Wat doet een fototentoonstelling over vogels in een grote stadskerk? Marieke Wiegel, directeur van de Grote Kerk Breda, reflecteert op de nieuwe plek die de Grote Kerk Breda in het culturele landschap inneemt aan de hand van tentoonstelling Vrije Vogels, die 16 september opent.
Veranderende stadskerken
De betekenis van grote stadskerken is, met afnemend religieus gebruik en toenemend cultureel gebruik, volop in beweging. Hoe gaan we om met ruimtes die van functie veranderen? Of het nu een katholieke of een protestante kerk was - dat wisselde door de eeuwen heen nog wel eens - de Grote Kerk Breda was altijd een godshuis. Nu, aan het begin van de 21e eeuw zien we dat veel kerken in Nederland, elk op hun eigen manier, een beweging in gang hebben gezet om te zoeken naar een nieuwe invulling voor de vaak prachtige monumentale gebouwen. Zo ook de Grote Kerk Breda.
A Place Beyond Belief
Vanaf 2020 heb ik als nieuwe directeur de transitie actief in gang gezet, geïnspireerd op een werk van Nathan Coley uit 2012[1], A Place Beyond Belief. Coley benadrukt in dit werk het belang van geloof, niet binnen een streng gedefinieerd moreel of religieus kader, maar meer in het algemeen een geloof in de mensheid in al zijn individuele en collectieve verschijningen.
[1] Coley gebruikt voor 'A Place Beyond Belief' een citaat uit een radio-interview ter gelegenheid van de nagedachtenis van 9/11, tien jaar na dato. Daarin vertelt een vrouw dat ze zich realiseerde dat New York ‘een plek voorbij geloof’ moet worden als de stad de gebeurtenis wil kunnen verwerken. “In plaats van een politieke boodschap benadrukt 'A Place Beyond Belief' het belang van geloof, niet binnen een streng gedefinieerd moreel of religieus kader, maar meer in het algemeen een geloof in de mensheid in al zijn individuele en collectieve verschijningen,” aldus Coley. (bron: Collectie Van Abbemuseum, Eindhoven)
De Grote Kerk Breda is een dynamisch gebouw dat meebeweegt met de behoeften van de tijd en door de tijd, is eigenlijk altijd in beweging en is een plek van ontmoeting en verbinding. Voor haar bezoekers, voor haar partners, maar ook in haar activiteiten. In alles wat we doen zoeken we de dialoog tussen de actualiteit en de gelaagde geschiedenis van de kerk.
Op onze eigen manier
We zoeken naar nieuwe verrassende perspectieven, waardoor mensen enerzijds anders naar de eeuwenoude collectie in de kerk en de tentoongestelde eigentijdse werken kijken – als we een tentoonstelling hebben -, maar ook naar de wereld en natuur om ons heen. Zo blijft de Grote Kerk Breda een duurzame plek voor ontmoeting, revitaliseren we de binnenstad en creëren we een belangrijke economische toegevoegde waarde voor de ondernemers in de stad. En verbreden we het culturele landschap met een laagdrempelig aanbod van hoge kwaliteit: de kerk is geen museum, geen kunsthal, geen concertzaal, geen conferentiezaal, maar we zijn wel op onze eigen manier een dynamisch podium voor kunst, cultuur en kennisoverdracht waar iedereen welkom is.
Een hommage aan vogels
Een mooi voorbeeld hiervan is de komende tentoonstelling Vrije Vogels. Het project Des oiseaux was een idee de Franse uitgever Xavier Barral, ik kende hem als een gepassioneerd mens. Een echte vrije vogel, gefascineerd door natuur, cultuur en wetenschap.
Niet lang voor zijn onverwachte overlijden in 2019 begon hij, gefascineerd door vogels, boeken uit te geven waarin internationale fotografen hun artistieke visie op de diversiteit van vogels laten zien.
Het team van Atelier EXB continueerde het project en ontwikkelde het door: ze maakte naast de boeken een tentoonstelling met werk van inmiddels 14 internationale topfotografen. In Vrije Vogels staat de artistieke visie centraal maar wordt ook wordt de kwetsbaarheid van de vogelwereld - steeds vaker bedreigd door de mens en klimaatverandering - belicht.
Vrije vogels in Breda
De reden dat deze tentoonstelling zo goed bij de Grote Kerk Breda past is dat er altijd al vogels in de kerk zijn geweest. Al eeuwenlang en in alle culturen vormen vogels de verbinding tussen het aardse en het hogere. We hebben daarom ook een speurtocht voor jong én oud ontwikkeld waarin we vogels in hun historische, spirituele context in de kerk laten zien. Wat ook heel fijn is, is dat het project aansluit bij de structurele samenwerking die we sinds 2020 met BredaPhoto hebben. Dit is weliswaar een tussenjaar, maar daardoor een goede start om onze gedeelde doelstelling - Breda binnen het veld van de fotografie internationaal op de kaart te zetten – vorm te geven.
There’s no Planet B
Met Vrije Vogels zetten we weer een stap vooruit in de transitie van de Grote Kerk Breda, waarin we ons richten op de belevingswereld en maatschappelijk ontwikkelingen van nu en we vanuit het eeuwenoude fundament van de kerk actief meedenken over de hoe we nu en in de toekomst vorm kunnen geven aan een meer duurzame, open en sociale samenleving. Vanuit het urgente besef: There’s no Planet B.
De tentoonstelling is een hommage aan alle Vrije Vogels en vrije denkers die bouwen aan de toekomst, net zoals de bouwers van kathedralen dat ooit ook deden voor de generaties na hen.
Tentoonstelling Vrije Vogels
De tentoonstelling Vrije Vogels is een coproductie van Atelier EXB, BredaPhoto en de Grote Kerk Breda, die hun krachten bundelen en van 16 september t/m 3 december 14 internationale topfotografen, die hun eigen visie op deze wonderlijke wezens geven, samenbrengen in de Grote Kerk Breda. De tentoonstelling omvat werk van de volgende fotografen: Bernard Plossu, Pentti Sammallahti, Yoshinori Mizutani, Terri Weifenbach, Graciela Iturbide, Michael Kenna, Leila Jeffreys, Albarrán Cabrera, Byung-Hun Min, Rinko Kawauchi, Paolo Pellegrin, Christophe Maout, Roger Ballen en Kyunghee Lee. Vrije Vogels wordt mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van de Gemeente Breda.
Marieke Wiegel
directeur Grote Kerk Breda
