Trends & ontwikkelingen

TEMS (Trusted European Media Data Space) is een Europees initiatief dat een gemeenschappelijke infrastructuur creëert met toegang tot data voor uiteenlopende partijen in het Europese media ecosysteem. Het consortium vertegenwoordigt honderden stakeholders in de culturele en creatieve sectoren. Als Nederlandse partner vervult Beeld & Geluid een cruciale rol binnen dit initiatief. "De start van TEMS brengt de visie van een digitale interne markt een enorme stap dichter bij de realisatie ervan. Het zal spelers in het media-ecosysteem van de EU, waaronder audiovisuele archieven, in staat stellen om hun inhoud te delen en op waardevolle manieren toe te passen. Deze bijdrage heeft effect op een breed spectrum, zo steunt het creatieve industrieën door het mogelijk maken van hergebruik, en het stimuleren van de ontwikkeling van nieuwe applicaties, die afhankelijk zijn van soepele levering van data en de mogelijkheid om nieuwe sector overkoepelende samenwerkingsverbanden te initiëren. " Aldus Johan Oomen, manager Onderzoek en Erfgoed bij Beeld & Geluid.

In 1920 stapte de Surinaamse schrijver Anton de Kom op een schip naar Nederland, waar hij in 1934 Wij slaven van Suriname publiceerde, een prachtig boek over de geschiedenis van Suriname. Anton de Kom werd gevolgd door de geheime dienst, opgesloten, zijn boek werd gecensureerd en verboden, maar hij was niet alleen: in de jaren twintig en dertig stapten er overal in de Caraïben en Noord- en Zuid-Amerika schrijvende nazaten van tot slaafgemaakten op schepen, om de wereld het verhaal van hun voorouders te vertellen. Schrijvers zoals Zora Neale Hurston, Langston Hughes, Claude Mckay, Aimé Césaire en Léon-Gontran Damas. In hun boeken komen namen en begrippen voor die je ook kunt vinden in de geschiedenis van Suriname. Namen van goden, dansen en muziek, die ooit over de oceaan meereisden met tot slaafgemaakten op slavenschepen. Veel van deze schrijvers werkten alleen, maar in een archief in Amsterdam ontdekte Raoul de Jong een bewijs van het feit dat deze schrijvers elkaar hebben gekend. De lezing van de gastschrijver aan de Rijksuniversiteit Groningen Raoul de Jong, Het geheime genootschap van voodooschrijvers, van 27 november, is terug te zien.

Film is meer dan alleen kijken en consumeren, zo stelt filmtheater Cinecitta in Tilburg. Film biedt stof tot nadenken en nieuwe inzichten en visies. Vanuit die gedachte komt zij met een nieuwe 6-delige filmreeks Film & Verdieping. Vanaf 7 december zijn er filmvertoningen over maatschappelijke thema’s, met na iedere vertoning een groepsgesprek. Deze worden begeleid door filosoof, schrijver en journalist Ralf Bodelier. De reeks 2023/2024 heeft als onderwerp Strijd tegen Structuren. Geen land of organisatie kan functioneren zonder structuur, maar structuur kent ook een keerzijde, zo stelt Cinecitta: mensen kunnen bijvoorbeeld verdwalen in een bureaucratisch doolhof waardoor hen onrecht wordt aangedaan. De reeks opent 7 december met de voorpremière van The Old Oak, de nieuwste film van de sociaal bewogen regisseur Ken Loach.

Hoe effectief is de zogenaamde klimaatroman nou tegen de crisis van de verbeelding? Een essay van Jaap Tielbeke.

Lezers smullen van waargebeurde verhalen. In bibliotheken is er een aparte tafel voor. Er is een grote markt voor boeken over BN’ers en slachtoffers van rampen en ziekte. De boekentoptienen worden gedomineerd door boeken die claimen een waargebeurde geschiedenis te vertellen. Deze boeken worden door zeloten niet gerekend tot de echte literatuur. De grens tussen lectuur en literatuur is echter nooit duidelijk te trekken en onderhevig aan de tijd. Nicolien Mizee heeft diverse romans geschreven, had een bestseller met Moord op de Moestuin, maar heeft literair gezien juist hoge ogen gegooid met haar sterk autobiografische faxenboeken. In haar Verweylezing zal ze haar licht doen schijnen over de rekbaarheid van het begrip ‘waargebeurd’. Op 16 november hield gastschrijver Mizee de jaarlijkse Albert Verweylezing in het Groot Auditorium van het Academiegebouw in Leiden. Veertig jaar nadat de eerste Leidse gastschrijver Gerard Reve riep: ‘Echt gebeurd is geen excuus’, sprak Nicolien Mizee de woorden: ‘Waargebeurd is een begin.’ Een verkorte versie van de lezing verscheen in het NRC. De gehele lezing is terug te zien. 

Twee beoordelingen kreeg het boek ‘Maar verder gaat het goed met me’ van recensent Nina Reid in de NRC. Voor de oorspronkelijke titel van de Canadese schrijver Monica Heisey gaf Reid een waardering van 4 ballen/sterren en een van twee ballen voor een ongebruikelijke waardering voor de vertaling van Janet Limonard. Reid vond dat er in de vertaling weinig overbleef van de gevatte stijl van de auteur en dat een aantal typische Amerikaanse uitdrukkingen slecht vertaald waren. Verschillende vertalers reageerden via social media, zoals Facebook, op het artikel van Reid. Volgens de vertalers wordt er alleen expliciet en uitgebreid aandacht geschonken aan vertaalwerk als recensenten niet tevreden zijn over een vertaling. Zelden hoor je iets positiefs is de klacht.

Op 3 december vindt in Paradiso te Amsterdam het evenement DRUK (voorheen Beurs van Bijzondere Uitgevers) plaats. Ruim honderd uitgevers en makers uit Nederland en België verkopen op hun kunstboeken, (vertaalde) literaire parels, dichtbundels, self publishing uitgaven, literaire non-fictie, unieke (papieren) objecten, riso- of zeefdrukprints. Wat deze veelal specialistische uitgevers verbindt is dat zij authenticiteit, creativiteit en eigenzinnigheid hoog in het vaandel dragen. Hun bijdrage aan het Nederlandstalige (boeken)aanbod is weliswaar bescheiden in omvang, maar hun bijzondere uitgaven zijn artistiek en kwalitatief zeer hoogwaardig en met bijzonder veel aandacht voor het maakproces en het materiaal gemaakt. Vele belangrijke Nederlandse auteurs en kunstenaars hebben in de loop van hun loopbaan bij deze uitgeverijen gepubliceerd.

Op 1 februari 2024 sluit de aanvraagtermijn voor het aanvragen van een vierjarige subsidie 2025 – 2028 bij het Letterenfonds. Uiterlijk 1 december 2023 zal het Letterenfonds de nieuwe meerjarenregelingen publiceren. Omdat er deze beleidsperiode een aantal zaken veranderen, is het voor organisaties mogelijk om zich in te schrijven voor een open spreekuur met medewerkers van het Letterenfonds. Aanvragers kunnen in op verschillende data in december 2023 of januari 2024 een (live of online) afspraak met medewerkers van het Letterenfonds maken om vragen over de vierjarige subsidieregelingen te stellen en/of advies te vragen over specifieke onderwerpen die bij de aanvraag aan de orde moeten komen.

Rozalie Hirs heeft de Jan Campert-prijs 2023 toegekend gekregen voor haar dichtbundel Ecologica. ‘Rozalie Hirs lijkt in haar bundel Ecologica de poëzie een nieuwe opdracht te geven: de taal teruggeven aan de met ondergang bedreigde natuur,’ schrijft de jury. ‘En ons laten luisteren naar een veelvoud van stemmen en een veelvoud aan klanken, die de lezer overweldigen maar ook troost bieden.’ Aan de prijs is een bedrag van 6.000 euro verbonden.

De Nederlands-Egyptische schrijver Ramy El-Dardidy wint met zijn roman ‘Tussen morgenzee en avondland’ de Bronzen Uil 2023, de Vlaams-Nederlandse Prijs voor het beste prozadebuut. Dardiry ontvangt hiermee ook een geldbedrag van 10.000 euro. De jury roemt zijn roman, omdat deze “een caleidoscopische inkijk [geeft] in de twijfel van een migrant die wil wortelen in Europa maar wiens geboorteplek Alexandrië hem niet zomaar loslaat”. Maar tegelijkertijd “[spat] het vertelplezier … letterlijk en figuurlijk alle richtingen uiteen”. De lezersprijs ging naar Gijs Wilbrink voor zijn roman De beesten. Wilbrink ontvangt een bedrag van 250 euro, net als de andere genomineerden van de shortlist.

Tomas Lieske heeft de F. Bordewijk-prijs 2023 toegekend gekregen voor zijn roman Niets dat hier hemelt. ‘Niets dat hier hemelt is een fascinerend hoogtepunt in het rijke oeuvre van Tomas Lieske,’ aldus de jury. ‘De belevingswereld van een jongen in de veengebieden tijdens de jaren dertig van de vorige eeuw wordt op een even beklemmende als betoverende en ontroerende manier opgeroepen. Met zijn klassieke vertelkunst verlegt Lieske de grenzen van onze verbeelding.’ De F. Bordewijk-prijs is een literaire prijs voor het beste Nederlandstalige prozaboek van het jaar en wordt toegekend door de Jan Campert-stichting. De uitreiking van de prijs zal plaatsvinden op 21 januari 2024, georganiseerd door het Literatuurmuseum in samenwerking met Internationaal Literatuurfestival Writers Unlimited. Aan de prijs is een bedrag van 6.000 euro verbonden.

Tjibbe Veldkamp heeft de tweejaarlijkse Nienke van Hichtum-prijs 2023 toegekend gekregen voor zijn jeugdroman De jongen die van de wereld hield, geïllustreerd door Mark Janssen. De jury : ‘Een verhaal dat weer licht werpt op de mooie kanten van het leven. Een verhaal dat verwarmt in koude dagen. Een verhaal om verliefd op te worden. Het warmste boek van de winter.’ De Nienke van Hichtum-prijs is de tweejaarlijkse jeugdliteratuurprijs van de gemeente Den Haag. Aan de prijs is een bedrag van 6.000 euro verbonden.

Daphne de Heer richt zich samen met Anna Krans en Lian van der Wiel op lesbiqueer-literatuur met hun nieuwe uitgeverij Velvet Publishers. Waarom is zo’n uitgeverij nodig, en worden straks alle lesbische auteurs straks weggekaapt bij hun uitgeverijen? ILFU sprak met De Heer. Onlangs werd de uitgeverij officieel gelanceerd met een feestje en een crowdfundingcampagne. Velvet Publishers heeft €20.000 nodig om van start te gaan.

Voor de derde keer wint het kinderboek ‘Lampje’ van Annet Schaap de Grote Vriendelijke 100, een lijst met de meest favoriete kinderboeken aller tijden. De lijst werd bekendgemaakt tijdens een liveshow op 24 november van De Grote Vriendelijke Podcast genaamd De Grote Vriendelijke Pakjesavond 2023.  Op 2 staat, zoals vorig jaar ‘Films die nergens draaien’ van  Yorick Goldewijk, op  3. ‘Mot en de metaalvissers’ van Sanne Rooseboom. De theaterzaal van Het Huis Utrecht waar de live show plaatsvond was helemaal uitverkocht.  Dit jaar was er een recordaantal van 3600 lezers die meededen aan het stemmen op hun persoonlijke top 5 favoriete kinderboeken. Dat zijn meer dan 500 stemmers dan vorig jaar en 1100 meer dan bij de eerste editie in 2021.

De markttrend over de langere termijn is positief voor de Kinderboekenweek. Jaar op jaar neemt de afzet toe. Ten opzichte van 2019, 2020 en 2021 is de afzet Nederlandstalige kinderboeken tijdens de campagneperiode van dit jaar gestegen. In vergelijking met pre-coronajaar 2019 ligt de afzet 14% hoger en in vergelijking met 2020 en 2021 respectievelijk 5% en 1% hoger. Ten opzicht van 2022 zien we een daling van 9%. Dat jaar, waarin de Waanzinnige boomhutverhalen van Andy Griffiths en Terry Denton door de boekhandels werd weggegeven als Kinderboekenweekgeschenk, was een uitschieter. Voor een verdiepende analyse over o.a. de verschillen tussen fysieke winkels en e-commerce, zie het dashboard Kinderboekenweek 2023 van KVB Boekwerk. De gemiddelde weekafzet steeg tijdens Kinderboekenweek met bijna 80% ten opzichte van de weekafzet in de maand ervoor. Vorig jaar was dat 85%. Over het algemeen doen Nederlandstalige kinderboeken het dit jaar iets beter dan in 2022. Er is een afzetstijging van 2% ten opzichte van vorig jaar.

Per 1 januari 2024 heeft Atlas Contact een nieuwe directeur-uitgever: Tanja Hendriks. Hendriks is momenteel directeur-uitgever van Ambo|Anthos en behoudt ook deze functie. Beide uitgeverijen zijn onderdeel van uitgeversgroep Veen Bosch & Keuning. Hendriks moet met haar ervaring rust brengen bij Atlas Contact, dat een zwaar jaar achter de rug heeft. Zo vielen de verkoopcijfers vies tegen en moest directeur-uitgever Caroline Reeders het veld ruimen na een verschil van inzicht over de koers van de uitgeverij. Hendriks zelf denkt dat Atlas Contact haar positie op te markt kan versterken door zich ‘goed te positioneren en te verbinden met lezers’. Ook wil ze, de geschiedenis van de uitgeverij indachtig, ‘met lef blijven uitgeven en verrassen met mooie en inspirerende boeken’. VBK benadrukt dat Atlas Contact en Ambo|Anthos twee zelfstandige uitgeverijen blijven, met een eigen identiteit.

De Booker Prize, de meest prestigieuze literatuurprijs van de Engelstalige wereld, gaat dit jaar naar de roman Prophet Song van de Ierse schrijver Paul Lynch. Geïnspireerd door nepnieuws, de Syrische burgeroorlog en de pandemie beschrijft het dystopische boek hoe een samenleving kan afglijden naar totalitarisme en oorlog. De jury noemt de roman hartverscheurend. Gevraagd wat hij met het prijzengeld van 50.000 pond gaat doen antwoordde Lynch dat hij het goed kan gebruiken om zijn hypotheek met variabele rente te betalen.

Het Antwerp Symphony Orchestra is het symfonisch orkest van Vlaanderen en België. Het orkest brengt concerten op grote podia in binnen- en buitenland om een zo breed mogelijk publiek te kunnen ontroeren en inspireren met klassieke muziek. Naast het eigen orkest beheert de organisatie ook het nevenmerk Elisabeth Klassiek: een keurmerk gelieerd aan de thuisbasis de Koningin Elisabethzaal in Antwerpen. Naast een producerende functie heeft het orkest ook een programmerende functie in deze zaal, in samenwerking met Cofena en deSingel. Jan Willems, marketingmanager bij het Antwerp Symphony Orchestra: “Wanneer een bezoeker het keurmerk Elisabeth Klassiek ziet, is deze ervan verzekerd dat er een onvergetelijke beleving zal volgen binnen het kader van klassieke muziek.” Middels internationale samenwerking ontwikkelde Antwerp Symphony Orchestra een nieuwe website, waarin meer ruimte is gecreëerd voor de kracht van contentmarketing. Deze praktijkcase is gesponsord door Peppered en is tot stand gekomen door een interview met Jan Willems (Antwerp Symphony Orchestra), Ivo van der Ent (Peppered), George Hill en Chris Wesley (After Digital) in augustus 2023.

In oktober bestond de opleiding Pop aan het Conservatorium van Amsterdam 20 jaar. De afgelopen twee decennia was het de wieg voor heel veel succesvolle Nederlandse muzikanten en bands. Oprichter, coördinator, docent en gitarist Jack Pisters: “Een van de hoogtepunten was wel het moment dat er zeven groepen uit onze opleiding op Pinkpop stonden.” Entertainment Business sprak met hem.

Spotify heeft zijn nieuwe beleid voor royaltybetalingen officieel aangekondigd en bevestigt daarmee eerdere berichten dat het platform de betalingen voor nummers met minder dan 1.000 jaarlijkse streams "vanaf begin 2024" zou afschaffen. De aankondiging bevat ook nieuw beleid dat bedoeld is om frauduleuze streams te beteugelen en de uitbetalingen voor "functionele ruis" content te verminderen. Spotify zegt dat "tientallen miljoenen" van de 100 miljoen tracks in zijn bibliotheek ten minste één keer maar minder dan 1.000 keer per jaar zijn gestreamd, wat neerkomt op 0,5% van de pool stream-share royalty's van de streamer. Op basis van Spotify's huidige tarief per stream levert 1.000 jaarlijkse streams ongeveer $3 op, wat vaak onder het minimum ligt dat veel distributeurs eisen voordat ze artiesten uitbetalen. In de huidige situatie blijft het geld dat Spotify voor deze nummers uitkeert bij de distributeur totdat de drempel voor uitbetaling aan de artiesten is bereikt. Onder het nieuwe beleid zal Spotify deze royalty's inhouden en opnemen in de stream-share pool, die nu beperkt is tot nummers met meer dan 1.000 streams.

De Kunstenbond maakt zich grote zorgen over de verkiezingsuitslag. Naast de strijd voor een inclusieve samenleving en de rechtsstatelijke verworvenheden, komt ook de financiering voor cultuur en media komen met deze uitslag ernstig onder druk te staan. Atze de Vries van 3voor12.vpro peilde de mening van de popmuzieksector na de verkiezingen. Hij sprak o.m. met Sophie Straat, Sef en Berend Schans van de branchevereniging voor poppodia en festivals, VNPF. Schans : ‘Het is nu nog meer zaak om goed samen te werken in de georganiseerde cultuur- en entertainment sector. Zoals we dat ook deden in corona-tijd. Er zijn voor deze verkiezingen vooral campagnes gevoerd op polariserende thema's. Wij zijn er van overtuigd dat live muziek juist een rol kan spelen in het slechten van die kloven.’ Het Platform voor Freelance Musici roept op tot eenheid en solidariteit. Het platform is bang dat er niet geïnvesteerd wordt in cultuur en er verkapte bezuinigingen dreigen door het verhogen van de btw.

De Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) heeft verheugd kennisgenomen van de analyse van de TU Delft. Hieruit blijkt dat het effect van het openen van grootschalige evenementen tijdens de versoepelingsmomenten gedurende de COVID- 19 pandemie moeilijk is terug te vinden in het landelijke reproductiegetal. De analyse staaft wat de branchevereniging altijd al heeft uitgedragen; dat de manier waarop de evenementenbranche gedurende de pandemie is aangepakt buitenproportioneel is geweest. De analyse van TU Delft is onderdeel van de derde fase van Fieldlab Evenementen, in dit geval specifiek gericht op Kennisverrijking. Dit op basis van de onderzoeksvraag of er een relatie te vinden is tussen het openen van grootschalige evenementen en de verspreiding van het coronavirus op basis van een data-analyse aanpak naar aanleiding van een tijdlijn met een overzicht van alle maatregelen die tijdens de pandemie van kracht zijn geweest voor publieksevenementen. Uit dat overzicht is een drietal versoepelingsmomenten geselecteerd, waarbij de meeste beperkende maatregelen voor evenementen kwamen te vervallen. Dit in combinatie met tal van andere versoepelingen die ook hebben geleid tot veel meer contacten in de samenleving. Voor de drie versoepelingsmomenten die zijn geanalyseerd is in het reproductiegetal niet terug te vinden dat evenementen een grote bijdrage hebben gehad in de verspreiding van het virus. TU Delft noemt het aantal contactmomenten op evenementen ‘waarschijnlijk relatief klein ten opzichte van alle andere contactmomenten in de samenleving die dan ook, en soms al eerder, weer toegestaan zijn. Het effect van evenementen kan in de landelijke cijfers van het reproductiegetal beperkt blijven, omdat de veelheid aan andere contacten en de epidemiologische situatie op dat moment belangrijker zijn’.

Een aantal koorleden van de Nationale Opera beschuldigt regisseur Christof Loy van onbetamelijk gedrag. Hij zou met forse stemverheffing duidelijk hebben gemaakt dat het koor niet deed wat hij wilde. Een coregisseur nam vervolgens zijn taak over. Volgens directeur Sophie de Lint van de Nationale Opera zit het verhaal echter anders. Volgens haar was er geen sprake van een incident maar van een situatie waarbij regisseur Christof Loy zich niet topfit voelde om zo'n grote groep te regisseren. Daarom zou hij een coregisseur hebben gekregen.

Het publiek bepaalt. Om achter de trends in de klassieke muziek te komen, zijn muziekzalen daarom belangrijk. Daar weten ze bij welke programma's de zaal vol zit en bij welke niet. Ise Wensink, stagiair bij Podium, deed een belrondje langs grote muziekzalen in Nederland. De komende vier weken behandelt hij elke maandag zo'n trend in Podium. Dit maal gaat het over de crossover. Het begrip crossover is breed. De zalen programmeren bijvoorbeeld popartiesten met symfonieorkesten, klassieke musici die muziek spelen die niet in de traditionele canon valt en musici die spelen met atypische instrumentcombinaties. Wat zalen lijken te willen met crossover is het doorbreken van hokjes binnen de klassieke muziek. Bovenal hebben programmeurs het doel om een zo’n breed mogelijk publiek aan te spreken. Door genres te combineren of te overstijgen probeert een programmeur meer divers publiek te trekken, voor ieder wat wils dus. Duidelijk is dat de kwaliteit leidend moet blijven. Zalen geven aan dat het trekken van meerdere soorten publiek een “hit or miss” onderneming is. Als het goed gaat spreek je verschillende groepen aan. Maar als het niet werkt spreek je niemand aan en zit je zaal leeg.

BN De Stem sprak met Leo van Lieshout. Hij stampt al tientallen jaren het ene na het andere festival in Breda uit de grond: Breda Barst, De Eigenwijze van de Grote Markt, De Kleine Prijs van Breda, Breda’s Most Wanted en het nieuwe festival Parade Creatief (op 9 en 10 december). Wat is het idee achter het nieuwe festival Parade Creatief? ,,Ik probeer de kunst- en cultuurscene van Breda in de breedte te laten zien. Daarbij wil ik acts prikkelen om een andere kant van zichzelf te tonen. Hoe ze dat doen, kiezen zij zelf. Zo komt het Breda’s Mannenkoor in Pier15 optreden. Klassieke zang in een skatehal. Misschien treden ze wel met een rapper op? Er komt een modeshow. Er zijn optredens van metal-, jazz- en rockbands, een singer-songwriter, een dichter en beeldend kunstenaars. Het leuke van dit soort festivals is dat je ontmoetingen tussen verschillende mensen en genres krijgt. Dat zorgt voor nieuwe creativiteit.”

Kunsthuis Rosmalen sluit na vijfentwintig jaar de deuren. Het Brabants Dagblad sprak met kunstenares Cecile Potjes, die al die jaren verantwoordelijk is geweest voor een programma van muziek ( van klassiek, blues, fado tot flamenco) en lezingen. .,Toen mijn vader, pianist Theo Potjes senior, in 1987 overleed, heb ik zijn vleugel geërfd. Sindsdien wilde ik concerten en lezingen rond de vleugel organiseren. Ik heb mijn huis om het instrument heen gebouwd. In 1998 was het eerste concert, toen nog onder de vlag van Villa Vita, genoemd naar de vriendin van Virginia Woolf. Drie jaar later is het omgedoopt naar Kunsthuis Rosmalen.” Maar nu gaat het toch stoppen.,,Ja. Het huis is te groot voor me. Het is verkocht. Ik ben het nu aan het leegruimen. Dat doet pijn. Ik heb een grote inbreng gehad in het ontwerp. Ik wil niet stoppen met organiseren. Maar hoe, dat weet ik nog niet.”

Stefan Rosu neemt afscheid van Philzuid. Rosu is artistiek en zakelijk leider vanaf de fusie in 2013 tussen het Limburgs Symfonie Orkest en het Brabant Orkest tot philharmonie zuidnederland. Op 1 februari 2023 verlaat hij Philzuid. Rob Stevens, voorzitter van de raad van toezicht van Philzuid, meldt telefonisch dat Rosu’s vertrek in goed overleg tot stand is gekomen. ,,Het Kunstenplan 2025-2028 is klaar, de toekomstvisie van het orkest onder de naam Stip op de horizon staat grotendeels op papier, na tien jaar prettig te hebben samengewerkt is dit het goede moment om uit elkaar te gaan.” Stevens benadrukt dat Philzuid onder leiding van Stefan Rosu een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. ,,Hij heeft met zijn visie en kracht een onmisbare bijdrage geleverd aan de positie van Philzuid. Zonder hem zouden we zowel artistiek als organisatorisch niet staan waar we nu staan.”

De 57e editie van het Cameretten Festival is op 25 november gewonnen door BRO’S. Het duo ging er in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag zowel met de Vriendenloterij Juryprijs als met de Publieksprijs vandoor. De overige finalisten, Daveson Ignatia en duo Molly en Esmee, stonden met lege handen, want de jury zag niet voldoende potentieel om ook nog een persoonlijkheidsprijs uit te reiken.

Jeugdtheatergroep De Horde heropent Theater het Badhuis in Nijmegen. Artistiek leider Ramses Graus kreeg deze zomer de sleutel van Theatergroep Kwatta, dat na het wegvallen van structurele subsidie moest stoppen. Het monumentale Badhuis in Nijmegen was vanaf de jaren ’80 eigendom van Teneeter, dat het in 2002 overdroeg aan Kwatta. Met de overdacht aan theatermaker Ramses Graus blijft het pand behouden voor jeugdtheater. Onder de noemer De Horde, wil Graus er minstens twee nieuwe jeugdvoorstellingen per jaar ontwikkelen, zowel onder zijn eigen artistieke signatuur als door jonge makers. Naast een maakplek, moet Het Badhuis straks een ‘bruisende culturele ontmoetingsplek’ worden. Voor jeugdtheaterprofessionals komen er aparte ‘badhuissessies’ om ‘met pizza en bier de geesten te slijpen en elkaar te bevragen’. Graus zoekt nu de samenwerking op met andere culturele instellingen in het oosten van Nederland, zoals de Nijmeegse schouwburg, opleidingen, de Maanlanders en Sonnevanck. ‘Dan kunnen ze straks niet meer om ons heen.’ In de toekomst hoopt De Horde in aanmerking te komen voor rijkssubsidies. Er wordt voor de komende kunstenplanperiode (2025-2028) aangevraagd voor zowel de BIS als het Fonds Podiumkunsten. ‘We kennen onze kansen, maar we gaan het toch doen’, lacht Graus. Voor de cultuureducatieprojecten loopt een aparte aanvraag.

Slechts twee jaar na de opening, sluit het DeLaMar Theater in Amsterdam West de deuren. Directeur Andreas Fleischmann heeft dat op 24 november bekend gemaakt in een interview in Het Parool. De sluiting was onvermijdelijk, aldus Fleischmann: “Wat begon als een ideaal is na de coronaperiode helaas veranderd in een zorg. De programmering van DeLaMar West is onmogelijk geworden omdat projectsubsidies voor kleinschalig en vernieuwend musicaltheater niet voldoende beschikbaar zijn. Met als gevolg dat voor dit theater te weinig activiteiten overblijven om het draaiend te houden.” Niet alleen het achterblijven van activiteiten zorgde voor het besluit, ook de stijgende kosten waren voor Fleischmann een doorn in het oog. "Het was een mooi theater en we zagen het echt als toevoeging aan de stad. Maar zonder vaste huurder, zonder genoeg aanbod voor de programmering en met stijgende kosten is het niet meer te doen. Het trekt een te zware wissel op de organisatie van DeLaMar. En er komen ook spannende tijden op ons af als je kijkt naar de politieke ontwikkelingen", aldus de 55-jarige theaterdirecteur. DeLaMar West, gevestigd in het pand van het voormalige Circus Elleboog, was opgezet als vlakkevloertheater, voor kleinschalige en experimentele producties. Productiehuis Musicalmakers was een vaste bespeler van het theater, maar deze is inmiddels verhuisd naar Weesp. Het besluit om te vertrekken is volgens het productiehuis ‘in goed overleg met DeLaMar’ genomen. Als kraamkamer van nieuwe Nederlandse musicals ligt hun focus vooral op repetities, lezingen en workshops. ‘De nieuwe plek heeft een grotere repetitieruimte, daar hebben we met name behoefte aan. Een theaterzaal is fijn, maar minder hard nodig’, reageert het productiehuis. Ook is de huur in Weesp goedkoper, ‘waardoor we meer kunnen investeren in onze makers’. Het productiehuis vindt het desondanks ‘erg jammer’ dat het DeLaMar West nu zijn deuren sluit. ‘Onze workshop-voorstellingen hadden we er wel graag blijvend getoond, naast de andere speellocaties in Amsterdam en de rest van Nederland.’

De toekomst van Theater de Speeldoos in Vught leidde tot een verhitte politieke discussie op 23 november, tijdens een raadscommissievergadering. Waarom wil de gemeente niet meer samen met de Stichting Theater de Speeldoos een nieuw sociaal, cultureel centrum bouwen? Verschillende partijen riepen het college op het theaterbestuur nog een kans te geven ,,De Speeldoos is het culturele hart van Vught”, sprak D66-raadslid Pieter van de Meerakker. ,,Maar er is alleen maar onbegrip, frustratie en wantrouwen. U bent het doel uit het oog verloren. Misverstanden en ongenoegen voeren de boventoon. En D66 denkt niet dat deze ramkoers leidt tot een sociaal, cultureel centrum dat Vught verdient. Wat als de Speeldoos niet wenst te verkopen. Bent u dan bereid te onteigenen? Wilt u een prachtig instituut de nek omdraaien? En alle taken naar de gemeente halen? We kampen nu al met een groot personeelstekort.” Ans Beijens, CDA: “Je bouwt een nieuwe Speeldoos voor veertig jaar. Probeer het met een onafhankelijk voorzitter anders krijgen we misschien spijt.” Ook de SP, PLV, Fractie Rasenberg en Samen Lokaal waren kritisch. Gemeentebelangen, VVD en PvdA/GL vonden dat er voldoende gesprekken zijn gevoerd met de Speeldoos. ,,Als ik alle gespreksverslagen lees, hebben we al veel geduld gehad”, aldus Nino de Lange, fractievoorzitter van PvdA/GL. ,,Als partijen niet in staat zijn naar elkaar toe te bewegen, is de enige logische stap afscheid nemen en als gemeente zelf een sociaal cultureel centrum te gaan bouwen.” Op 30 november moet de gemeenteraad een besluit nemen.

De Tilburgse omgevingscommissie is akkoord gegaan met het voorstel om het Wilhelminapark de status te geven van gemeentelijk monument. Ze vindt het park heel waardevol en belangrijk om te beschermen. Het park bestaat al 125 jaar, en er zijn veel activiteiten georganiseerd om dit te vieren.

De gemeente Vught en het bestuur van de Speeldoos zetten er drie jaar geleden samen hun handtekening onder: een nieuwe Speeldoos bouwen; geen theater meer, maar een multifunctioneel, duurzaam, sociaal, cultureel centrum voor buitenschoolse cultuureducatie en amateurkunst. Tot enkele weken geleden, toen bleek dat de verschillen van inzichten en ambities tussen Vught het theaterbestuur toch te groot zijn. Op 30 november wordt aan de gemeenteraad voorgesteld definitief de stekker uit de onderlinge samenwerking te trekken. Een week eerder ligt het voorstel op tafel van de raadscommissie. ,,Wij hopen de politiek op andere gedachten te kunnen brengen”, reageert Riet Voets, voorzitter van de Stichting Theater de Speeldoos. ,,Want wij willen nog steeds heel graag en vragen om een half jaar uitstel van het besluit. In het belang van cultureel Vught zouden we moeten kijken waar en hoe we elkaar wél kunnen vinden. Eenzijdig de samenwerking opzeggen, vinden we iets te kort door de bocht. We hebben in de samenwerkingsovereenkomst ook afgesproken dat als we niet tot een haalbaar plan zouden komen, we opnieuw met elkaar om de tafel gaan. Dat is nog niet gebeurd.” Het beheer van de Speeldoos is een twistpunt. De gemeente wil, kort door de bocht gezegd, niet veel meer dan een conciërge en een schoonmaker en ziet de nieuwe Speeldoos als een verhuuraccommodatie. Theaterdirecteur Jelmer Lesterhuis. ,,Dat past ook niet bij onze opdracht, staat haaks op het coalitieakkoord en de cultuurnota en druist in tegen het advies van onderzoeksbureau Synarchis.” De stichting, eigenaar van het Vughtse theater, wil zelfstandig blijven en meer activiteiten kunnen ontplooien. Voets: ,,We vragen de gemeenteraad of zij wil aangeven wat zij maximaal bereid is bij te dragen aan een bruisend cultureel centrum en we gaan op zoek naar aanvullende financiering. Daar vragen we een half jaar de tijd voor.” Het theaterbestuur vindt ook dat Vught het ambitieuze plan ‘Venvulas’ te snel terzijde heeft geschoven. Vughtenaar Bas van de Ven was bereid miljoenen te steken in de realisatie van een nieuwe Speeldoos op de locatie Venvulas, grenzend aan het huidige gemeentekantoor. Voets en Lesterhuis hebben veel vertrouwen in een verstandige gemeenteraad. ,,We hopen dat onze uitgestoken hand wordt aangenomen. Hele generaties hebben binnen onze muren hun talent mogen ontwikkelen. Dit wil en kan het bestuur en medewerkers ook voor komende generaties voor vele decennia weer realiseren.” Wethouder Mark du Maine zegt dat het college geen vertrouwen heeft in het Venvulasplan. Tevens verklaart hij dat la sinds 2019 de Vughtse gemeenteraad kiest voor louter een beheerder en verhuurder van de nieuwe Speeldoos met minder personeel dan de stichting voor ogen heeft.