Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Heksenvervolging in Peelland

In 1595 zijn in totaal 25 vrouwen omgebracht wegens hekserij in de Peelregio. De vervolging startte in Cranendonck en ging toen middels beschuldigingen van het ene naar het andere dorp rondom de Strabrechtse Heide. Om dit verhaal weer een plek te geven in de regionale geschiedenis (letterlijk en figuurlijk), worden herdenkingsplaatsen ingericht in de betrokken gemeenten in de vorm van een kunstwerk of ruimtelijk baken dat het specifieke verhaal van de terechtstellingen per locatie vertelt. Deze plekken worden verbonden door een route van zo’n 50 km. Op 30 april werd het eerste kunstwerk van Carolein Smit onthuld tijdens een feestelijke opening vol “hekserij”.

Yvonne van de Pol

Verbeelden van erfgoed

Het geloof in toverij en bovennatuurlijke krachten is van alle tijden. Minder bekend is dat hierdoor in Brabant tijdens de 16e en 17de eeuw veel vrouwen en ook enkele mannen en kinderen, zijn vervolgd en terechtgesteld. In het kwartier Peelland waren het er in 1595 al 25. Over heel Europa zijn dat er zo’n 50.000. Deze heksenjacht had veel weg van de vervolging van ketters, maar wonderwel was het niet de kerk die zich er schuldig aan maakte. Hoewel hier toch wel sprake leek van ‘ontwrichting van christelijke waarden en normen’. In Peelland waren het vooral lokale bestuurders die onderlinge kinnesinne op deze manier wilden beslechten. 

Om deze donkere bladzijde in onze geschiedenis op hedendaagse wijze te verbeelden zijn 6 vrouwelijke kunstenaars aangetrokken om een ontwerp te maken voor kunstwerken of ruimtelijke ingrepen. Samen met lokale partners zijn ze tijdens 3 werkateliers aan de slag gegaan. Het eerste resultaat van Carolein Smit staat nu in de vijver bij Kasteel Cranendonck, waar de heksenjacht is begonnen. “Het idee voor een bronzen ‘tekening’ ontstond al vrij snel” vertelt Carolein. “Omdat ik afgezien van mijn sculpturen in keramiek, eigenlijk van huis uit een tekenaar ben. Na het maken van verschillende kleine schetsen, was er een die uiteindelijk overbleef en die heb ik vergroot uitgevoerd in klei”. Het hele werk is vervolgens omgezet naar wasmodellen en uiteindelijk in brons gegoten bij Bronsgieterij Welten in Panningen.

Yvonne van de Pol

Duivelskwartier

Carolein Smit liet zich aan het begin van het project over de heksenvervolging inspireren door het boek “Duivelskwartier” van Johan Otten, dat specifiek gaat over de heksenvervolging in de Peel. Uit het boek bleven haar het meest moeder Margriet Brycken en haar 12 jarige dochter Heylken bij. Met name het meisje dat zo trots vertelde aan wie het maar wilde horen wat zij en haar moeder allemaal gedaan hadden. Gedanst met de ‘boel’, de duivel en gevlogen en wat al niet meer om te laten weten hoe bijzonder ze waren. Het heeft ze uiteindelijk het leven gekost. “Ik zoek ook altijd de linken naar het heden, al is het al meer dan 400 jaar geleden dat dit gebeurde, ook ik kan me herinneren van mijn kindertijd dat er vrouwen werden betiteld als heks, daar moest je niet bij in de buurt komen. Onzinnig natuurlijk maar vaak heeft het te maken met onafhankelijke sterke vrouwen die een sleutelrol speelden in hun omgeving en die afweken van de norm”, aldus Carolein. 

Yvonne van de Pol

Dansende skeletten

Smit heeft de beschutte tuin achter het kasteel gekozen voor haar bronzen beelden van een drietal dansende skeletten. Het werk is in de vijver geplaatst omdat dit zorgt voor een spiegeling van de ‘tekening’, een bovenwereld en een onderwereld. Ook symbolisch is dat heel passend vanwege de waterproef waaraan de vrouwen werden onderworpen. Bij de waterproef werd de verdachte vastgebonden te water gelaten. Wie zonk, was onschuldig en werd snel weer op het droge gehesen of verdronk. Wie bleef drijven, werd als schuldig beschouwd. “Alle dansers zijn skeletten in mijn beeld, ze dansen met de dood in het vooruitzicht”, zegt Smit. Voor de dansende skeletten ligt ook het skelet van een koe. Er wordt in het boek verteld hoe ziekte van vee aanleiding kon geven voor het zoeken naar een zondebok, soms werd er dan een vrouw aangewezen die beschuldigd werd van hekserij. Afgezien van deze reden is een klein liggend element een mooie aanvulling op de anders vrij statische compositie. De beelden raken bijna het water en als het een beetje rustig weer is, weerspiegelt het water de hele groep. Van opzij is het drietal erg plat, er blijven dan slechts drie staken over. Deze staken verbeelden de staken waaraan de van hekserij beschuldigde vrouwen werden verbrand. 

Yvonne van de Pol

Verdrag van Faro

Het Verdrag van Faro, dat binnenkort geratificeerd zal worden in Nederland, benadrukt de maatschappelijke en verbindende waarde van erfgoed en het belang van deelname door de samenleving. Dragende gemeenschappen zorgen voor continuïteit van het erfgoed. Daarom wordt er tegenwoordig steeds meer naar particulieren en projectontwikkelaars als hoeders van cultureel erfgoed gekeken. Dat was reden voor Bureau Franken in Eindhoven om met het thema heksenroute aan de slag te gaan en de projectontwikkeling voor hun rekening te nemen. Samen met Kunstloc Brabant is een werkwijze gecreëerd waarmee de omgeving/ gemeenschapen betrokken zijn in dit erfgoedproject. Juist kunstenaars en ontwerpers kunnen een enorme bijdrage leveren aan wat het Verdrag van Faro centraal stelt; de mens en de samenleving en hún relatie met erfgoed. Hiervoor heeft het project Impulsgelden van de provincie Noord-Brabant ontvangen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed volgt de Heksenroute met belangstelling.

Meer weten over aankomende kunstwerken langs de Heksenroute

Ik hoor graag van je.

Kunst in de openbare ruimte

Heksenroute in Peelland

Met een serie kunstwerken wordt onder de aandacht gebracht dat 25 vrouwen uit de Peelregio in 1595 zijn omgekomen door de heksenvervolging.

3 juni 2025
Heksenroute in Peelland

Kunstwerk Florentijn Hofman aan snelfietsroute F50 bij Veghel onthuld

Het eerste kunstwerk uit de serie Half-Nul zet de toon voor een nóg fijnere fietsbeleving in Brabant.

2 juni 2025
Kunstwerk Florentijn Hofman aan snelfietsroute F50 bij Veghel onthuld

Tweede jaar Menno’s Reis gestart met onthulling kunstwerk in Velp

Tijs Rooijakkers en Paul Staring maakten een gloednieuw kunstwerk voor de Alliantie Zuiderwaterlinie om inzichten en uitzichten te verzamelen.

30 mei 2025
Tweede jaar Menno’s Reis gestart met onthulling kunstwerk in Velp

Een Helend Pad bij GGZ Oost Brabant Huize Padua

Cultuuradvies op maat hielp mee met het maken van een masterplan Kunst voor Huize Padua in Boekel.

21 mei 2025
Een Helend Pad bij GGZ Oost Brabant Huize Padua

TIMETUBE van Rob Sweere wekt twee eeuwen oud legerkamp tot leven

In de bossen rond Oirschot is de vergeten 'linnen stad' weer in beeld.

28 april 2025
TIMETUBE van Rob Sweere wekt twee eeuwen oud legerkamp tot leven

Tilburgs stads-tapijt van Denim winnaar De Kunstopdracht Kaapstad

Milo Visser wil jeans inzamelen om een monumentaal stads-tapijt te maken tijdens festival Kaapstad deze zomer.

24 februari 2025
Tilburgs stads-tapijt van Denim winnaar De Kunstopdracht Kaapstad

Masterclass De Kunstopdracht: Je kunt het niet alleen

Drie kunstenaars krijgen opdracht hun aanpak uit te werken tot een schetsontwerp voor Huize Padua in Boekel.

9 januari 2025
Masterclass De Kunstopdracht: Je kunt het niet alleen

Studio Public Takeover 2025 van start

Dertien ArtCoDe studenten werken aan een kunstopdracht in de openbare ruimte als concept voor Kaapstad.

20 december 2024
Studio Public Takeover 2025 van start

Verwonderplek voor jongeren op 't Klein Laar krijgt vorm

Deze kunstvoucher van de Van Gogh Nationaal Park Academie kreeg een bijzondere bestemming.

17 december 2024
Verwonderplek voor jongeren op 't Klein Laar krijgt vorm

KunstUnlocked 3: Dwars Verbinden - De opbrengsten

9 workshops, een keynote, netwerkplein en natuurlijk ZegMaarFornuis. Hier vind je een samenvatting van de deelbare opbrengsten van deze dag.

11 december 2024
KunstUnlocked 3: Dwars Verbinden - De opbrengsten

Water als inspiratiebron voor de toekomst

Tijdens de Dutch Design Week werden de vijf winnende ontwerpen voor de Design Challenge gepresenteerd.

1 november 2024
Water als inspiratiebron voor de toekomst

Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal

Wat gebeurt er als je landschapsarchitecten, een kok, kweker, ontwerpers en kunstenaars samenbrengt in een ontwerpwedstrijd?

8 oktober 2024
Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal