“Zodra de mens zich bewust werd van zijn sterfelijkheid en zijn doden is gaan begraven, is de kunst ontstaan.”
Dat hoorde ik psychiater Dirk de Wachter onlangs zeggen, met ruim 3000 anderen, in een online bijeenkomst op 26 augustus van The School of Life. Dirk de Wachter is een enorm inspirator. Ik lees al zijn boeken en laat meestal geen mogelijkheid voorbijgaan om hem te horen spreken. Hij analyseert de samenleving, spreekt gewone-mensen-taal en is een voorstander van kunst en cultuur ten behoeve van onze geestelijke gezondheid.
Het was anderhalf uur genieten, ook al zat hij in zijn bibliotheek tegen een scherm te praten. Dat vond hij vreselijk, omdat hij de waarde van menselijk contact - het elkaar aan kunnen kijken zonder mondkapje, de handdruk en het samen een pintje drinken - zo mist. Hij maakt zich zorgen over ons, wat het missen van dit menselijk contact in tijden van Corona met ons doet. Want eenvoudige dagelijkse handelingen, zoals samen eten aan tafel, te durven spreken over je lastigheden en gewoon te luisteren naar elkaar, dat is de basis voor ons welzijn. Dat is belangrijk voor de verbinding.
Het gevaar van het succesmodel
En helaas worden die gewone zaken steeds moeilijker. Omdat het succesmodel tegenwoordig, al voor Corona, prevaleert. Kijk eens hoe goed ik ben, wat ik allemaal kan en hoe onafhankelijk ik ben. Social media dragen bij aan het moeten oppoetsen van jezelf, anders word je niet gezien. En kun je jezelf zo eenzaam en mislukt voelen. De individualisering en rijkdom kost ons veel, kijk maar naar de wachtlijsten in de GGZ. We hebben het nog nooit zo goed gehad, maar de zorgkosten rijzen de pan uit. Zeker niet alleen door de vergrijzing, maar denk aan de vele burn-outs in onze prestatiemaatschappij en de psychische nood onder jongeren, de druk die zij ervaren om hun leven een successtory te maken. En tegelijkertijd heb je maar een kleine portie vrije wil en alles wat je verder bent, heb je ontvangen van je ouders en je omgeving. Dus onafhankelijkheid? Weg ermee!
Samen sta je sterk
We moeten ons verbinden met elkaar en onze aandacht richten op samenleven om als maatschappij voort te kunnen. Want de gevolgen van Corona kunnen er diep inhakken. Brrrrr. Ik moet er niet aan denken, dus daarom luister ik graag naar De Wachter.
Zijn verhaal zie ik terug om me heen, maar ook in de landelijke nota Gezondheidsbeleid 2020-2024 en in de werkagenda van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS). En in een prachtige serie Nieuwe Leiders van Loek Rips.
Wat kun je zelf doen
Tijdens de online bijeenkomst was er nog een vraag aan Dirk de Wachter: wat kun je zelf dan doen in deze angstige tijden? Engagement zei hij, oftewel: DOE IETS. Leer wachten zonder te verwachten. Durf je kwetsbaarheid te tonen. Want je krijgt verbinding in problematische tijden, niet door te roepen dat alles maar goed gaat. En werk aan zingeving en betekenisvol leven. Kunst en cultuur nemen een wezenlijke plaats in ons leven in, want zij zijn de dragers van zingeving. Gebruik social media alleen om te verbinden. Lees een boek, kijk naar kunst.
The Presence of Absence is een project van Daan Brouwer, een ritueel om de plek van rouwen in onze tijd te herzien. www.daanbrouwer.co/the-presence-of-absence
Uitvaartbranche en kunst
Wat doen wij dan bij Kunstloc Brabant? Samen met mijn collega Janneke van Laar zijn we een nieuwe Show & Tell aan het voorbereiden die plaats zal vinden in november. Eind 2019 organiseerden we Show & Tell | The new funeral, waarbij uitvaartorganisaties gingen speeddaten met vormgevers en kunstenaars om nieuwe vormen van dienstverlening en rituelen te ontwerpen rondom verlies en rouw. Dat was een zeer inspirerende bijeenkomst die voor herhaling vatbaar bleek. Bovendien zijn er door Corona nieuwe probleemstellingen rond deze thematiek bijgekomen. De meeste uitvaartondernemers gaan graag weer in gesprek. En ik lees in het advies van de RVS:
“Het advies over het gesprek over de dood wordt met voorrang opgepakt, om een bijdrage te leveren aan ruimte voor afwegingen rond waardig sterven.“
Binnenkort meer hierover en over deze Show & Tell (onder voorbehoud) eind november in een bijzondere setting.
Meer weten over Show & Tell?
Neem contact met mij op of meld je aan voor onze nieuwsbrief.
