2025 was een bewogen jaar voor de culturele sector. Nieuwe technologie bood kansen, maar bracht ook vragen met zich mee. Politieke ontwikkelingen vroegen om actie. En maatschappelijke spanningen raakten de kunst en cultuursector. Wat viel op? Hoe speelde Kunstloc Brabant in op de actualiteiten? In deze culturele terugblik nemen we je mee langs de meest opvallende thema's, elk verbeeld door de interpretatie van een maker.
AI en digitale transformatie
Als we het over een van dé thema's hebben van 2025, kan AI of digitale transformatie natuurlijk niet ontbreken. Bijna alle sectoren veranderen: van fysiek naar digitaal of een mix van beide. Dat noemen we digitale transformatie.
We zien dat AI steeds meer taken uitvoert die normaal menselijke intelligentie nodig hebben. Denk aan een chatbot die bezoekersvragen beantwoordt, een tool die kunstenaars helpt met ideeën of een systeem dat foto's automatisch kan ordenen.
Dit geeft de culturele sector veel kansen. AI-tools bieden nieuwe creatieve mogelijkheden. Door het gebruik van publieksdata heb je meer inzicht in je (nieuwe) doelgroepen en kun je hen beter bereiken. CRM-systemen maken het eenvoudiger om contacten te beheren.
Tegelijkertijd leeft er onzekerheid: wat betekent deze technologie voor de menselijke maat? Hoe behouden we authenticiteit? En wat gebeurt er met traditionele vaardigheden?
Kunstloc Brabant dook in deze ontwikkeling, deelde kennis, organiseerde trainingen en bouwde aan een community. Dat deden we samen met DEN en culturele organisaties uit Brabant.
Illustratie door Daan van Bommel
“Met dit beeld onderzoek ik de spanning tussen technologische efficiëntie en menselijkheid. Technologie laat mijn werk razendsnel ontstaan, maar haalt tijd, contact, experiment, toeval en foutjes weg. Elementen die juist waarde en menselijkheid geven aan mijn werk. Laten we techniek niet te veel voor ons denken, en in hoeverre bepaalt data de waarde van kunst?”
- Daan van Bommel
Lobbyen voor cultuurbeleid
Het kabinet viel in 2025. Cultuur was geen hoofdonderwerp in de verkiezingscampagne. Vanaf september trok de culturele sector zelf aan de bel om cultuur op de politieke agenda te krijgen.
Met de gemeenteraadsverkiezingen van 18 maart 2026 in het verschiet, richt de culturele sector zich ook op lokale politiek. De lokale lobby is belangrijk. Want juist op gemeentelijk niveau worden concrete beslissingen genomen over cultuurbeleid. Die beslissingen hebben rechtstreeks impact op makers en culturele instellingen.
De reden voor Kunstloc Brabant om lobbyochtenden te organiseren en kennis en inspiratie te delen over succesvol lobbyen voor gemeentelijk cultuurbeleid.
Illustratie door Katinka Feijs
“Kunstloc vroeg mij een illustratie te maken rond verkiezingen en lobbyen voor cultuur. Dit thema raakt me, omdat onze samenleving niet zonder kunst kan. En toch staat cultuur vaak onderaan de agenda. Met dit beeld roep ik op om actief te stemmen vóór een rijke, diverse cultuursector, zowel landelijk als lokaal.”
- Katinka Feijs
De impact van kunst en cultuur
De vraag naar de maatschappelijke waarde van kunst en cultuur stond in 2025 centraal. Het concept 'impact' werd daarbij breed opgevat: het gaat niet alleen om meetbare resultaten, maar ook om de maatschappelijke en economische bijdrage die de sector levert.
Wetenschappelijk onderzoek bevestigt wat velen in de praktijk al ervaren: kunst en cultuur hebben een positieve invloed op de mentale en fysieke gezondheid van mensen. Cultuur blijkt bovendien een krachtige verbinder die eenzaamheid helpt tegengaan, saamhorigheid creëert en maatschappelijke veerkracht versterkt. Denk aan de bewezen positieve effecten van samen zingen.
De sector werkt hard aan het meetbaar maken van deze impact. Initiatieven zoals de Impact Tiendaagse Kunst & Cultuur en het project 'Beyond Applause' voor de podiumkunsten helpen inzichtelijk te maken wat maatschappelijke waarde van cultuur is. Instrumenten zoals de landelijke en provinciale cultuurmonitoren ondersteunen beleidsmakers bij het verankeren van cultuur in beleid.
Kunstloc publiceerde meerdere verhalen over de impact van kunst. Kunst zorgt voor verbinding en helpt tegen eenzaamheid. Daarnaast verbond Kunstloc zich aan het Europese Culture and Health Platform. Tenslotte deelden wij tips uit onze eigen praktijk over impactmeten.
Illustratie door Afan Zeng
“Geïnspireerd door Escher creëerde ik een museum over onmogelijke constructies. Het herbergt diverse kunstwerken die cultuur, geschiedenis en kennis vertegenwoordigen. Bezoekers kunnen deze meeslepende ruimte verkennen en een krachtige creatieve dialoog ervaren.”
- Afan Zeng
Artistieke vrijheid
De artistieke vrijheid stond in 2025 onder druk. Polarisatie in de politiek en samenleving leidde tot toenemende onveiligheid in de culturele sector. De rol van culturele instellingen als vrijplaatsen en plekken voor vrije expressie werd bedreigd. Verschillende controverses maakten dit pijnlijk zichtbaar.
Nationaal en internationaal waren er spanningen. De Gaza-oorlog verdeelde de sector diep: meer dan 600 culturele instellingen en 1900 kunstenaars boycotten Israël, terwijl anderen juist pleitten voor dialoog en samenwerking. De Bob Vylan-controverse leidde tot heftige debatten over de grenzen van vrije meningsuiting, waarbij verschillende podia uiteenlopende posities innamen. De pogingen van de regering Trump om Amerikaanse culturele instituten zoals het Smithsonian en het Kennedy Center te controleren met eisen voor patriottisme en een verbod op 'gender-ideologie' werden door Nederlandse musea en experts met grote zorgen gevolgd.
In Nederland benadrukte minister Moes van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap dat gesprekken essentieel zijn. Het Paradisodebat, met dit jaar als thema 'Under pressure', was zo'n plek waar de sector met de politiek in gesprek ging. Kunsten ’92 vindt dat podia als belangrijke vrijplaatsen verdedigd moeten worden. Als reactie op deze ontwikkelingen startte de Raad voor Cultuur een adviestraject over artistieke vrijheid.
Kunstloc Brabant liet zien wat de uitwerking is op jeugdtheatergezelschappen.
Collage door Chantal Rens
“Zoals een Shinto-heiligdom de leegte bezielt, onthult dit werk zijn kern in het onverklaarbare. De ansichtkaart verrast zichzelf in nieuwe context, bevrijd van clichés. Het samengestelde beeld nodigt uit tot ontvankelijke waarneming waar betekenis langzaam ontstaat en zich blijft ontvouwen voor wie durft te vertragen.”
- Chantal Rens
NYT, analoge collage, samengesteld uit ansichtkaarten, 2025, 11 x 11 cm
De financiële situatie van makers
De financiële kwetsbaarheid van makers stond in 2025 wederom in de schijnwerpers. Een enquête van Platform ACCT bevestigde wederom: makers hebben structurele problemen rond te komen.
Fair pay betalen werd voor het eerst verplicht gesteld bij rijkssubsidies. Het Fonds Podiumkunsten maakte later in het jaar bekend dat zij extra geld ontvangen voor eerlijke betaling. Een deel hiervan wordt specifiek ingezet voor betere betaling van popartiesten. Want de definitieve rapportage van de Fair Pay Pilot legde grote ongelijkheid bloot onder popartiesten. Vooral opkomende muzikanten voelen financiële druk.
Nieuwe wetgeving zorgde ondertussen voor onrust. Veel makers werken als zzp'er en werden geconfronteerd met het voorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV). Daarnaast leidde de onduidelijkheid rond de VBAR-wetgeving tot zorgen over schijnzelfstandigheid. Wel kwam er een motie om te voorkomen dat boetes worden afgewenteld op makers.
Hoe pakken makers hun financiën zelf aan? Wat is een eerlijk inkomen? Kunstloc deelde de reeks 'Kijkje in het kasboek van', waarin drie makers openheid gaven over hun financiële situatie. Hoe komen ze rond en hoe organiseren ze dat?
Illustratie door Cheyenne Goudswaard
"In mijn werk gebruik ik expressieve personages met overdreven lichaamshoudingen. Voor dit thema combineer ik hen met geld: ze trekken eraan, klimmen omhoog en worstelen om meer te verdienen. Dit verbeeldt de strijd van creatieve makers, met bovenaan een figuur die vleugels vormt als symbool voor hun dromen, ambitie en het verlangen om meer te verdienen."
- Cheyenne Goudswaard
Cultuureducatie in het mbo
Minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) nam een belangrijke beslissing: de MBO Cultuurkaart wordt structureel. Dat betekent dat mbo-studenten voortaan kunnen meedoen aan culturele activiteiten, zoals een bezoek aan theater, concert of museum. De minister wil dat cultuurprogramma's beter aansluiten bij het onderwijs. Ook wil hij onderzoeken hoe cultuur een vaste plek kan krijgen op mbo-scholen. Dit past bij de start van een nieuwe periode van Cultuureducatie met Kwaliteit in 2025, waarin het mbo meer ruimte krijgt. Tegelijkertijd groeide het besef dat cultuureducatie in het mbo een andere aanpak vraagt.
Kunstloc Brabant zette zich in 2025 actief in voor het mbo en voerde vier pilotprojecten uit. We onderzochten wat mbo-scholen nodig hebben en welke problemen ze tegenkomen. Ook keken we welk cultuuraanbod er al is en welke nieuwe mogelijkheden er zijn. Dit leverde praktische tips op waarmee scholen zelf aan de slag kunnen. Projectleider Deniz Fehmi Demirezen schreef hierover een artikel in het Eindhovens Dagblad. Hij pleitte daarin voor meer aandacht voor cultuur op het mbo.
Illustratie door Jesse Ceelen
"In de illustratie staan mbo-studenten centraal die ieder op hun eigen manier met cultuur bezig zijn. De vlakken verwijzen speels naar de cultuurkaart en symboliseren het denken buiten vaste kaders. Cultuureducatie biedt jongeren de kans hun blik te verruimen, zichzelf te ontdekken en hun talenten te laten groeien."
- Jesse Ceelen
Meer weten over het laatste cultuurnieuws?
Neem contact met ons op.
