Trends & Ontwikkelingen

De zwarte komedie 'Voor de meisjes' is dé Nederlandse bioscoophit van het jaar. Maar de film krijgt ook kritiek van verschillende gezondheidsorganisaties. De hoofdpersoon steekt namelijk de ene na de andere sigaret op. “Niet meer van deze tijd.”

Bij Keplerfilm, de producent van 'Voor de meisjes', zijn ze bekend met de campagne van 'Rookvrije Generatie', zegt directeur-producent Koji Nelissen. Hij zegt zich bewust te zijn van de impact die het tonen van een rokende acteur op het (jongere) publiek kan hebben. Maar tegelijkertijd hecht Nelissen grote waarde aan de artistieke vrijheid die volgens hem essentieel is voor het vertellen van gelaagde verhalen. 

De Schiedamse culturele instellingen die subsidie hebben aangevraagd bij de gemeente horen deze week of ze het geld wel, niet, of in mindere mate toegezegd krijgen, dat meldt de gemeente Schiedam. Hoe noodlijdende culturele instellingen geholpen gaan worden blijft nog steeds onduidelijk. De info hierover volgt pas in december. 

Aan de Van Schaeck Mathonsingel in Nijmegen begint Valkhof Museum met een nieuw initiatief: Het Appartement. In deze woonruimte, die tijdelijk is omgebouwd tot atelier, krijgen startende kunstenaars de komende twee jaar de kans om hun werk verder te ontwikkelen. Hun creaties zijn bedoeld voor het vernieuwde museum dat in de zomer van 2026 de deuren opent. 

Op geselecteerde momenten kan het publiek een kijkje komen nemen. Het museum biedt de kunstenaars niet alleen een werkplek, maar helpt hen ook om zichtbaarder te worden binnen het professionele kunstveld. De komende jaren moet De Plint uitgroeien tot een inspirerende plek waar ruimte is voor nieuwe ideeën, tentoonstellingen en ontmoetingen.

In TivoliVredenburg te Utrecht is De Grote Vriendelijke 100 van 2025 bekendgemaakt. Dat is de verkiezing voor het favoriete kinderboek aller tijden volgens volwassenen. Een recordaantal van 5500 stemmers zette wederom Films die nergens draaien van Yorick Goldewijk op plek 1. Een bijzondere eer is het voor Annet Schaap dat ze zowel op plek 2 als op plek 3 staat. Lampje, dat de eerste drie edities bovenaan stond, bevindt zich dit jaar op plek 3 en de opvolger, Krekel, komt binnen op plaats 2.

Illustrator Annemarie van Haeringen heeft de Max Velthuijs-prijs gewonnen. De oeuvreprijs voor illustratoren van Nederlandse kinderboeken wordt elke drie jaar uitgereikt. Aan de prijs is een bedrag van 60.000 euro verbonden en een beeldje van Kikker, het bekendste personage van naamgever van de prijs Max Velthuijs. 

Deze oeuvreprijs betekent veel voor Van Haeringen, maar ze is zeker niet van plan het hierbij te laten. "Ik hoop mezelf in de toekomst nog steeds te kunnen verrassen. En ik hoop bovenal dat kinderen zich in mijn boeken kunnen verliezen, even weg van deze wereld. Opgaan in een wereld die je nog niet kende en waar je hopelijk verrast wordt", zei ze bij de prijsuitreiking.

Theater De Nieuwe Vorst aan de Willem II-straat, hartje Tilburg, is druk bezig met verbouwen. Het blijft volgens directeur Bart van de Laak een plek waar de grenzen worden opgezocht tussen theatraal, performance en muziek. De Nieuwe Vorst wil meer impact hebben op Tilburg. Van de Laak wil meer ruimte beschikbaar te stellen aan maatschappelijke initiatieven. „Er komt een publieksruimte waar mensen samen komen.” Van de Laak wil dat De Nieuwe Vorst toegankelijker wordt voor mensen met een fysieke beperking. „Hoewel we in ons programma inclusiviteit ontzettend belangrijk vinden, merkten we dat het pand slecht begaanbaar is.”

Gasten zullen voortaan niet meer via de oude ingang aan de Willem II-straat het pand betreden, maar via de nieuwe ingang aan de Girostraat. De huidige ingang heeft volgens hem een klassieke uitstraling, maar laat van buiten niet zien dat er een levendig theater in is gevestigd. De verwachting is dat de verbouwing rond mei af is.

Na lang zoeken heeft de gemeente Tilburg een nieuwe plek op het oog voor de stichting Werkplaats Amateurkunst Tilburg (WAT). Een leegstaande hal aan de Ringbaan-Oost 8 en 10 wordt gezien als een kansrijke plek om meerdere culturele verenigingen samen te brengen. Om de hal geschikt te maken moet er verbouwd worden. De gemeente is nu aan het kijken naar de bouwkundige mogelijkheden en de kosten van een eventuele verhuizing. Ook worden nog gesprekken gevoerd met het bestuur van de stichting. Maar dat de gemeente kansen ziet, blijkt uit het feit dat er al een miljoen euro is gereserveerd. Nog dit jaar hoopt het college een besluit te nemen. 

Podium Boxtel zit vanaf volgend jaar met een probleem: de stichting kan per 1 september 2026 niet meer terecht in SintLucas. De school heeft de ruimte nodig voor andere doeleinden. Daardoor is voor Podium Boxtel een nijpende situatie ontstaan, aldus voorzitter Paul van Alphen. Hij heeft ‘begrip voor de beslissing’, maar: „SintLucas is op de eerste plaats een onderwijsinstelling, maar Podium Boxtel heeft geen dak meer boven het hoofd. Dit terwijl het komende theaterseizoen al voor een groot deel in de steigers staat.”

„We houden niet op te bestaan, maar we denken na over een andere locatie, waarbij we geen concessies willen doen aan onze opgebouwde kwaliteitsstandaard. Zo moeten er minimaal 250 stoelen beschikbaar zijn, anders is een sterke programmering niet haalbaar en niet rendabel.” De komende tijd gaat Podium Boxtel eerst op zoek naar een alternatieve locatie, voor de duur van maximaal twee jaar. Die plek moet uiterlijk 1 september 2026 beschikbaar zijn. Daarna moet de nieuwe, permanente locatie gevonden en ingericht zijn.

‘Duurste moderne kunstwerk ooit op een veiling’, meldde CNN. ‘De nacht van de moderne kunstgeschiedenis’, aldus The New York Times. De superlatieven die dinsdagavond na de eerste kunstveiling van Sotheby’s New York dit najaar de wereld in werden gestuurd waren flink: het schilderij Portret van Elisabeth Lederer door Gustav Klimt, geschilderd tussen 1914 en 1916, had 236,4 miljoen dollar (inclusief veilingkosten) opgebracht.

Maar wat zegt zo’n recordbedrag eigenlijk? De veilingrecordprijs zegt vooral iets over de meest pragmatische wet van vraag en aanbod. De race om steeds minder beschikbare kunstschatten wordt gevoerd onder een steeds kleiner groepje uiterst rijke kopers.  

Arnhem werkt aan cultuur die voor iedereen toegankelijk blijft. Bij de begroting 2026 diende D66 het amendement ‘Betaalbare ruimte voor cultuurparticipatie’ in – en met succes. Vanaf 2028 moet een nieuw stadsbreed plan voor maatschappelijke gebouwen ruimte bieden. Tot die tijd komt er geld beschikbaar om bestaande ruimtes voor cultuureducatie en -participatie beter betaalbaar te maken.

Dertien partijen uit de muziekindustrie uit de provincie Utrecht en Flevoland gaan de komende jaren door met Music Hub Centraal (MHC), het ontwikkelingstraject voor muzikaal talent uit midden Nederland. Hun subsidieaanvraag bij het Fonds Podiumkunsten is op 30 oktober 2025 gehonoreerd. Ieder landsdeel (Noord, Midden, Zuid, Oost, West) heeft de komende jaren een eigen muziekhub.

Met trots maakt de gemeente Breda het voorlopig ontwerp (VO) voor de nieuwbouw Bloos, Broedplaats Performing Arts bekend. Tegelijkertijd is in de begroting voor 2026 extra budget vrijgemaakt om de broedplaats op de locatie Klavers Jansen te realiseren volgens de hoge ambities die Breda stelt aan talentontwikkeling, samenwerking en culturele innovatie.

Bloos, Broedplaats Performing Arts, ondersteunt jonge en opkomende creatieve talenten in hun artistieke en professionele groei, creëert ruimte voor innovatie & experiment, productie en samenwerking, en stimuleert verbinding tussen kunst, publiek en samenleving. Met deze structurele verankering van haar positie in de stad Breda, kan Bloos haar positie als broedplaats voor de performing arts versterken en duurzaam verankeren binnen de regionale en landelijke culturele infrastructuur.  De broedplaats biedt eveneens ruimte aan andere culturele partners, zoals Nieuwe Veste, Tiuri en Makers van Breda, en vormt een belangrijke schakel in de culturele infrastructuur van de stad.

De energie van de voormalige mijnstreek krijgt een nieuw muzikaal gezicht met South Wave: een gratis toegankelijke showcase en bandwedstrijd die jong talent, publiek en professionals uit de regio samenbrengt. Op zaterdag 31 januari 2026 verandert het centrum van Heerlen in een bruisend muziekfestival met optredens van twintig acts uit de regio Parkstad. South Wave wordt georganiseerd door Nieuwe Nor in samenwerking met de Oefenbunker (Landgraaf), Outpoet, BLUFF en Erin’s Isle.

Om sluiting te voorkomen, is het Etty Hillesum Huis in Middelburg begonnen met een inzamelingsactie. “Zonder donaties kunnen we het Huis niet openhouden”, zegt directeur Lotte Bergen. Het museum in het huis waar Etty in 1914 werd geboren, is nog jong. De twee verdiepingen met onder andere een expositie over het leven van de in de oorlog vermoorde dagboekschrijfster, is in 2022 geopend. Het draait op vrijwilligers en is enkele dagdelen per week open.

Het Huis krijgt subsidie van de gemeente Middelburg en drijft verder op donaties. En dat is niet genoeg om de bestaande ruimtes open te houden, en al helemaal niet om de activiteiten verder uit te breiden, zoals het museum wil.

 Museum Hilversum gaat binnenkort verder onder een andere naam: Fotomuseum Hilversum. De nieuwe naam met het daarbij horende nieuwe logo worden dinsdag 2 december onthuld. Dat bevestigt museumdirecteur Fleur van Muiswinkel. De nieuwe naam moet volgens haar vooral duidelijkheid bieden aan de bezoekers wat zij in het gebouw kunnen verwachten.

Documentaire A Fox Under a Pink Moon heeft donderdagavond de prijs voor beste film in de International Competition in de wacht gesleept op de 38ste editie van het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA).  Een editie waar vanaf de opening in Carré in Amsterdam een week geleden ontheemding, maar ook activisme een terugkerend onderwerp was. De Iraanse regisseur Mehrdad Oskouei bouwde zijn A Fox Under a Pink Moon rond de opnames die de jonge Afghaanse kunstenares Soraya maakte van haar pogingen te vluchten uit Iran, via Turkije naar Europa, haar gewelddadige huwelijk en het werk dat ze doet in Iran. 

Ook de winnaar van de Envision Competition, gericht op meer experimenteel werk, gaat dit jaar over een ontheemde hoofdpersoon die haar ouders mist. Past Future Continuous van regisseurs Firouzeh Khosrovani  en Morteza Ahmadvand gaat over Maryam, die Iran decennia geleden ontvluchtte om zich in de VS te vestigen. 

In het Koninklijk Paleis Amsterdam vond donderdagavond 20 november het Paleissymposium plaats met het thema ‘Music and mind, music as medicine’. Zijne Majesteit de Koning en Hare Majesteit Koningin Máxima waren gastheer en gastvrouw. 

Tijdens de bijeenkomst kwamen drie gastsprekers aan het woord over muziekcognitie, de rol van onder andere perceptie, emotie en geheugen in het luisteren naar muziek, en de therapeutische kracht van muziek. Muziek wordt steeds vaker ingezet als medicijn in aanvulling op reguliere geneeskunde. Tijdens het symposium werden de nieuwste theoretische inzichten gecombineerd met het perspectief van uitvoerende musici.

Een zelfportret van Frida Kahlo is in New York voor een recordbedrag van 47,5 miljoen euro (54,66 miljoen dollar) geveild. Het is het duurst verkochte kunstwerk van een vrouw. Binnen Kahlo’s oeuvre geldt het werk getiteld El sueño (De Droom) als belangrijk stuk. El sueño werd in de jaren tachtig ook al eens geveild, maar ditmaal leverde het schilderij duizend keer zoveel op.

De verkoopprijs werd vooraf geschat op een bedrag tussen de 40 en 60 miljoen dollar. Vóór donderdag was een werk van de Amerikaanse modernist Georgia O’Keeffe het duurst verkochte werk van een vrouw. Dat werd in 2014 voor 44,4 miljoen dollar geveild. Dat een werk van Kahlo zoveel heeft opgebracht, komt volgens The New York Times mede door de hernieuwde interesse in het surrealisme en specifiek van vrouwen binnen de beweging.

De sluiting van het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht lijkt onafwendbaar. Het demissionaire kabinet geeft geen gehoor aan een motie van de Tweede Kamer om de geldstroom alsnog te verlengen, schrijft staatssecretaris Koen Becking (Cultuur, VVD) vrijdagmiddag in een brief aan de Tweede Kamer. In maart liet het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap weten de subsidie per 2027 te beëindigen, wat zou betekenen dat het museum de deuren moet sluiten. Daarop stemde een ruime meerderheid van de Tweede Kamer eind september voor een motie van Ilana Rooderkerk (D66) om de geldstroom toch te verlengen.

Volgens de staatssecretaris heeft de motie echter een „ondeugdelijke dekking”: het geld voor de subsidie zou alleen komen uit middelen die tijdelijk over zijn of al voor andere zaken bestemd waren. Daarnaast zou de motie ervan uitgaan dat het museum met behoud van de subsidie kan blijven bestaan. Maar dat is niet het geval volgens Becking. De huidige situatie van het museum, dat al vóór de verhuizing van Rotterdam naar Dordrecht in 2015 kampte met financiële tekorten, is volgens hem ook mét subsidie „niet houdbaar”.

De geschiedenis van Suriname is getekend door ruim twee eeuwen slavernij en daaraan wordt in het nieuwe museum, dat na twee maanden proefdraaien op 25 november officieel door de koning geopend wordt, dan ook ruim aandacht besteed. Maar het laat ook zien dat het land veel meer is dan die duistere geschiedenis. Het verhaal wordt verteld in het Hugo Olijfveldhuis, vernoemd naar de vakbondsman die in de jaren vijftig vanuit Suriname naar Nederland kwam. 

Het statige pand is eigendom van de Vereniging Ons Suriname, die al meer dan honderd jaar bestaat. “Er waren wel kleine tentoonstellingen, maar er was altijd de droom er een echt museum van te maken”, zegt museumdirecteur Jan Gerards. Dankzij een miljoen subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is het museum gerealiseerd. 

Bruis, het nieuwe culturele centrum van Bladel, is in de race voor een internationale prijs. Het ontwerp van gemeenschapsgebouw waar je een avondje naar het theater gaat, biebboeken leent en fanatieke biljarters een spannende pot spelen, is zo markant dat het de aandacht van de architectenwereld heeft getrokken.

Bruis werd afgelopen april officieel geopend na een verbouwing die vier jaar duurde. Zelfs op een miezerige novemberdag is het gebouw een eyecatcher. Volgens de wethouder stond het bij het maken van de ontwerpplannen voorop dat het een open, transparant gebouw moest worden. "De mensen van buiten naar binnen brengen, ontmoeten en verbinden, dat was het motto. Senioren treffen elkaar hier wekelijks, er wordt gedanst, geschaakt en geschilderd. Alles komt samen."

Kunstenaars en andere creatieven zien de budgetten van opdrachtgevers kleiner worden en krijgen steeds meer concurrentie van AI. Fotografenduo Chris en Marjan gooit de handdoek in de ring, en portretteert nog eenmaal hun geliefde beroepsgroep. 

Marjan: “Na achtenhalf jaar gaan we stoppen met fotografie. We hebben keihard gewerkt, maar het lukt niet om er een volwaardig loon uit te halen. Ik ben moe van het strijden. Bij reclameklussen bijvoorbeeld is het contact de afgelopen jaren verhard." Christopher: “Onderhandelen hoort erbij, maar dit is deel van een bredere trend. Iedereen maakt foto’s met smartphones, waardoor fotografie niets meer dan een druk op de knop lijkt." Ook geeft Marjan aan dat de opkomst van AI ook meespeelt. Hierdoor lijkt het nog makkelijker om beeld te maken, fotografen kunnen daar niet tegenop concurreren. 

Het ministerie van OCW gaf SLO in 2023 de opdracht om samen met het onderwijsveld de kerndoelen te actualiseren. De kerndoelen zijn ontwikkeld door leraren en vak- en curriculumexperts, onder begeleiding van een onafhankelijke procesregisseur. Er wordt gesproken over de ‘definitieve conceptkerndoelen’. De kerndoelen zijn nu opgeleverd in de definitieve vorm, maar zolang ze niet formeel zijn vastgesteld in wet- en regelgeving blijft de status ‘concept’.

De SGP stelde begin dit jaar een vraag om te verhinderen dat alle scholen naast muziek en beeldende kunst ook dans, film en theater als kunstdisciplines aan moeten bieden. De toenmalige VVD-staatssecretaris Paul nam dit in het wetsvoorstel op, waardoor er nu in de kaderwet staat dat scholen naast muziek en beeldende kunst, een keuze maken tussen óf dans, óf film, óf theater. Het Strategisch Beraad Kunstonderwijs is het daar niet mee eens en heeft een brief naar de Kamer gestuurd. 

De Dutch Design Week is een wereldwijd begrip: jaarlijks laten zo'n 350.000 bezoekers zich onderdompelen in de broedplaats van creativiteit. Ook studenten uit alle windstreken vliegen naar Nederland, omdat ze van Nederlandse ontwerpers les willen krijgen op de Design Academy in Eindhoven. Hoe kan het dat Nederland, een klein land, zo groot is in de designwereld? Stand van Nederland: Generatie Next zocht het uit.

Trendvoorspeller Lidewij Edelkoort, verbonden aan de Design Academy, legt uit dat de hele wereld naar de academie komt omdat "Dutch Design niet alleen meer Dutch is". Ze noemt de Nederlandse ontwerpen een "reflectie, een methode en een conceptuele aanpak waardoor je op andere manieren gaat denken en maken".

De gemeente Amsterdam stelt 800.000 euro beschikbaar voor de uitvoering van een actieplan ter bevordering van sociale veiligheid in de Amsterdamse cultuursector van 2026 tot 2028. Dit naar aanleiding van de verschillende meldingen van grensoverschrijdend gedrag binnen de Amsterdamse cultuursector in de afgelopen jaren. Deze meldingen maken volgens wethouder Touria Meliani (Kunst en Cultuur) duidelijk dat ‘structurele aandacht voor een veilige werkcultuur’ erg nodig is. 

Het actieplan richt zich op drie pijlers: cultuurverandering, kennisdeling en normeren en monitoring. Ook wordt onderzocht op welke wijze sociale veiligheid sterker kan worden verankerd in de gemeentelijke subsidievoorwaarden.

Makers en culturele organisaties kunnen vanaf eind februari 2026 weer een aanvraag indienen voor een coachtraject op maat, gericht op het versterken van hun zakelijke vaardigheden. Na de succesvolle eerste editie in 2025, stelt de provincie ook komend jaar subsidie beschikbaar via de regeling Versterken cultureel ondernemerschap. In 2026 is hiervoor € 200.000 beschikbaar, met een maximum van €5000 per aanvraag. Het traject biedt makers ruimte voor ontwikkeling op maat, bijvoorbeeld om hun artistieke profilering aan te scherpen of te werken aan een duurzaam verdienmodel.

De provincie Zeeland steekt de komende jaren meer dan 6 miljoen euro in festivals en andere kunsten. In totaal ontvangen dertien organisaties subsidie. Maar er is ook teleurstelling: zestien aanvragen zijn afgewezen. De provincie heeft de cultuursubsidies volledig op de schop genomen. Het automatisme dat een aantal instellingen elk jaar opnieuw subsidie krijgt, is overboord gezet. In plaats daarvan moeten organisaties op het gebied van theater, dans, muziek, film, beeldende kunst en literatuur met een duidelijk plan komen. Dat wordt beoordeeld door een onafhankelijke commissie.

De subsidies die de provincie nu vergeeft, zijn voor de periode 2026-2028. Er kwamen 33 aanvragen binnen. Daarvan zijn er 29 voorgelegd aan de adviescommissie. Die gaf in 13 gevallen een positief advies. De rest voldeed niet aan alle eisen of scoorde te weinig punten.

Nationale akkoorden over sportbeoefening leverden weinig op. Nemen overheden afspraken over cultuurbeoefening wél serieus? Alle reden om in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen partijen te vragen hoe zij een sterk ecosysteem voor cultuurbeoefening denken te creëren, schrijft Chris van Koppen. En bedenk daarbij: cultuur en sport worden door wethouders vaak over één kam geschoren, maar de verschillen zijn groot.

Afgelopen juni publiceerden Boekmanstichting en Mulier Instituut een gezamenlijk onderzoek naar sport- en cultuurparticipatie. Interessant, omdat sport en cultuur voor veel Nederlanders een belangrijke vorm van vrijetijdsbesteding zijn en omdat volgens het beleidsproza van onze overheden zowel sport- als cultuurparticipatie bijdraagt aan mentaal en fysiek welzijn, persoonlijke ontwikkeling en gemeenschapsgevoel. In het onderzoek blijft onderbelicht dat over de hele linie de cijfers voor cultuurbeoefening achterblijven. Chris van Koppen zet de verschillen op een rij. 

Een schilderij van de Oostenrijkse schilder Gustav Klimt is in New York geveild voor 236,4 miljoen dollar (ongeveer 204,1 miljoen euro). Het werk Bildnis Elisabeth Lederer is daarmee het op een na duurste kunstwerk dat ooit op een veiling is verkocht, meldt veilinghuis Sotheby’s. Het duurste geveilde kunstwerk blijft Leonardo da Vinci's Salvator Mundi, dat in 2017 bij veilinghuis Christie's voor 450,3 miljoen dollar van eigenaar wisselde.

Het rapport 'Vrijetijdsbesteding van kinderen met een beperking' van het Mulier Instituut gaat over de deelname van kinderen met een beperking aan sportieve activiteiten, kunstzinnige of creatieve activiteiten en overige vrijetijdsbesteding, zoals buitenspelen. Kinderen met een beperking beoefenen minder vaak sportieve activiteiten dan kinderen zonder beperking. Dat geldt vooral voor kinderen die zich door de beperking ernstig belemmerd voelen bij het doen van dagelijkse activiteiten. Bij kunstzinnige en creatieve activiteiten zien we minder verschillen tussen kinderen met en zonder beperking.

De provincie Zuid-Holland geeft haar erfgoed- en cultuurvisie voor 2025–2030 een frisse impuls. In een tijd van verandering benadrukt de provincie hoe erfgoed en cultuur ons verbinden, inspireren en helpen om te begrijpen wie we zijn. Met een blik op de toekomst én respect voor het verleden bouwt Zuid-Holland aan een provincie die bruist van creativiteit, historie en samenwerking. Provinciebreed zetten we in op sociale verbinding, mentale gezondheid en brede welvaart.

De verbouwing van Cultura nadert haar einde. Het Edese culturele centrum heeft na een half jaar verbouwing een fonkelnieuwe theaterzaal en eindelijk een filmzaal. Directeur-bestuurder Gerry Poelert is in haar nopjes met de nieuwe zalen. „Nu sta je echt in een theaterzaal. Het oude balkon is helemaal gesloopt en vervangen, de zaal zelf was 23 jaar oud en absoluut aan een update toe.”