Trends & Ontwikkelingen

De fracties van De Bossche Groenen en Leefbaar ’s-Hertogenbosch willen volgende week cultuurwethouder Mike van der Geld (D66) ter verantwoording roepen over de nieuwbouw van het Design Museum. „Er zijn inmiddels ontwerpers uitgenodigd om een ontwerp te maken voor het nieuwe museum, terwijl de gemeenteraad nog geen inhoudelijk gesprek heeft gevoerd”, aldus Judith Hendrickx van De Bossche Groenen.

Een gesprek over de ambities en de rol van het museum in de stad en regio, is volgens beide partijen ook zo afgesproken. „Dat gesprek stond gepland voor het eerste kwartaal van dit jaar, maar is inmiddels van de raadsplanning verdwenen”, constateert Hendrickx. Het stoort beide oppositiepartijen dat het college de toezegging om de gemeenteraad te betrekken vóór er een voorlopig ontwerp komt, niet nakomt.

Nijmegen wil in 2033 Culturele Hoofdstad van Europa worden. Op initiatief van culturele en maatschappelijke organisaties uit de stad en met brede steun vanuit onder andere de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen en de provincie Gelderland, start de gemeente Nijmegen met de voorbereiding op een officiële kandidatuur. Daarom is er een startnotitie gemaakt om het traject met de gemeenteraad te bespreken. 

Nijmegen wil met de titel laten zien hoe krachtig cultuur kan zijn. Niet alleen als bron van creativiteit en verbeelding, maar ook als aanjager van maatschappelijke en stedelijke ontwikkeling.

De kogel is door de kerk: het plan voor het Hanzehuis is officieel aangenomen. De gemeenteraad van Zutphen heeft op maandagavond 23 juni ingestemd met de vernieuwbouw van Theater Hanzehof & Buitensociëteit, Muzehof Centrum voor de Kunsten en BIJ de bieb. Een historisch besluit dat een stevig fundament legt voor de toekomst van cultuur in de gemeente. Met het Hanzehuis ontstaat een unieke, gedeelde locatie waar cultuur, educatie en ontmoeting samenkomen. 

Volgende week wordt bekend welke culturele organisaties en musea de komende jaren subsidie krijgen van de provincie. Veel instellingen zullen teleurgesteld worden, want de regelingen zijn flink overvraagd. Bovendien is er minder geld beschikbaar. Er wordt vanaf volgend jaar acht ton op structurele subsidies voor culturele instellingen bezuinigd.

In een brief aan de Commissie juridische zaken (JURI) van het Europees Parlement roepen de European Composer and Songwriter Alliance (ECSA) en andere creatieve brancheorganisaties op tot duidelijke regelgeving rond auteursrechten en generatieve AI. De organisaties roepen het Europees Parlement onder meer op de AI Act zo snel mogelijk concreet te maken en bestaande richtlijnen transparanter te maken. Daarnaast moeten creatieven vooraf expliciet toestemming kunnen geven voor het gebruik van hun werk, inclusief passende vergoedingen voor input én output van AI-modellen. Deze vergoedingen moeten worden gekoppeld aan bestaande bepalingen over een eerlijke beloning.

Als je als culturele organisatie begint bij een goed beeld hebben waarom je diversiteit en inclusie als culturele organisatie nastreeft, dan weet je ook waarom je d&i belangrijk vindt. De Code Diversiteit & Inclusie wordt steeds breder toegepast door culturele instellingen die in hun activiteitenplan laten zien hoe ze uitvoering geven aan de code. Toch worstelen culturele organisaties nog steeds met een goed beeld hebben waarom je als organisatie diversiteit en inclusie nastreeft, waarom je het zo belangrijk vindt? Dat blijkt ook uit het recente rapport ‘Verbeterkansen Code D&I’ van onderzoeksbureau DoDiversity. Het rapport Verbeterkansen Code D&I geeft drie concrete aanbevelingen om de waaromvraag van diversiteit en inclusie te versterken.

Wie bereikt het theater vandaag de dag? En wie (nog) niet? Deze vragen stonden centraal in het publieksonderzoek dat de afgelopen jaren is uitgevoerd door George & Eran Producties in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam en het NAPK. Uit het onderzoek van George & Eran Producties blijkt dat het theaterpubliek in Nederland nog altijd vrij homogeen is. Tegelijkertijd is zichtbaar dat inspanningen op het gebied van diversiteit en inclusie langzaam hun vruchten beginnen af te werpen. Daarnaast toont het onderzoek aan hoe belangrijk de sociale context is: voor veel mensen is theaterbezoek geen vanzelfsprekendheid.

Eind dit jaar neemt Ronald Wintjes afscheid als directeur van de Nederlandse Dansdagen. ‘Dans doet iets met je wat je niet kunt uitdrukken in woorden’, zegt Ronald. ‘Bewegen op geluiden is voor kleine kinderen de eerste expressievorm. Dat leren we eigenlijk een beetje af als we ouder worden.’ Daarom ziet Ronald het als zijn missie om dans toegankelijker te maken voor iedereen. 

‘Ik ben een groot voorstander van meer dansonderwijs op en rondom scholen, gekoppeld aan méér muziek in de klas’, zegt Ronald. Toch merkt Ronald dat het belang van dans en dansonderwijs nog steeds moet worden bepleit. Daarom nam Méér Muziek in de Klas in 2023 het initiatief voor het DansopleidersAkkoord. Het DansopleidersAkkoord heeft als doel om de uitstroom van dansdocenten naar het onderwijs te stimuleren en tegelijkertijd dansonderwijs zichtbaarder te maken als belangrijk element voor de brede ontwikkeling van kinderen en jongeren.

Het aantal bezoekers blijft stijgen, maar groeien de marketingbudgetten van de cultuursector mee? Met welke uitdagingen krijgen marketingcommunicatieprofessionals in 2025 te maken en zijn de beschikbare middelen daarvoor toereikend? 232 respondenten die werken als marketingcommunicatieprofessionals in de culturele sector deden in maart van 2025 mee aan het jaarlijkse Cultuurmarketing onderzoek.

Volgens de respondenten van het onderzoek zet de trend van stijgende bezoekersaantallen sinds corona zich voort. De marketingbudgetten in de cultuursector laten een aantal kleine verschuivingen zien ten opzichte van vorig jaar. De trend die de afgelopen jaren in het Cultuurmarketing onderzoek te zien was, waarin er steeds meer bezoekers moeten worden aangetrokken met een niet evenredig groeiend budget, zet zich dus deels voort. Gemiddeld bedraagt het marketingbudget 13,7% van het totaalbudget van de organisatie. Dit percentage is hoger dan de afgelopen drie jaar, waar het resultaat steeds 11% was.

Zzp’ers die marketingcommunicatie opdrachten uitvoeren in de cultuursector lijken de wind in de zeilen te hebben. Onderhandelen met opdrachtgevers verloopt soepeler en de uurtarieven zijn aanzienlijk gestegen ten opzichte van 2022. Cultuurmarketing deed in 2022 
onderzoek naar de positie van zzp’ers in de culturele sector. Om te zien wat er sindsdien is veranderd, werd dit jaar in het jaarlijkse Cultuurmarketing onderzoek extra ingezoomd op de werkzaamheden en uurtarieven van zzp’ers.

Naast de positieve ontwikkelingen voor zzp’ers op het gebied van hun uurtarieven, is werken als zzp’er nog steeds niet altijd makkelijk. Enkele zzp’ers geven aan dat hun tarieven erg fluctueren op basis van welke organisatie hun opdrachtgever is. Daarnaast zijn er organisaties die te weinig budget hebben om iemand aan te nemen voor een rol en in plaats daarvan een zzp’er inhuren. Tot slot maken een aantal zzp’ers zich zorgen over schijnzelfstandigheid. 

De nieuwe editie van talenttraject WOLK (de 4e alweer) is van start gegaan. WOLK is het talentontwikkelingstraject voor schrijvers, performers en makers bij wie het woord centraal staat. Het komend anderhalf jaar begeleidt Watershed met partnerorganisaties Tilt, deBuren, Explore The North en Poetry Circle Nowhere acht schrijftalenten uit Noord-Brabant. De nieuwe WOLK’ers zijn David Alberti, Obi A-Muteb, Nina van Lier, Jorg van den Kieboom, Isabel Schoonbeek, Robin Berkelmans, Marije Bruinsma en Joachim Schoones. 

Zoek je slimme tools die je dagelijkse werk makkelijker maken en je tijd geven voor écht cultureel werk? Goed nieuws! DEN lanceert een reeks chatbots speciaal voor cultuurprofessionals. Laat deze digitale collega's je adviseren op het gebied van subsidie, marketing, digitale vaardigheden, educatie en toegankelijkheid. De chatbots zijn niet alleen gevoed met informatie van het web, maar zijn aangevuld met relevante informatie voor de cultuursector. Hiermee geven de chatbots een passender antwoord dan wanneer je bijvoorbeeld ChatGPT gebruikt.

In onze samenleving staat de beleving centraal. Niet wat je biedt is het belangrijkst, maar de ervaring die je eraan overhoudt. Die ervaring is onder te verdelen in vier e’s: entertainment, educatie, escapisme en esthetiek. Aan welke beleving heeft jouw bezoeker behoefte? Denk out of the box en speel zo in op de opkomst van de belevingssamenleving. Om potentiële bezoekers te trekken, is het cruciaal om de unieke waarde van je aanbod te benadrukken. Om die vraag te beantwoorden, is een diepgaand begrip van je doelgroepen essentieel.

Bij de viering van 750 jaar Amsterdam hebben Het Concertgebouw en Van Lanschot Kempen het hoofdsponsorschap verlengd tot 2028. De samenwerking, die sinds 2018 bestaat, werd feestelijk bekrachtigd tijdens ‘Concertgebouw op de Ring’. Op de A10, ter hoogte van het hoofdkantoor van Van Lanschot Kempen, genoten Amsterdammers van zes verschillende concerten waarbij het kantoor op de achtergrond voor de gelegenheid was getransformeerd tot een monumentale weergave van Het Concertgebouw. 

Als onderdeel van het partnership reiken Het Concertgebouw en Van Lanschot Kempen sinds 2019 samen de Young Talent Award uit – een stimuleringsprijs voor veelbelovend muzikaal talent. Van Lanschot Kempen ondersteunt diverse sociaal-maatschappelijke initiatieven van Het Concertgebouw. 

Orlando Ceder, artist in residence aan het Conservatorium van Amsterdam en educator in Amsterdam–Zuidoost, zoekt naar manieren om de conservatoriumopleiding open te stellen voor meer diversiteit. Als artistiek leider en oprichter van Black Harmony groeide hij uit tot een prominente figuur in de Amsterdamse muziekscene. Daarnaast rondde hij onlangs de verkorte Opleiding Docent Muziek aan het Conservatorium van Amsterdam af. Ceder doorliep de opleiding voorspoedig en is er nu aangesteld als artist in residence. Hij gaat zich inzetten voor de verbinding van verschillende culturele leefwerelden en wil het conservatorium van binnenuit meer divers maken.

Hoe krijg je thuiszittende kinderen weer in beweging? Kunst kan een oplossing bieden. In de Innovatiewerkplaats Ontwikkelrecht gaan partners met expertise in zorg, onderzoek en onderwijs samen aan de slag om de angsten van deze kinderen weg te nemen en hun zelfvertrouwen te vergroten. Het doel: nieuwe aanpakken ontwikkelen op zowel praktisch als bestuurlijk niveau waarmee het groeiende thuiszittersprobleem wordt teruggedrongen.

Tijdens studiereizen van de opleiding Cultureel Erfgoed begon het Dyonna Benett te dagen: ik mis iets. Haar collega-studenten van de Reinwardt Academie konden zich makkelijk identificeren met de kunst in de musea van Parijs en Londen. Zij zag weliswaar de schoonheid, maar voelde niet eenzelfde connectie. Hoe zat dat? Het antwoord was, zeker met de kennis van nu, voor de hand liggend: het perspectief van de exposities was vrijwel altijd wit en Europees. Als Nederlandse met Curaçaose en Dominicaanse roots herkende ze zichzelf niet, noch iets van haar geschiedenis en cultureel erfgoed. Die bewustwording betekende de geboorte van de erfgoedspecialist die Benett nu is. Benett pleit voor een globaal gecentreerd museum, waar de geschiedenis vanuit beide perspectieven wordt verteld.

Organisaties kunnen vanaf nu deelnemen aan de campagne en onderdeel worden van de gezamenlijke missie van Mores: een veilige werkplek voor iedereen. Als steunpunt biedt Mores een vangnet voor werkenden en studenten in de culturele, creatieve en mediasector die te maken hebben met grensoverschrijdend gedrag en niet terecht kunnen of willen bij een vertrouwenspersoon van de eigen organisatie. Organisaties en leidinggevenden kunnen bij het adviespunt informatie krijgen of sparren over preventie, beleid en klachtenprocedures. Daarnaast organiseert Mores webinars en evenementen voor uitwisseling van kennis en ervaring van binnen en buiten de sector.

Of het nou zingen, korfballen of het houden van kanaries is, maatschappelijk gezien maakt het uiteindelijk niet uit, concludeert LKCA-onderzoeker Arno Neele. Het belangrijkst is dát mensen actief iets doen in hun vrije tijd. Bij vragenlijstonderzoek naar kunstbeoefening staat steevast plezier en ontspanning bovenaan, zo blijkt uit de Monitor Amateurkunst van LKCA. En plezier staat ook bovenin als het gaat om de motivatie om te sporten en bewegen, aldus onderzoek van het Mulier Instituut.

Maatschappelijk gezien maakt het misschien niet uit wat mensen precies doen in hun vrije tijd. Misschien gaat het er vooral om dat ze iets actiefs doen. Dat betekent dat de verschillende sectoren elkaar niet moeten proberen te beconcurreren richting politici en beleidsmakers. Intensief samenwerken is een betere optie. Als beleidsmaker kun je beter zorgen dat op lokaal niveau de mogelijkheden om te participeren zo groot en divers mogelijk zijn, zodat zoveel mogelijk mensen mee gaan doen, en dus lekkerder in hun vel gaan zitten. 

Nederlandse gemeenten bepalen grotendeels zelf wat zij lokaal doen aan het stimuleren van cultuurbeoefening. Dit leggen zij vaak vast in hun cultuurbeleid. Welke stappen doorloopt de beleidsmedewerker voor het (door)ontwikkelen van beleid rondom cultuurbeoefening? Op de nieuwe kennispagina van het LKCA vind je een stappenplan. De kennispagina is bedoeld ter ondersteuning van beleidsmakers bij het opstellen of doorontwikkelen van gemeentelijk cultuurbeleid voor cultuurbeoefening en is tot stand gekomen in samenwerking met VNG, Raad van Twaalf en Cultuurconnectie.

Wat kan cultuureducatie op het mbo betekenen? Hoe ziet zo’n samenwerking eruit in de praktijk? Kunstloc Brabant, Pennings Foundation en het Summa College namen de proef op de som met een pilot voor mbo-studenten in Eindhoven. Studenten van de mbo 3 opleiding Hairstyling kwamen langs bij de Foundation om te praten over haar, cultuur en identiteit. “Wat betekent je haar voor jou? En wat vertel je met je haar?” 

Veldhoven krijgt voor het eerst een eigen Glow-editie. De gemeente heeft al enthousiast ingestemd met het initiatief en de vergunning verleend voor het lichtfestival, dat dit jaar plaatsvindt van 8 tot en met 15 november. Veldhoven maakt een voorzichtige start. Jeroen van der Velden, van het team Glow Veldhoven: „We beginnen met een route door Veldhoven-Dorp, waar we zo’n negen lichtkunstwerken zullen presenteren. Uiteraard hopen we dat het lokale bedrijfsleven dit initiatief omarmt en samen met ons helpt om de route (in de toekomst) verder uit te breiden.”

Het wordt een flinke uitdaging om de creatieve broedplaatsen op het te vernieuwen Sectie-C in Eindhoven betaalbaar te houden. Voor de financiële haalbaarheid van de herontwikkeling is het zaak dat het plan geen verdere vertraging oploopt. Die boodschap gaf de ontwikkelaar, een samenwerking tussen de vastgoedbedrijven Ten Brinke en Focus on Impact, dinsdag nadrukkelijk mee aan de Eindhovense politiek.

De Eindhovense gemeenteraad bepaalde vorig jaar dat er in de plannen voor Sectie-C geen maximum aantal vierkante meter voor creatieve ondernemers moet worden vastgelegd. Maar dat het er méér gaan worden dan de eerder gestelde 19.500 vierkante meter is onwaarschijnlijk. Voorzitter Anne Ligtenberg van de Stichting Sectie-C deed een oproep aan de politiek om als gemeente zo veel mogelijk mee te denken en mee te werken om het plan te laten slagen. „Omdat Eindhoven geen atelierbeleid kent, schuif je kaders misschien makkelijker aan de kant. Daarin zit de onzekerheid.”

Met het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit werken in Brabant culturele instellingen, scholen, gemeenten, provincie en nog veel meer partners samen aan goede en structurele cultuureducatie voor kinderen en jongeren. De derde periode - CmK3 - is afgerond. In de hele provincie zijn duurzame projecten en nieuwe samenwerkingen ontstaan. Inspirerende succesverhalen en een uitgebreide monitorsrapportage laten zien hoe belangrijk dit programma is.

In een digitale kaart van Brabant delen intermediairs hun succesverhalen rondom cultuureducatie. Om de voortgang van het programma CmK3 in Brabant in beeld te brengen, voerden we een onderzoek uit. Tenslotte, om de opbrengsten van Cultuureducatie met Kwaliteit 3 onder de aandacht te brengen, maakte Kunstloc Brabant een fysieke kaart. 

In de culturele sector zijn goede gesprekken met raadsleden, wethouders en ambtenaren van onschatbare waarde. Zonder jouw input is het voor hen lastiger om een standpunt in te nemen en zich te profileren. Maar hoe zorg je ervoor dat zo’n gesprek écht iets oplevert? Kunstloc Brabant geeft 10 tips die je helpen om met meer focus, vertrouwen en impact het gesprek aan te gaan.

Violist Hawijch Elders heeft de Antonio Mormone International Prize gewonnen. De finale van de tweede editie van het Italiaanse concours vond plaats tussen 17 en 22 juni in Milaan. De finalisten speelden ieder een solorecital, een kamermuziekprogramma, een sonate op een historisch instrument en een vioolconcert. Het laatste optreden vond plaats in Teatro alla Scala. Met de eerste prijs op zak krijgt de 26-jarige Elders naast een bedrag van 30.000 euro ook een albumopname en drie jaar lang artistiek management. Daarnaast liggen ook concerten in Italië en daarbuiten in het verschiet.

In 2024 waren 10.574 personen werkzaam voor de poppodia, 5% meer dan in 2023. Het totaal aantal werkuren steeg met 2%. De werkgelegenheid steeg met name voor personeel in loondienst. Deze cijfers zijn afkomstig van de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF) die een analyse maakte van de gegevens van 59 aangesloten poppodia over de jaren 2023 en 2024.

Het onlangs verschenen rapport Weerbaarheid by Design van denktank DenkWerk benadrukt hoe belangrijk maatschappelijke veerkracht is in een tijd van crises, digitale dreigingen en polarisatie. Opvallend genoeg komt cultuur in het rapport nauwelijks expliciet aan bod, maar wie tussen de regels leest, ziet volop kansen om de waarde van live popmuziek en cultuurbeleid te onderstrepen. Zo benoemt het rapport de samenleving zelf als de eerste verdedigingslinie bij maatschappelijke ontwrichting. Vertrouwen in instituties, sociale cohesie en samenredzaamheid worden daarbij als kernvoorwaarden genoemd.

Precies datgene waar live muziek, festivals en poppodia een belangrijke rol in spelen: als plekken voor ontmoeting, collectieve ervaring en het oefenen van democratisch burgerschap. Voor cultuurbeleidsmakers biedt dit rapport daarmee waardevolle haakjes. Juist in tijden van onzekerheid kunnen investeringen in cultuur en live muziek bijdragen aan een weerbare, verbonden en betrokken samenleving.

Platform BK ondervroeg kleine kunstuitgevers over hun (financiële) situatie en luidt de noodklok. Onder de titel de titel Kritiek in crisis: hoe een democratisch fundament afbrokkelt presenteert Laurens Otto de resultaten van een uitgebreide enquête onder kleine kunstkritische kunstuitgevers en platforms over hun situatie. Uit het artikel komt een zorgwekkend beeld van de stand van de kunstkritiek naar boven. Er is nauwelijks nog sprake van een professioneel opererend veld, met veel platforms en bladen die alleen kunnen bestaan omdat ze er vrijwillige redacties op nahouden en auteurs onderbetalen. Mister Motley overweegt te stoppen en ook de toekomst van Kunstlicht is onzeker.

Otto biedt in zijn stuk een uitgebreide analyse. Feit is, zo schrijft hij, dat in Nederland kunstenaars worden ondersteund om hun werk te ontwikkelen, en instellingen om op hun beurt dit werk te tonen. De laatste stap, tijdschriften die dit werk naar de mensen brengen, wordt niet afdoende ondervangen. Er zijn veel tentoonstellingen, maar niet genoeg kanalen om al die inspanningen zichtbaar te maken en te bespreken.

De gemeente Valkenswaard werkt ook in het schooljaar 2025/2026 samen met Sjors Sportief & Creatief. Het programma helpt kinderen om op een laagdrempelige manier sport en cultuur te ontdekken. Sjors Sportief & Creatief is een initiatief van de gemeente Valkenswaard en lokale aanbieders. Het programma geeft basisschoolleerlingen de kans om verschillende activiteiten te proberen zonder meteen lid te worden.

Kinderen kunnen kennismaken met sporten, bewegen en creatieve bezigheden. Het doel is om zoveel mogelijk kinderen hun talenten te laten ontdekken, meldt de gemeente. Het programma blijft ook komend schooljaar beschikbaar voor leerlingen in Valkenswaard.

Het theatergezelschap Oostpool uit Arnhem is de winnaar geworden van de Cultuurfonds Prijs 2025. Dat heeft het fonds maandagochtend bekendgemaakt. De jaarlijkse prijs van 100 duizend euro is bedoeld voor een persoon of instelling met een bijzondere betekenis voor cultuur of natuur. In een toelichting noemt Cathelijne Broers, directeur van het Cultuurfonds, Theater Oostpool een ‘veelzijdig en grensverleggend theatergezelschap’ met voorstellingen die worden getypeerd als ‘actueel, urgent, fris en eigentijds’.

Boers: ‘Oostpool wil theater relevant en aantrekkelijk maken voor een jonge doelgroep. De zes theatermakers van het artistieke team van Theater Oostpool onder leiding van artistiek directeur Daria Bukvić dagen het publiek voortdurend uit met hun scherpe en levenslustige voorstellingen.’ Theater Oostpool is opgericht in 1953 en gevestigd in Arnhem. Al ruim zeventig jaar speelt het gezelschap voorstellingen in kleine en grote zalen en op locatie in zowel thuisbasis Oost-Nederland als in de rest van het land.

De kritiek op de grote streamingdiensten wordt steeds scherper. En die gaat ook nog hand in hand met een groeiende afkeer van big tech in ons dagelijks leven. Veel liefhebbers zoeken momenteel naar alternatieven, naar een eerlijkere muziekdienst, die het geld niet naar de diepe zakken van CEO’s en investeerders laat vloeien, maar naar ploeterende musici. Die alternatieven zijn er al, en er komen er steeds meer. Achter de schermen wordt hard gewerkt aan een nieuwe en eerlijkere streamingindustrie, aan diensten en apps die het straks anders gaan doen. De Volkskrant zet er een aantal op een rij: TraXs, Nina, Bandcamp, Soundcloud & Hype Machine. 

Francine Houben is wereldwijd succesvol, Nathalie de Vries is een van de drijvende krachten achter het toonaangevende bureau MVRDV, Do Janne Vermeulen veranderde de skyline van Amsterdam ingrijpend. En we kunnen nog even door: Liesbeth van der Pol, Dikkie Scipio, Marlies Rohmer.

Emancipatie voltooid, zou je zeggen. Maar dat is bepaald niet het geval, stelt Sofie van Brunschot in het boek Gebouwen door vrouwen: Rotterdam. “Aan de Nederlandse universiteiten is inmiddels meer dan de helft van de architectuurstudenten vrouw”, begint ze optimistisch. Maar: “Als je kijkt hoeveel afgestudeerde vrouwen daarna daadwerkelijk in de praktijk aan de slag gaan, kom je erachter dat slechts 24 procent van de geregistreerde architecten vrouw is.” En het wordt nog minder als je hoger kijkt in de hiërarchie van architectenbureaus. “Slechts 16 procent van de partners en directieleden is vrouw.”