Trends & Ontwikkelingen

In 2022 ging NordSonore van start, een campagne om hedendaagse Nederlandse artiesten en hun muziek meer zichtbaarheid te geven in Frankrijk. In samenwerking met Franse festivals en podia ontstond ruimte voor Nederlandse makers om nieuw werk te presenteren en duurzame relaties op te bouwen. Twee jaar later is het resultaat duidelijk: concertzalen gevuld, nieuwe samenwerkingen opgezet en duurzame contacten gelegd tussen makers, festivals en podia aan beide kanten van de grens.

Deze maand is in het Verenigd Koninkrijk en Ierland een open brief gepubliceerd waarin meer dan 200 schrijvers, dichters en kunstenaars oproepen tot een “onmiddellijke en volledige boycot” van de staat Israël. De maatregel moet volgens hen van kracht blijven totdat de bevolking van Gaza voldoende voedsel, water en medische hulp via de Verenigde Naties ontvangt.

De brief is geïnitieerd door de auteurs Horatio Clare en Sean Murray en wordt ondersteund door een groot aantal prominente stemmen, onder wie Zadie Smith, Michael Rosen, Irvine Welsh, Jeanette Winterson, Hanif Kureishi en Brian Eno.

Trombonist Arjan Linker heeft de Grachtenfestivalprijs 2025 gewonnen. Die prijs wordt jaarlijks uitgereikt tijdens het Grachtenfestival in Amsterdam. De jury volgde de drie kandidaten voor de prijs tijdens concerten in het afgelopen seizoen. Tijdens het Grachtenfestival speelden de genomineerden traditiegetrouw ieder een concert in de serie Meesterlijk. Tijdens een laatste concert op vrijdagavond speelden de drie finalisten ieder nog één keer in een uitverkocht Felix Meritis waarna de jury de Linker als bekend maakte.

Damesportret van Giuseppe Vittore Ghislandi (1655-1743) was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in bezit van kunsthandel Goudstikker. Nu hangt het, bijna tachtig jaar later, bij een van de dochters van Friedrich Kadgien, financieel adviseur van rijksmaarschalk Hermann Göring, thuis boven de bank in Buenos Aires. Journalisten van het AD probeerden al jaren met de twee dochters van Kadgien in contact te komen. Hier gingen de zussen echter nooit op in, totdat een van hen haar huis te koop zette. Op de makelaarswebsite is het schilderij te zien op een van de foto’s die van het huis werd gemaakt. 

Het portret van de Italiaanse gravin Colleoni staat al lange tijd op de internationale opsporingslijst Lost Art Database. Ook staat het als vermist op de website van de Nederlandse Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. 

De Argentijnse politie heeft dinsdag een inval gedaan in de woning waar het geroofd schilderij uit de Goudstikker-collectie zou hangen. Bij de inval werd het doek niet aangetroffen.

Het Israëlische geweld in Gaza zet veel popartiesten ertoe aan zich uit te spreken voor de Palestijnen. Dit gebeurt in protestliederen, zoals het nummer Hind's Hall van de Amerikaanse rapper Macklemore. In tekst, zoals de projectie van de leus 'Free Palestine' tijdens het optreden van dj-duo Job Jobse en KI/KI op festival Lowlands. Of door middel van uitspraken op het podium, waarvoor een lid van de Noord-Ierse rapgroep Kneecap zich zelfs moet verantwoorden voor de rechter.

Dit jaar is Apeldoorn de trotse gaststad van de allereerste editie van DE OPENING, de landelijke opvolger van de bekende Uitmarkt. Waar de Uitmarkt jarenlang symbool stond voor de culturele aftrap in Amsterdam, is nu gekozen voor een opzet die heel Nederland betrekt. En terecht, want kunst en cultuur leeft óók buiten de Randstad. Apeldoorn mag het spits afbijten. Het wordt een feestelijk weekend waarin de hele stad en omliggende dorpen in beweging komen.

DE OPENING vindt plaats van 29 tot en met 31 augustus. Het programma van DE OPENING staat bol van mooie acts, tentoonstellingen en artiesten. Wat Apeldoorn uniek maakt, is dat zowel professionals als amateurkunstenaars een podium krijgen. 

De Amerikaanse president Donald Trump heeft een nieuw initiatief gelanceerd, genaamd 'America by Design', met als doel de visuele presentatie en gebruiksvriendelijkheid van federale overheidsdiensten te verbeteren. Het initiatief moet een einde maken aan de verouderde digitale en fysieke systemen van de overheid, die inefficiënt en kostbaar zijn.

De stap, vastgelegd in een recentelijk uitgevaardigde presidentiële uitvoeringsbesluit, introduceert de aanstelling van een nieuwe 'Chief Design Officer'. Deze persoon zal toptalent uit de creatieve sector rekruteren en de uitvoering van het project coördineren in alle federale departementen en agentschappen. Met dit initiatief wil de Amerikaanse overheid de kloof dichten met de private sector op het gebied van digitale gebruikerservaring en een moderne uitstraling creëren voor overheidsdiensten.

Met de subsidiekorting die het Nederlands Film Festival vorig jaar voor de kiezen kreeg, leek het laatste uur geslagen te hebben voor het Forum van de Regisseurs. Maar het competitieprogramma voor innovatieve en grensverleggende auteursfilms beleeft een doorstart als onafhankelijk evenement. Negen korte en lange films worden vertoond op drie plekken, ook buiten Utrecht.

De Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) brengt het manifest ‘Het feest van de toekomst’ uit. De branchevereniging komt met 24 voorstellen waarmee Nederland een gezond festival-klimaat houdt. “Als we in 2040 nog goed feest willen vieren moeten we daar nu al de voorwaarden voor scheppen.”

Nederland is één van de meest innovatieve evenementenlanden ter wereld. Toch staat de sector onder druk, met name festivals. Boris van der Ham, voorzitter van de VVEM: “Door stijgende kosten, inflatie, personeelstekorten en uitdijende regelgeving dreigen steeds meer festivals in de problemen te komen. Zo heeft elke gemeente weer andere regels. Daar moet eenheid in komen.”

Het Fonds Podiumkunsten reserveert vanaf 2025 jaarlijks €525.000 om popartiesten op podia beter te kunnen betalen. Daarmee krijgt de Fair Pop Pilot uit 2024 een structureel vervolg. De middelen worden in overleg met de Ketentafel Popmusici ingezet.

Tussen 2025 en 2028 ontvangt het Fonds daarnaast jaarlijks aanvullend €9,6 miljoen van het ministerie van OCW. Dit budget, beschikbaar gesteld door staatssecretaris Uslu, is bedoeld om de positie van makers en andere professionals in de culturele sector te versterken.

Wat zich onder water afspeelt, zien we aan land niet – het verdwijnen van riffen, bijvoorbeeld. Creatievelingen zoeken naar oplossingen voor rifherstel, zoals een beeldenpark onder water, of een ‘herdenkingsrif’ gemaakt van as.

De Eindhovense muzikant Dylan van Dael en de Effenaar gaan de komende twee jaar samen op zoek naar de toekomst van livemuziek. Welke rol gaan kunstmatige intelligentie, virtual reality en hologrammen daarin spelen? Het is voor het complete verhaal belangrijk om Pokka te introduceren, en dan pas Dylan van Dael. Want Pokka, een fictief zilverkleurig 3D-figuur, met een Sonic the Hedgehog-achtig kapsel, speelt de hoofdrol in het werk van Van Dael. Pokka - ontworpen door de Antwerpse kunstenaar Mick Thörig - is een schuchter, zelfs onzeker 3D-wezen. 

Hoe de komende twee jaar samenwerken met de Effenaar er uit gaan zien is nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Het Fonds Podiumkunsten kende in ieder geval alvast bijna 100.000 euro toe voor samenwerking. Maar het past perfect bij de ambities van Effenaar Lab, en de nadruk die het poppodium legt op talentontwikkeling.

De gemeente Maashorst begint met een pilot voor het Volwassenenfonds Sport & Cultuur. Dit fonds is bedoeld voor inwoners vanaf achttien jaar met een laag inkomen. Het fonds maakt sporten en culturele activiteiten mogelijk voor wie dit normaal niet kan betalen.

Al ruim een eeuw trekken kunstenaars naar Zeeland voor het schitterende licht. Nog steeds is de kunstpraktijk in de provincie, ver weg van de Randstad en de grote subsidiestromen, bloeiend en groeiend. ‘Deze omgeving, waar zo veel ruimte is waar je rommel kunt maken, geeft inspiratie.’

Fotograaf Janne van Gilst en modekunstenaar Gino Anthonisse verrassen met hun zomerexpositie (On)rust in de polder eilandgenoten en vakantiegangers. Het is een voorbeeld van de vele honderden particuliere ateliers en expositieruimten waar beeldend kunstenaars hun werk tonen. Om te zien hoe het kunstenaars daar vergaat, wat verder van het Randstedelijk rumoer, toerde de Volkskrant deze zomer rond in Zeeland.

Verschillende bands verlaten Spotify, vanwege de beleggingsportefeuille van eigenaar Daniel Ek. Die steekt zijn geld onder meer in een bedrijf dat militaire AI en drones ontwikkelt. Ook de manier waarop artiesten worden uitbetaald speelt mee, net als de AI-muziek op het platform. Alternatieven zijn er, maar ook meer beren op de weg. Waarom is het zo lastig te stoppen met Spotify? ‘Het bedrijf dat moet zorgen voor het product dat ik maak, heeft geen respect voor dat product.’

Na 45 jaar bij het Drents Museum neemt directeur Harry Tupan afscheid. Hij begon als stagiair en werd uiteindelijk, in 2017, directeur. Hij vierde in Assen grote successen. En toen was er plots die kunstroof. ‘Die ene zwarte bladzijde moet ik kunnen dragen.’

Vrijplaats, creatieve hub, gesamtkunstwerk, speeltuin voor volwassenen; noem het zoals je wilt. Het Werkwarenhuis aan de Tramkade in Den Bosch bestaat deze maand tien jaar en daar zijn initiatiefnemers Petra Janssen, Edwin Vollebergh (Studio Boot) en Simone Kramer (C-mone) erg trots op. Een veelzijdige, culturele plek in een oude veevoederfabriek maken, dat was het idee in 2015. ,,Het is een plek geworden waar talent zich ontwikkelt en jongeren de kans krijgen", vertelt Kramer. 

Kunstloc Brabant en de provincie Noord-Brabant hebben een overeenkomst van vier jaar voor de coördinatie van het programma TalentHub Brabant ondertekend. Zo blijft Kunstloc jonge makers in Brabant in ieder geval tot en met 2028 helpen bij hun ontwikkeling en het vinden van hun plek in de professionele kunstwereld. Eerder werd al bekend dat het TalentHub Brabant-programma voor vier jaar is verlengd. Daar komt nu bij dat de provincie ook de samenwerking met Kunstloc Brabant voor vier jaar vastlegt. 

Creatief directeur Anne Breure en acteur Sadettin Kırmızıyüz spreken dit jaar samen de Staat van het Theater uit. De jaarlijkse openingsspeech van het Nederlands Theater Festival markeert de start van het nieuwe theaterseizoen. Op geheel eigen wijze geven sprekers hun visie op ontwikkelingen binnen en buiten de theatersector.

De Deense regering schaft de btw op boeken af. Met die maatregel wil het land het lezen onder de bevolking stimuleren en de dalende leescijfers keren. Denemarkten heeft een van de hoogste btw-heffingen op boeken ter wereld. Tot nu toe betaalden Denen 25 procent btw over hun boeken. De regering vermoedt dat deze hoge belasting een rol speelt in de leescrisis. Daarom kondigde de Deense minister van Cultuur, Jakob Engel-Schmidt, aan dat de btw-heffing volledig verdwijnt. “Het gebeurt niet iedere dag dat het een bewindspersoon lukt collega’s ervan te overtuigen dat er zoveel geld moet worden geïnvesteerd in cultuur voor de Denen,” zegt hij tegen het Deense persbureau Ritzau. De maatregel kost de schatkist naar verwachting 44 miljoen euro per jaar.

Unavailable van regisseur Kyrylo Zemlyanyi is geselecteerd voor de Orrizonti Short Films Competition. De kortfilm is een coproductie van CineSud, de filmhub van de Euregio, en daarmee de eerste Limburgse minoritaire productie in deze prestigieuze competitie van het filmfestival van Venetië.

De Somalisch-Nederlandse communicatiestrateeg Jamal Jama (30) uit Tilburg legt met zijn Instagram-account What’s Culture kunst en cultuur met wortels in het Mondiale Zuiden consistent en op niveau vast, net zoals musea doen met witte kunstenaars. 

Jama stoort zich aan verhalen in gevestigde media over kunst en cultuur met wortels in Afrika, Azië en Latijns-Amerika; die cultuur wordt naar zijn smaak vaak te eurocentrisch of antropologisch beschreven (“Het is soms bijna National Geographic”). What’s Culture stelt de dringende vraag: wat is belangrijke cultuur en wie bepaalt dat? ‘Ik wil als curator laten zien: dit is waardevol.’ 

Fonds Podiumkunsten ontvangt tussen 2025 en 2028 jaarlijks aanvullend 9,6 miljoen euro van het ministerie van OCW. Deze bijdrage is bedoeld om de positie van makers en andere professionals in de culturele sector te versterken. De middelen werden destijds beschikbaar gesteld door staatssecretaris Uslu. Het budget van 9,6 miljoen euro wordt verdeeld over verschillende regelingen, zowel meerjarige regelingen als projectregelingen. De focus ligt op het verbeteren van beloningsvoorwaarden voor betrokken artiesten en andere professionals.

Binnen de meerjarige productieregeling en meerjarige festivalregeling vonden de extra toekenningen reeds plaats. Daarnaast worden de subsidies voor podiumprogrammering met meer dan 20 procent verhoogd. Ook worden de budgetten voor een aantal projectregelingen met ongeveer 10 procent verhoogd, wat bijdraagt aan de ontwikkeling en uitvoering van innovatieve projecten in de sector. Voor betere betaling van popartiesten op podia reserveren we 525.000 euro per jaar.

Om voor meer verjonging en vernieuwing binnen de erfgoedsector te zorgen, heeft de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de jaarlijkse aanmoedigingsprijs Monumententalent ingesteld. De prijs is bedoeld voor jonge professionals tot 32 jaar die betaald werken in de Nederlandse monumentensector. De winnaar van de prijs ontvangt een persoonlijk ontwikkeltraject ter waarde van €3.000. De overige twee finalisten krijgen ieder €1.500 voor ook een persoonlijk ontwikkeltraject.

Marc Kersten bracht een boek uit over de eerste generatie graffitiartiesten in Den Haag. De Volkskrant maakt met hem een rondje langs de muren en ziet hoe de wereld én de kunstvorm is veranderd. Wie begin jaren tachtig door Den Haag liep, zag een stad die he-le-maal onder de graffiti zat. 

Tegenwoordig maakt Kersten streetart. Het verschil met graffiti? ‘Streetart doe je met de anderen in gedachten. Dan kijk je: wat past bij deze buurt? Graffiti doe je echt voor jezelf.’ Kersten is blij dat de gemeente steeds vaker meedenkt over legale graffitimuren. Maar het mag wel wat ambitieuzer, vindt hij. 

Eva-Maria Westbroek stopt. Daarmee is een einde gekomen aan de meest succesvolle carrière van een Nederlandse operazanger in de 21ste eeuw tot op heden. Het nieuws werd verhuld aangekondigd in een persbericht van de stichting Grote Zangers, waarvoor Westbroek op 26 augustus een openbaar toegankelijke masterclass zal geven in het Amsterdamse Concertgebouw. In de mail werd gesproken over het ‘recente zangerspensioen’ van de sopraan met de gloeiende hoge noten die in meer dan duizend voorstellingen zong – en in zo’n beetje elk vermaard operahuis, van Bayreuth tot Parijs.

Op een basisschool in Coal Center, Pennsylvania, gebeurt iets bijzonders. Terwijl veel scholen worstelen met bezuinigingen op muziekonderwijs, rollen hier felgekleurde violen uit de 3D-printer. Ook in Nederland experimenteren makers met 3D-geprinte instrumenten. Stef Driessen van Printstruments in Groningen is uniek in Nederland met het ontwerpen en bouwen van complete strijkinstrumenten uit de 3D-printer.

Voor muziekonderwijs vormen de kosten van instrumenten vaak een drempel. De toekomst ligt waarschijnlijk niet in het volledig vervangen van traditionele instrumenten door 3D-geprinte varianten. Maar als opstap naar 'echte' instrumenten, als manier om muziekonderwijs toegankelijk te maken voor álle kinderen, hebben ze absoluut een plek.

De afgelopen 160 jaar verbeeldden veertien bronzen beelden op de fontein aan het Place Royale van Nantes de inwoners van de stad. Hoe zou de fontein op het Place Royale van Nantes eruitzien als deze vandaag de dag was ontworpen en gebouwd? Dat vroeg de Nederlandse kunstenaar Willem de Haan (1996) zich af tijdens een bezoek aan de Franse havenstad. Hij verving de veertien beelden die de acht industrieën en zes wateren van Nantes representeren door hyperrealistische sculpturen van bewoners die vandaag de dag op hun eigen manier bijdragen aan de stad.

De sculpturen blijven tot begin 2026 op de fontein staan. De originele beelden staan tijdelijk opgesteld aan de rand van het plein. ‘Op een bepaalde manier zijn ze ook in dialoog met elkaar’, zegt de kunstenaar. ‘Het oude erfgoed maakt plaats voor het nieuwe, zo zouden we wat vaker tegen de geschiedschrijving moeten aankijken.’

Het is absoluut geen wetenschappelijk onderzoek, benadrukt Mark Lawrence zelf. De schrijver van veel verkochte en bekroonde fantasywerken als The Broken Empire Trilogy is al een tijdje geïntrigeerd door de vraag waartoe AI in staat is. Kan kunstmatige intelligentie een goed verhaal neerpennen? Het antwoord is inmiddels ‘ja’, zo blijkt althans uit het eenvoudige experiment dat Lawrence deed. Geïnspireerd door de oorspronkelijke Turing-test, waarbij mensen moesten raden of ze met een computer of een mens in gesprek zijn, liet Lawrence vier gelauwerde fantasyschrijvers – samen goed voor ongeveer 15 miljoen verkochte boeken – én AI ultrakorte verhalen van 350 woorden schrijven. 

Fantasyfans konden op het blog van Lawrence niet alleen stemmen op het beste verhaal, ook konden ze aangeven of ze van een verhaal dachten dat het door een mens of door AI was geschreven. Maar het slechtste nieuws, aldus Lawrence, was de kwaliteitscheck: ‘AI scoorde beter dan wij. Niet alleen was het verhaal met de hoogste score door AI geschreven, de AI-verhalen scoorden gemiddeld ook nog eens hoger.’De doos van Pandora is geopend, zoveel is duidelijk voor Lawrence. 

De International Harp Contest in Israel gaat niet door. Dat heeft de organisatie op haar website bekend gemaakt. Het concours dat iedere drie jaar plaatsvindt, geldt als belangrijkste internationale wedstrijd voor harpisten. Het concours zou voor de 22e keer plaatsvinden. Als reden voor het opnieuw annuleren noemt de organisatie de instabiele situatie in de regio. 

De Israëlische krant Haaretz geeft meer duiding. Naar verluidt waren er maar twee aanmeldingen voor het concours. Dat staat in schril contrast met de 68 aanmeldingen voor de vorige editie. Ook Claudia Lucia Lamanna, de winnaar van de laatste editie, heeft na internationale druk besloten om niet naar Israël af te reizen.

In een sector die zoveel waarde hecht aan verbeeldingskracht en originaliteit, is het opvallend hoe lastig het is om digitale informatie over cultureel aanbod efficiënt te ordenen en te delen. Andere sectoren, zoals de boekenwereld met ISBN of de retail met EAN-codes, maken al decennia gebruik van gestandaardiseerde identificatiemiddelen. 

Het artikel “The Idea about Cultural IDs” pleit voor de introductie van unieke culturele ID’s voor voorstellingen, producties, makers en organisaties. Deze digitale vingerafdrukken kunnen fungeren als verbindende schakel tussen uiteenlopende systemen – van ticketing en planning tot publieksanalyse en beleidsmonitoring. 

Er is een petitie gestart om te voorkomen dat het middeleeuwse Tapijt van Bayeux, dat al jarenlang in het Bayeux Museum in Normandië hangt, wordt uitgeleend aan het British Museum in Londen. Het tapijt zou te kwetsbaar zijn voor een dergelijke uitwisseling. De petitie werd gelanceerd door kunsthistoricus Didier Rykner en heeft al meer dan 40.000 handtekeningen opgeleverd. "Het werk is al erg kwetsbaar. Er zitten scheuren en gaten in de stof. Elke beweging of trilling kan schade veroorzaken", vertelt Rykner aan persbureau Reuters.

Het museum in Londen mag het tapijt officieel tussen september 2026 en juli 2027 lenen. In die tijd wordt het Bayeux Museum ook gerenoveerd. De overeenkomst hiervoor is getekend door de Britse en Franse regeringen. Rykner is van mening dat "je een kwetsbaar kunstwerk niet kunt gebruiken voor diplomatie".