Publiekswerking & impulsgelden
Inclusiviteit en diversiteit zijn belangrijke en actuele thema’s in de kunst- en cultuursector. Dat is niet zo gek, cultuur is van iedereen en iedereen moet kunnen deelnemen. Het gaat ook over jou, dat is de boodschap. Die tendens zien we ook terug in de aanvragen voor het impulsgeldenprogramma. Culturele organisaties gebruiken de subsidie steeds vaker om nieuwe doelgroepen duurzaam aan zich te verbinden. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van nieuwe initiatieven of door het bestaande aanbod toegankelijker te maken. In dit artikel lichten we drie projecten uit waarbij impulsgelden worden ingezet ten behoeve van publiekswerking: Theater van de Stad, Krakers en Wij zijn 13.
artikel door Iris van den Boezem, foto door Lambert de Jong
Iedere Brabander uitnodigen zich creatief te ontwikkelen
Laten we eerst eens beginnen over de waarde van inclusiviteit voor onze provincie. Wist je dat maar liefst 93% van de Brabanders culturele activiteiten bezoekt? Ruim 60% doet zelf aan cultuurbeoefening en ruim een derde van onze provinciegenoten is vrijwilliger in de sector. Deze klinkende cijfers komen van onderzoeksmonitor Waarde van Cultuur (een onderzoek dat Kunstloc Brabant in samenwerking met PON/Telos, de Boekmanstichting en Pyrrhula Research Consultants iedere twee jaar uitvoert) en ze laten heel goed de betrokkenheid van Brabanders bij de cultuursector zien. Het toont aan: cultuur is van en voor iedereen.
Maar wie is ‘de Brabander’ dan? Er bestaat geen mal waar iedereen in past. Gelukkig maar. We verwelkomen steeds meer nieuwe doelgroepen: jonge generaties, vluchtelingen die zich in onze provincie vestigen en mensen vanuit steeds diversere achtergronden. Ook bestaande doelgroepen veranderen. Wil je als kunst- en cultuursector relevant blijven en aansluiting blijven vinden met je bestaande en potentiële publiek, dan vraagt dat om flexibiliteit en een andere aanpak.
Publiekswerking biedt zo’n aanpak. Publiekswerking helpt culturele instellingen namelijk om haar aanbod actief te verbinden aan bestaande doelgroepen en/of nieuwe doelgroepen die minder snel of misschien zelfs helemaal niet deelnemen aan kunst en cultuur. Publiekswerking werkt door op alle lagen van een organisatie, van educatie en programmering tot marketing en communicatie. Zo draagt deze aanpak bij aan een inclusieve cultuursector waarbinnen iedere Brabander zich uitgenodigd voelt als publiek en zichzelf creatief en cultureel kan en durft te ontwikkelen. Dat zien en voelen makers en culturele organisaties in onze provincie ook. Steeds vaker ontstaan er in onze provincie pilots en projecten die hiermee experimenteren. Het provinciale impulsgeldenprogramma biedt Brabantse makers en organisaties hier de ruimte voor. Hieronder lees je over drie inspirerende Brabantse voorbeeldprojecten op dit vlak.
De Lievekamp - Theater van de Stad
In 2016 en 2017, toen de economie weer wat aantrok, bedachten Coen Bais (in die tijd net de nieuwe directeur van De Lievekamp) en Lobke van der Sanden een plan. Oss is een arbeidersstad en kent heel wat kwetsbare doelgroepen die het theater tot dan toe niet bereikte. Daar wilden Coen en Lobke verandering in brengen. Naast gastprogrammeurs uit verschillende doelgroepen uit de stad, geeft het theater ook het podium aan mensen die normaal nooit op het podium zouden staan. Met behulp van de impulsgelden ging De Lievekamp een duurzame samenwerking aan met welzijnsorganisaties en doet het een waardevol beroep op externe expertise. Zo is er een samenwerking met het Verdihuis, crisisopvang en woonbegeleiding, en met ouderenzorg. Tijdens onze Werkconferentie Amateurkunst in november vorig jaar vertelde Lobke over de samenwerking met onder andere het Verdihuis: “Iedereen speelt een rol, vertelt zijn of haar eigen verhaal op een manier die het beste past. Zoals een dame met borderline en allerlei andere heftige zaken achter de rug. Haar grote passie is zingen, en bij ons stond ze werkelijk te stralen op het podium.”
Lobke van der Sanden, stadsprogrammeur bij Theater van de Stad:
“Met Theater van de Stad maken we het theater toegankelijk voor iedereen, zonder daarbij te bezuinigen op de kwaliteit van de ondersteuning. Dankzij de subsidiebijdrage uit het impulsgeldenprogramma hebben we deze nieuwe programmalijn kunnen opzetten. Ondertussen hebben we in 2,5 jaar tijd 122 producties gerealiseerd met 2.050 deelnemers en 10.796 bezoekers. Met Theater van de Stad heeft ons theater een toegankelijker en laagdrempeliger imago gekregen binnen alle lagen van de lokale samenleving en is er meer sympathie voor de podiumkunsten in het algemeen. Dat zien we onder andere doordat we nieuwe bezoekers ontvangen bij onze Theater van de Stad-producties en doordat deze bezoekers ook vaker terugkeren naar producties van Theater van de Stad. Daarnaast is door deze programmalijn het denken over cultuurparticipatie en -beleving in onze eigen organisatie veranderd. Er is een inclusievere denkwijze ontstaan over het ontvangen van zowel makers als publiek in ons theater.”
Evelien Nelemans-Wouters, programmaleider Versterken Culturele Sector bij Kunstloc Brabant:
“Er is nu landelijk veel aandacht voor de samenwerking tussen het sociaal domein en cultuur. Theater van de Stad is een goed voorbeeld van hoe deze twee domeinen samen kunnen werken. Door de impulsgelden kon dit project opstarten. Theater is bij De Lievekamp nu echt voor iedereen. Een mooie prestatie! Als adviseur kijk ik nu mee naar mogelijkheden voor vervolgfinanciering. Bijvoorbeeld via het Fonds voor Cultuurparticipatie. Zo kan de Lievekamp haar goede ontwikkeling doorzetten, uitbreiden en delen met andere theaters.”
De Nieuwe Vorst - Krakers
Theater De Nieuwe Vorst heeft een belangrijke rol in onze provincie. Het is een plek voor makers én voor publiek. Het is een broedplaats voor jonge talenten en het theater vernieuwt haar programmering voortdurend. De Nieuwe Vorst programmeert regelmatig voorstellingen van nieuwe makers, die passen bij een nieuwe, jonge generatie. Maar die generatie is niet zo gewend om naar het theater te gaan, merken ze. Met behulp van de impulsgelden doet De Nieuwe Vorst onderzoek naar hoe je een jonge doelgroep naar het theater trekt. Daarbij zetten ze expliciet in op één groep: de zogenaamde Jonge Digitalen. Dit zijn jonge mensen uit de stad van 18 tot 30 jaar, ofwel: studenten en starters. Om deze jonge doelgroep aan het theater te verbinden, zijn er twee publiekswerkers aangenomen. Met een divers team van ongeveer acht 'Jonge Digitalen' gaan de publiekswerkers op onderzoek uit. Dit team bedenkt bijvoorbeeld nieuwe theatervormen en culturele publieksactiviteiten, waarmee ze hun achterban wél naar het theater krijgen.
Amber Dijs, publiekswerker bij de Nieuwe Vorst
“Met Krakers, zoals we deze lijn hebben genoemd, maken we programma voor én met verschillende Tilburgers. Wij zoeken Krakers die Theater De Nieuwe Vorst met ons kraken! Eind maart ging onze oproep de deur uit. Mooi om te zien dat heel veel Tilburgers met wilde ideeën zich hebben gemeld. De impulsgelden geven ons de mogelijkheid om dit project op te starten, te onderzoeken wat werkt en wat niet werkt door de komende twee jaar De Nieuwe Vorst veelvuldig te Kraken en de Krakers op te leiden tot programmamakers. Na deze twee jaar zijn deze Krakers een niet meer weg te denken onderdeel van de programmering van De Nieuwe Vorst. Dan trekken we, met name onder mensen van tussen de 18 en 30 jaar, een nog breder publiek aan dan dat we nu al doen.”
Teun van Irsel, projectleider werkgroep publiekswerking Regioprofiel BrabantStad
“Het project van De Nieuwe Vorst is interessant, omdat de beoogde doelgroep, de Jonge Digitalen, is geselecteerd op basis van gedegen publieksonderzoek. Deze datagedreven aanpak voor publiekswerking faciliteren we ook binnen het Regioprofiel Cultuur BrabantStad. Wat dit traject ook interessant maakt, is dat De Nieuwe Vorst als vlakkevloertheater een sterk autonoom, artistiek profiel heeft. De programmeur bewaakt dat profiel. Wat gebeurt daarmee als onder begeleiding van de publiekwerkers een nieuw publiek betrokken wordt bij de programmering? Een leerzaam experiment waar ik heel benieuwd naar ben. Het is belangrijk voor Brabant, omdat De Nieuwe Vorst hierdoor kennis opdoet over het aan- en betrekken van jonge doelgroepen. Zij spelen daarmee een voortrekkersrol.”
Poppodium 013 - Wij zijn 13
Poppodium 013 trok in 2018 een recordaantal bezoekers van ruim 370.000. Mooi, zou je zeggen. Toch betekent dit niet dat de concertzaal op haar lauweren kan rusten en is het podium continu op zoek naar nieuwe manieren om haar publiek te vernieuwen en te verjongen. Maar wat wil dat jonge publiek? Om dat te onderzoeken verbindt het poppodium een jonge doelgroep al vroeg aan haar organisatie. Onder de noemer ‘Wij zijn 13’ organiseert 013 jaarlijks een uniek, terugkerend festival voor dertienjarigen. ’Wij zijn 13’ is een evenement waar jonge bezoekers zonder ouders kennismaken met popcultuur en met de meerwaarde van een concert. Live muziek biedt een heel andere ervaring dan muziek luisteren via bijvoorbeeld Spotify of YouTube. Maar dat weet je alleen als je het meemaakt.
Het festival is bedoeld voor jongeren die dat jaar 13 zijn, 13 waren of 13 worden. Het evenement wordt ook georganiseerd vóór en dóór deze jongeren. Zogenaamde #festivalbosses zijn nauw betrokken bij de organisatie van het festival. 013 werft deze jongeren in samenwerking met scholen en met de maatschappelijke jongerenorganisatie R-Newt uit Tilburg. Dat zorgt voor een diverse groep #festivalbosses. Met de kennis en ervaring die 013 zo opdoet, kan het poppodium de rest van het jaar ook weer meer programmeren voor deze doelgroep. Zo vindt 013 aansluiting bij de bezoeker van de toekomst.
Gezien de maatregelen rond corona is de initiële datum (6 juni) voor 'Wij zijn 13' komen te vervallen. 013 zoekt op dit moment naar een nieuwe datum. Houd hiervoor de kanalen van het poppodium in de gaten.
Emiel Haring, Manager Marketing en Communicatie bij 013:
“Dertien is een spannende leeftijd. Kids zitten in de eerste of tweede klas van de middelbare school. Hun smaakvoorkeuren ontwikkelen zich. Ze weten steeds beter wat ze wel en niet leuk vinden. Juist op die leeftijd bieden wij ze een eerste kennismaking met popcultuur in de breedste zin van het woord. Die helden die ze op hun schermen zien, brengen we naar ze toe. Je staat ineens oog in oog met je held en we laten hen ervaren wat een live-ervaring zo tof maakt. Dat je muziek hoort én voelt, dat de muziek door je kleren heen gaat. Maar ook dat er live dingen fout of anders kunnen gaan.
Nooit eerder organiseerde 013 een festival zo close samen met de doelgroep. Dat is pionieren. En dankzij de bijdrage vanuit de impulsgelden kan dat. Inclusiviteit en diversiteit is daarbij belangrijk voor ons. Dit festival moet toegankelijk zijn voor zoveel mogelijk dertienjarigen uit Tilburg en omgeving. Mede door de impulsgelden houden we de drempel laag. En de toekomst? ‘Wij zijn 13’ moet een festival worden waar je als bijna-dertienjarige naar uitkijkt. Bijvoorbeeld omdat je oudere zus of broer er al heenging, en jij volgend jaar ‘mag’. ‘Wij zijn 13’ wordt zo een begrip: eerst binnen Tilburg en Brabant, en daarna ook daarbuiten. Zo is en blijft popcultuur iets dat je zelf mag en kunt ontdekken. Met leeftijdsgenoten en zonder ouders.”
Teun van Irsel, adviseur bij Kunstloc Brabant:
“013 identificeert een probleem dat in de hele muzieksector aanwezig is. Popzalen hebben steeds meer moeite om jonge bezoekers aan zich te binden. Jonge bezoekers ervaren cultuur op een totaal andere manier dan hun ouders. Dat maakt dit initiatief bijzonder interessant: wat gebeurt er als je die consumptiepatronen vertaalt naar het aanbod van een poppodium? De kennis die 013 op deze manier opdoet, is niet alleen interessant voor henzelf, maar ook voor andere podia in de provincie.”
Impuls voor de cultuursector en voor Brabant
De subsidiebijdrage uit de impulsgeldenregeling biedt een maker of culturele organisatie de mogelijkheid een toekomstbestendige ontwikkeling in gang te zetten, bijvoorbeeld door het opzetten van een vernieuwend initiatief en/of nieuwe doelgroepen duurzaam aan zich te verbinden. Dat versterkt niet alleen de eigen beroepspraktijk of organisatie, maar het levert ook kansen op voor onze provincie: een diverser cultuuraanbod, nieuw publiek en een zichtbaardere cultuursector. Dat versterkt de Brabantse kunst- en cultuursector en stimuleert de ontwikkeling van creativiteit in Brabant. En dat is van belang, zeker voor een regio van kennis en innovatie. Zo beogen we een blijvend effect door middel van een tijdelijke impuls.
Het impulsgeldenprogramma sluit aan bij de provinciale en landelijke beleidsontwikkelingen op het gebied van publiekswerking, diversiteit en inclusie. Denk hierbij aan de programmalijn Publiekswerking binnen het Regioprofiel Cultuur BrabantStad (waarbij de B5-gemeenten, provincie en Kunstloc Brabant samenwerken) en de nieuwe aanloopregeling “Samen cultuurmaken verbreden” van Fonds voor Cultuurparticipatie.
De impulsgelden zijn beschikbaar gesteld door Provinciale Staten van Noord-Brabant en zijn bestemd voor duurzame ontwikkeling van het Brabantse cultuursysteem. Het impulsgeldenprogramma bestaat uit verschillende financieringinstrumenten, waaronder de subsidie impulsgelden, kennisvouchers en crowdfunding. Kunstloc Brabant is in opdracht van de provincie onder meer verantwoordelijk voor de uitvoering van het impulsgeldenprogramma.
