“Gerepresenteerd worden, het gevoel hebben dat je met je eigen talent mensen kunt raken. Én de bevestiging dat je meer bent dan alleen je beperking. Dat maakt Speels Collectief waardevol”, vertelt Sanne Arbouw, artistiek leider en medeoprichter van het collectief in Tilburg en Arnhem. “We willen dat iedereen zich herkent en ontwikkelt in de podiumkunsten. We schudden de kunstwereld op met onze voorstellingen.”
Geschreven door: Simone Vos
Speels Collectief is een theatergezelschap met een niet-normatieve samenstelling. Dat houdt in dat mensen die te maken hebben met maatschappelijke uitsluiting, volwaardig onderdeel zijn van het gezelschap. “We zitten op het snijvlak van professionele kunst en amateurkunst. Sommigen hebben potentie professional te worden, sommigen willen vooral een ontmoeting. Het is heel divers”, vertelt Sanne.
Geen onderscheid
“Ik vind dat onderscheid niet nodig; de artistieke kwaliteit moet voorop staan. Niet per se dat je een opleiding moet hebben gehad. De programmering bij theaters is veel te eenzijdig. En het is vaak de blik van het publiek of iets amateurkunst is of professioneel. Ik vind het vooral belangrijk dat een stuk raakt, vernieuwend is, en natuurlijk een bepaalde kwaliteit heeft. Iemand moet een presence hebben.”
Arbouw richtte met mede-artistiek leider Merel van Lieshout het collectief op. De oorsprong ligt in Arnhem bij ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, waar ze studeerden. Het begon als stageproject, groeide uit tot een steeds groter traject waarbij meer zorg-, onderwijs- en cultuurinstellingen aansloten. In 2020 werd Speels Collectief officieel een stichting. Ze werken vanuit het Landpark Assisië in Biezenmortel (waar zorg wordt geboden aan mensen met een verstandelijke beperking) en bij ArtEZ in Arnhem.
Speels Collectief, foto: William van der Voort
Door de meerjarensubsidie van het Fonds voor Cultuurparticipatie, contributie en lokale fondsen, heeft de stichting dit jaar voldoende financiering. De nieuwe aanvragen zijn ingediend. Speels Collectief is opgedeeld in twee trajecten: de community en de company. “Bij de community is plek voor iedereen. Bewoners van Landpark Assisië en amateurspelers uit regio Tilburg kunnen een keer per week les volgen. Het is veelal bewegingstheater, niet iedereen kan zich uitdrukken in taal. Er zijn ook kunstdocenten en stagiaires van sociaal werk en een kunstopleiding bij, die begeleiden. In Arnhem is het een dag per week.”
Fotograaf Lammert Aling
“De spelers in de company zijn per voorstelling anders. Ze maken een stuk rondom een thema en toeren daarmee door Nederland. Ze denken mee met het concept en repeteren zo’n twee dagen per week in aanloop naar de voorstelling. Het ligt aan het thema van de voorstelling, wie er van de spelers meedoet. Ze doen auditie per voorstelling. Hun tijdsinvestering is groter en ze willen een professioneel niveau bereiken. Vooral motivatie en commitment is belangrijk. Ik merk dat ze het waanzinnig vinden om op het podium te staan, het is niet ‘knap’ dat ze een voorstelling maken, maar het is gewoon echt theater. Het zijn spelers met talent.”
Inclusief theater?
"Theater en welzijn komt bij ons heel erg samen, daarom vind ik dat er meer aandacht mag zijn voor het budget voor toegankelijkheid. Het kost bij ons veel meer moeite en tijd om spelers op locatie te krijgen. Sommigen komen met een rolstoel, sommigen zijn snel overprikkeld en kunnen niet twee uur reizen om bij ons te komen. Daardoor halen wij vaak spelers op van het station of regelen we vervoer voor hen. Dat kost veel tijd, maar dat is niet in de financiering meegenomen vaak. Niks is vanzelfsprekend, ook de begeleiding is intensiever. Emotionele steun en praktische ondersteuning zijn essentieel. Het zou mooi zijn als daar in budgetten rekening mee gehouden wordt.”
“Om inclusief theater te maken, is er nog heel wat werk te doen. Veel theaters zijn niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers, kleedruimtes ook niet altijd. En de schouwburg hoeft niet altijd alleen geschoolde acteurs te programmeren. Dat spreekt mij minder aan. Wij blijven daarom wel opschudden.”
Zoek gelijkgestemden
“Als andere organisaties iets vergelijkbaars als Speels Collectief willen oprichten, nodig ik ze van harte uit eens te komen kijken bij een voorstelling. We komen in heel Nederland. En: zoek gelijkgestemden. Samenwerkingspartners in de zorg, andere theatergroepen. Wij werken veel samen Prisma, Fontys, Studio Assisië, mbo- en hbo-opleidingen en diverse theaters. We werken ook veel met stagiaires, dat is voor ons en hen leerzaam.”
’Wanneer je een groep opzet, wees je bewust van de samenstelling. Een gemixte groep werkt goed als het een gelijkwaardige groep is. Zorg voor een balans in verschillende perspectieven en mogelijkheden.”
Speels Collectief, foto: William van der Voort
Zo kan het ook! Kunst en cultuur voor iedereen
Dit artikel is onderdeel van een reeks van 12 over het toegankelijk maken van kunst en cultuur voor iedereen. Kijk voor meer inspirerende voorbeelden hier.
Op 11 december 2023 organiseerde Kunstloc Brabant over dit onderwerp het congres ‘Zo kan het ook!’. Speels Collectief gaf deze dag een workshop.
Wil je meer weten over dit initiatief?
Neem gerust contact met mij op.
