Ade Nicolas

Kunstminnend West-Brabant zoekt aansluiting

Vier kunstenaars vertellen over hun mogelijkheden in de regio Bergen op Zoom.

13 juni 2023
Kunstminnend West-Brabant zoekt aansluiting

ZZP’er in de culturele sector: leren van en met elkaar

Kunstloc Brabant organiseert regelmatig workshops voor ZZP'ers in de cultuursector. MEST sprak met drie deelnemers.

12 mei 2023
ZZP’er in de culturele sector: leren van en met elkaar

De Noordentree: een passend kunstwerk voor monumentale LocHal

Op 7 februari is ‘De Noordentree’ - een ontwerp van Pien den Hollander - in de LocHal (Tilburg) onthuld.

9 februari 2023
De Noordentree: een passend kunstwerk voor monumentale LocHal

Jong kunsttalent: ‘Durf te vragen’

Noortje Haegens vertelt haar ervaringen over exposeren en zichtbaar maken van haar werk.

29 november 2022
Jong kunsttalent: ‘Durf te vragen’

Talenten halen post-hbo certificaat via TalentHub Brabant

Twaalf makers hebben een diploma behaald voor de opleidingen tot Design Consultant en Creative Consultant.

9 november 2022
Talenten halen post-hbo certificaat via TalentHub Brabant

Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

In dit artikel lichten we drie bloeiende broedplaatsen in Brabant verder uit.

12 juli 2022
Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

Nieuwe techniek in de muziek: “meer emotie en nieuw publiek”

Poppodium de Effenaar geeft met zijn programma Hybrid Music Vibes muzikanten de kans om te leren en experimenteren met nieuwe technologieën.

6 juli 2022
Nieuwe techniek in de muziek: “meer emotie en nieuw publiek”

"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Lector Bart de Zwart aan het woord over wat broedplaatsen zo bijzonder maken.

30 juni 2022
"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Brabantse designers op de Milan Design Week

Vier Brabantse ontwerpers aan het woord over hun nieuwe werk, Milaan en internationalisering.

16 juni 2022
Brabantse designers op de Milan Design Week

Brabantse atelierruimte gezocht!

Jonge kunstenaars, net afgestudeerd of pas kort aan het werk, hebben een grote behoefte aan fijne atelierruimte.

3 juni 2022
Brabantse atelierruimte gezocht!

Kunstopdracht talentontwikkeling 2022

Vijftien studenten van de opleiding ArtCoDe volgen vijf weken workshops en ontwerpen concept voor festival Kaapstad.

31 mei 2022
Kunstopdracht talentontwikkeling 2022

Bijeenkomst Kunstloc Connects | De zzp’er en de spelregels

De belangrijkste bevindingen en onderwerpen die ter tafel kwamen tijdens de netwerkbijeenkomst voor creatieve zelfstandigen in de cultuursector.

21 april 2022
Bijeenkomst Kunstloc Connects | De zzp’er en de spelregels

Signalement: drie makers en hun autonomie en eigenzinnigheid

In dit signalement drie eigenzinnige makers uit ’s-Hertogenbosch: Jameszoo, Florette Dijkstra en Bram van Helden. Over onderzoek, spel en autonomie.

7 april 2022
Signalement: drie makers en hun autonomie en eigenzinnigheid

Met je kunst op social media: verkopen, geïnspireerd worden en netwerken

Lava Hijzelaar, Steffie Storms en Daniel Arthuus vertellen over hun gebruik van social media als maker. Helpt het hen aan een podium?

21 maart 2022
Met je kunst op social media: verkopen, geïnspireerd worden en netwerken

Ondernemen in culturele sector hard nodig

Kunstenaars, zzp'ers en culturele organisaties in Brabant hebben het heel zwaar. Investeer juist nu in ondernemerschap.

25 januari 2022
Ondernemen in culturele sector hard nodig

Kunstenaars maken reizende exposities voor op scholen

Het traject (Je) Kunst in school geeft vier Brabantse makers de kans om reizende exposities te maken voor scholen. De makers aan het woord.

17 januari 2022
Kunstenaars maken reizende exposities voor op scholen

Column: U vraagt, wij draaien 

Peter Dictus, schrijver, theatermaker en artistiek en zakelijk leider bij productiehuis  Bureau Pees, over makers en werken in opdracht.

16 september 2021
Column: U vraagt, wij draaien 

Open Call Collision

Kunstenaars met expertise technologie gezocht die jongeren wijzer willen maken.

16 augustus 2021
Open Call Collision

"Muziek is de meest eerlijke, zuivere taal die ik ken"

Pianist Rogier Telderman koos voor de studie Technische Bedrijfskunde, maar pakte daarnaast een vooropleiding aan het conservatorium in Tilburg op.

7 januari 2021
"Muziek is de meest eerlijke, zuivere taal die ik ken"

Hunkeren naar de hemel; een interview met Noortje Haegens

Bredase kunstenaar Noortje Haegens fotografeerde de zonsondergang tijdens de lockdown. Nu is er een tentoonstelling en een boek: Quarantaine Uitzicht.

3 december 2020
Hunkeren naar de hemel; een interview met Noortje Haegens

Signalement: Brabantse makers in tijden van corona

Hoe gaan Brabantse makers om met de crisis? Documentalist Ton van der Linden schrijft erover in zijn maandelijkse column.

16 oktober 2020
Signalement: Brabantse makers in tijden van corona

Persoonlijke fotoseries die dichtbij het hart liggen

Door te kijken naar hun eigen familieverhaal, onderzoeken Samuel Otte, Jip van Tatenhove en Tahné Kleijn hun individuele levensvragen.

3 september 2020
Persoonlijke fotoseries die dichtbij het hart liggen

Crisis en cultureel ondernemerschap

Exposities worden afgelast en galeries sluiten hun deuren. Hoe ga je als kunstenaar te werk in tijden van crisis?

13 augustus 2020
Crisis en cultureel ondernemerschap

Boeren + creatieve sector: een gouden recept voor voedselinnovatie

Het klinkt als een ongewone combinatie: boeren die intensief samenwerken met de creatieve sector. Toch gebeurt het, en steeds vaker.

11 augustus 2020
Boeren + creatieve sector: een gouden recept voor voedselinnovatie

Afstuderen in tijden van corona: Angelina Stavela

Vanwege het coronavirus ziet afstuderen er dit jaar anders uit dan normaal. Hoe gaat dat er precies aan toe bij Brabantse academies in de kunsten?

28 juli 2020
Afstuderen in tijden van corona: Angelina Stavela

Het magazine als springplank voor ontwikkeling van en voor kunstenaars

Hoe halen Brabantse makers het beste uit hun werk op artistiek én zakelijk gebied? Drie hoofdredacteuren van magazines uit Brabant delen hun verhaal.

23 juli 2020
Het magazine als springplank voor ontwikkeling van en voor kunstenaars

Sekswerkers vragen met Human Rights Tattoo aandacht voor misstanden

Op Internationale Sekswerkersdag vraagt Human Rights Tattoo aandacht voor de discriminatie en ongelijkheid waarmee sekswerkers geconfronteerd worden.

18 juni 2020
Sekswerkers vragen met Human Rights Tattoo aandacht voor misstanden

Ontdek, speel, spiegel: nieuw kunstwerk Helmond

Kunstenaar Marieke Vromans: “Dit werk verbeeldt een stuk gereedschap met een ziel.”

16 juni 2020
Ontdek, speel, spiegel: nieuw kunstwerk Helmond

'Hyperspace' artist talk van Alexandra Crouwers

Alexandra Crouwers creëerde een hyperspace powerpoint video, met inzichten en fragmenten uit haar onderzoek in New York.

11 juni 2020
'Hyperspace' artist talk van Alexandra Crouwers

'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Er is een mooie traditie van koren en muziekverenigingen in Brabant, maar het voortbestaan hiervan is geen vanzelfsprekendheid.

16 april 2020
'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Er broedt iets in Brabant

Steeds meer kunnen Brabantse muziekmakers hun creatieve ei kwijt. Naast Tilburg bieden ook Eindhoven en Den Bosch ruimte voor deze broedplaatsen.

21 januari 2020
Er broedt iets in Brabant

Goeikes; voor, door en over Helmonders

Met fotoproject Goeikes geven Helmonders de 'gewone' bewoners van hun stad een podium.

3 december 2019
Goeikes; voor, door en over Helmonders

Urban in Brabant: 'Hongerige kids vol energie'

Geen enkel muzikaal genre heeft zich de laatste jaren zo onstuimig in Brabant gemanifesteerd als hiphop. Het is de drijfveer van 'urban'.

26 november 2019
Urban in Brabant: 'Hongerige kids vol energie'

Kunst als verbinder in Roosendaal

Cultuur Verbindt Roosendaal voert een deel van het cultuurbeleid van de gemeente uit. Wat brengen deze nieuwe kansen teweeg?

1 oktober 2019
Kunst als verbinder in Roosendaal

Dragen we in de toekomst alleen nog maar virtuele mode?

Jip ontdekte modeontwerper Amber Jae Slooten, die haar kleding volledig digitaal ontwerpt met behulp van een algoritme dat toekomstige trends kan voorspellen. Hiermee biedt Amber Jae niet alleen een scala aan mogelijkheden voor de invulling van ieders individuele identiteit, maar ook een oplossing voor het enorme kledingoverschot en vervuiling in de mode industrie. Maar hoe reëel zijn haar plannen voor de toekomst? En wat gebeurt er nu eigenlijk al op het gebied textielontwikkeling en -innovatie in Brabant? Jip ging in contact met het TextielLab en zocht het voor je uit.

24 april 2019
Dragen we in de toekomst alleen nog maar virtuele mode?

Multidisciplinair werken: de kunst van het niet willen weten

In de kunst- en cultuursector is het steeds vanzelfsprekender dat kunstenaars bij elkaar gaan kijken, van elkaar leren en samenwerken. Hoe ziet het maakproces eruit als je samenwerkt met andere kunstenaars? Jos Peters volgde de start van de samenwerking tussen Annemarieke van Peppen, impact art kunstenaar, en Michael Varekamp, trompettist.

18 december 2018
Multidisciplinair werken: de kunst van het niet willen weten

Ik, hartje, robot

Deze maand opende de expositie Robot Love in de Campina Melkfabriek in Eindhoven. Kunnen wij als mensen van robots leren wat liefde is? Robin bezocht de tentoonstelling en schreef een verslag voor Mestmag.nl.

25 september 2018
Ik, hartje, robot

De nieuwe gezichten van de campagne Brabant Cultuur

De drie Brabantse talenten zijn gekozen en zullen de komende maanden het gezicht zijn van de campagne Brabant Cultuur.

26 februari 2018
De nieuwe gezichten van de campagne Brabant Cultuur

Kleding van eigen bodem

“Als een steentje dat je in het water gooit”, zo beschrijft modeontwerpster Irma Borgsteede haar concept van Fashion Made in Holland. Het begint met een kleine rimpeling in het wateroppervlak, maar al snel wordt de cirkel groter. Samen met galeriehoudster Meggy van Houtum gaf ze eind september een voorlichtingsbijeenkomst over Fashion Made in Holland. Geïnteresseerde modeontwerpers uit het hele land kwamen hiervoor naar de Dutch Art & Design Salon in Den Bosch.

4 oktober 2017
Kleding van eigen bodem

Beroerde vergoedingen in de cultuursector: is er een alternatief?

De cultuursector betaalt vaak beroerd. En het werd de afgelopen jaren alleen maar erger.

3 januari 2017
Beroerde vergoedingen in de cultuursector: is er een alternatief?

Laten zien dat alles anders kan

Walter vraagt namens Mestmag.nl naar de successen van vormgever Pieke Bergmans.

27 november 2014
Laten zien dat alles anders kan

11 praktische tips voor de pas afgestudeerde kunstvakstudent

Deze maand is Brabant weer een hele lichting professionele makers rijker.

5 juni 2014
11 praktische tips voor de pas afgestudeerde kunstvakstudent