Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Een goed cultuurgebouw is onmisbaar, en na corona is het er weer fijn toeven.  Maar cultuurgebouwen zijn vaak ook een financiële last. De energiecrisis toont dit weer aan.   

Geschreven door: Ton van der Linden

‘Zin om je te Zien’

Van 27 tot en met 29 januari 2023 vindt het Nationaal Theaterweekend weer plaats. Traditioneel openen dat weekend veel theaters hun deuren voor slechts tien euro per persoon. Je kunt er een kijkje achter de coulissen nemen. In januari ligt de focus op ‘het ontmoetingsmoment’ in het theater. Om naar uit te kijken. 

Het is weer goed toeven in cultuurgebouwen. Zeker in iconische gebouwen. Een tentoonstelling bezoeken in het Haagse Kunstmuseum is toch ook genieten van het gebouw van Berlage. En tijdens het Rotterdamse filmfestival is het heerlijk om op het centrale plein van de Pathé bioscoop, ontworpen door Koen van Velzen, naar mensen te kijken. We gaan massaal naar het Museumdepot van Boijmans, zoals we vroeger naar het Groninger Museum gingen. En gelukkig is het iconische Evoluon in Eindhoven sinds dit jaar weer een cultuurgebouw.

Depot Boijmans Van Beuningen

Is het de investering waard?

In de discussies rondom cultuurgebouwen gaat het vaak om de keuze tussen investeren in vastgoed of in mensen, d.w.z. in programmering, exposities en onderzoek. Recent nog. In een ingezonden brief in Dagblad Trouw refereerde Arriën Molema, voorzitter van Bam! Popauteurs, beroepsvereniging voor artiesten, popmuzikanten en songwriters, eraan. Hij heeft er moeite mee dat de gemeente Utrecht miljoenen gaat uitgeven aan een nieuwe ingang van TivoliVredenburg in Utrecht. 

Als een cultuurgebouw dichtgaat vanwege renovatie, zoals bijvoorbeeld Museum Het Valkhof in Nijmegen, ontstaat er opschudding over de kosten en of die de moeite waard zijn. Naar aanleiding van de sluiting van het Nijmeegse noodlijdende museum, op 30 september jl. dichtgegaan, vraagt Bram Peters zich af of musea koste wat het kost overeind moeten worden gehouden door een gemeente en dus de belasting betalende burger. 

Stedelijk Museum Breda ging vanaf 14 november een half jaar dicht om de vloeren te vernieuwen. Bij de opening van het Graphic Design Museum in 2008 (het Stedelijk Museum Breda is nu in dat pand gehuisvest) zijn de vloeren haastig aangelegd. Er stond tijdsdruk op, omdat koningin Beatrix het museum kwam openen. Zo’n vloer doet afbreuk aan de hele presentatie, zegt directeur Dingeman Kuilman in BN De Stem. “In ons meerjarenplan hebben we rekening gehouden met de investeringen. We hebben samen met de gemeente een financieel plan gemaakt waarbij is inbegrepen dat we een half jaar lang geen inkomsten hebben.” De gemeente Breda zag dat de operatie nodig was, en toen heeft het museum besloten van die gelegenheid gebruik te maken om de vaste presentaties te vernieuwen. Het gaat daarbij om 1,2 miljoen euro voor twee nieuwe, vaste tentoonstellingen. Kuilman heeft er vertrouwen in dat de bezoekersaantallen zullen verdubbelen. In de nieuwe opzet kan het museum jaarlijks 80 tot 100.000 bezoekers trekken. 

Nieuwbouw

Maar het cultuurgebouw is ook een (financiële) last. Gemeenten moeten regelmatig inspringen met extra’s om musea, concertzalen en theaters overeind te houden. Nieuwbouw kost vaak jaren. Denk maar eens aan het jarenlang plannen maken en bediscussiëren van het nieuwe theater in ’s-Hertogenbosch (14 jaar!). Tot uiteindelijk een uitspraak van de Raad van State rust bracht. Het theater zit nu tijdelijk in de Brabanthallen, en het doet deugd om te lezen wat projectleider Peter Zwart van de bouw van het nieuwe Theater aan de Parade vertelt over wat de nieuwbouw aan mogelijkheden voor theater en publiek biedt. Hopelijk gaat het voor het Design Museum Den Bosch niet zo lang duren. Onlangs was de gehele oppositie (op Volt na) in de Bossche gemeenteraad tegen de miljoenenuitgave voor het museum. Enkele partijen vinden investeren in het museum in deze crisistijd ongepast. 

Culturele bouwprojecten zijn kwetsbaar, vooral nu. Het Utrechtse project De Machinerie,een hotspot voor film– en beeldcultuur, een plan uit 2019, werd in oktober door de betrokken partners afgeblazen vanwege “wereldwijde crises en de gevolgen daarvan voor de investeringen en begrotingen voor alle betrokken partijen.” En dat terwijl de Utrechtse gemeenteraad bereid was er 3,55 miljoen euro in te investeren.  

Opmerkelijk was het initiatief in Oss. Tijdens het maken van nieuwbouwplannen voor het verouderde theater De Lievekamp kreeg directeur Coen Bais een tip van architectenbureau Cepezed in Delft. Het Zuiderstrandtheater in Scheveningen was te koop.  Op 7 juli ging de gemeenteraad unaniem akkoord. De gemeente Oss betaalt 1.173.000 euro aan de gemeente Den Haag. De kosten voor de demontage, remontage, het vervoer en de opslag komen voor rekening van de gemeente Oss. Al eerder was gebleken dat het precies op de beoogde locatie paste.  

De case study, die architect en onderzoeker Leo van Oorschot onlangs publiceerde over Amare in Den Haag, geeft een goed inzicht in de processen, die er spelen rond de totstandkoming van een nieuw cultuurgebouw. De titel is veelzeggend: Amare: stuiterbal tussen ambitie, politiek, belangen en bevolking. 

De noodzaak van verduurzaming

Theaters, bioscopen, concertzalen, musea bleven leeg in de coronaperiode en sinds enige maanden was er de dreiging dat ze op slot gaan vanwege de oplopende energiekosten. Ook Het Muziekgebouw Eindhoven, jarenlang financieel een zorgenkind, heeft problemen met de energiecrisis. De nieuwe directeur Edo Righini gelooft dat de weg uit het financiële dal eindelijk is gevonden. "Vorig jaar was een overgangsjaar. De stappen die we gezet hebben, beginnen vruchten af te werpen", zei hij juli jl. tegen het Eindhovens Dagblad. De kaartverkoop stijgt. Het Muziekgebouw is bovendien begonnen om personeel in vaste dienst te nemen om kosten te drukken. Hij stipt wel zijn zorgen over de energierekening aan. Maar de directeur verwacht dat de tekorten van het Muziekgebouw binnen vijf jaar weg kunnen zijn.

In november jl. blijkt, uit een gesprek met Righini met het Eindhovens Dagblad, dat het aantal bezoekers toeneemt. Hij let scherp op de kosten, maar het wegpoetsen van het miljoenentekort zoals de Eindhovense politiek wil, is in de gegeven omstandigheden echt te veel gevraagd. Sterker nog: Righini voorspelt dat extra steun nodig is. De energierekening dreigt namelijk te verviervoudigen tot meer dan 1 miljoen euro, ondanks een trits van maatregelen. Een extra complicatie is het gebouw, zo blijkt. Het Muziekgebouw zit tot 2032 gevangen in een duur pand. De huur is enorm en er is dertig jaar weinig veranderd. Eigenaar is vastgoedinvesteerder CBRE en de gemeente huurt de ruimte van het Muziekgebouw. Het gebouw kan veel duurzamer en Righini zegt dat ideeën daarover naar de gemeente zijn gestuurd. “De gemeente heeft ons gevraagd hoe duur het zou zijn om het gebouw te verduurzamen. Ik hoop dat het lukt.” In oktober heeft de gemeente Eindhoven overigens steun aan de Eindhovense cultuurinstellingen toegezegd aangaande hun energierekening.

 

het Tongerlohuys Roosendaal

Anders gaat het in Roosendaal. Daar hebben de gemeente en Theater De Kring het plan om het theater te vergroenen. Roosendaal heeft in haar klimaatadaptatievisie ‘Roosendaal Natuurstad’ haar ambities vastgelegd om in 2050 klimaatadaptief te zijn. De gemeente Roosendaal investeert in de vergroening van het gebied tussen het Tongerlohuys, schouwburg De Kring en het Koetshuis: Stadstuin Van Hasselt. De provincie Noord-Brabant draagt hier financieel aan bij. De gevels van het pand van De Kring worden ingezet voor vergroening, het opwekken van thermische energie en de daken voor het opwekken van elektrische energie. Er kan 2,5 keer zo veel thermische energie worden opgewekt dan Theater de Kring zelf nodig heeft. De extra opgewekte energie wil men opslaan en delen met andere pandeigenaren in de omgeving. Ook De Kring vreest de gevolgen van de stijgende energiekosten. Voor De Kring gaat de rekening volgend jaar van 1 ton naar minimaal 4 ton.

Energiecrisis

Voor meer berichten over de energiecrisis, verwijzen we graag naar deze zoekopdracht op de Trends en Ontwikkelingen pagina van Kunstloc Brabant.

T&O - energiecrisis

Culturele instellingen

Kunstloc Brabant adviseert bij provinciale regeling Versterken cultureel ondernemerschap

De provincie stelt €200.000 beschikbaar aan makers en culturele organisaties om hun zakelijke vaardigheden te ontwikkelen.

20 november 2024
Kunstloc Brabant adviseert bij provinciale regeling Versterken cultureel ondernemerschap

Kansen en uitdagingen voor jonge ontwerpers: zelfvertrouwen en grip op werkproces

Wat kunnen we doen aan te veel stress in het creatieve proces?

11 november 2024
Kansen en uitdagingen voor jonge ontwerpers: zelfvertrouwen en grip op werkproces

Inspiratie-artikelen rondom actuele thema's uit de cultuursector

Kunstloc Brabant richt spotlight op Brabantse voorbeelden uit kunst- en cultuursector die tot de verbeelding spreken.

27 augustus 2024
Inspiratie-artikelen rondom actuele thema's uit de cultuursector

Theaters financieel toegankelijk houden voor iedereen

Succesvolle initiatieven in Brabant verlagen financiële drempels voor het bezoeken van theater.

4 juni 2024
Theaters financieel toegankelijk houden voor iedereen

De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Stedelijk Museum Breda, de gemeente en Breda Marketing vertellen samen het verhaal van de familie (Oranje-)Nassau.

12 maart 2024
De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Club Zien laat alle vmbo-leerlingen in Brabant met educatief aanbod kennis maken met musea.

5 maart 2024
Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Over een nieuwe museumdefinitie in tijden van bezuinigingen en een veranderend politiek klimaat.

1 februari 2024
Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Kijk mee met organisatie De Vrolijkheid, wat kunstworkshops betekenen voor kinderen en jongeren in een azc!

17 oktober 2023
Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Verminder je ecologische voetafdruk

Wil je jouw culturele organisatie verduurzamen? Met deze infographic kun je direct zien waar je kunt beginnen.

10 oktober 2023
Verminder je ecologische voetafdruk

Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Hoe gaan Brabantse poppodia om met kostenstijgingen?

3 oktober 2023
Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Marieke Wiegel, directeur van de Grote Kerk Breda, reflecteert op de nieuwe plek die de Grote Kerk Breda in het culturele landschap inneemt.

11 september 2023
Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Werken met publieksdata in de culturele sector kan best ingewikkeld zijn. Theater De Schalm deelt haar ervaring.

18 juli 2023
Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Binnen de Fair Practice Code staat de eerlijke vergoeding van kunstenaars en creatieven centraal: een onderwerp dat veel stof doet opwaaien.

11 juli 2023
Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Evelien blogt over de drempels die ze zelf als 15-jarige voelde toen ze mee wilde doen aan een musical.

9 februari 2023
Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

De Hall of Fame in Tilburg is na een flinke verbouwing klaar voor de heropening.

20 december 2022
Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Hoe groot is de impact van de stijgende energiekosten bij Brabantse culturele instellingen, en op welke manier proberen zij de sterk gestegen prijzen het hoofd te bieden?

13 december 2022
Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

PLAN Talentontwikkeling Brabant heeft er een nieuwe partner bij: De Verkadefabriek in Den Bosch.

8 december 2022
Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Documentalist Ton van der Linden schrijft over de onmisbare, maar financieel lastige positie van cultuurgebouwen.

6 december 2022
Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

In dit artikel lichten we drie bloeiende broedplaatsen in Brabant verder uit.

12 juli 2022
Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Lector Bart de Zwart aan het woord over wat broedplaatsen zo bijzonder maken.

30 juni 2022
"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

De theaters kampen met een lagere bezetting dan vóór de pandemie. Geldt dat ook voor de theaters in Brabant? En hoe kijken zij naar de toekomst?

19 mei 2022
Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Hoe vinden jonge talenten de weg naar de spotlights? Het Noordbrabants Museum, Music Hub Brabant en Sarah Neutkens en Jesse Fischer aan het woord.

5 april 2022
Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Lessen van leiders in de cultuursector

LinC is een programma voor professionals in de cultuursector die willen groeien in hun zakelijk leiderschap. Drie deelnemers vertellen er meer over.

31 maart 2022
Lessen van leiders in de cultuursector

‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Willem Twee, poppodium 013, T*Agency en Schouwburg Concertzaal Tilburg over diversiteit en inclusie in de culturele sector. Hoe staat het ervoor?

15 maart 2022
‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

Brabantse orkesten en koren werken aan verjonging en vernieuwing. Brabant Koor, philharmonie zuidnederland en Kamerata Zuid delen hun ervaringen.

8 februari 2022
Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

De geheime werking van een Artist-in-Residence

Een Vlaamse schuur of een industriële locatie. Kunstenaars zijn altijd op zoek naar een inspirerende omgeving, die vinden ze in Artist-in-Residence.

1 december 2021
De geheime werking van een Artist-in-Residence

Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Het Noordbrabants Museum en Design Museum Den Bosch werken aan nieuw educatief aanbod voor vmbo-leerlingen. Leerlingen geven hun mening in de musea.

25 november 2021
Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe behouden Brabantse steden hun culturele, creatieve broedplaatsen? Electron, Sectie-C en Willem Twee muziek en beeldende kunst over hun broedplek.

28 september 2021
Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

De magie van een theaterbezoek behouden én zorgen voor een veilige omgeving; voor die uitdaging staan theaters en andere culturele instellingen.

28 mei 2020
Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Er is een mooie traditie van koren en muziekverenigingen in Brabant, maar het voortbestaan hiervan is geen vanzelfsprekendheid.

16 april 2020
'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

Bij co-creatie stellen culturele instellingen participatie centraal. Wat gebeurt als er musea (basis)scholen meer betrekken bij hun programma?

6 maart 2019
Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

Dit jaar kregen instellingen voor amateurkunst, naast instellingen in de professionele kunst, voor het eerst een provinciale subsidie voor 4 jaar, in plaats van per jaar. Negentien instellingen in de amateurkunst zagen hun subsidieverzoek gehonoreerd. Ook binnen de professionele kunsten zijn nieuwkomers te ontdekken in de subsidieregeling hedendaagse cultuur. Mestmag.nl vroeg naar de plannen van de nieuwkomers.

22 december 2017
De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Een zes meter hoge sculptuur van de wereldberoemde Anish Kapoor werd onthuld, ter ere van het 25-jarig jubileum van De Pont. Lees hoe dit ontstond.

19 september 2017
“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Maartje sprak Textielmuseumdirecteur Errol van de Werdt en marketeer Sophie Knottnerus over de in 2017 gewonnen Museumprijs.

20 juni 2017
Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

Een provinciaal museum en een groot landelijk museum gaan vijf jaar lang samenwerken. Het TextielMuseum in Tilburg en het Rijksmuseum in Amsterdam tekenden hiervoor.

14 maart 2017
Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

De traditionele kunstkaders voorbij

In samenwerking met Steven ten Thije en Diana Franssen (curatoren van het Van Abbemuseum in Eindhoven) is de basis gelegd voor een innovatief kunstproject tussen het kunstenaarsinitiatief en kunstmusea: Club Solo.

23 februari 2017
De traditionele kunstkaders voorbij

ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Het Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) in Oisterwijk: een begrip onder kenners wereldwijd, een mythe voor het publiek.

3 november 2016
ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Waarom De Pont zo'n goed museum is

Het gaat goed met museum De Pont. Al jaren. De waardering voor collectie en exposities is hoog, bij professionals en bezoekers, zowel nationaal als internationaal.

2 augustus 2016
Waarom De Pont zo'n goed museum is

Atelierbeheerstichtingen in Brabant

In september wordt de DMT-loods gesloopt het einde van een rauw en industrieel atelierpand in Den Bosch in beheer van ABS.

27 mei 2016
Atelierbeheerstichtingen in Brabant

Achter de schermen bij theater Artemis

Femme loopt een dag mee met Erica van de Kerkhof, werkzaam voor de afdeling educatie van theater Artemis.

15 december 2015
Achter de schermen bij theater Artemis

Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Als ondernemend ontwerper neemt Naan de creatieve functies onder de loep en sprak met directeur Marianne Splint (Gemeentemuseum Helmond) en directeur Errol van de Werdt (Textielmuseum Tilburg).

18 november 2015
Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Femme loopt een dag mee met Marieke Bakker, hoofd Inspectie van philharmonie zuidnederland

13 oktober 2015
Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen', sprak één van de twee directeuren uit, toen de ander voorstelde om een zakelijk leider aan te stellen.

11 juni 2015
Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Momenteel worden in Brabant verschillende (stedelijke) gebieden herontwikkeld.

10 maart 2015
Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Een schouderklopje en een aai over je bol

Hoe zit het met de Brabantse musea en hun afhankelijkheid van vrijwilligers?

26 februari 2015
Een schouderklopje en een aai over je bol

De Pont: meer smoel aan de straat

Museum De Pont gaat verbouwen: het museum krijgt meer smoel aan de straat, en er komt een nieuwe vleugel en een groter café.

23 oktober 2014
De Pont: meer smoel aan de straat

Haagse lessen voor Brabant

Paul Cornelissen gaat van Theater Dakota naar Cultureel Centrum Jan van Besouw in Goirle. Welke Haagse lessen gaat Cornelissen hier toepassen?

8 juli 2014
Haagse lessen voor Brabant

De Vikingen in de ballenbak

Hoe wist Eindhoven Museum een wereldspeler als IKEA te strikken voor VIKEA, een project over Scandinaviërs uit het verleden?

14 mei 2014
De Vikingen in de ballenbak