Trends & Ontwikkelingen

Culturele instellingen moeten het doorgaans hebben van de linkerflank in de politiek, maar in de Provinciale Staten van Brabant komt de steun voor dancefestival Draaimolen juist van de andere kant. VVD, CDA, SP, Volt en BBB dienden een motie in voor een duurzame toekomst van het festival, Partij voor de Dieren, D66, PvdA en GroenLinks zijn in principe voorstander van het festival, maar stemden tegen die motie omdat ze de bescherming van de natuur zwaarder wegen. De motie werd met 34 stemmen voor en 17 tegen aangenomen.

Het Schoenenkwartier in Waalwijk lijkt voor langere tijd verzekerd van de jaarlijkse subsidie van 1,3 miljoen euro. Er is voorlopig een punt gezet achter de lange, gevoelige discussie over gemeentelijke steun. Het museum is opgelucht, maar nog lang niet klaar.

Het Schoenenkwartier heeft nog een flinke weg te gaan om alle ambities waar te maken. Volgens het museum is de steun van de gemeente daarbij onmisbaar. Maar hoe groot moet die steun zijn? De politiek lijkt verdeeld. Met een structurele subsidie van 1,3 miljoen euro krijgt het museum nu waarop het hoopte. „We voelen het vertrouwen van gemeente en raad”, stelt directeur Rinske Jurgens. „Dat is belangrijk.” Het museum kan aan de bak. Het aantal bezoekers moét omhoog. Vorig jaar bleef de teller op ruim 27.000 steken. Dat is fors minder dan de 35.000 bezoekers, waarop eerder gemikt werd.

Een ‘cluster waar kunst en cultuur samenkomen’, dat is hoe de gemeente de bibliotheek van Huis73 graag ziet na de verbouwing. Daarom neemt ze een projectleider in de arm, die gaat uitzoeken hoe dat er uit moet zien. In juli gaf de gemeenteraad akkoord om 5,5 miljoen euro apart te zetten voor de verbouwing van de bibliotheek. 

De gemeente heeft als idee dat de bieb in de toekomst meerdere culturele organisaties huisvest. Daar wordt al jaren over gesproken. Op dit moment heeft alleen de Heemkundekring zijn onderkomen in het gebouw, maar de gemeente ziet graag een ‘kunst- en cultuurcluster’. Elly van Hoof van Huis73 zegt daarover: „Boxtel is onze enige stand-alone bibliotheek, dus we zoeken altijd naar manieren om krachten te bundelen, zodat je kruisbestuiving krijgt. Dat is voor ons een win-win.”

Na het optreden van het Britse rappunkduo Bob Vylan in Paradiso worden medewerkers van poppodia Paradiso en Doornroosje overspoeld met bedreigingen. Het incident is het dieptepunt in een bredere ontwikkeling waarin cultuurhuizen in hun artistieke vrijheid worden bedreigd. Culturele instellingen door heel Nederland kampten afgelopen maanden met veel (politieke) druk, bedreiging en intimidatie. Daar komt bij dat politici zich steeds vaker bemoeien met artiesten die zich uitspreken tegen de genocide in Gaza en zo de vrijheid van meningsuiting onder druk zetten. 

Hoewel Paradiso en Doornroosje al sinds de boeking van Bob Vylan onder vuur liggen vanwege antisemitisme, volgde de echte escalatie na het optreden. Vanaf het moment dat de politiek zich ermee bemoeide, verdriedubbelde het aantal bedreigingen, aldus Jurry Oortwijn van Paradiso. Landelijke politici die zich uitlaten over lokale culturele podia zijn een relatief nieuw verschijnsel.

In de eeuwenoude Mii-dera-tempel in Shiga trillen de klanken van een traditionele Japanse bamboefluit door de houten hal. Ze vermengen zich langzaam met de rustgevende tonen van een westerse klarinet. Het optreden staat symbool voor Japans poging om zijn erfgoed internationaal steviger te positioneren en zo bij te dragen aan een evenwichtiger spreiding van de wereldcultuur, voorbij de traditionele westerse focus.

Dat belang reikt verder dan cultuur alleen. Unesco-erkenning versterkt het internationale profiel van een plek. Tempels, kastelen en natuurparken met het Unesco-logo trekken jaarlijks miljoenen toeristen en dat levert flinke inkomsten op. Voor landen betekent meer werelderfgoed daarom niet alleen cultureel prestige, maar ook economische voordelen.

De roep om een cultuur- of sportboycot van Israël neemt toe. De geschiedenis leert dat deze boycots niet alleen symbolische waarde hebben. „Economische sancties kan je altijd wel omzeilen. Cultuur en sport vinden plaats op open podia, dan wordt het lastig.” Volgens Sruti Bala, universitair hoofddocent theaterwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, heeft een culturele boycot zeker zin. Bala: „Cultuur wordt in Israël als middel gebruikt voor nation branding: het op de kaart zetten van het land. Juist omdat de Israëlische cultuur als nauw verbonden met de Europese wordt waargenomen, heeft een boycot effect, omdat ermee duidelijk wordt gemaakt dat die verbondenheid niet vanzelfsprekend is.” 

De afgelopen jaren bleef het opvallend stil rond kunst en cultuur in de landelijke politiek. In het eerdere regeerakkoord en nu de Troonrede kwam de sector nauwelijks ter sprake. Pijnlijk, vindt Jeroen Bartelse, directeur van TivoliVredenburg en voorzitter van Kunsten '92. Hij voegt eraan toe dat dit stilte misschien ook een voordeel heeft. Juist omdat de politieke aandacht ontbrak, bleven grotere ingrepen of nieuwe bezuinigingen in de cultuursector uit, denkt Bartelse. 

Intussen lijkt de blik vooruit hoopvoller. In de aanloop naar de verkiezingen bevatten de partijprogramma’s weer uitgebreide paragrafen over kunst en cultuur. 

Op zaterdag 4 en zondag 5 oktober vindt de jaarlijkse Atelierroute Eindhoven en regio weer plaats. Verspreid over Eindhoven en regio openen kunstenaars hun ateliers voor het publiek. Je ontdekt gevestigde makers naast jonge talenten, traditionele technieken naast experimentele vormen, en intieme ateliers naast grotere werkplaatsen. 

De Atelierroute Eindhoven en regio valt dit jaar ook weer samen met het Weekend van de Wetenschap - hét landelijke wetenschapsfestival voor jong en oud. In het Stadslab in Eindhoven presenteren Luis Ferreira en Ralf Jacobs hun werken, waarin kunst en wetenschap op een verrassende manier samenkomen. 

Hoe helpt kunst bij het maken van plannen voor een gebied of omgeving? Tijdens het Ruimtelab-college op 7 oktober 2025 van de Provincie Gelderland gaat Ruimtelab in gesprek met kunstenaar en ArtEZ-docent Martine van Lubeek, kunstenaar Sissel Marie Ton en directeur van de IJsselbiënnale Mieke Conijn. In het Ruimtelab zoekt de provincie actief de verbinding op met de creatieve sector.

In januari gaat hij officieel aan de slag als directeur van Glow, maar Philip Ross is zich al aan het inwerken. De Eindhovenaar lijkt in de wieg gelegd voor een festival waar lichtkunst en innovatie samensmelten Zijn opa werkte als lichttechnicus voor Philips. Tijdens Ross zijnn studie in Delft en zijn promotieonderzoek aan de TU/e stond lichtontwerp centraal. Met zijn eigen ontwerpstudio realiseerde hij vorig jaar nog innovatieve verlichting voor het Kerstroosplein in Stratum. Meerdere malen maakte hij een kunstwerk voor Glow.  

Sommige artiesten, maar ook festivals hebben fans die alles van hen willen weten en zich gedragen als ambassadeurs. Deze mensen bewegen zich doorgaans in een subcultuur met gelijkgestemden. Volgens deskundige Nicolle Lamerichs is zo’n zogeheten fandom ‘economisch, cultureel en sociaal van onschatbare waarde voor festivals’. Ze legt uit hoe dat zit.

Flint theater, evenementen en congressen, de gemeente Amersfoort en het gerenommeerde muziekcollectief Pynarello hebben vandaag een gezamenlijke intentieverklaring ondertekend. Hierin staat het voornemen dat Pynarello zich ontwikkelt tot het huisgezelschap van de stad Amersfoort. Wethouder Tyas Bijlholt van Kunst en Cultuur geeft vertelt: ,,Klassieke muziek verdient een prominentere plek. Hier is ook in toenemende mate vraag naar.” 

Dichter, componist en onderzoeker Micha Hamel is per 1 oktober de nieuwe voorzitter van de Akademie van Kunsten. Hij volgt beeldend kunstenaar Liesbeth Bik op, wiens termijn na vier jaar is afgerond. De benoeming van een voorzitter is voor een periode van twee jaar, met mogelijkheid tot twee jaar verlenging.  

Film- en videomakers die op zoek zijn naar een werk- en ontmoetingsplek in Zuidoost-Brabant, kunnen vanaf nu terecht in een speciale vleugel van het Natlab in Eindhoven. In die vleugel hebben filmplatform Broet en Baltan Laboratories twee zogenoemde makerspaces ingericht. Creatievelingen kunnen daar experimenteren, monteren, samenwerken, netwerken en hun werk presenteren. De nieuwe werkplekken zijn er gekomen dankzij subsidiegelden die al een paar jaar op de plank lagen, vertelt Daan Willekens, directeur van Broet.

PARK Platform voor hedendaagse kunst in Tilburg heeft een nieuwe zakelijk leider. Per 1 september 2025 draagt initiator Rob Moonen, na twaalf jaar coördinatorschap, het stokje over aan Anne Parlevliet. Moonen blijft betrokken bij PARK als lid van de werkgroep die de artistieke leiding heeft. De combinatie van een artistieke achtergrond, organisatorische expertise en financiële kennis maakt Anne Parlevliet bij uitstek geschikt om PARK de komende jaren zakelijk te leiden en verder te ontwikkelen. 

Oktobermaand Kindermaand wordt georganiseerd door de stichting Kunst en Cultuur in opdracht van de provincie. Volgens Peter Pot van de stichting kunnen kinderen in Drenthe gratis naar bijvoorbeeld culturele instellingen. "Dat kan gaan om een theater, of om een kunstenaar die zijn atelier openzet. Een circus of dans. Zo breed als je maar kan bedenken. Ook erfgoed; de molen is open. Kinderen kunnen overal mee kennismaken." Alle basisschoolkinderen hebben via hun school een folder gekregen met daarin een overzicht van de activiteiten. 

De muurschildering van Banksy op het Londense Paleis van Justitie werd weggepoetst. Kan dat? kreeg Joyce Roodnat als vraag. In dat morele oordeel is zij niet geïnteresseerd. Het gaat erom of het werk – en het wegpoetsen ervan – interessante kunst is. En dat is het.

Het Wetsvoorstel Wet behoud verlaagd btw-tarief cultuur, media en sport is gepubliceerd. Dit is een wijziging van het Belastingplan 2025 in verband met het behoud van het verlaagde btw-tarief op cultuur, media en sport en een beperking van de jaarlijkse indexering van een aantal bedragen die gelden voor de inkomstenbelasting of de loonbelasting door middel van het beperkt toepassen van de tabelcorrectiefactor (Wet behoud verlaagd btw-tarief op cultuur, media en sport). 

In de strijd om de schaarser wordende ruimte, verdwijnen vrijplaatsen en culturele broedplaatsen in razend tempo uit onze steden. Terwijl die plekken bij uitstek geschikt zijn voor experiment en burgerinitieven. Wie houdt de projectontwikkelaars tegen? In Vrij Nederland deze week een reportage. 

De komende drie jaar trekt de gemeente Leiden ruim zes miljoen euro per jaar uit voor subsidies aan de cultuursector. Op advies van de onafhankelijke beoordelingscommissie heeft het college van burgemeester en wethouders de Meerjarige Cultuursubsidies 2026-2028 vastgesteld. Daarmee krijgen veel culturele instellingen de kans hun aanbod te versterken, al konden door de grote belangstelling niet alle aanvragen worden gehonoreerd. Er is veel meer geld aangevraagd dan er beschikbaar is, waardoor 25 tot wel 30 culturele organisaties of initiatieven dreigen te verdwijnen.

Afgelopen periode is Urban ID gestart met het verfraaien van de stroomkasten in de gemeente Halderberge. Op vrijdag 12 september, direct na de opening van de cultuurmaand, is de eerste stroomkast onthuld door wethouder Patrick Schouw. Deze kast staat op het Jezuïetenplein in Oudenbosch. De wens om deze kasten op te knappen leeft al langer binnen de gemeente. Kunst maakt de gemeente aantrekkelijker en geeft de openbare ruimte meer identiteit. Deze wens is opgenomen in het plan Kunst in de openbare ruimte. 

De jarenlange onzekerheid voor het personeel van het CKB is voorbij. De bezuiniging van 7 ton is gerealiseerd en tegelijkertijd ziet de gemeente voldoende toekomstperspectief voor het Centrum voor de Kunsten Bergen op Zoom. Er is vooral bespaard op personeel. Zes openstaande vacatures worden niet meer ingevuld en dat levert 650.000 euro op. Daarnaast heeft de voormalige muziekschool structureel 50.000 euro meer opbrengsten weten te creëren.

„De bezuiniging op het CKB hangt al vijf jaar als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de medewerkers”, stelt wethouder Berend Doedens. „Zeven ton is veel geld, het personeel heeft lang in onzekerheid gezeten over hun baan en de toekomst van het CKB. We bieden hen nu duidelijkheid.”  Nu wil de gemeente, samen met het CKB naar de toekomst kijken. De gemeenteraad buigt zich volgende maand over mogelijke toekomstplannen van hert CKB. 

Muziekcafé Sint Anthonis heeft een andere plek gevonden voor het houden van muziekoptredens. Artiesten kunnen voortaan terecht in de showroom van een plaatselijk autobedrijf. In cultureel centrum Oelbroeck is het muziekcafé niet meer welkom. Echt heel veel wil Marc Thijssen van Muziekcafé Sint Anthonis niet kwijt over het noodgedwongen vertrek uit Oelbroeck in Sint Anthonis. 

Thijssen geeft toe dat lang niet alle artiesten even veel publiek trekken, want daar zit het probleem. „Oelbroeck kijkt naar de afzonderlijke optredens, wij naar het totale plaatje. De programmering was in Oelbroeck divers. Van de vijf optredens was er één commercieel, waar veel mensen op afkwamen. De andere optredens varieerden van klassiek tot jazz.” En die trokken veel minder publiek. Te weinig, oordeelde het bestuur van Oelbroeck.

Met muziek van Fanfare Sint Joris uit Dorst ging zondagmiddag een feestelijke bijeenkomst van start bij Stichting BOCK in het voormalige zwembad De Blikken. De gemeente Oosterhout zette tijdens deze middag lokaal cultureel talent in het zonnetje met de uitreiking van de Stimuleringsprijs en de Cultuurprijs.

Onzekerheid is iets waar we meestal bang voor zijn. Vooral beleidsmakers hebben een hekel aan onzekerheid – de vele crises en snelle veranderingen van vandaag dwingen politieke strategieën tot pragmatisme, kortetermijnoplossingen en voorzichtige keuzes. Maar voor kunstenaars is onzekerheid geen obstakel – het is vaak een startpunt. Ze gedijen in ambiguïteit, in het onbekende, in de ruimte tussen wat is en wat zou kunnen zijn. In tijden van onzekerheid, wanneer paniek ons ​​dreigt te blokkeren, heeft kunst het vermogen ons te openen. Daarom heeft Culture Action Europe de Ask Pay Trust-campagne gelanceerd. 

Poen, prestige of exposure: het is kiezen of delen. Werkenden in de culturele en creatieve sector worden nog vaak niet betaald volgens de normen die in andere sectoren gelden. Overuren en flexibiliteit dicteren het ritme van de week, diensten worden beloond in ‘zichtbaarheid’ of met vergoedingen ver onder het minimumloon, en budgetten waarin Fair Pay van alle betrokkenen is opgenomen zijn eerder uitzondering dan de regel. 

In Pakhuis de Zwijger is op 18 september een avond waarin de de belangrijkste dilemma’s geschetst worden die betere betaling en een stabiele beroepspraktijk nu in de weg staan vanuit het perspectief van freelancers, werknemers en iedereen daar tussenin. Platform ACCT organiseert deze avond in samenwerking met Pakhuis de Zwijger. 

In 2024 organiseerden openbare bibliotheken bijna 398 duizend activiteiten, bijna 60 duizend meer dan een jaar eerder. Sinds 2015 zijn er elk jaar meer activiteiten, met uitzondering van de coronajaren. Dit blijkt uit nieuwe jaarcijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de KB, nationale bibliotheek.I n 2024 organiseerden de openbare bibliotheken samen 18 procent meer activiteiten  dan in 2023. Vergeleken met 2019 was dit 80 procent meer. Sinds de Bibliotheekwet in 2015 inging, worden er elk jaar meer activiteiten georganiseerd.

Via de online Bibliotheek worden steeds meer e-books uitgeleend. Van het totaal aantal uitgeleende boeken in 2024 was 10 procent een e-book, in 2019 was dit 6 procent. Het aantal mensen met betaald werk is in 2024 ruim 4 procent meer dan in 2023 en bijna 20 procent meer dan in 2019. 

Vrijdag 12 september, tijdens het Gaudeamus Festival in Utrecht, is de Nieuw Geneco Fair Practice Award uitgereikt aan het New European Ensemble en Stichting Perforator. Zij laten zien hoe een faire samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer eruit kan zien. Tijdens de uitreiking maakten Esther Gottschalk, directeur Nieuw Geneco, de Nederlandse beroepsvereniging van componisten en Noud van de Rhee, programmamanager van fairPACCT,  bekend dat er een nieuwe overlegtafel van start gaat rond het thema grootrecht. 

Met grootrecht wordt bij Buma bedoeld: een toneelmatige opvoering van zogenaamde dramatische muzikale werken, zoals bijvoorbeeld musicals, opera’s en balletvoorstellingen, waarbij sprake is van meerdere auteursrechtelijke relevante disciplines, zoals muziek, tekst, choreografie, decors, kostuums etc., en waarbij die disciplines geïntegreerd onderdeel uitmaken van de verhaalslijn van de voorstelling. 

De Monopole in Schiedam heeft na jaren van verval een nieuw leven gekregen. Het markante gebouw in de Hoogstraat is na een ingrijpende renovatie het ‘jonge zusje’ geworden van het Stedelijk Museum Schiedam. De Monopole richt zich op een jonger publiek.

Het voorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zzp’ers is aangepast. Na input van onder andere de Kunstenbond en de Creatieve Coalitie is het plan bijgesteld, met meer aandacht voor de diversiteit onder zelfstandigen – ook binnen de culturele en creatieve sector. De invoering van de verplichte AOV wordt pas rond 2030 verwacht. Peter van den Bunder van de Kunstenbond ziet kansen én aandachtspunten: “Het aangepaste voorstel biedt ruimte voor verbetering, vooral als het gaat om keuzevrijheid en aansluiting bij bestaande alternatieven zoals Broodfondsen.” 

Op woensdag 29 oktober gaan we weer naar de stembus en sinds Prinsjesdag is het politieke seizoen weer op volle kracht van start. De Toonrede stond onder meer in het teken van de democratie. Verder werd er tijdens Prinsjesdag weinig gesproken over de cultuursector: het is aan de nieuwe Tweede Kamer om voor verbetering te gaan zorgen. De komende verkiezingen zijn daarom van groot belang voor de toekomst van cultuurbeleid en de positie van makers. De Kunstenbond, Kunsten '92 en Cultuur Oost zetten de belangrijkste punten uit de verkiezingsprogramma's op een rij. 

De Creatieve Coalitie legt uit wat de Prinsjesdagplannen betekenen voor de portemonnee van een zzp’er of werknemer in de culturele en creatieve sector. De koopkracht van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) laat een gemengd beeld zien. De zelfstandigenaftrek daalt in 2026 verder naar €1.200 (was €1.500). Daarmee wordt het fiscale voordeel voor zzp’ers opnieuw kleiner. Voor werknemers is het beeld rooskleuriger, het kabinet verwacht dat de lonen stijgen. Tot slot schuift de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zelfstandigen verder vooruit.

Het kabinet neemt ook maatregelen voor de culturele en creatieve sector. Voor erfgoed komt extra geld beschikbaar en bibliotheken krijgen een flinke impuls. Instellingen in de basisinfrastructuur ontvangen compensatie voor zowel loon- als prijsstijgingen. De btw-verhoging is definitief van de baan.