In de Brabantse samenleving van 2050 gebruiken we geen fossiele brandstoffen meer. We hebben alleen duurzame energie; zonne- en windenergie, aardwarmte en biobrandstof. Er zijn veel plannen en de eerste stappen naar een nieuw energielandschap worden gezet. 150 meter hoge molens worden gebouwd en zonnevelden aangelegd. Maar wat betekenen al deze plannen voor de omgevingskwaliteit en de beleving van ons (cultuurhistorisch) landschap. Deze energietransitie heeft een enorme impact op het landschap. Is het nog wel prettig en aangenaam wonen, verblijven en recreëren in zo’n gebied?
verbeelding en verleiding
Kunstloc schreef in oktober 2017 de prijsvraag ‘Energy meets the Arts’ uit, omdat één stem in de discussies te weinig naar voren komt: die van kunstenaars en ontwerpers. Kunstloc riep hen op om mee te denken over de gevolgen van de energietransitie voor onze leefomgeving. Want het is niet alleen een zaak van technologische en economische verandering. Wil de energietransitie écht succesvol zijn, dan is nog iets anders nodig: verbeelding en verleiding.
ideeënprijsvraag
Kunstloc Brabant heeft kunstenaars, ontwerpers, (landschaps-)architecten of multidisciplinaire teams opgeroepen om inspirerende ideeën in te dienen die een beeldende kwaliteit toevoegen aan de energietransitie. Doel van de prijsvraag is om de kansen en de impact te laten zien die creatieve en artistieke professionals hebben op de ontwikkelingen in de energietransitie en waarin verbeelding een cruciale rol speelt. De ideeën moeten kansrijk zijn om tot concrete projecten uitgewerkt te worden.
twee prijswinnaars
De jury heeft uit de 40 inzendingen twee prijswinnaars gekozen. Caro Agterberg, met Dutchblue, een voorstel om met zonnepanelen enorme schilderijen in het landschap te ontwikkelen, die meteen ook een verhaal vertellen over dat landschap. En Eloi Koremans en Pierre Maas met Getijdenhuis, een ontwerp voor een huis van de toekomst, dat de zelfgewonnen energie zonder accu in zichzelf opslaat. Beiden hebben in samenwerking met Kunstloc en partners hun ideeën verder kunnen uitwerken tot ontwerp en prototype.
Dutchblue van Caro Agterberg
Ontwerper Caro Agterberg bedacht een plan om de gewone, traditionele zonnepanelen in te zetten als pixels. Met die pixels maak je een beeltenis, een tekening. De jury van de ideeënprijsvraag beoordeelde Caro’s idee als sterk en sympathiek, mede doordat het zo voor de hand ligt. Haar idee sluit aan bij de actualiteit, omdat er in het licht van de energietransitie momenteel veel zonnevelden worden ontwikkeld. Het is gemakkelijk te implementeren en bovendien kun je hierin ook goed het DNA van de omgeving verwerken (bijvoorbeeld in een patroon). En daarmee kan het plan een directe verbinding aangaan met de omgeving, waardoor het draagvlak voor de energietransitie in de buurt groter wordt. Caro: “Stel je eens voor dat er selfies worden gemaakt met een ‘DutchBlue’ veld op de achtergrond of dat er ansichtkaarten van worden verstuurd, gewoon omdat mensen het zo bijzonder vinden. Dat zou toch prachtig zijn?”
Het ontwerp dat Agterberg maakte op basis van haar idee, heeft ze uitgewerkt voor een locatie in Het Groene Woud, om daadwerkelijk in het landschap te laten zien hoe een dergelijk project er uit zou kunnen zien. Voor Het Banisveld, een natuurgebied dat een verbindende schakel vormt tussen De Mortelen en de Kampina, liet Agterberg twee hagedissen elkaar aan een ven ontmoeten, uitgedrukt in 25.000 zonnepanelen. “Het is een voorbeeld hoe het zou kunnen, maar ik zou het liever nog groter willen, want we zijn nu niet goed bezig met de patchwork invulling van het landschap.”
Getijdenhuis van Eloi Koreman en Pierre Maas
Het opwekken van energie blijft iets abstracts, een ver-van-mijn-bed show, denkt kunstenaar Eloi Koreman. Daarom kwam hij samen met architect Pierre Maas met het idee voor een getijdenhuis: een huis dat zelf energie opwekt, en waaraan je kunt zien - doordat het huis omhoog of omlaag beweegt - hoeveel energie er is opgewekt of gebruikt. Ook draait een deel van het huis mee met de zon, zodat de panelen op het dak optimaal benut worden. Koreman: “De energietransitie betekent pas iets als je het zelf kunt voelen, aanraken.” Volgens de jury heeft het verrassende idee voor een Getijdenhuis een prikkelende werking op de nieuwsgierigheid van mensen. Dit kunstwerk is een knipoog, een nieuw fenomeen, dat zeker vragen uitlokt, aanzet tot nadenken, en de verbeelding aanwakkert. Het is de vraag of het ontwerp op ware grootte of als schaalmodel kan worden uitgevoerd, maar in beide gevallen geldt het Getijdenhuis als eye-opener voor velen. In die zin kan ook een schaalmodel een een debat over energiegebruik en het uitbannen van fossiele brandstoffen aanwakkeren.
overige inzendingen
In totaal zijn er 40 ideeën voor de energietransitie ingestuurd. Waar mogelijk zoekt Kunstloc hiervoor een podium bij bijvoorbeeld energiebijeenkomsten, symposia en pers.
na de prijsvraag
Het doel van de prijsvraag was niet alleen om ideeën op te halen, maar ook om partijen binnen en buiten de kunst- en cultuursector aan elkaar te verbinden. Op dit moment helpt Kunstloc Brabant de deelnemende kunstenaars en ontwerpers om partners en stakeholders te vinden voor hun plannen. Een ontwerp moet uiteindelijk ook echt uitgevoerd kunnen worden.
Naar aanleiding van de ideeënprijsvraag kwamen we in contact met ECCO. Dat is een samenwerkingsverband van landschapsorganisatie Het Groene Woud en vijf Brabantse gemeenten, dat lokale en regionale initiatieven rond de energietransitie slim aan elkaar verbindt en ondersteunt. Samen met Kunstloc Brabant probeert ECCO de samenwerking tussen haar partners (voornamelijk ambtenaren, agrariërs, mensen van energiecoöperaties, bestuurders, medewerkers van maatschappelijke organisaties) en kunstenaars en ontwerpers te faciliteren en aan te jagen. Dat heeft er onder meer toe geleid dat de gemeenten Meijerijstad en Geertruidenberg inmiddels een traject zijn gestart om te onderzoeken op welke manier ze met kunstenaars en ontwerpers in zee zouden kunnen gaan. Kunstloc Brabant ondersteunt gemeenten en andere partijen bij dit soort samenwerkingen met kunstenaars en ontwerpers.
Meer weten over Energy meets the Arts?
Neem contact met mij op.
