Trends & Ontwikkelingen

De voormalige Frisokazerne in Ede krijgt een nieuwe bestemming: een bruisende culturele plek vol kunst, muziek en creativiteit. Drie culturele organisaties – Museum DE BASIS, Akoesticum en Redrum – slaan de handen ineen en vormen samen FRISO. Afgelopen donderdag gaf de gemeenteraad, met het vaststellen van de Perspectiefnota 2026-2029, officieel groen licht voor de volgende fase. 

Wethouder Karin Bijl (cultuur): “Met FRISO zetten we een grote stap in de culturele ontwikkeling van Ede. De raad heeft nu besloten dat we hiermee door kunnen – dat is goed nieuws voor de gemeente, voor makers én voor publiek.”

Vanwege het grote succes van de nieuwe snelle aanvraagroute publieksprojecten stelt het Cultuurfonds Noord-Brabant € 50.000 extra beschikbaar. Via deze regeling kunnen stichtingen en verenigingen sinds dit jaar een laagdrempelige aanvraag indienen voor maximaal € 1.500 per publieksproject. In de afgelopen 4 maanden hebben 34 projecten een toekenning ontvangen.

“We merken dat er in Brabant veel behoefte is aan ondersteuning van kleinere initiatieven die mensen samenbrengen en verrijken”, zegt Jan Speelman van het Cultuurfonds Noord-Brabant. “Met deze extra impuls geven we een boost aan het rijke culturele en maatschappelijke leven in de provincie. Juist deze kleinschalige projecten zorgen voor verbinding, creativiteit en beleving dichtbij huis.”

NVPI Film heeft onlangs het NVPI Film Dashboard gelanceerd. Het dashboard is ontwikkeld op verzoek van het Nederlands Filmfonds. Via het dashboard zijn data over bezoekersaantallen en de vertoning van alle, in Nederland uitgebrachte bioscoopfilms van de laatste tien jaar toegankelijk gemaakt voor de filmsector. 

Het Filmfonds stimuleert dat je al vanaf de fase scenario-ontwikkeling als maker goed nadenkt over je beoogde publiek en de positionering van je film ten opzichte van het bestaande filmaanbod. Meer informatie hierover vind je op de website bij Zicht op Publiek.

Dat sport verbroedert is inmiddels een gevleugelde uitspraak. Maar dat is niet altijd geval, gezien de vele geweldsincidenten rondom grote sportevenementen. Hoe anders is dat bij theatervoorstellingen en muziekfestivals. Wat Janine Stubbe, hoogleraar Arts & Wellbeing aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, betreft is het tijd om de slogan wat breder te trekken. Bij kunst draait het niet om winnen, maar om delen. In plaats van rivaliteit biedt kunst ruimte aan meervoudige perspectieven.

De festivalzomer van 2025 is heet. Niet alleen stijgen de temperaturen soms tot grote hoogte, ook de uitgesproken politieke statements van acts en artiesten zorgen geregeld voor heetgebakerde discussies. Waar ligt de grens tussen artistieke vrijheid en opruiing? En hoe gaan festivals om met de groeiende spanningen? De vele politieke statements brengen festivals en poppodia soms in een lastig parket, erkennen de twee grootste brancheverenigingen uit de sector.

Op streamingdiensten staat steeds meer muziek die niet is gemaakt door artiesten, maar door AI. Sommige artiestprofielen lijken net echt, compleet met bandfoto’s en een biografie. Bij een recente AI inspectie door Deezer bleek onlangs bijna een op de vijf nieuwe nummers in de muziekbibliotheek afkomstig van AI. Waarschijnlijk ligt het werkelijke percentage nog veel hoger, want de inspectiesoftware detecteert niet alle AI-muziek.

Deezer-topman Lanternier: “AI is niet per definitie goed of slecht.” Nee, niet per definitie, maar Deezer ontdekte dat 70 procent van de muziek die geheel door AI is gemaakt frauduleus is. Het is niet moeilijk om je een toekomst voor te stellen waarin de rol van de artiest volledig wordt uitgehold. 

Sinds de jaren zeventig hebben de VS een draaideurverhouding met de VN-organisatie. Vorige week zegde president Donald Trump het Amerikaanse Unesco-lidmaatschap op. Dat deed hij omdat de organisatie ‘woke culturele en sociale doelen steunt’ die volgens regeringswoordvoerder Anna Kelly ‘in strijd zijn met onze ‘America first’-buitenlandpolitiek’. Kelly hekelde ook de Israël-kritische houding van Unesco, en noemde het ‘hoogst problematisch’ dat de VN-organisatie Palestina sinds 2011 erkent als lidstaat.

Een toekomstbestendige arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector begint bij inzicht. Met die overtuiging heeft Platform ACCT kennis- en dienstencentrum CAOP een nulmeting laten uitvoeren naar inkomenszekerheid, inzetbaarheid en informatievoorziening van werkenden en werkverstrekkers. Deze nulmeting vormt een vertrekpunt voor beleidsontwikkeling en vernieuwing. Ze biedt feitelijke onderbouwing van wat velen in de sector al aanvoelden: werkenden tonen veel inzet en veerkracht, maar stuiten structureel op knelpunten in inkomenspositie, duurzame inzetbaarheid en toegang tot betrouwbare informatie.

Digitaal leiderschap is nodig om de digitale transformatie van culturele instellingen in goede banen te leiden. Maar wat houdt digitaal leiderschap eigenlijk in? DEN sprak drie directeuren uit de cultuursector over hoe zij digitaal leiderschap in de praktijk brengen. Daarnaast deelt Maaike Verberk, directeur van DEN, haar visie op digitaal leiderschap en vertelt ze waarom nu het moment is om koers te bepalen richting een succesvolle en integrale digitale transformatie. Tenslotte dook DEN in de vakliteratuur. 

De VNPF heeft een statement naar buiten gebracht naar aanleiding van de gebeurtenissen bij Paradiso in de nacht van 7 op 8 juli. De culturele sector, popcultuur in het bijzonder, is van oudsher een ruimte voor vrije meningsuiting, artistieke expressie en maatschappelijke dialoog. De culturele sector, popcultuur in het bijzonder, is van oudsher een ruimte voor vrije meningsuiting, artistieke expressie en maatschappelijke dialoog. Tegelijk zijn er grenzen. Soms is die grens helder; regelmatig vraagt het om zorgvuldige afweging. 

De gebeurtenissen bij Paradiso (Amsterdam) in de nacht van 7 op 8 juli, waarbij gemaskerde personen met een dreigend spandoek probeerden druk uit te oefenen op een aangekondigd optreden, laten zien dat de vrijheid van programmeren geen vanzelfsprekendheid is. Zulke intimidatie vindt de VNPF (Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals) onacceptabel.

Rap is regelmatig rauw, direct en soms confronterend, maar het is ook een bron van troost, herkenning en motivatie. Uit recent onderzoek, gepubliceerd in het Tijdschrift Sociologie, blijkt dat Nederlandstalige rapmuziek een belangrijke rol speelt in het persoonlijke welzijn van luisteraars. Veel luisteraars herkennen zich in thema’s als kwetsbaarheid, persoonlijke worstelingen, sociale relaties, en het streven naar succes. Ze gebruiken de muziek om hun stemming te reguleren, zichzelf te motiveren en emoties te verwerken.

De Cultuurfonds Vertaalprijs Martinus Nijhoff 2025 gaat naar vertaler Mark Leenhouts voor zijn vertalingen uit het Chinees. Dat is bekendgemaakt in het radioprogramma De Taalstaat. Aan de prijs is een bedrag verbonden van 50.000 euro. 

Het Cultuurfonds reikt jaarlijks de Cultuurfonds Vertaalprijs Martinus Nijhoff uit. De Vertaalprijs is de belangrijkste Nederlandse onderscheiding voor vertalers. De prijs is ingesteld ter nagedachtenis aan de dichter en vertaler Nijhoff, lid van het bestuur van het Cultuurfonds en werd voor het eerst uitgereikt in 1955.

Nederlandse auteurs zijn boos op Meta, dat hun boeken zonder toestemming zou hebben gebruikt om AI te trainen. De teksten kwamen uit LibGen, een illegale database met miljoenen titels, die volgens Nieuwsuur is ingezet bij de ontwikkeling van Meta’s chatbot. De Auteursbond onderzoekt juridische stappen. De Auteursbond riep getroffen auteurs op zich te melden. Inmiddels zijn er ruim zeshonderd meldingen binnengekomen.

Mysteryland, een van de grootste Nederlandse dancefestivals, gaat volgend jaar niet door. Het festival neemt een pauze en wil zichzelf opnieuw uitvinden nu het tegen alsmaar stijgende kosten aanloopt. "We hebben de verhalen allemaal langs zien komen de laatste tijd: evenementkosten zijn hoog en de behoeften van bezoekers veranderen", zegt directeur Anna Wijntjes tegen 3voor12. "We gaan dus kijken naar zowel de kosten als de inhoudelijke invulling van het festival."

Rotterdamse raadsleden maken zich in toenemende mate zorgen over de situatie bij het Nederlands Fotomuseum, waar directeur Birgit Donker onlangs vrij plotseling is ontslagen. Het is onduidelijk of het gaat lukken om eind september de deuren te openen van pakhuis Santos.

Eerder zei cultuurwethouder Said Kasmi (D66) er vertrouwen in te hebben dat het nieuwe onderkomen van het Fotomuseum, pakhuis Santos op Katendrecht, eind september volgens planning opent. Maar de fracties van Leefbaar Rotterdam, VVD en SP zijn daar niet zo zeker van. Een teken aan de wand is dat de Raad van Toezicht er desgevraagd geen duidelijkheid over kan geven: „Binnen korte tijd komen we hier met een mededeling over. Op dit moment is de openingsdatum voor mij onduidelijk’’, laat een woordvoerder weten.

Naar het voorbeeld van de jaarlijkse tuinvogeltelling is het wellicht tijd voor een jaarlijkse stickertelling, waarbij mensen hun eigen straat op en neer lopen op zoek naar stickers. Want hoewel officiële cijfers ontbreken, lijkt de sticker al geruime tijd bezig aan een indrukwekkende opmars, en zijn de vele soorten plakplaatjes niet meer weg te denken uit het Nederlandse straatbeeld. Zijn stickers de nieuwe graffiti? De Volkskrant inventariseerde de mooiste en zocht de makers daarvan op. Hoe werken ze en wat drijft ze?

Vanaf 1 augustus opent het Nederlands Letterenfonds de nieuwe regeling Leesbevordering. Door deze regeling kunnen organisaties subsidie aanvragen voor activiteiten zoals leesclubs en workshops creatief schrijven. De regeling volgt op een succesvolle pilot in 2024 en wordt van 2025 tot en met 2028 gefinancierd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) met een jaarlijks budget van € 850.000. Aanvragen kunnen worden ingediend tot en met woensdag 3 september 2025. 

Het zijn toch vaak ‘de gebruikelijke winnaars’ die in de prijzen vallen en het ontbreekt aan één grote avond vol cultuur (en met een rode loper). Daar komt verandering in met de nieuwe Tilburg Culture Awards. „Dit wordt de start van het culturele seizoen en een goed moment om terug te blikken.”

Dat vertelt Tyrone Tjon-A-Loi. Tilburg heeft heel wat culturele prijzen, maar daardoor is het cultuurveld ook versnipperd geraakt. De gemeente benaderde Tjon-A-Loi om een nieuw evenement op poten te zetten, waarbij onder andere het talent van het jaar en de maker van het jaar worden bekroond. De opzet is een feestelijke awardshow, met optredens en een uitbundige naborrel. Daarmee moet het dé jaarlijkse viering van de Tilburgse cultuursector worden.

Ooit zaaiden kunstenaars sporen van paddenstoelen, die door het asfalt heen zouden breken. Nu is streetart in musea te zien, of moeten kunstenaars letterlijk ondergronds de tunnels in, omdat bovengronds dezelfde kleurige vrolijke streetart verschijnt.

Nee, zeiden een paar bewoners van de Bredase wijk Heusdenhout vorige maand. Niet nóg een muurschildering. Dat is een opvallend tegengeluid tussen alle optimistische graffiti-en-street-art-nieuwsberichten door. De keerzijde waar de Bredase bewoner naar verwijst, is onderdeel van de wat weggeëbde discussie over kunst als middel tegen verloedering en voor gentrificatie. Ook verschilt de stilistische uitvoering nauwelijks: street art wordt zó innig omarmd, dat het artistieke leven eruit geperst is.

860 houten prefabwoningen kreeg Nederland van Europese landen na de Watersnoodramp in 1953. Ze waren groot, goed geïsoleerd en geliefd. 42 ervan worden nu rijksmonumenten.

De Raad voor Cultuur adviseert om 42 geschenkwoningen en een dorpshuis uit de periode na de Watersnoodramp van 1953 aan te wijzen als rijksmonument. Het gaat om houten prefab-woningen van hoge kwaliteit die kort na de ramp door onder meer Noorwegen, Zweden, Finland en Oostenrijk zijn geschonken aan Nederland. De woningen vormen een zichtbare en tastbare herinnering aan de ramp, de grote gevolgen daarvan en de internationale hulpactie die daarmee op gang kwam.

De indemniteitsregeling wordt verlengd tot eind 2030. Met deze regeling neemt de Nederlandse staat een deel van het risico van een belangrijk bruikleen op zich. Zo kunnen instellingen gemakkelijker kostbare voorwerpen uit buitenlandse collecties of niet openbaar toegankelijke privécollecties laten zien in tijdelijke tentoonstellingen.

De Raad voor Cultuur geeft op verzoek van demissionair minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zijn zienswijze op het Verdrag van Faro. Dit Europese verdrag benadrukt het belang om erfgoed te verbinden met mensen en met de samenleving als geheel.

De raad ondersteunt de vertaalslag naar drie kerndoelen voor de Nederlandse erfgoedpraktijk: zorg dat meedoen en meebeslissen meer gemeengoed wordt, verbind erfgoed aan sociaal-maatschappelijke doelen en bied ruimte aan verschillende opvattingen over erfgoed en aan de kennis van burgers. Daarbij benadrukt hij dat borging van deze doelen in beleid op alle niveaus en goede afstemming tussen Rijk en decentrale overheden belangrijk is voor een goede implementatie in de praktijk.

De Raad voor Cultuur heeft op verzoek van demissionair minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap advies uitgebracht over het concept aanwijzingsprogramma voor twaalf rijksmonumenten uit de periode 1965–1990, ook wel bekend als Post 65. In deze jaren werden in Nederland maar liefst vier miljoen objecten gerealiseerd. 

Om te voorkomen dat waardevol erfgoed uit deze periode ongezien of willekeurig verdwijnt, is meer kennis, erkenning én draagvlak nodig. Met het aanwijzingsprogramma wil de minister een eerste stap zetten richting meer positieve aandacht, waardering en behoud van dit relatief jonge erfgoed.

Agenten zetten afgelopen zondag een Eindhovense graffitispuiter onder druk om een protestleus te verwijderen. Woensdag deed hij een tweede poging, zich beroepend op artistieke vrijheid en vrijheid van meningsuiting. Althans, dat probeerde hij. Zijn tekst werd overgeschilderd door de gemeente Eindhoven.

Met een diploma alleen red je het niet meer: voor afgestudeerde kunstenaars dreigt na de academie een groot, gapend zwart gat. Het is iets waar beginnende kunstenaars vaak mee worstelen. Hoeveel vraag je voor je werk? Hoe combineer je je vrije kunstenaarschap met drie bijbaantjes? En aan wie vraag je feedback als je hele dagen alleen op je atelier zit? 

Op kunstacademies raken gesprekken over geld op de achtergrond omdat experiment en artistieke ontwikkeling voorop staan. Niet geheel onlogisch voor een kunstopleiding, maar niet altijd even wenselijk. Dat het gesprek verder opengebroken mag worden, vinden ook de makers van de korte film: Hoe zwart is jouw gat? Het is een documentaire van drie afgestudeerde makers van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) die zelf nog uit hun zwarte gat aan het klimmen zijn.

Een brede coalitie van Europese en internationale auteurs, artiesten, uitgevers en producenten uit de creatieve sector heeft scherpe kritiek geuit op de recent gepubliceerde Europese AI-gedragscode en de bijbehorende richtlijnen. In een gezamenlijke verklaring spreekt de sector van een gemiste kans en beschuldigt zij de Europese Commissie ervan het belang van aanbieders van generatieve AI boven dat van rechthebbenden te stellen. Met name het zogeheten template voor openbaarmaking van trainingsdata, dat bedoeld is om transparantie te bieden over het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal in AI-training, wordt fel bekritiseerd.

De Provincie Gelderland gaat samen met het Ministerie van Maak! een experiment aan. Samen met ontwerpers, bedrijven, onderzoekers, creatieve makers, ervaringsdeskundigen én inwoners gaat de provincie leren anders te denken en te doen bij belangrijke ruimtelijke vraagstukken. Denk bijvoorbeeld aan thema’s zoals energie, water, voedsel, natuur. Maar ook hoe deze thema’s samenhangen. In dit experiment brengen we praktijk en beleid bij elkaar. 

Quote-columnist Robert De Boeck vond troost in de cultuursector: 'Als onderdeel van de rouwverwerking grijp ik iedere uitnodiging om naar een concert, toneelstuk of film te gaan met beide handen aan. Ik kan het iedereen aanraden.' 

‘Er zijn weinig sectoren waarin mijn vakbroeders en -zusters nog niet of nauwelijks actief zijn. De cultuursector is daar een van. De vraag is waarom investeerders deze sector mijden. Volgens de Raad voor Cultuur vanwege de korte subsidieperiode. Investeerders willen namelijk zekerheid op langere termijn. Ik betwijfel of die maatregel hen zal doen besluiten in de cultuursector te investeren. Dit betekent niet dat ik geen voorstander ben van subsidies voor cultuur. Het financieel rendement mag dan beperkt zijn, het geestelijk rendement is groot.'

De superrijken op deze wereld kopen een superjacht of ze openen een eigen museum. Zo ook George Lucas, die rijk geworden is met de Star Wars-films. Jaren geleden kondigde hij de komst aan van het Lucas Museum of Narrative Art aan, dat gevestigd wordt in San Diego. Het duurt nog een jaar voordat het zijn deuren opent, maar afgelopen zondag tijdens een optreden op Comic-Con International in San Diego, gaf de filmmaker een eerste indruk van wat hij ‘een tempel voor de kunst van het volk’ noemt.

De culturele opvoeding van alle basisschoolleerlingen in Gemert-Bakel is een inmiddels vrijwel continue proces, dat in nauwe samenwerking tussen het Kunstlokaal en De Eendracht handen en voeten heeft gekregen; groep 1 tot en met groep 8 komen op een doordachte en intensieve manier in aanraking met alles wat onder de term cultuur valt. In gesprek met Remko Boesveld, directeur en bestuurder van zowel het Kunstlokaal als de Eendracht, Rita Vogels, bedrijfsleider van de Eendracht en Christel Gruijters, cultuurcoördinator, wordt een groot scala aan activiteiten toegelicht. 

Amsterdam-West krijgt een sculptuur ter ere van de moslima. Kunstenares Narges Mohammadi werkt samen met vier vrouwen uit het stadsdeel aan een marmeren beeld dat hen vertegenwoordigt. De vrouwen kenden elkaar niet, tot ze in november door de Haagse kunstenares Narges Mohammadi (32) werden geselecteerd om samen te werken aan de sculptuur ter ere van de moslimvrouw. Volgend voorjaar zal het beeld van bijna twee meter hoog komen te staan in de Amsterdamse Kolenkitbuurt, een wijk waar veel moslims wonen.

Iedere maand een aansprekende naam op de planken in Oirschot. Zo willen eigenaren Frank van Laarhoven en Andre van de Ven het theater van cultureel centrum de Stoelendans nieuw leven inblazen. Alleen dan zonder dure krachten, om te voorkomen dat die net als voorganger De Enck eindigt in faillissement. Weer te voet of met de fiets naar het theater kunnen. De eigenaren denken dat dat gemist wordt in Oirschot. De Oirschotse ondernemers kochten in 2022 het failliete (theater)gedeelte over van de gemeente, die nog altijd de grond en enkele ruimtes bezit.

Muurschilderingen zie je overal, maar niet iedereen is er blij mee. In Breda stapte een buurtbewoner naar de bezwarencommissie om een schildering te voorkomen. De Kwestie van deze week in BN De Stem: zijn muurschilderingen een verrijking voor de omgeving of een voorbeeld van verloedering? Lezers geven hun mening.