Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Door klimaatverandering en verdichting van steden komt de ontwikkeling van stadsnatuur in een stroomversnelling. Om steden leefbaar te houden en het hoofd te bieden aan hittestress, droogte, overstroming en afname biodiversiteit. De nieuwe expositie STAD = NATUUR, geïnitieerd door Kunstloc Brabant, in de LocHal vraagt aandacht voor de belangrijke rol die creatieve makers hebben in het vormgeven van de groene stad.  Een expo met prikkelende kunstwerken en installaties die je laten meekijken door de ogen van kunstenaars, vormgevers en (landschaps)architecten en laten zien hoe zij bijdragen aan bewustzijn en innovatie. Drie exposanten delen hun visie op stadsnatuur, vergroening en klimaatadaptatie.

Geschreven door: Simone Vos

“Ik ben ervan overtuigd dat we een te eenzijdige kijk op de natuur hebben ontwikkeld. Wij mensen zíjn al natuur, alleen we zijn er steeds verder van verwijderd geraakt. Natuur en cultuur gaan voor mij altijd samen. Daarom vind ik het zo mooi dat ik als architect met een achtergrond in ecologie, oplossingen kan bedenken en ontwerpen maak voor een groenere stad”, vertelt Victor Retel Helmrich uit Goirle. Hij is sinds begin jaren tachtig architect en heeft veel ecologisch onderzoek gedaan voor zijn eigen ontwerpatelier. “Ik integreer de natuur altijd in mijn werk, zowel voor externe bureaus als in mijn eigen werk. Ik ben een soort hybride landschapsarchitect”, lacht hij.

Rondreizende boom als statement

Ook ruimtelijk ontwerper en kunstenaar Hein van Duppen (Tilburg) ziet de noodzaak om de natuur meer te verweven met de stad. Met zijn kunstwerk ‘De Reizende Boom’ zet hij de kwestie heel letterlijk neer: een boom die in een auto groeit en rondrijdt. Tegenstrijdig, want in steden zijn er juist veel parkeerplekken voor auto’s en is er te weinig plek voor de boom, volgens Hein. “Iedereen wil meer groen in zijn omgeving, maar er komen steeds meer auto’s bij. Het wordt warmer en we wonen dichter op elkaar. De noodzaak om daar iets aan te doen, is groter geworden”, zegt Hein.

"Als kunstenaar kun je op een prikkelende manier bewustzijn creëren bij mensen." Hein van Duppen
De reizende boom | Door: Ossip Architectuur Fotografie

Bewustzijn creëren en in gesprek gaan

“Als kunstenaar kun je op een prikkelende manier bewustzijn creëren bij mensen, daarom heb ik De Reizende Boom bedacht. De auto reist langs verschillende plekken in Tilburg en zo wil ik mensen ermee confronteren en in gesprek gaan met hen. Ik heb de auto bijvoorbeeld in een straat gezet en heb in de buurtapp gevraagd of ze een parkeerplaats wilden inruilen voor een boom. Dat maakte best wat los, maar dat is de bedoeling. Ik ben er ook mee door de winkelstraat gereden en daar kwamen veel reacties op. Het moet geen werk op een sokkel zijn, maar iets dat letterlijk groeit en leeft”, zegt Hein.

Experiment aangaan

“Het liefst wil ik dat de gemeente hier mee aan de gang gaat. Het zou mooi zijn als ze kunstenaars meer betrekt bij ruimtelijke ontwerpen en stadsnatuur. Ze experimenteren en denken in oplossingen, terwijl degenen die de regels maken, meer denken vanuit hun vaste kaders”, gaat hij verder. “Het is al heel bijzonder dat De Reizende Boom er is, want het meest uitdagende aan het project was binnen de wet- en regelgeving dit project te kunnen realiseren. Het is namelijk geen kunstwerk dat op een vaste plek staat, maar het beweegt door de openbare ruimte. Daar komen allerlei obstakels bij, maar het is gelukt.”

Natuurlijke processen als beginpunt

Voor landschapsarchitect en designer Mirte van Laarhoven (Amsterdam), is de natuur altijd het startperspectief in haar werk. Ze gebruikt de natuurlijke processen (zoals stromend water) in haar ontwerpen; haar eigen bedrijf heet niet voor niets Living Landscapes. “Ik vind het belangrijk om de ecosystemen in onze wereld te onderzoeken. Ik vertel er een verhaal mee en probeer met mijn ontwerpen een ecosysteem dat niet in balans is, een nieuw impuls te geven”, vertelt Mirte.

In haar project Dead Wood Alive onderzoekt ze hoe ze van dood hout in steden of andere omgevingen een nieuw ecosysteem kan creëren. De aanleiding hiervoor is het fijnsparrenbos van haar schoonouders dat door de aanhoudende droogte helemaal uitstierf.

Natuurlijke processen als beginpunt

Connectie tussen mens en insect

“Ik vind het interessant om te onderzoeken welk proces hier aan de gang is. Doordat er maar één soort boom op het perceel stond, was er geen volwaardig ecosysteem meer. Daardoor waren er geen andere soorten die de kaalslag konden opvangen en hield het bos op te bestaan. Ik probeer met het dode hout weer nieuwe ecosystemen te maken door hiermee plekken te creëren voor nieuw leven zoals vogels, schimmels en insecten. Ik zie meer dan alleen een uitgestorven bos. Ik wil weten wat er is gebeurd en het verhaal vertellen”, zegt Mirte.

“In de expositie zie je werk van mij dat bestaat uit een boomstam met een topping van keramiek, gemaakt bij EKWC in Oisterwijk. Het zijn zitelementen waarin een nieuw ecosysteem met pissebedden en andere insecten zich vormen”, zegt ze. “Met deze zitelementen wil ik een nieuwe relatie creëren tussen mens en over het hoofd geziene insecten. Ze zijn zo onderdeel van hetzelfde ecosysteem. Een belangrijk doel voor de toekomst, want insecten vormen de basis voor veel leven op aarde. Het zijn meer dan alleen vormen, ze hebben een functie.”

"Kunstenaars zitten niet vast in een stramien, die zetten hun verbeeldingskracht in." Victor Retel Helmrich

Levende Gevels

Victor gebruikt in zijn werk (en voor deze expositie) ook de natuurlijke processen. In zijn Levende Gevels zie je een gevel waarin hij sleuven heeft gemaakt waarlangs het regenwater naar beneden stroomt. Na een aantal jaren groeien daar planten in zoals mossen en varens, vertelt hij. Voor het beton gebruikt hij puim- of lavasteen, omdat dat poreus is. “Op deze manier kun je de blinde muren van flatgebouwen groener maken. Je maakt er groeven in en het hemelwater dat valt, zorgt voor een mooi waterspel én na verloop van tijd groeien er planten in de groeven. En: er komt minder water in het riool, nog een belangrijk voordeel”, zegt Victor.

Urgentie voor creativiteit is groot

Volgens Victor zijn makers en ontwerpers belangrijk bij het ontwikkelen van natuurrijke projecten. “Creativiteit is essentieel. Kunstenaars zitten niet vast in een stramien, die zetten hun verbeeldingskracht in. De urgentie is groot, want er is veel te veel bestrating en ecologen zijn vaak vooral gericht op de problemen", zegt de architect. "Creatievelingen laten juist zien wat er speelt. Daarom is deze expositie zo belangrijk. Mensen moeten zien wat er mogelijk is. Vooral beleidsmakers en anderen die beslissingen nemen hierover, ik hoop dat zij komen kijken en zien wat er mogelijk is met de natuur in de stad.”

STAD = NATUUR door de ogen van kunstenaars en vormgevers

Deze tentoonstelling is van 15 september tot en met 20 november in de LocHal in Tilburg te zien. De officiële opening vindt op 20 september plaats, met een reflectie op de expositie door Floris Alkemade (architect, lid van Raad voor de Leefomgeving van Brabant Advies, voormalig Rijksbouwmeester). 

Deze expositie van Kunstloc Brabant is gerealiseerd in samenwerking met Studio REDD en toont het werk van: Hein van Duppen, Erwin Lichtenegger, Studio Sway, Lady Penelope, Studio Klarenbeek en Dros, Studio 1:1, The Urban Jungle Project, Victor Retel Helmrich, Urban Reef, Mirte van Laarhoven, Matilde Boelhouwer, Merle Bergers en Hans van Lunteren.

Meer over de expositie

Simone Vos

Freelance journalist & schrijver
+31 6 22 15 14 30

Duurzaamheid

Water als inspiratiebron voor de toekomst

Tijdens de Dutch Design Week werden de vijf winnende ontwerpen voor de Design Challenge gepresenteerd.

1 november 2024
Water als inspiratiebron voor de toekomst

Lancering De Bordenbakkerij van Marijke Remmers

Het eerste bordje van papierpulp en lokale reststromen werd gebakken door de winnares van de BrabanDISH Kunstopdracht.

18 oktober 2024
Lancering De Bordenbakkerij van Marijke Remmers

Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal

Wat gebeurt er als je landschapsarchitecten, een kok, kweker, ontwerpers en kunstenaars samenbrengt in een ontwerpwedstrijd?

8 oktober 2024
Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal

Ontwerpen voor en met het water: twee designs voor de Henriëttewaard

Twee ontwerpteams delen hun proces en concept voor de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard.

17 september 2024
Ontwerpen voor en met het water: twee designs voor de Henriëttewaard

Winnaar Kunstopdracht Festival Kaapstad bekend

Met veel enthousiasme presenteerden de studenten hun idee om binnenstad van Tilburg ‘te kapen’. Sid van de Laar is de winnaar.

2 augustus 2024
Winnaar Kunstopdracht Festival Kaapstad bekend

De ontwerpen van de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Vijf ontwerpteams hebben hun visie verder uitgewerkt in innovatieve, klimaatbestendige en creatieve ontwerpen die tot de verbeelding spreken. 

5 juli 2024
De ontwerpen van de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Atelierboerderij ontwikkelt natuurlijk verflandschap

Walnotenboom en rode kool als grondstoffen voor verfmateriaal op 't Klein Laar.

27 juni 2024
Atelierboerderij ontwikkelt natuurlijk verflandschap

Kunstwerk Eenwoud ontkiemt op Landpark Assisië

Een bijzonder kunstwerk krijgt duizend jaar de tijd om zich te ontwikkelen: Eenwoud.

26 juni 2024
Kunstwerk Eenwoud ontkiemt op Landpark Assisië

Deze drie jonge makers gaan een vorm geven aan Brabandish

Na drie intensieve dagen vol workshops en een pitch voor de opdrachtgever zijn de drie winnaars bekend: Nele Vandeneede, Marijke Remmers en Manon Jeuken

21 juni 2024
Deze drie jonge makers gaan een vorm geven aan Brabandish

De 5 winnende teams van de Design Challenge

Een vijfkoppige jury heeft uit 44 inzendingen de 5 winnende teams geselecteerd voor de Design Challenge Henriëttewaard.

8 april 2024
De 5 winnende teams van de Design Challenge

Vijf lessen als je wil verduurzamen

Hoe helpen verbeeldingskracht en creativiteit bij het verduurzamen van organisaties en de openbare ruimte?

2 april 2024
Vijf lessen als je wil verduurzamen

Heldenmoed en verbeeldingskracht gezocht voor design challenge Henriëttewaard

In gesprek met Floris Alkemade, de juryvoorzitter van de design challenge.

20 februari 2024
Heldenmoed en verbeeldingskracht gezocht voor design challenge Henriëttewaard

Design Challenge: Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Duik in de challenge en verbeeld de toekomst van water en erfgoed!  

10 januari 2024
Design Challenge: Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

KunstUnlocked Omgevingsvisie

Hoe maak je meer impact op klimaatvraagstukken met creatieve ontwerpkracht?

21 november 2023
KunstUnlocked Omgevingsvisie

Vier zakelijke leiders maken stappenplan verduurzamen culturele sector

Vier zakelijk leiders komen met tips over duurzaamheid tijdens de opleiding Leiderschap in Cultuur (LinC).

31 oktober 2023
Vier zakelijke leiders maken stappenplan verduurzamen culturele sector

Verminder je ecologische voetafdruk

Wil je jouw culturele organisatie verduurzamen? Met deze infographic kun je direct zien waar je kunt beginnen.

10 oktober 2023
Verminder je ecologische voetafdruk

Kunst en Klimaat

Klimaatvraagstukken vragen om een gezamenlijke aanpak waarbij creativiteit niet mag ontbreken. Hóe pak je dat aan?

22 september 2023
Kunst en Klimaat

Biobased bouwen: Materiaal van nu én de toekomst

De toekomst van de bouw: biobased materialen. Rik Maarsen, Klarenbeek & Dros en Jeroen Doorenweerd zetten in Brabant stappen in de goede richting.

16 januari 2023
Biobased bouwen: Materiaal van nu én de toekomst

Van restafval tot design met een verhaal

Drie makers vertellen over hun werk dat is gemaakt van restmateriaal, -afval of hergebruikte producten. Hoe gaan zij om met dit materiaal?

2 november 2022
Van restafval tot design met een verhaal

Blog | Bestemming onbekend

Charlotte Hopmans blogt over hoe we samen tot een duurzame toekomst kunnen komen.

19 oktober 2022
Blog | Bestemming onbekend

Hoe staat het met duurzaamheid op Brabantse festivals?

Duurzaamheid en de festivalbranche, tot voor kort hadden ze niet veel met elkaar gemeen, maar daar komt nu verandering in.

4 oktober 2022
Hoe staat het met duurzaamheid op Brabantse festivals?

Blog | Een nieuw klimaatverhaal

Elsa van Dam bepleit een nieuw klimaatverhaal met oog voor urgentie en verbondenheid tussen mens en natuur.

27 september 2022
Blog | Een nieuw klimaatverhaal

Vergroening van steden: creatieve makers zorgen voor bewustzijn en innovatie

Drie exposanten van de expositie STAD = NATUUR in de LocHal delen hun visie op stadsnatuur, vergroening en klimaatadaptatie.

15 september 2022
Vergroening van steden: creatieve makers zorgen voor bewustzijn en innovatie

Kunst & Klimaat, omdat het niet anders kan

Kunstloc Brabant bekijkt dit najaar de klimaatcrisis door de bril der verbeelding. Hoe kan kunst bijdragen aan het keren van de klimaatcrisis?

8 september 2022
Kunst & Klimaat, omdat het niet anders kan

Opinie: Een gezellige transitie in de berm

Paul Roncken, directeur van de Stichting NatuurCollege, schrijft over de natuur- en energietransitie en neemt drie ontwerpontdekkingen onder de loep.

8 maart 2022
Opinie: Een gezellige transitie in de berm

Goed voornemen: groener filmen

De filmsector kan en moet duurzamer, groener, bewuster. Een goed voornemen voor dit nieuwe jaar. Maar hoe dan?

27 januari 2022
Goed voornemen: groener filmen

Hoe kunst en design kunnen bijdragen aan een duurzamere wereld

Kunst en design kunnen helpen de wereld te verduurzamen. In gesprek met drie projecten in Brabant die laten zien hoe dat kan.

15 december 2021
Hoe kunst en design kunnen bijdragen aan een duurzamere wereld

Stemming: Cultuur en de klimaatcrisis: verduurzaming in de culturele sector

Hoe gaat de culturele sector om met klimaatverandering? Documentalist Ton van der Linden zet een aantal duurzame voorbeelden op een rij.

7 oktober 2021
Stemming: Cultuur en de klimaatcrisis: verduurzaming in de culturele sector

‘De kleding die je nu hebt, is het meest duurzaam’: drie modeontwerpers over duurzaamheid

Duurzame mode is steeds meer onderwerp van gesprek. Drie Brabantse modeontwerpers die duurzaam bezig zijn, aan het woord.

22 juni 2021
‘De kleding die je nu hebt, is het meest duurzaam’: drie modeontwerpers over duurzaamheid

De veranderende rol van de ontwerper in tijden van crisis

Over de verantwoordelijke rol van een ontwerper in de vormgeving en inbedding van (nieuwe) sociaalmaatschappelijke waarden.

27 november 2020
De veranderende rol van de ontwerper in tijden van crisis

Wandelend aan de toekomst werken: Vera Hofman maakt de wereld een stukje mooier

Dirigente, fluitiste en maker Vera Hofman wandelde in augustus tweehonderd kilometer door Noord-Brabant en Limburg, onder het mom van Walk & Talk.

26 november 2020
Wandelend aan de toekomst werken: Vera Hofman maakt de wereld een stukje mooier

Kunst en duurzaamheid: de perfecte combinatie voor Ecodorp Boekel

Voorzitter Ad Vlems over het Ecodorp, de rol van de Artist in Residence en kunstenaars bij het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s).

5 november 2020
Kunst en duurzaamheid: de perfecte combinatie voor Ecodorp Boekel

Hoe verbeeldingskracht bijdraagt aan natuurinclusieve bouw

Vorige week vond het symposium ‘Heel Brabant ontwerpt natuurinclusief! Jij toch ook?’ plaats. MEST was erbij en ging in gesprek met de experts.

29 september 2020
Hoe verbeeldingskracht bijdraagt aan natuurinclusieve bouw

Trends in events in festivalprovincie Brabant

Duurzaamheid, inclusiviteit, technologie, purpose-driven en een totaalbeleving zijn de trends in onze snelgroeiende festivalprovincie.

6 februari 2020
Trends in events in festivalprovincie Brabant

Blog | Tend and befriend

Het is een drukke tijd. De rode draad bij al deze activiteiten was de zorg voor de samenleving en de wens om gezamenlijk oplossingen voor de grote maatschappelijke opgaven te ontwikkelen, to change the inevitable.

25 oktober 2019
Blog | Tend and befriend

“Kunstenaars verleiden je om écht iets met de energietransitie te doen.”

In 2050 moet de provincie Noord-Brabant volledig energieneutraal zijn. Hoe krijgen we dat voor elkaar?

22 oktober 2019
“Kunstenaars verleiden je om écht iets met de energietransitie te doen.”

Duurzaamheid in kunst en design: Beperkend én verrijkend

Kunstenaars laten zich al eeuwen inspireren door de natuur. Zo ook Hanneke de Leeuw, Angelique van der Valk en Willeke Klaassen.

8 oktober 2019
Duurzaamheid in kunst en design: Beperkend én verrijkend

Verleiding en verbeelding in de energietransitie

In 2050 moet de provincie Noord-Brabant energieneutraal zijn. Hoe zien kunstenaars en ontwerpers het energielandschap van de toekomst?

8 augustus 2018
Verleiding en verbeelding in de energietransitie

Maatschappelijke trends en de onmisbare blik van de kunstenaar

Sectoren bundelen hun krachten op zoek naar innovatieve oplossingen. Welke rol kan de kunstenaar spelen in deze vraagstukken?

26 oktober 2017
Maatschappelijke trends en de onmisbare blik van de kunstenaar

Earth Matters: De planeet als inspiratiebron

De textielindustrie is één van de meest vervuilende bedrijfstakken. Met de tentoonstelling Earth Matters brengt het TextielMuseum dit maatschappelijke thema onder de aandacht.

19 oktober 2017
Earth Matters: De planeet als inspiratiebron

Redden kunstenaars de wereld?

“Echte winst betekent niet alleen dat je nadenkt over geld verdienen, maar ook hoe je de planeet wilt achterlaten.” Hoe zet de cultuursector in op duurzaamheid?

13 oktober 2017
Redden kunstenaars de wereld?

Wereldwijde voorbeelden van sociale innovatie

Sociale innovatie is inmiddels een buzz woord in Brabant.

10 februari 2015
Wereldwijde voorbeelden van sociale innovatie