Trends & Ontwikkelingen

Honderd dagen na DE OPENING 2025 kijkt Apeldoorn vooruit. De stad blijft ook in 2026 betrokken bij het landelijke culturele evenement, wanneer Eindhoven de gaststad is. Apeldoorn doet dan mee als een van de eerste zogenoemde satellietsteden. In 2026 vindt DE OPENING plaats van 28 tot en met 30 augustus. Als satellietstad programmeert Apeldoorn in dat weekend opnieuw een preview van het nieuwe culturele seizoen, met onder meer muziek, theater, dans en beeldende kunst.

Kunsten ’92 heeft afgelopen week gereageerd op twee consultaties van de Rijksoverheid. Via internetconsultaties kunnen burgers en bedrijven hun mening geven over nieuwe wetten en regels, voordat ze definitief worden. Kunsten '92 heeft dat gedaan voor twee consultaties (deadline 15 december 2025) rond de volgende onderwerpen: wijziging wet op het specifiek cultuurbeleid en ontwerp-nota ruimte. 

Volgens Kunsten '92 is de verlenging van de subsidietermijn naar acht jaar een belangrijke en breed gesteunde eerste stap is richting een stabieler cultuurstelsel. 

Inwoners met een Participatiewet-uitkering in Land van Cuijk krijgen vanaf 1 januari 2026 automatisch toegang tot de Meedoenregeling. De regeling ondersteunt deelname aan sociaal-culturele, educatieve en sportieve activiteiten. Het gaat om ongeveer 1.200 mensen in het Land van Cuijk die in ieder geval eind februari 213 euro extra krijgen uitgekeerd. 

Nee, je wordt niet oud als je keer op keer verzucht dat die popmuziek van tegenwoordig geen fatsoenlijke songtekst meer bevat: je hebt gewoon gelijk. En de populaire muziek uit de Verenigde Staten wordt niet alleen simpeler, maar ook negatiever. Het heeft volgens onderzoekers te maken met hoe mensen muziek gebruiken om met stress om te gaan. 

Een internationaal onderzoeksteam analyseerde de teksten van alle honderd populairste Engelstalige liedjes in de VS, week na week, tussen 1973 en 2023. Over de hele periode blijkt dat songteksten eenvoudiger en negatiever worden en meer stresswoorden bevatten. Opvallend genoeg viel deze ontwikkeling samen met stijgende cijfers van depressie en angst onder de bevolking en met toenemende negativiteit in de media. 

Als de nood aan de man is, zoals nu, in een tijd waarin de NPO door de politiek gedwongen wordt ferm te bezuinigen, zijn cultuurprogramma’s op tv al snel de klos. Zolang die tv-programma’s niet per definitie voor een breed publiek worden gemaakt staan ze met regelmaat ter discussie en is het enthousiasme ervoor niet altijd onverdeeld groot. 

Juist in een tijd waarin zovelen elkaar de maat nemen, kunnen cultuuruitingen, zeker ook op tv, voor verbinding – het toverwoord van nu – en begrip zorgen. Ze verleiden je tot zelfonderzoek, en ze bieden zinnenprikkelende inzichten, ver weg van de ‘rechttoe, rechtaan’-reflectie op de waan van de dag. De NPO verdient veel meer programma’s die kijkers inspireren, en die ervoor kunnen zorgen dat de theater-, concert- en museumzalen daadwerkelijk vol blijven.

Zelf video's door Sora genereren met daarin figuren als Mickey Mouse, Darth Vader of Iron Man. Dat kan binnenkort: The Walt Disney Company heeft een driejarige overeenkomst gesloten met OpenAI, het bedrijf achter chatbot ChatGPT en video-generator Sora. Disney investeert een miljard dollar in het techbedrijf en staat het gebruik van zijn karakters toe.

Disney stelt ruim 200 karakters beschikbaar van Disney en Pixar zelf en andere series waar het bedrijf de rechten van heeft, zoals Marvel en Star Wars. Disney wordt ook zelf een grote klant van OpenAI. De entertainmentgigant gaat tools van het techbedrijf gebruiken om nieuwe producten, diensten en "ervaringen" te bouwen. 

Auteurs zonder uitgever krijgen deze winter op meerdere plekken in het land de kans om hun boek in te leveren voor de collectie van de Bibliotheek Utrecht. De Bibliotheek Utrecht opende dit jaar als een van de eerste bibliotheken in Nederland een speciale collectie voor onuitgegeven auteurs. In deze collectie worden boeken opgenomen die niet via de reguliere uitgevers zijn verschenen, maar volgens de makers wel klaar zijn om gelezen te worden. Lezers kunnen de werken lenen zoals in andere bibliotheekboeken.

Naast de vaste inleverdagen in Utrecht organiseert de bibliotheek in december en januari extra inlevermomenten in Amsterdam, Amersfoort en Groningen. Daarmee wil de bibliotheek de drempel verlagen voor auteurs voor wie Utrecht minder goed bereikbaar is.

Voor Tjeerd Royaards zijn er twee vereisten om een politieke cartoon te gaan tekenen. Nummer één: het moet een onderwerp zijn waar hij zich kwaad om maakt of over opwindt, en twee: hij moet inspiratie hebben om dat onderwerp ook daadwerkelijk in een beeld te vatten.

Aan beide criteria was voldaan die dag eind mei, dus ging hij aan de slag. De cartoon over de Israëlische president Benjamin Netanyahu en de rode lijn stond op 30 mei in Trouw en leverde hem vrijdag de European Cartoon Award op. Dat is een jaarlijkse prijs voor politieke cartoons die gepubliceerd zijn in Europa. Dit jaar werd de winnende cartoon van Royaards geselecteerd uit ruim vierhonderd inzendingen uit meer dan dertig landen.

Fair Pay wordt door vrijwel alle opdrachtgevers in de culturele en creatieve sector omarmt, toch is het nog lang niet altijd een vanzelfsprekende norm. Zzp’ers draaien gemiddeld circa vier op de tien werkuren onbetaald terwijl zij behoren tot de laagstbetaalde groepen op de arbeidsmarkt. Hoe maken we van Fair Pay de standaard waar niemand omheen kan? De Creatieve Coalitie sprak met ketentafeldeelnemers, lidorganisaties en makers. Uit de gesprekken volgen zeven aanbevelingen voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De kernboodschap? Maak Fair aantrekkelijk en Unfair onaantrekkelijk. 

Op een rij: 1. Verplicht Fair Pay in alle subsidies. 2. Koppel Fair Pay aan Impuls- en PACCT-regelingen. 3. Maak Fair Pay verplicht bij publieke voorzieningen. 4. Beloon goed opdrachtgeverschap en maak Fair Pay aantrekkelijk. 5. Introduceer een keurmerk en ombudsfunctionaris. 6. Wees als ministerie concreet en normstellend. 7. Betrek het kunstvakonderwijs en stuur op instroom

De kunst- en etnograficacollectie van architect Aldo van Eyck (1918-1999) en zijn echtgenote Hannie van Roojen (1918-2018) heeft inclusief veilingkosten 2,85 miljoen euro opgebracht, bijna drie keer de verwachte opbrengst. Dat heeft Veilinggebouw De Zwaan in Amsterdam, waar de meer dan duizend voorwerpen woensdag en donderdag werden geveild, bekendgemaakt. Michiel Boerma, bij De Zwaan verantwoordelijk voor de Tribal Art, noemt de Van Eyck-veiling het onbetwiste hoogtepunt uit de lange geschiedenis van het veilinghuis. 

Van Eyck, bekend van het in 1960 voltooide Burgerweeshuis in Amsterdam, is vaak de belangrijkste naoorlogse architect van Nederland genoemd. Zijn kunst- en etnograficaverzameling vormde voor hem een inspiratiebron in zijn zoektocht naar een universele beeldtaal. 

Tido Visser stopt per 1 januari als artistiek directeur van het Nederlands Kamerkoor, na meer dan 12 jaar leiding. Hij voerde veranderingen door die het koor financieel en artistiek versterkten, onder meer door programma’s met actuele verhalen. Visser bracht het koor van grote bezuinigingen naar een internationaal erkend ensemble. Hij vertrekt om ruimte te maken voor vernieuwing.  

Zowel pro-Palestijnse als pro-Israëlische demonstranten protesteerden zondag rondom het Concertgebouw in Amsterdam, waar de omstreden Israëlische cantor Shai Abramson optrad. Het leidde her en der tot schermutselingen. Hoewel er een grote politiemacht op de been was om groepen demonstranten uit elkaar te houden, kon niet worden voorkomen dat actievoerders korte tijd twee ingangen van het Concertgebouw blokkeerden. Er zijn 22 aanhoudingen verricht. Een agent raakte lichtgewond.

Abramson gaf zondag twee optredens vanwege de viering van Chanoeka, een joods inwijdingsfeest dat bekendstaat als ‘het feest van de lichtjes’. Zijn komst was omstreden, omdat Abramson als lead cantor verbonden is aan het Israëlische leger. De directie besloot daarom in november zijn komst te verbieden, omdat die haaks zou staan op de missie van het Concertgebouw ‘om mensen te verbinden met muziek’. Kort daarna werd dat besluit teruggedraaid. Abramson mocht komen, maar de concerten kregen een besloten karakter. Tientallen medewerkers stuurden een boze brief naar de directie.

Eindhoven krijgt eindelijk een dependance van het Rijksmuseum dankzij burgemeester Jeroen Dijsselbloem, die intens lobbyde bij Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits en regionale partners. De stad kiest een locatie langs de Dommel, dicht bij de universiteit en het station, en partners zoals ASML en Philips helpen met financiering en ruimte. Er komt geen dure aankoop van kunstwerken, omdat het Rijksmuseum zijn rijke collectie uit Amsterdam kan putten. Een haalbaarheidsonderzoek schat 150.000 tot 200.000 bezoekers per jaar, met een beoogde opening in 2035.

De Verkadefabriek en Willem Twee in Den Bosch gaan onder de naam Puls samenwerken op het gebied van jazz. Arjan Timmermans gaat de programmering voor de muziekpodia verzorgen. „De samenwerking ontstond na het vertrek van Tim Sprangers en Koen Graat, de programmeurs van Willem Twee en de Verkadefabriek. Den Bosch is een echte jazzstad. Door samenwerking van de podia kun je een krachtig programma samenstellen. Je versterkt elkaar in plaats van dat je met elkaar concurreert.”

Marijn Cornelis benadrukt het belang van cultuureducatie in het mbo om de mentale gezondheid en het geluk van jongeren te verbeteren. Uit onderzoek blijkt dat creatieve activiteiten bijdragen aan welzijn, maar mbo-studenten komen hier nog weinig mee in aanraking.

Cornelis pleit voor structurele inbedding van cultuur in het curriculum, inzet van cultuurcoördinatoren en maatwerkprojecten die vakmanschap en verbeelding combineren. De MBO Cultuurkaart biedt kansen, maar is nog onvoldoende bekend en benut. Voor succesvolle implementatie zijn visie, financiële middelen, deskundigheidsbevordering en samenwerking met culturele instellingen nodig. Investeren in cultuureducatie is investeren in jongeren: “Deze jongeren zijn ons goud waard.”

Eindhoven heeft zijn hoofdprijs: de stad krijgt een vestiging van het Rijksmuseum. Dat kondigden burgemeester Dijsselbloem en museumdirecteur Taco Dibbits donderdagochtend aan tijdens een persconferentie. Het Rijksmuseum verbindt mensen, kunst en geschiedenis en heeft een collectie van meer dan een miljoen voorwerpen. In Eindhoven hebben we de plek gevonden om een plek voor het Rijksmuseum te realiseren,” zei Dibbits. Eindhoven bevindt zich in een grote tijd van dynamiek”, stelde Dijsselbloem.„Bij de kwaliteit van leven hoort voor ons ook onlosmakelijk cultuur.”

Het Rijksmuseum gaat een nieuw gebouw laten ontwerpen, dat in de buurt van het station komt. Een internationaal topmuseum stond torenhoog op het regionale wensenlijstje. Bestuurders zien het als de kers op de taart van Brainport, dat komende vijftien jaar gaat doorgroeien naar meer dan een miljoen inwoners.

Met voorzieningen als het museum wil de regio aantrekkelijker worden voor internationale techwerkers én de huidige bewoners laten meeprofiteren van de groeiende welvaart die bedrijven als ASML brengen. Op het wensenlijstje, dat afgelopen voorjaar werd gepresenteerd, staat ook een grote, multifunctionele accommodatie waar bijvoorbeeld popconcerten plaats kunnen vinden. Het Evoluon moet zich verder ontwikkelen als ‘Future lab’, waar techniek en kunst elkaar ontmoeten. Verder wil de regio het ‘design ecosysteem’ versterken en wordt ook er geïnvesteerd in natuur. De Peel en de Groote Heide moeten uitgroeien tot nationaal park.

Nog even en Jack van Lieshout is geen centrummanager meer. Tijdens een wandeling door het Warenhuis in Oss, blikt hij vooruit op zijn nieuwe rol als programmamaker daar. „Het zou heel vervelend zijn als mensen straks alleen maar zeggen: ‘Daar zit de bieb’.” De kersverse programmamaker van het Warenhuis straalt als hij de deur naar de zaal voor lezingen en presentaties opent. Of wijst op de vele plekken waar je vitrines kwijt kunt of een expositie uit zou kunnen stallen.

Vanaf januari opent het de deuren als thuishonk voor de Osse bibliotheek en andere organisaties. Van het toeristisch informatiecentrum tot het stadsarchief, dat hier achter de glazen wand weer een fraai vormgegeven eigen depot krijgt. Ook het Titus Brandsmalyceum heeft er volgend jaar drie extra lokalen tot zijn beschikking. De bibliotheek wordt de grootste vaste bewoner van het Warenhuis en gaat de ruimtes onderverhuren aan de andere bewoners. Volgens het Ossche college is dit de beste oplossing omdat het recht geeft op aftrek van btw op de kosten en investeringen. 

Theatergezelschap Orkater leek een groot deel van zijn subsidie te verliezen, maar dat besluit werd vorige week teruggedraaid. Directeur Wieke ten Cate blikt terug op een stressvol jaar. ‘Nu is het tijd om uit de sprintenergie te komen.’ Vaststaat is dat het afgelopen jaar sporen heeft achtergelaten bij het gezelschap. 

Zeven maanden na ‘Lonneke’ krijgt Veghel drie nieuwe fietsbeelden. Dat is later dan verwacht. Maar de vertraging heeft niets te maken met de ophef over het eerste beeld, waarbij de fietsster met losse handen fietst.

Er zouden voor dit kunstproject genaamd ‘Half nul’ nog negen andere fietsbeelden naar Veghel komen. Op 19 december worden er drie onthuld: eentje langs snelfietsroute F50 ter hoogte van de straten Turfven en Moerven, en twee aan de Edisonweg waar het rode fietspad Veghel verlaat en onder snelweg A50 door richting Eerde schiet.

De provincie Noord-Brabant komt monumenteigenaren in acute nood tegemoet. In 2026 gaat een nieuwe subsidieregeling open voor urgente herstelmaatregelen, met een budget van in totaal € 400.000.

Deze regeling vormt een aanvulling op de jaarlijkse restauratiesubsidie voor rijksmonumenten, die de afgelopen jaren steeds zwaar overvraagd werd. Monumenteigenaren die bij de reguliere restauratieregeling buiten de boot vallen, maar wél kampen met directe schade of dreigende problemen, kunnen straks een beroep doen op dit noodfonds.

Nu de laatste maand van het jaar is aangebroken maakt ook koningin Máxima zich op voor kerst. Tijdens de jaarlijkse opnames van het Kerst Muziekgala van Meer Muziek in de Klas genoot de koningin dinsdag van de optredens van tientallen kinderen die op feestelijke wijze hun talenten lieten zien. Jonge talenten en artiesten Karin Bloemen, Hannah Mae, Simon Keizer en Ammar gaven een betoverend optreden in het Chassé Theater in Breda. Het gala werd geheel volgens traditie afgesloten met de Grootste Schoolband van Nederland. 

Een aanzienlijk deel van de Nederlanders is bezig met het terugdringen van digitaal mediagebruik. 35% van de Nederlanders wil hun digitale mediagebruik verminderen of doet dat al. Onder jongeren (Gen Z en Millennials Y) loopt dit zelfs op tot 47%. Dit is geen tijdelijke bevlieging: 67% van de consumenten die minder online (willen) zijn, verwacht dat dit blijvend is, zo wijst het DDMA Barometer 2025-onderzoek uit. Deze behoefte aan digitale rust komt niet voort uit wantrouwen in marketing of technologie, maar uit de wens om tijd en aandacht zorgvuldiger te besteden vanwege de digitale overdaad aan content, informatie en schermtijd.

De zoektocht van consumenten naar rust staat niet op zichzelf. In het Data-Driven Marketing Onderzoek (DDMO) 2025 van DDMA geeft 23% van de marketingprofessionals aan dat ‘voldoende aandacht krijgen van de consument’ op dit moment één van de grootste uitdagingen is voor datagedreven marketing.

Kunst heeft de kracht om recreatieparken en dagrecreatie een extra dimensie te geven. Niet alleen verhoogt het de belevingswaarde van een locatie, het kan ook gericht bijzondere doelgroepen aanspreken, zoals stijlzoekers en inzichtzoekers uit de leefstijlvinder. Stijlzoekers zijn mensen die waarde hechten aan esthetiek, bijzondere ervaringen en authenticiteit. Inzichtzoekers zoeken verdieping, reflectie en intellectuele stimulatie. Kunst sluit perfect aan bij deze behoeften door visuele aantrekkingskracht en inhoudelijke gelaagdheid te bieden. Door kunst bewust in te zetten, kunnen recreatieparken zich onderscheiden en aantrekkelijker worden voor deze groepen.

Op Pretwerk worden door Ginder diverse voorbeelden uit de praktijk besproken, en wordt toegelicht hoe kunst kan bijdragen aan het aantrekken en binden van deze doelgroepen. Een recent voorbeeld de toevoeging van kunst bij de Natuurpoort in Beers.

Geen pleisters plakken, maar blijvend gezond maken, zodat cultuur betaalbaar en bereikbaar blijft: de gemeenteraad van Gouda heeft groen licht gegeven voor een stevige impuls om De Goudse Schouwburg financieel toekomstbestendig te maken en te behouden voor de stad. Het college van burgemeester en wethouders had de gemeenteraad voorgesteld om de structurele meerjarige subsidie aan Stichting Schouwburgcomplex Gouda (waar zowel De Goudse Schouwburg als Cinema Gouda onder valt) met 350.000 euro te verhogen voor een gezonde exploitatie van De Goudse Schouwburg én om voor noodzakelijk(e) huurdersonderhoud van en -investeringen in de schouwburg een eenmalige impuls van 1,2 miljoen euro toe te kennen. Woensdagavond ging de raad met een grote meerderheid (78% van de stemmen) akkoord. 

“Cultuur is essentieel voor een florerende stad”, reageerde wethouder Thierry van Vugt (onder meer Vastgoed en Cultuur). “De Goudse Schouwburg is een belangrijke plek voor ontmoeting, makers, educatie en publieksbereik. We willen dat inwoners nu en in de toekomst kunnen blijven genieten van cultuur dichtbij huis. Ik ben blij dat de gemeenteraad dit ruimhartig ondersteunt en de schouwburg financieel weer vooruit kan kijken”.

Eén keer in de maand een beginnende of professionele cabaretier naar Geldrop halen; dat was drie jaar geleden het idee van een groep cabaretliefhebbers. Na zo’n dertig optredens is de conclusie dat cabaret in Geldrop zeker in trek is, maar de organiserende stichting Cabarethuis heeft het lastig om financieel uit te komen. 

Waar zitten de knelpunten? „De hoge gages. Ook van de mindere goden in het cabaretcircuit”, zegt Renny de Bruyn (78). Hij is een van de vijf initiatiefnemers van het Cabarethuis. Daar komt bij dat de financiële ondersteuning van de Weeffabriek zelf gering is, vindt De Bruyn: „We willen heel graag door en ook de Weeffabriek is positief. Maar dan moeten we wel financieel meer ruimte krijgen.”

De Nederlandse afdeling van McDonald’s is zo geschrokken van al het negatieve commentaar op een grappig bedoelde kerstcommercial die met AI is gemaakt dat het spotje van YouTube is gehaald. De kritiek op het gebruik van AI in de creatieve sector is bepaald niet nieuw: Coca-Cola kreeg er bijvoorbeeld zowel vorig jaar als dit jaar mee te maken. Toch lijken de bedenkers van het McDonald’s-spotje erdoor te zijn overvallen.

De P.C. Hooft-prijs 2026 voor verhalend proza is voor Anja Meulenbelt, meldt het organiserende Literatuurmuseum. De prijs wordt jaarlijks toegekend aan een Nederlandse auteur van verhalend proza, beschouwend proza of poëzie. 

Meulenbelts bekendste boek is het autobiografische De schaamte voorbij uit 1976. Meulenbelt schrijft behalve boeken ook artikelen en pamfletten. Ze geeft ook lezingen en was lid van de Eerste Kamer voor de SP. Daarnaast zette ze zich in voor de volgens haar structurele benadeling van vrouwen in de literatuur. De P.C. Hooft-prijs bestaat sinds 1947, het jaar waarin de driehonderdste sterfdag van Pieter Corneliszoon Hooft werd herdacht. De prijs, waaraan een bedrag van 60.000 euro is verbonden, wordt in mei uitgereikt. 

De wateropgave heeft niet alleen betrekking op de inrichting van nieuwe gebieden. Juist ook bij de herinrichting van bestaande gebieden is het zaak om vanaf het begin ook rekening te houden met water en bodem. Waterschap Vallei en Veluwe vatte de koe bij de horens en schreef een ontwerpprijsvraag uit voor het waterbeheer in naoorlogse woongebieden. De ontwerpwedstrijd laat zien dat het inspirerend kan zijn om in te spelen op verdichting en de gevolgen van klimaatverandering. De ontwerpprijsvraag voor toekomstbestendige naoorlogse wijken is gewonnen door ontwerpbureau Must, woningcorporatie Veenvesters en de gemeente Veenendaal. 

Het vertrouwen in de politiek en democratie staat onder druk. Welke rol speelt het stemsysteem daarin? En in hoeverre heeft ontwerp hier invloed op? Dat is wat ontwerper en onderzoeker Tara Karpinski onderzoekt binnen haar Professional Doctorate (PD). “Ik denk dat design ons kan helpen om kritisch te kijken naar ontwikkelingen in democratische processen.” Tara’s PD-onderzoek heet Design for Collective Decision-Making. Ze legt uit: “Ik onderzoek de rol van interface-ontwerp in het vormgeven van democratie. Hoe speelt ontwerp een rol in de manier waarop we samen beslissingen nemen? Ontwerpers moeten een briefing van een beleidsmaker vertalen, en de vraag is hoeveel macht ontwerpers hebben en hoe zij die macht uitoefenen.”

NEXT ROUTES, een tweejarig project, heeft de manier waarop Culturele Routes in heel Europa met digitale technologie werken flink veranderd. Het project pakt belangrijke tekorten in digitale vaardigheden aan en ontwikkelt innovatieve tools om jongeren naar historische plekken te trekken. Het project, een initiatief binnen het lectoraat Digital Transformation in Cultural Tourism, is onlangs afgesloten met een slotconferentie in Forlì, Italië. 

NEXT ROUTES is een Europese samenwerking tussen Culturele Routes die gecertificeerd zijn door de Raad van Europa, techbedrijf Mobile Idea Srl, en Breda University of Applied Sciences. Samen hebben ze een complete digitale toolkit en trainingsmethode ontwikkeld voor professionals die werken aan Culturele Routes.

Met een optreden van leerlingen van Kindcentrum Dierdonk wordt op 5 november 2025 de MuziektafelXL Helmond (Noord-Brabant) geopend. Schoolleiders, (vak)leerkrachten en andere betrokkenen gaan er met elkaar in gesprek over de centrale vraag: hoe maken we het doel van Méér Muziek in de Klas Helmond werkelijkheid —namelijk dat alle Helmondse basisschoolkinderen op korte termijn méér en beter muziekonderwijs krijgen? Het quodlibet zet meteen de toon voor de avond. Als dit al mogelijk is na drie repetities, wat kan structureel muziekonderwijs dan teweegbrengen?

Niels Bevers en Astrid Willems, directeur en adjunct-directeur van Dierdonk, vertellen wat muziekonderwijs op hun school tot een succes maakt. Astrid benadrukt het belang van de vaste aanwezigheid van de vakleerkracht op school, in plaats van losse projecten. Ook de samenwerking met het team is cruciaal: groepsleerkrachten gebruiken muziek in hun dagelijkse lessen, waardoor kinderen stof beter leren en onthouden.