Trends & Ontwikkelingen

De jaarlijkse Game Week krijgt een nieuwe naam én grotere ambities: Dutch Game Week. Van 27 november t/m 4 december 2025 is Breda voor het derde jaar op rij het bruisende middelpunt van de Nederlandse en internationale gamesindustrie. De stad vormt het decor van een veelzijdig programma met talks, showcases, workshops, esports-toernooien en de uitreiking van de Dutch Game Awards.

Cultureel centrum De Warenar krijgt een nieuw leven. Na jaren van intensief gebruik is het gebouw in het hart van Wassenaar toe aan een grondige opknapbeurt. De gemeenteraad stemde op 22 september in met het voorstel van het college van burgemeester en wethouders om te investeren in de herbestemming, onderhoud, renovatie en verduurzaming van de Warenar. Uit het verrichte onderzoek is gebleken dat het haalbaar is verschillende functies in de Warenar te combineren, zoals een cultuurhuis met een buurthuisfunctie en een dorpsmuseum, waarbij het behoud van de theaterfunctie is gegarandeerd.

Leefbaarheid is een van de centrale thema’s bij gebiedsontwikkeling. Het begrip is al door veel verschillende brillen bekeken, maar de combinatie met cultureel erfgoed is nog niet vaak gelegd. Onderzoeker Teun van den Ende ging in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heel Nederland door om het antwoord te vinden op de vraag: welke rol speelt het cultureel erfgoed in de leefbaarheid van een wijk?

Koningin Máxima bracht dinsdag 30 september op uitnodiging van het Cultuurfonds een werkbezoek aan het praktijkcentrum RIBO in Hengelo. In dit centrum leren jongeren traditionele ambachten die van groot belang zijn voor het behoud van cultureel erfgoed. Traditionele ambachten zoals houtbewerking, sierstucwerk en glasbewerking staan al langere tijd onder druk. Door vergrijzing, afnemende instroom en het verdwijnen van gereedschappen en machines gaat waardevolle kennis verloren. RIBO zet zich in om dit tij te keren.  

Het Cultuurfonds investeert jaarlijks ruim vijf miljoen euro in erfgoed en monumenten. Alleen al in 2025 werden 160 projecten ondersteund, variërend van de restauratie van gevelornamenten van Theater Carré in Amsterdam tot de Noorse Zeemanskerk in Rotterdam. Naast investeringen in monumenten richt het fonds zich steeds meer op het ondersteunen van ambachtslieden zelf. 

In de tentoonstelling Radical Harmony: Helene Kröller-Müller’s Neo-Impressionists, te zien in Londen, wordt Helene Kroller Muller op een voetstuk gehesen. De belangrijkste verzamelaar van neo-impressionistische kunst ter wereld had zo haar eigen visie op deze schilderijen. Haar machtige verzameling is nu uitgeleend aan de National Gallery in Londen. 

‘Van de visionaire verzamelaars aan het begin van de 20ste eeuw is zij misschien de minst bekende. Dat willen we rechtzetten. ‘Deze verzamelaars zagen kunst als een onderdeel van het leven dat tot sociale verbetering leidt. Ze wilden hun kunst delen omdat ze ervan overtuigd waren dat kunst ons betere mensen maakt. Helene Kröller-Müller bouwde een collectie met het doel die in een eigen museum te tonen. ‘En ze had focus. Ze verzamelde Van Gogh – ze kocht negentig werken van hem – en de internationale neo-impressionisten. In andere stromingen had ze geen interesse. Door die visie heeft zij de beste collectie neo-impressionisten ter wereld opgebouwd.’

Tijdens de Week van de Toegankelijkheid, van 6 tot 12 oktober, introduceert het museum twee speciale rondleidingen. Bij Op de Tast kunnen bezoekers kunst en objecten ontdekken door te voelen en verhalen te horen. Onvergetelijk is gericht op mensen met dementie en hun dierbaren, waarbij samen genieten en herinneringen delen centraal staan. Het museum wil hiermee de toegankelijkheid vergroten en kunst voor een breder publiek bereikbaar maken.

Over de hele linie neemt het vertrouwen in media verder af, maar de traditionele nieuwsmedia zoals radio, televisie, kranten en nieuwssites kunnen nog steeds op breed vertrouwen rekenen. Wel worden ze steeds meer niet-lineair en digitaal gelezen en bekeken. Dat blijkt uit de onderzoeksrapportage GfK Trends in digitale media 2025. Het vertrouwen in sociale-mediaplatforms blijft dalen. 

Een postercampagne, een paar recensies en wat nieuwsbrieven zijn doorgaans niet genoeg om bezoekers te mobiliseren voor een Nederlandse film. Het bureau Film Inzicht, dat deze week tijdens het Nederlands Film Festival werd gelanceerd, heeft een effectievere methode. Door doelgroepen vroegtijdig te benaderen wordt een publiek bereikt dat anders niet of zelden naar de bioscoop gaat. Jeffrey de Graaff gebruikt er de term ‘outreach’ voor en het komt neer op het heel vroeg identificeren van de doelgroep en die actief benaderen. 

Egbert Modderman groeide op in een gereformeerd milieu, nu schildert hij bijbelse verhalen. Maar die zijn wel anders dan je verwacht. Zijn werken tonen menselijke emoties zoals liefde, verdriet en hoop, met hedendaagse figuren in sacrale scènes.  In NRC deel 1 van een onregelmatig verschijnende serie over religie en kunst. 

Theater De Nieuwe Vorst in Tilburg komt met Under Construction. „Het is eigenlijk een soort cultureel kompas”, zegt Yannick Verhoeven (34), artistiek coördinator van het programma dat mikt op mensen tussen de 20 en 35 jaar. „Under Construction richt zich op mensen die hun smaak nog aan het ontwikkelen zijn op het gebied van kunst en cultuur. We bieden verschillende soorten voorstellingen en activiteiten aan. In verschillende disciplines en juist ook discipline overstijgend."

De programmalijn is niet gebonden aan één plek in het theater, maar zwerft door het hele gebouw. Essentieel bij het organiseren van de avonden en middagen is dat Verhoeven met partners uit de regio aan de slag gaat. Per seizoen - herfst, winter, lente - organiseert Under Construction zes tot negen evenementen.

Al 75 jaar is Sonsbeek een pionier in de kunstwereld als het gaat om kunst in de openbare ruimte. In de zomer van 2026 keert de beroemde tentoonstelling terug voor haar dertiende editie. Dit keer breidt de kunst zich uit tot in de stad, met een thema dat de relatie tussen mens en geschiedenis onder de loep neemt: Memory as Living Action. De vraag is niet hoe we het verleden zien, maar hoe we ermee leven.

De tentoonstelling in Park Sonsbeek is als sinds de eerste editie in 1949 een pionier als het gaat om kunst in de openbare ruimte. In de afgelopen 75 jaar zijn er meer dan 150 werken gemaakt, waarvan een groot aantal is opgenomen in internationale collecties of nog zijn te zien in het Arnhemse straatbeeld. Sonsbeek wordt daardoor wereldwijd erkend voor haar bijdrage aan het debat over hedendaagse kunst buiten de museummuren. Als curatoren voor de editie in 2026 zijn Amira Gad en Christina Li aangesteld.

Op dinsdag 23 september kwamen culturele netwerken van het Culture Action Europe-netwerk uit heel Europa in Brussel bijeen om de volgende fase van hun campagne-acties uit te voeren om de plaats van cultuur in de volgende meerjarenbegroting (MFK) van de EU te beschermen. De Europese Commissie presenteerde in juli het voorstel voor het AgoraEU-programma, waarbij in de volgende EU-meerjarenbegroting 2028-2034 € 8,6 miljard aan het programma werd toegewezen. Sindsdien heeft de culturele sector zich sterk gemaakt voor de blijvende aanwezigheid van een autonoom onderdeel Creatief Europa – Cultuur binnen het AgoraEU-programma. 

Terwijl de MONDIACULT-conferentie op 29 september van start gaat in Barcelona – waar de visies op het toekomstige cultuurbeleid worden vormgegeven – presenteert Culture Action Europe met trots haar eigen discussienota ‘Op weg naar het Cultuurkompas: een sectorblauwdruk’. Deze discussienota stelt een richting voor het Europese cultuurbeleid voor, mede ontwikkeld door en voor de sector, vertegenwoordigd door haar diversiteit.

De Europese Commissie bereidt momenteel haar nieuwe strategie voor die naar verwachting in november 2025 verschijnt. Ongeveer 30 grensoverschrijdende Europese culturele netwerken, leden van Culture Action Europe, hebben samengewerkt om een ​​complementaire visie te ontwikkelen.

Fair pay betekent eerlijke betaling voor de uren die werkenden in de culturele en creatieve sector aan een activiteit besteden. Maar het betekent ook periodiek verhogen/ indexeren. Gelet daarop worden de adviesrichtlijnen vanuit de Ketentafels voor fair pay salarissen en zzp-tarieven in elk geval (half)jaarlijks aangevuld. 7 Ketentafels kunnen op dit moment al financiële detailgegevens voor 9 beroepsgroepen presenteren, die samen meerdere beroepspraktijken hebben.

Inversie begeleidt talentvolle jonge beeldend kunstenaars met een Brabantse connectie naar een veelzijdige beroepspraktijk. Een jaar lang worden kunstenaars die hun werkveld buiten de reguliere kaders van de kunstwereld plaatsen gevolgd in hun artistieke ontwikkeling en passend ondernemerschap. Op dinsdag 9 september is Inversie #5 officieel gestart.

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil dat in de subsidievoorwaarden van poppodia wordt opgenomen dat antisemitisme niet wordt getolereerd. Een motie van deze strekking van JA21 is gesteund door PVV, VVD, BBB, SGP en ChristenUnie. JA21-leider Joost Eerdmans diende zijn motie in naar aanleiding van een optreden van het rapduo Bob Vylan eerder deze maand in het poppodium Paradiso in Amsterdam. 

Demissionair minister Gouke Moes (Cultuur, BBB) had vorige week tijdens het debat over antisemitisme aanbevolen om tegen de motie te stemmen. Want, zo redeneerde hij, niet de landelijke overheid, maar gemeenten gaan over subsidies aan poppodia.

Goed nieuws voor sessiemuzikanten: volgende week ontvangen zij voor het eerst een aanvullende bestsellervergoeding. Deze vergoeding komt bovenop hun oorspronkelijke vergoeding en wordt uitgekeerd voor hits waaraan zij meewerk(t)en die meer dan een miljoen streams behalen. De bestsellerregeling is twee jaar geleden tot stand gekomen door afspraken tussen NVPI (vertegenwoordiger van platenmaatschappijen) en Kunstenbond/Ntb. De regeling wordt uitgevoerd door Sena. In totaal keert Sena deze maand 1,1 miljoen euro uit aan sessiemuzikanten. 

Op 29 oktober gaan we – na krap twee jaar – opnieuw naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. De verkiezingsprogramma’s zijn geschreven, de campagne start overmorgen officieel: dan gaat de Kamer met reces. Op wie kun je stemmen als je een stevige plek wil voor kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector in het volgende kabinet? Welke partijen willen structureel investeren? Welke verkiezingsprogramma’s onderstrepen de waarde van kunst en cultuur als bindende kracht in onze samenleving? Wie staan pal voor vrije onafhankelijke media? En hoe wordt cultuur door de verschillende partijen ‘geframed’? Kunsten '92 zette het voor je op een rij. 

De Jeugd van Tegenwoordig is vooral bekend geworden door de teksten, vol met ingenieuze taalspelletjes, vervormingen en versmeltingen van oude en het bedenken van nieuwe woorden. De Volkskrant riep ‘Watskeburt?!’ in 2024 uit tot beste Nederlandstalige nummer aller tijden, Pepijn Lanen (Faberyayo) won in 2020 de Lennaert Nijghprijs voor beste tekstdichter en de groep kreeg dit jaar de Edison oeuvre-award toegekend. 

Volgens letterkundige Aafje de Roest, die cum laude promoveerde op een onderzoek naar Nederlandstalige hiphop, zit de kracht van De Jeugd vooral in hun talent om als vernieuwende taalvirtuozen een breed publiek te bereiken. „Hun eclectische sound vernieuwde de hiphop door house, pop en rap te vermengen: dansbaar en catchy, maar ook inhoudelijk en gelaagd. Dat spreekt heel veel mensen over generaties heen aan." Daar is Marc van Oostendorp, hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, het mee eens. "De Jeugd is opzwepend anarchistisch in hun gebruik van taal: ze lappen niet alleen regels aan hun laars, ze maken hun eigen regels.”

Son Mieux is de winnaar van de Gouden Notekraker 2025. De band is door collega-artiesten gekozen tot de act met de bijzonderste en invloedrijkste liveprestaties van het afgelopen seizoen. De prijs werd dinsdag uitgereikt in poppodium Hedon in Zwolle. De organisatie achter de prijzen, bestaande uit muzikantenvakbond Ntb, productiehuis Dutch Performers House en auteursrechtenorganisatie Sena, noemt Son Mieux "een nieuwe generatie livehelden die met stijl, energie en vakmanschap elk publiek in beweging brengt".

Al meer dan zestig jaar staat de herfst in Nederland in het teken van de Kinderboekenweek. Vanaf 1 oktober vieren scholen, bibliotheken, boekhandels, kinderen, ouders en grootouders tien dagen lang samen het plezier van lezen. Het evenement, georganiseerd door de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), is uitgegroeid tot hét literaire hoogtepunt voor kinderen en jongeren. De Kinderboekenweek draait om veel meer dan alleen nieuwe boeken. Het is een veelzijdig programma vol activiteiten, uitgaven, campagnes en prijzen die allemaal gericht zijn op het vergroten van leesplezier. Dit jaar schreef Kevin Hassing het Kinderboekenweekgeschenk Lexie. 

In een meerjarige samenwerking tussen de Nederlandse Dansdagen en Theaterkrant blikt een nieuwe editie van De Staat van de Dans jaarlijks terug op afgelopen seizoen. Wat valt op, wat doet pijn, wat geeft moed? 

Op verzoek trapt criticus Annette Embrechts deze samenwerking af met haar Staat van de Dans: 2024-2025. Zij mist mentoren, merkt dat veel makers hun oor te luister leggen bij de stem van voorouders, ziet hoe gezelschappen klassiekers spannend revitaliseren, maar raakt wel de weg kwijt in enorme hoeveelheden formats voor jong talent.

De voorstelling Hendrik IV – ongeschikt voor kinderen van theatergezelschap House of Nouws heeft de Podiumkids Publieksprijs 2025 gewonnen. De kinderjury reikte de Podiumkids Publieksprijs uit tijdens het Jeugdtheatergala in Theater de Krakeling in Amsterdam.

Nederland ademt geschiedenis in oktober. Met meer dan 700 activiteiten door het hele land is de Maand van de Geschiedenis hét jaarlijkse evenement voor iedereen die geïnteresseerd is in het verleden én de lessen die dit ons voor vandaag kan bieden. Het thema van dit jaar, ‘Natuurlijk’, staat stil bij de eeuwenoude wisselwerking tussen mens en natuur. Hoe gingen we er vroeger mee om, welke rol speelde zij in ons dagelijks leven, en wat kunnen we daar in onze tijd nog van leren?

Naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek Op hakken gezet en klein gemaakt van de Universiteit Utrecht naar de arbeidsomstandigheden en de mogelijkheden van de professionele ontwikkeling van actrices komen ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld in actie. 

Het onderzoek wijst uit dat er structurele ongelijkheid is tussen vrouwen en mannen bij onder andere het aanbod van rollen, betaling en inbreng. Om dit structureel te veranderen gaan ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld verschillende bijeenkomsten organiseren, waaronder presentaties, communicatietraining en gesprekken met stakeholders uit de industrie. Al deze dingen kosten tijd, en voornamelijk geld. En daarom hebben ACT Acteursbelangen en Vrouwen in Beeld een campagne opgezet gebaseerd op het Smurfin-principe.

Filmproducent Johan Nijenhuis, bekend van onder meer de televisieserie Woeste Grond, is kritisch op de manier waarop belastinggeld wordt besteed binnen de Nederlandse filmsector. In een blogpost legt hij de vinger op de zere plek: miljoenen aan subsidies vloeien naar films die nauwelijks publiek trekken. Volgens Nijenhuis kregen de vijf genomineerde films voor het Gouden Kalf voor Beste Speelfilm allemaal een forse bijdrage uit het Filmfonds, variërend van 1,3 tot 1,7 miljoen euro. Daar kwam in sommige gevallen nog extra stimuleringsgeld bovenop.

Nijenhuis vraagt zich af of de films nog wel gemaakt worden voor een Nederlands publiek, of vooral om mee te draaien op internationale festivals als Cannes, Toronto en Berlijn. “Dat betekent dat we cultuurgeld toekennen aan individuele makers om hun buitenlandse carrière te ondersteunen. Dat is nobel, maar ik zou liever zien dat Nederlands cultuurgeld wordt aangewend om onze taal en cultuur hier bij het publiek te brengen.” Volgens hem bestaat er een groot publiek voor Nederlandse films, maar wordt daar bij de verdeling van subsidies onvoldoende rekening mee gehouden.

Het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam heeft curator en fotograaf Ruben Lundgren (1983) benoemd tot Senior Curator. Per 1 oktober 2025 versterkt hij het curatorenteam van het museum. Lundgren volgt Frits Gierstberg op, die ruim dertig jaar een bepalende rol speelde in de inhoudelijke koers van het museum. Met deze benoeming onderstreept het Nederlands Fotomuseum zijn ambitie om zijn unieke collectie van meer dan 6,5 miljoen objecten nationaal en internationaal sterker te positioneren. 

Symfonieorkest Philzuid heeft een mooi bedrag opgehaald van ruim 13.000 euro, tijdens één sponsorconcert. Met de opbrengst gaat het orkest jong muzikaal talent opleiden op weg naar een carrière binnen het orkest. Philzuid maakt met dit bedrag een doorstart met de ‘Philzuid Academy’. 

Ook andere Nederlandse orkesten investeren in jong talent met hun eigen academy’s. Zo heeft het Concertgebouworkest de Academy of the Concertgebouworkest, waarin jonge musici een intensief traject volgen en podiumervaring opdoen. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest kent de Rotterdams Philharmonic Orchestra Academy, en ook Phion en het Nederlands Philharmonisch Orkest hebben vergelijkbare programma’s.

Op 28 september is het Werelddovendag – een dag om stil te staan bij de kracht, verhalen en uitdagingen van de dovengemeenschap. Het is een moment om elkaar beter te begrijpen en te zien hoe kunst en technologie deuren kunnen openen. Juist in de culturele sector ligt hier een prachtige kans: met digitale middelen kun je werelden laten ervaren die normaal gesloten blijven. Een bijzonder voorbeeld daarvan is Dovenland, een VR-voorstelling van theatermaker Chantalla Pleiter, die bezoekers letterlijk laat voelen en ervaren hoe het is om de wereld te beleven vanuit het perspectief van doven en slechthorenden.

Oud-directeur Cas Smithuijsen van de Boekmanstichting is op 24 september 2025 overleden. Maar liefst 28 jaar lang (1986-2014) was Cas het gezicht van de Boekmanstichting. Van een organisatie die zich dicht tegen de wetenschap bewoog, ontwikkelde de Boekmanstichting zich onder de regie van Cas tot een breed toegankelijk kenniscentrum dat actuele thema’s in de culturele praktijk van duiding voorzag. Met de Cultuurindex onderkende Cas op het juiste moment het toenemende belang van data voor de onderbouwing van het cultuurbeleid. Na zijn directeurschap bij de Boekmanstichting werd Cas in 2015 benoemd tot bijzonder hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit. 

Sinds januari 2025 loopt in Utrecht een pilot rond prijssegmentatie bij concerten, een initiatief van poppodium EKKO en concertorganisator Friendly Fire. Doel is om de betaalbaarheid voor bezoekers met een kleiner budget te vergroten en tegelijk de financiële haalbaarheid voor artiesten en podia te waarborgen. De organisaties hebben nu de eerste resultaten gedeeld van de pilot: 

Uit de evaluaties blijkt dat 73% van de kopers van een goedkoper ticket dit deed omdat zij het reguliere tarief te hoog vonden, niet omdat zij de prijs onredelijk achten. Tegelijkertijd gaf 91% van deze groep aan dat zij vaker concerten zouden bezoeken wanneer de tickets goedkoper waren. Aan de bovenkant koos 74% van de bezoekers die een “meer te besteden”-ticket kochten bewust voor deze optie, vaak met als reden ondersteuning van EKKO of een specifieke artiest. De stap van €5 extra werd door een groot deel echter als relatief groot ervaren. Gemiddeld waren kopers van een goedkoper ticket jonger (23,9 jaar) dan reguliere bezoekers (34,8 jaar). Kopers van een duurder ticket lagen daar met 43,8 jaar ruim boven.

Het Tijdschrift Sociologie heeft de inaugurele rede van Pauwke Berkers gepubliceerd die hij bij zijn oratie uitsprak. Zijn rede gaat over de betekenis van muziek voor industrie, samenleving en sociologie. De complexe relatie tussen popmuziek en samenleving wordt vanuit een sociologisch perspectief belicht. Muziek blijkt een krachtige kracht voor sociale samenhang: het verbindt mensen via rituelen en gedeelde ervaringen, maar markeert ook grenzen tussen groepen. Tegelijkertijd biedt muziek tegenwicht aan de ‘onttovering’ van de moderne samenleving door ruimte te maken voor authenticiteit, zelfexpressie en verbeelding.

Kunstloc Brabant start een reeks waarin een kijkje wordt gegeven in de financiële keuken van makers. Want stress of je wel rondkomt elke maand, het is iets waar veel makers mee te maken hebben. Zeker als je net begint, kan het heel onzeker zijn om echt voor het kunstenaarschap te gaan. De reeks wordt afgetrapt met illustrator Tosca van der Weerden.