Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Hoe geef je leren vorm binnen een netwerk?

Leergemeenschappen, lerende netwerken, kenniskringen, praktijkgemeenschappen, werkplaatsen, ontwikkelteams, communities of practices. Allemaal benamingen van hoe we ontwikkeling en professionalisering gezamenlijk vormgeven.

Welke vormen kan een leergemeenschap aannemen?  Welke rollen zijn er? Hoe zorg je ervoor dat je leergemeenschap een succes wordt? Wij delen onze kennis en tips. 

Wat is een leergemeenschap?

Een leergemeenschap of lerend netwerk is een groep mensen die hun kennis over een bepaald thema of vakgebied delen. Zij leren van en met elkaar om beter met problemen en uitdagingen in de praktijk om te gaan. 

We kijken naar leergemeenschappen als iets wat door de deelnemers zelf ontwikkeld wordt, waar van en met elkaar wordt geleerd, en waar een moderator van betekenis kan zijn om die gemeenschapsvorming en het sociale leerproces te bevorderen.  
 
Hierin is een leergemeenschap dan ook iets anders dan een groep, doordat de gemeenschap ontstaat doordat onderlinge betrokkenheid groeit. Als mensen elkaars zorgen, ideeën of passies delen en daardoor ervaringen gaan delen, met elkaar gaan samenwerken, dingen gaan uitzoeken en kritisch reflecteren op wat ze doen. 

Wat zijn de belangrijkste bouwstenen van een leergemeenschap?

  • Er is een aantrekkelijk doel en een gedeelde focus.
  • Er wordt kennis uitgewisseld en nieuwe kennis gecreëerd. 
  • Er is een uitdagende gedeelde praktijkontwikkeling (bruikbaarheid voor de eigen werkpraktijk).
  • Er is vertrouwen in elkaar.
  • Er is gedeeld eigenaarschap in de groep (functioneren van de leergemeenschap is een gedeelde verantwoordelijkheid).
  • Er is een brede betrokkenheid (nieuwsgierigheid, intrinsieke motivatie en plezier).
  • De leergemeenschap wordt gefaciliteerd (er is een vorm en structuur opgebouwd).
  • Kennis wordt zo vastgelegd dat het benut kan worden door anderen en er is aandacht voor zelfevaluatie (monitoring).

Welke vormen kan een leergemeenschap aannemen?

Vanuit de bouwstenen voor een lerend netwerk is het goed om te kijken waar de leergemeenschap naartoe mag gaan bewegen. Daarbij zijn er drie vormen te onderscheiden:

  • Structuurmodel; als mensen zich rond een vraagstuk verzamelen. Dit soort leergemeenschappen worden op een bepaalde wijze geïnitieerd en bij elkaar gehouden door een intrigerende vraag (of vragen) die deelnemers boeit.
  • Procesmodel; als mensen zich rondom een proces verzamelen. Dit soort leergemeenschappen kennen niet altijd een begin en eind, en zijn eerder iteratief en doorgaand.
  • Activiteitenmodel; als mensen zich verzamelen rondom (het toewerken naar) een activiteit. Ervaringen die worden opgedaan tijdens gezamenlijke activiteiten staan centraal (van informatieoverdracht tot co-creatie).

Welke rollen zijn er in een leergemeenschap?

Er zijn verschillende rollen in een leergemeenschap te duiden. Sommige rollen zijn zichtbaar aanwezig, andere niet. Soms pakt iemand in de leergemeenschap natuurgetrouw een rol op zich. Het kan daarbij waardevol zijn om de rollen te laten rouleren in de loop van de tijd.

Rollen waar je in een leergemeenschap aan kunt denken:

  • De moderator stimuleert een lerende en onderzoekende manier van werken, plant en organiseert bijeenkomsten, begeleidt reflectie, uitwisseling en doorontwikkeling van ideeën, houdt het ‘hogere doel’ voor ogen en brengt resultaten naar buiten. 
  • De initiatiefnemer maakt zich warm voor het doel van de leergemeenschap en weet anderen om zich heen te verzamelen, is gedreven om er tijd in te steken en gelooft in het belang van de leergemeenschap en weet dit over te dragen op anderen. 
  • De coördinator is verantwoordelijk voor de praktische sturing in de leergemeenschap, zorgt ervoor dat er afspraken gemaakt worden over hoe men wil samenwerken en onderhoudt het contact mochten er gasten uitgenodigd worden.
  • De ICT-coach zorgt voor ondersteuning bij het online samenwerking, bespreekt met de andere leden de wensen ten aanzien van het online werken en heeft handigheid in het eigen maken van de werking van online tools en kan anderen daarin helpen.
  • De spin in het web is goed op de hoogte van wat er speelt, op inhoud, proces en in de omgeving, legt contacten en kan ervoor zorgen dat processen soepeler verlopen.

Etc.

Hoe krijg je de juiste mensen aan tafel?

Een belangrijke uitdaging voor het selecteren van de juiste kennis/mensen aan tafel zit in de afstemming van de leergemeenschap. Een gezamenlijk doel en gedeelde focus zijn essentieel. Welke opbrengsten willen we realiseren? Wat zijn de gezamenlijke waarden? Vanuit daar kan er gekeken worden wie welke kennis met zich meedraagt, en wie eventueel nog nodig zijn voor een rijk palet aan deelnemers. 
 

Hoe krijg je de juiste mensen aan tafel?

Hoe zorg je ervoor dat je leergemeenschap een succes wordt? 

  • Betrek een groepje van actieve deelnemers. Vaak zijn de ‘early adopters’ hier wel voor te porren. Zoek sleutelpersonen of groepen, en betrek ze vanaf het begin bij de leergemeenschap, zodat zij als ambassadeurs anderen kunnen aansteken om ook deel te nemen. 
  • Stel een heldere doelstelling op. Bedenk en bespreek met je ‘early adopters’ wat je wilt bereiken, wat de voordelen zijn, en hoe je kennis delen kunt stimuleren. Duidelijke focus helpt verwarring te voorkomen.
  • Verbind de doelstelling aan iets wat de deelnemers zelf aangaat. Bij het zoeken naar deelnemers helpt het om te werken met zogeheten ‘personas’, een beschrijving van een deelnemer waardoor je ‘echte mensen’ creëert in plaats van een algemene doelgroepomschrijving. Wat drijft hen? Wat is hun belang om aan te sluiten? Communiceer de doelstelling met de deelnemers en stem ook hun verwachtingen en belangen hierover af.
  • Bereid de start goed voor. Deelnemers kunnen zeker bij de start een enigszins gespreid bedje goed gebruiken: een warm welkom, iets om gelijk aan te werken, inspiratie, goede voorbeelden etc. Als mensen weten dat er boeiende connecties en kennis te vinden is, zullen ze blijven terugkomen. 
  • Deel (ook wat niet af is). Vraag deelnemers hun uitdagingen, successen en halffabrikaten te delen met anderen. Zorg dus voor een online omgeving of database voor het netwerk. Dit kan deelnemers enorm helpen om hun kennis te delen in het netwerk, op zo’n manier dat anderen zich uitgenodigd voelen erop aan te vullen.
  • Maak verbinding met het fysieke. Het werkt enorm krachtig om online sterk te verbinden aan dat wat de leergemeenschap offline doet. Het is daarbij van groot belang om in de fysieke momenten werkvormen te gebruiken waarbij mensen in kleine groepjes met elkaar aan het werk zijn. Zo leren ze elkaar kennen en ontstaan er verbindingen. 

Een concreet voorbeeld: CLICK.

Kunstloc Brabant is, samen met partners als Cultlab en Fontys Hogescholen, betrokken bij het traject CLICK. Binnen dit traject wordt er gewerkt binnen een lerend netwerk, welke zich kenmerkt door verschillende pijlers. Lees er meer over in het Kunstzone artikel en op onze projectpagina over dit traject.

CLICK

Nog niet uitgelezen? 

Lees eens de publicatie ‘tien stappen voor een succesvolle community of practice’ of lees het boek ‘Communities of Practice: Learning, meaning, andidentity’ van Etienne Wenger (1998, Cambridge University Press).