Trends & Ontwikkelingen

Goed nieuws voor de korenwereld; sinds twee jaar groeit het aantal zingende leden dat aangesloten is bij een korenbond dat lid is van Koornetwerk Nederland. Samen zingen zit in de lift, en hoewel er sprake is van een verschuiving in genres, is het prachtig dat steeds meer mensen ontdekken hoeveel vreugde en ontspanning het geeft om samen te zingen. Dat schrijft Ruut te Velthuis in een column. Voor al die koren en zangers zet Koornetwerk Nederland, naar Vlaams voorbeeld, in september 2026 met de hele sector en diverse projectpartners een campagne op touw: Start To Sing. 

Welke verschillen zijn er in het muziekonderwijs op Europese scholen? In Zweden is veel aandacht voor popmuziek, in Montenegro draait het juist om folklore. In sommige landen moet er op de basisschool elke week muziek worden gegeven, in Nederland niet. Zijn we bij ons slechter af?

In Nederland is muziek een onderdeel van het verplichte kunst- en cultuuronderwijs, zowel in het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Elke school moet iets doen aan muziek, maar er wordt niet gespecificeerd hoeveel. In de rest van Europa is het wettelijk vaak heel anders geregeld. Muziek is een vak dat op zichzelf staat en echt verplicht is. Ook de kerndoelen zijn in Nederland weinig specifiek. Buiten Nederland zie je die specificatie wel terug in de nationale curricula, er wordt bijvoorbeeld benoemd dat leerlingen moeten zingen, spelen, luisteren en analyseren. 

De eerste editie van Philsurround Business, een interactieve middag waarbij het publiek tussen de musici plaats nam voor een voorstelling met muziek en vertellingen, heeft een bedrag van 13.340 euro opgeleverd. De eerste Philsurround Business werd bijgewoond door 85 deelnemers. Muzikale metaforen brachten daarbij de overeenkomsten in beeld tussen het functioneren van een orkest en het leidinggeven binnen organisaties en het dagelijkse gezinsleven. Het geld gaat naar het Philzuid Fonds en is bestemd voor de ondersteuning van muzikaal toptalent op weg naar een professionele carrière in het orkest.

Op sommige plekken is er een schaarste aan woonruimte, op andere juist niet. Soms is er een overvloed aan hernieuwbare energie, op andere momenten een tekort. We hebben soms (te) veel zoet water, dan weer te weinig. Het CRa wil schaarste en overvloed anders benaderen. Breder kijken en verder vooruit. Slimmer benutten wat er is, herwaarderen wat we hebben. En loslaten wat niet meer nodig is. Werken aan gedeelde grond voor een betere toekomst.
Het CRa presenteert de nieuwe agenda voor 2025-2029: ‘Gedeelde grond’. De agenda is uitdrukkelijk ook een uitnodiging om samen te werken.

Het toezicht op organisaties in de culturele sector kan en moet beter. Dat schrijft de Raad voor Cultuur in het vandaag gepresenteerde advies: "Toezicht in de culturele sector: een kunst apart". Het advies bevat een integrale aanpak met aanbevelingen aan het ministerie van OCW, subsidieverstrekkers, brancheverenigingen, culturele organisaties en toezichthouders zelf.

Veel Raden van Toezicht in de sector vervullen zorgvuldig en adequaat hun rol. Maar zwaardere eisen uit samenleving en politiek maken dat hun werk uitdagender is geworden. Met name kleinere organisaties in de sector kampen met een tekort aan geschikte toezichthouders. Scholing, vergoeding en werving kan professioneler, zeker in vergelijking met andere semipublieke sectoren. Als je toezichthouders een vergoeding geeft, mag je ook meer kwaliteit verwachten en is het ook voor zelfstandigen aantrekkelijker om toezichthouder te worden. 

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft dit jaar € 154 miljoen aan subsidies toegekend voor de instandhouding van rijksmonumenten. Hiervan ging € 44,5 miljoen naar rijksmonumenten met een woonfunctie vanuit de Instandhoudingssubsidie woonhuis-rijksmonumenten (hierna: woonhuissubsidie) en € 109,5 miljoen naar andere rijksmonumenten vanuit de Subsidieregeling instandhouding monumenten (hierna: instandhoudingssubsidie).

De grootste fotocompetitie ter wereld viert haar 70-jarig bestaan met een expositie in Groningen waarin de eigen historie (zeer) kritisch wordt geëvalueerd. Pijnlijk zijn de talrijke clichés die opduiken in de vrijdag geopende tentoonstelling What Have We Done? van World Press Photo in Groningen. Met zo’n 120 foto’s uit het rijke en enorme archief van de grootste fotocompetitie ter wereld duikt de (Nederlandse) organisatie in de geschiedenis van de door haar gedocumenteerde naoorlogse top van de fotojournalistiek, en legt hiermee genadeloos bloot hoe ons mede door prijswinnende foto’s bepaalde wereldbeeld in elk geval deels is gestut op stereotypen, de koloniale blik, raciale vooroordelen en de ongemakkelijke traditionele rolverdeling tussen man en vrouw.

Nederlanders weten goed hoe ze in de toekomst willen meedoen in en bijdragen aan de samenleving. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) waarbij burgers en professionals samen werkten aan vier wensbeelden voor de toekomst. Ondanks verschillen is er opvallend veel overeenstemming tussen de toekomstbeelden. Mensen willen een inclusieve samenleving, bestaanszekerheid, een economie gericht op brede welvaart, en een betrouwbare overheid. 

Tijdens de Academiedag van De Creatieve Coalitie in De Burcht in Amsterdam gaf Tweede Kamerlid en kunsthistorica Nicolien van Vroonhoven een keynote. Nicolien waarschuwde voor de kwetsbare positie van cultuur in een steeds sterker gepolariseerde samenleving en pleitte voor meer onafhankelijkheid en transparantie: minder macht voor de minister bij benoemingen, diversere en transparantere cultuurfondsen en het Zweedse Kulturrådet als voorbeeld. “Zonder cultuur geen democratie, en zonder democratie geen vrijheid”, benadrukte zij.

Per dit jaar trekt de overheid meer geld uit voor cultuur. Toch krijgen culturele projecten in de praktijk steeds minder geld, waardoor het aanbod dreigt te verschralen. Dat moeten we ons aantrekken, schrijft Paroollezer Melvin Keijzer in deze ingezonden brief.

De gemeenteraad van Schiedam gaat het de komende tijd hebben over de subsidies voor culturele instellingen in de stad. De grote instellingen krijgen een vast bedrag, maar om de andere ‘potjes’ moeten instellingen onderling strijden. Culturele instellingen maken zich zorgen om de gang van zaken, mede omdat er überhaupt minder geld te verdelen is. Naast het basisprogramma is er iets meer dan één miljoen euro aan subsidies beschikbaar voor andere instellingen. De instellingen horen pas in december welke subsidies ze vanaf januari, één maand later, zullen ontvangen.

Een van de beroemdste musea ter wereld, het Centre Pompidou in Parijs, sluit vanaf maandag 22 september vijf jaar lang zijn deuren. Zo’n 150.000 kunstwerken moeten verhuizen: een monsterklus van 21 miljoen euro. Het Centre Pompidou is al bijna vijftig jaar oud. Het museum was toe aan achterstallig onderhoud. De gevel zit vol met asbest, dat verwijderd wordt. Roestende onderdelen worden vervangen. De toegankelijkheid voor het publiek wordt verbeterd en het pand wordt energiezuiniger gemaakt. En omdat ze toch bezig zijn, wordt ook meteen de indeling van expositieruimtes gemoderniseerd. De complete renovatie gaat vijf jaar duren.

Stichting Amsterdam Dance Event en de gemeente Amsterdam bundelen dit jaar hun krachten om de 750e verjaardag van de stad te vieren. Tijdens deze editie van ADE vindt elke dag op een iconische locatie in Amsterdam een speciaal evenement plaats. De serie is een viering van de diversiteit van de culturen en subculturen in de stad en "weerspiegelt de verbinding die ADE en de stad bijzonder maakt".

Het Nederlandse publiek vond in 2024 in grote getalen de weg naar schouwburgen en concertzalen. Uit Podia 2024, de jaarlijkse publicatie van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD), blijkt dat het bezoek aan de aangesloten podia steeg met 9% ten opzichte van 2023. Dit terwijl het bezoek in 2023 al 5% boven het niveau lag van vóór de coronapandemie (2019). In totaal ontvingen de podia in 2024 11 miljoen bezoeken aan ruim 32.000 voorstellingen. De bezettingsgraad steeg van 65% naar 68%, een duidelijke indicatie dat het publiek meer dan ooit behoefte heeft aan theater, muziek, dans en meer. 

Op 16 september ontving Madeleine Matzer de Cultuurprijs 2025 van het Cultuurfonds Noord-Brabant. De feestelijke uitreiking vond plaats in de Verkadefabriek te ’s-Hertogenbosch na afloop van de voorstelling ‘Broos’, een van haar vele artistieke geesteskinderen. Lovend waren de woorden van juryvoorzitter Machteld Postma en Commissaris van de Koning Ina Adema, die de prijs uitreikte.

Maren Stoffels is met Nog 27 dagen leven het Beste Boek voor Jongeren 2025 in de categorie Oorspronkelijk Nederlandstalig. Louisa Reid en vertaler Merel Leene winnen de prijs in de categorie Vertaald met Vandaag vecht ik terug. Dit maakte de CPNB afgelopen zaterdag bekend. De prijzen zijn uitgereikt tijdens het ILFU Boekfest door de jongeren- en vakjury. 

De Britse triphopgroep Massive Attack zegt muziek te gaan verwijderen van Spotify. Daarmee sluiten de artiesten zich aan bij andere muzikanten en labels die de streamingdienst boycotten. Dit doen ze uit protest tegen de miljoeneninvestering van Spotify-topman Daniel Ek in de militaire AI- en dronefabrikant Helsing.

Spotify ligt al een tijd onder vuur vanwege, in de ogen van artiesten, omstreden investeringen van Ek. Hij richtte de streamingdienst in 2006 op. Met zijn beleggingsfonds Prima Materia stak hij afgelopen zomer 600 miljoen euro in het Duitse defensietechnologiebedrijf Helsing, dat onder meer de kamikazedrone HX-2 ontwikkelt. Eerder investeerde zijn fonds al 100 miljoen euro in Helsing.

Dit jaar wordt voor het eerst een Gouden Kalf voor beste hair & make-up design uitgereikt. Opgemerkt én gewaardeerd: voor de haar- en make-upafdeling is het niet vanzelfsprekend. In Nederland voelde de beroepsgroep zich lang over het hoofd gezien. Pas twee jaar geleden werd ze überhaupt voor het eerst vermeld als onderdeel van de crew op de site van het Nederlands Film Festival. Er werd al wel gepraat over een Kalf voor haar en make-up, maar pas toen Evalotte Oosterop een petitie opstelde, kwam de zaak in beweging. Ze verzamelde negenhonderd handtekeningen, in binnen- en buitenland. En nu wordt dit jaar voor het eerst een Gouden Kalf voor beste hair & make-up design uitgereikt.

Erfgoed Brabant verhuist over enkele weken naar het binnenterrein van de Citadel aan de Bossche Zuid-Willemsvaart. Het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) heeft daar een leegstaand gebouw voor gereserveerd. Wat mag je ervan verwachten?

„Het is de bedoeling dat de organisaties met elkaar gaan samenwonen op deze historische locatie en elkaar gaan versterken”, zei toenmalige BHIC-directeur Jan Kriek twee jaar geleden in het Brabants Dagblad. Het was de bedoeling dat Erfgoed Brabant zich in 2024 zou vestigen op de Citadel. „Maar de uitvoering heeft iets meer tijd gevergd”, zegt Patrick Timmermans, directeur-bestuurder van Erfgoed Brabant. Ivka Orbon, sinds een half jaar directeur van het BHIC, is blij met de komst van Erfgoed Brabant. „Het helpt om De Citadel nog toegankelijker te maken en elkaar te versterken. We kunnen samen het verhaal van Brabant vertellen”, zegt zij.

Je kunt het tegenkomen in het theater, in het museum en straks in het Nederlandse paviljoen op de Biënnale van Venetië, of gewoon op straat: performancekunst. Het genre wint met het jaar aan populariteit. Performance is niet alleen het Engelse woord voor ‘optreden’ – het begrip vertegenwoordigt een compleet eigen tak van kunst: een kunstvorm waarin de kunstenaar vaak live aanwezig is en waarin de grens tussen werk en wereld vaak niet helder te trekken valt. Performance is hip in Nederland: steeds meer kunstenaars, of ze nu afkomstig zijn uit de dans-, scenografie-, beeldende kunst- of theaterwereld, noemen zich performers en creëren performances.  

Deze maand heeft de kunstminnende avonturier maar liefst twee aan het genre gewijde festivals om uit te kiezen: het Utrechtse Mime- en Performancefestival ZÉRO en het internationale performancefestival Feeling Curious? in Rotterdam.

In 1937 maakte Adolf Hitler een beruchte expositie om verwerpelijke en Duits-vijandige kunst te veroordelen. Nu wil Donald Trump af van kunst die volgens hem te weinig ‘echte Amerikaanse’ waarden uitdragen. In de rubriek Toen duiken historici en specialisten van de Volkskrant in het verleden om de actualiteit beter te kunnen begrijpen. Dit keer gaat het over de de roemruchte expositie Entartete Kunst in München. 

Censuur en kunstzuivering omwille van een politiek imago. Het klinkt ons tegenwoordig bekend in de oren, gelet de manier waarop president Donald Trump de afgelopen maanden op een vergelijkbare manier huishield in de Amerikaanse kunst- en cultuurwereld.

Traditionele Iraanse muziek en dans, maar ook een taalcafé, een boekenclub of spelletjes. Rasha en Katy regelen het voor de Iraanse gemeenschap in de Eindhoven, maar ze willen graag andere culturen erbij betrekken. „Er zijn veel nieuwkomers in Eindhoven. Expats en studenten spreken goed Engels, maar willen graag Nederlands leren en integreren in de Nederlandse maatschappij”, aldus Askar. „Er zijn ook eenzame mensen.Met kunst en cultuur willen we verbindingen creëren”, vult Baghaei aan.

Theater- en concertbezoek in Nederland is in 2024 met 9 procent gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. Dat blijkt uit een jaarlijkse inventarisatie van de VSCD, de branchevereniging van theaters en concertzalen. 11 miljoen bezoekers vonden hun weg naar de podia. De cijfers zijn alleen gebaseerd op gegevens van de 155 instellingen die bij de VSCD zijn aangesloten, Nederland kent daarnaast nog honderden (kleine) theaters.

De toename in theater- en concertbezoek leidde tot hogere inkomsten (12 procent) uit kaartverkoop en horeca. Toch is er nog veel reden tot zorg bij de theaters. De zalen werden in 2024 geconfronteerd met aanzienlijke kostenstijgingen (8 procent). Hierdoor, gecombineerd met het feit dat de torenhoge inflatie van 2022 in de subsidies nooit helemaal is verrekend, verkeerde een aanzienlijk deel van de podia eind vorig jaar in een kwetsbare financiële positie.

De Gentse boycot van dirigent Lahav Shani, alleen omdat hij de Israëlische nationaliteit heeft, is onacceptabel. Europeanen moeten zich uitspreken tegen dergelijke discriminatie, betogen rabbijn Abraham Cooper en Daniel Schuster in een ingezonden opiniestuk in Trouw.

Als creatieve sector produceren we meer dan ooit. We leveren sneller dan ooit. En we krijgen er minder voor betaald dan ooit. Toch feliciteren we elkaar jaarlijks op podia met ons succes. Maar eerlijk? Het businessmodel van de creatieve industrie is kapot. En we zijn er zelf medeverantwoordelijk voor. Creativiteit is geen sluitpost. Zij is het fundament van merkenbouw, relevantie en verbinding. Maar fundamenten laat je niet verwaarlozen, die verstevig je. Dat schrijft Rik Ledder, voorzitter van Via en ceo van TBWA\Neboko in zijn column op Adformatie. 

Amsterdam Dance Event (ADE) en Amsterdam 750 slaan de handen ineen om de 750e verjaardag van de stad te vieren. Van 22 t/m 26 oktober 2025 presenteert ADE in samenwerking met Amsterdam750 een speciaal programma waarin muziek, kunst en cultuur samenkomen.

Meer dan vierhonderd artiesten boycotten het streamen van hun muziek in Israël. Naast artiesten als Massive Attack en Japanese Breakfast hebben ook meer dan zestig labels zich aangesloten. De muziek van de aangesloten artiesten en labels is niet langer beschikbaar op streamingdiensten in Israël. De artiesten en muzieklabels hebben volgens hun statement vijf redenen om hun muziek niet meer in Israël te laten horen. Artiesten hebben als rechthebbenden het recht om, vaak samen met hun label, te bepalen waar hun muziek beschikbaar is. Onder de naam No Music For Genocide is dat dus niet langer in Israël.

Maker Days Eindhoven is hét festival voor iedereen die zich wil laten inspireren door innovatie, creativiteit en techniek. Op 27 + 28 september transformeert het centrum van Eindhoven in een bruisend feest met waanzinnige creaties, leuke activiteiten en bijzondere uitvindingen. Meer dan 27 makers en projecten presenteren zich op en in Stadhuis Eindhoven en -plein.

De lokale partij VoorWaards dient in de raadsvergadering een amendement in op de Toekomstvisie 2040 om cultuur en voorzieningen een volwaardige plek te geven in de koers voor de gemeente. In de huidige visie ontbreekt cultuur vrijwel volledig; volgens de partij een gemiste kans. Met het amendement vraagt VoorWaards om in de visie én het uitvoeringsprogramma vast te leggen dat de gemeente zich actief inspant voor culturele voorzieningen in de dorpen. Ook wil de partij dat er gewerkt wordt aan een centraal Multifunctioneel Accommodatiegebouw (MFA) met een podium voor theater, zang, dans en een bioscoop.

Eindhovenaar Henk Visch is een beeldhouwer van internationale faam. Hij werd geboren in Eindhoven en woont er nog altijd. Maar de gemeente heeft hem nooit gevraagd een sculptuur te maken. In zijn eigen stad is er maar één beeld van hem te vinden, op de campus van de TU/e. Nu zijn er vergevorderde plannen om die schuld in één klap in te lossen.

Oud-directeur van de Museum de Pont in Tilburg Hendrik Driessen heeft dit jaar het initiatief genomen om een sculptuur van Henk Visch in Eindhoven te realiseren. Henk Visch schenkt graag De draadloper aan de stad.  Nu worden de kosten in kaart gebracht voor het plaatsen. Daarna kan de fondsenwerving worden gestart. 

De gemeente Apeldoorn ruimt haar kunstcollectie op. Van de 2600 kunstwerken blijven er straks nog maar 700 over. De kunstcollectie in Apeldoorn is de afgelopen jaren zo groot geworden, dat niet alle werken een eigen plekje hebben in een van de gemeentelijke gebouwen. Volgens de gemeente moet 'kunst gezien worden en niet onzichtbaar in een depot blijven liggen'. Apeldoorners krijgen als eersten de kans om een kunstwerk uit de gemeentelijke collectie te kopen. Stichting Onterfd Goed organiseert de verkoop.