Vele prachtige initiatieven sterven in schoonheid

Vele prachtige initiatieven sterven in schoonheid

'Vele prachtige initiatieven zullen sterven in schoonheid. Het realiseren van een herbestemmingsproject gaat over koele cijfers en harde euro's.' Volgens Peter Stutvoet draait daarbij alles om een sluitende exploitatie. Hij is directeur van NV Monumenten Fonds Brabant en houdt zich dagelijks bezig met het verwerven, restaureren en herbestemmen van Brabantse monumenten.

Stutvoet vertelt dat een eventuele herbestemming altijd begint met het maken van een financieel kostenplaatje. Wat zijn de kosten van aankoop, restauratie en (achterstallig) onderhoud? En wat zijn de opbrengsten van exploitatie van het monument? Vervolgens wordt het budget vastgesteld en de prijs per vierkante meter bepaald. Vallen de kosten laag uit, bijvoorbeeld als het monument voor een symbolisch bedrag van de hand wordt gedaan - omdat beide partijen het in stand houden van het monument als prioriteit hebben - dan ligt de vierkante meter prijs lager dan wanneer de kosten hoog zijn.

Het is haalbaar, en dan?

Pakt het haalbaarheidsonderzoek positief uit, dan gaat Stutvoet in overleg met de geïnteresseerde partijen over wat zij willen met het gebouw. Gemeenten en provincie zijn hier vaak ook bij betrokken. Bij een relatief lage huur zijn er meerdere partijen (lees: meerdere potentiële gebruikers) in staat om mee te praten over de nieuwe invulling van het pand. Valt de huur hoog uit, dan zijn er meestal minder beschikbare partijen. Uiteindelijk wordt in overleg met de toekomstige gebruiker(s) het monument geschikt gemaakt voor de herbestemming.

Alles draait om geld

Alles draait dus om een financieel haalbaar plan. En als het uiteindelijk toch niet haalbaar blijkt dan gaat het niet door, ook al zijn er nog zoveel marktverkenningen, brainstormsessies en prachtige architectonische plannen aan vooraf gegaan. De verkoop van Weverij de Ploeg in Bergeijk eind mei dit jaar, is hier een treffend voorbeeld van.  Alles draait dus om een financieel haalbaar plan. En als het uiteindelijk toch niet haalbaar blijkt dan gaat het niet door, ook al zijn er nog zoveel marktverkenningen, brainstormsessies en prachtige architectonische plannen aan vooraf gegaan.

Het verhaal van Weverij De Ploeg

Toen Weverij de Ploeg in Bergeijk in 2007 definitief haar deuren sloot, kocht de Eindhovense woningcorporatie Wooninc. de fabriek (8000m2) en het bijbehorende park. Met als doel om dit cultuurhistorisch erfgoed te behouden door er een passende herbestemming aan te geven. Het was immers Weverij de Ploeg die dit Brabantse dorp in de vorige eeuw (inter)nationaal op de kaart zette. Niet alleen door de bekende 'Ploegstoffen', maar vanaf eind jaren 50 ook door de karakteristieke en voor zijn tijd zeer moderne fabriek van architect en meubelontwerper Gerrit Rietveld. Ontworpen in nauwe samenwerking met Mien Ruys, de landschapsarchitect die verantwoordelijk was voor het omringende 'Ploegpark'.

Laura Seckel, woordvoerster van Wooninc., vertelt dat de corporatie vanaf 2007 samen met architecten verschillende scenario's uitwerkte voor de herontwikkeling van het complex, dat inmiddels de status van rijksmonument had verworven. Stichting Rietveld & Ruys werd opgericht om het verhaal van de Ploeg onder de aandacht van een groter publiek te brengen. Mede door het organiseren van culturele evenementen in zowel de Ploegfabriek als het Ploegpark.

De Ploeg 2.0: Een culturele buitenplaats in het zuiden van Nederland

In de winter van 2011 werd een ambitieus plan aan de gemeente voorgelegd. Met alle Bergeijkse culturele instellingen onder één Ploegdak: theater, bibliotheek, muziekschool,vakopleiding, atelierruimte en grand café. Om dit te financieren waren woningen en een grote supermarkt in het Ploegpark bedacht. Dit laatste kreeg echter niet de goedkeuring van de gemeente. Nu er een financieel 'gat' in de plannen zat, moest Wooninc. op zoek naar een andere commerciële invulling om het plan weer levensvatbaar te maken. Ondertussen voerde de corporatie gesprekken met de provincie over hun participatie in de restauratie van De Ploeg.

Wooninc. presenteerde het definitieve concept voor De Ploeg eind 2013. Hierin werden oude idealen nieuw leven ingeblazen. De Ploeg, destijds opgericht als coöperatie door socialistische wereldverbeteraars, zou zich kunnen manifesteren als een 'krachtige exponent' van de huidige bottom-up-beweging in de maatschappij die gekenmerkt wordt door samenwerking en betrokkenheid. De titel van het concept luidde: 'Samen Flexibel. Samen werken, Samen beleven, Samen delen. Van en voor iedereen'.

Het sociaal-culturele cluster bleef gehandhaafd (1/3 deel) maar nu met goedgekeurde zorgwoningen aan de rand van het park en veel ruimte voor commerciële functies (2/3 deel). Met het definitieve concept onder de arm, ging Wooninc. vervolgens op zoek naar commerciële partij(en) die het plan financieel wilden dragen.

Verkoop De Ploeg aan Bruns

Nu ligt ook dit concept in de prullenbak. Eind mei liet Wooninc. onverwachts een persbericht uitgaan dat er met het Bergeijkse bedrijf Bruns een principe-akkoord was bereikt over de verkoop van de fabriek. Jan Burgmans, algemeen directeur van Bruns, meldt dat hij begin dit jaar werd benaderd om de 2/3 commerciële invulling voor zijn rekening te nemen. Het bedrijf, dat wereldwijd musea en science centra inricht, stemde toe onder voorwaarde dat zij de hele fabriek tot hun beschikking zou krijgen en 30% van het park. Wooninc. ging akkoord.

Een pragmatische oplossing; van alle mooie plannen is niets terecht gekomen. Maar gelukkig blijft Weverij de Ploeg behouden. Niet als culturele hotspot maar als productiewerkplaats, zoals het door Rietveld ook ontworpen is. Voor een bedrijf dat net als De Ploeg destijds, nauwe banden heeft met de wereld van kunst en design en met het dorp Bergeijk. En het Ploegpark? Dat blijft gewoon voor iedereen toegankelijk!

Een pragmatische oplossing; van alle mooie plannen is niets terecht gekomen. Maar gelukkig blijft Weverij de Ploeg behouden.